90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Prawo konkurencji

ćwiczenia - spotkanie 2

Rynek właściwy

Pojęcie i definiowanie

Łukasz Grzejdziak

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Program ćwiczeń

1. Rynek właściwy jako centralne

pojęcie prawa konkurencji

2. Pojęcie „rynek właściwy” w

ustawie o ochronie konkurencji i
konsumentów

3. Dlaczego wyznaczamy rynek

właściwy?

4. Rynek produktowy
5. Rynek geograficzny

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek właściwy

wprowadzenie

• Siła rynkowa uwidacznia się na

określonym rynku

• Aby odpowiedzieć na pytanie czy

przedsiębiorca posiada siłę
rynkową oraz by sprawdzić jak dana
praktyka rynkowa wpływa na
konkurencję należy wyznaczyć
(zdefiniować) rynek właściwy

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wyznaczenie rynku
właściwego

cele

• Obwieszczenie Komisji w sprawie

definicji rynku właściwego do celów

wspólnotowego prawa konkurencji

(97/C 372/03), pkt 2:

– „Definiowanie rynku jest narzędziem mającym

na celu zidentyfikowanie oraz określenie

ograniczeń konkurencji między

przedsiębiorstwami.

– Celem zdefiniowania rynku, (...) jest

identyfikowanie rzeczywistych konkurentów

danych przedsiębiorstw, którzy są w stanie

zakłócić ich zachowanie oraz nie pozwalać im na

zachowanie w sposób niezależny od skutecznej

presji konkurencyjnej”

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wyznaczenie rynku
właściwego

dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?

• W odniesieniu do porozumień

antykonkurencyjnych - aby sprawdzić czy

porozumienie ma charakter bagatelny (de

minimis)

– Art. 7 ust. 1 uokik – art. 6 nie stosuje się jeśli

łączny udział w rynku uczestników

porozumienia nie przekracza:

• 5% - przy porozumieniach między konkurentami
• 10% - przy innych porozumieniach
• (wyjątki)

– Wytyczne Komisji o porozumieniach niewielkiej

wagi – zakazu z art. 81 TWE nie stosuje się przy

łącznym udziale uczestników wynoszącym

• 10% - przy porozumieniach między konkurentami
• 15% - dla innych porozumień

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wyznaczenie rynku
właściwego

dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?

• W odniesieniu do porozumień

antykonkurencyjnych – inne przypadki

– W odniesieniu do licznych progów udziału

w rynku określonych w aktach prawnych
wyłączających spod zakazu niektóre
kategorie porozumień (np. porozumienia
pionowe, specjalizacyjne, sektorowe...)

– Aby stwierdzić, w jakim zakresie

porozumienie wpływa na konkurencję

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wyznaczenie rynku
właściwego

dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?

• W odniesieniu do nadużywania

pozycji dominującej

– Aby stwierdzić czy przedsiębiorstwo

posiada pozycję dominującą

– Art. 4 pkt 10) uokik – (...) domniemywa

się, że przedsiębiorca ma pozycję

dominującą, jeżeli jego udział w rynku

właściwym przekracza 40%

– C-62/86, AKZO p. Komisji – domniemanie

prawne, że przedsiębiorstwo ma pozycję

dominującą jeśli udział w rynku

przekracza 50%

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wyznaczenie rynku
właściwego

dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?

• W odniesieniu do nadużywania

pozycji dominującej

– Udział w rynku jest bardzo ważną, choć

jedną z wielu miar siły rynkowej – nie
należy jej przeceniać

– Stanowi punkt wstępny weryfikacji czy

przedsiębiorca posiada pozycję
dominującą

– Spełnienie kryterium udziału w rynku

wiąże się jedynie z domniemaniem
posiadania pozycji dominującej

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wyznaczenie rynku
właściwego

dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?

• W odniesieniu do kontroli koncentracji

– By zbadać czy w wyniku koncentracji

konkurencja na rynku zostanie istotnie
ograniczona

– Art. 18. uokik - Prezes Urzędu (...) wydaje

zgodę na dokonanie koncentracji, w
wyniku której konkurencja na rynku nie
zostanie istotnie ograniczona, w
szczególności przez powstanie lub
umocnienie pozycji dominującej na rynku

– Analogicznie ECMR (rozp. 139/2004)

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wyznaczenie rynku
właściwego

dlaczego wyznaczamy rynek właściwy?

• W odniesieniu do kontroli koncentracji

– Do wyznaczenia udziału w rynku

niezbędnego do oszacowania siły rynkowej
podmiotu powstałego w wyniku
koncentracji

– Niezbędny do zbadania przy użyciu

Indeksu Herfindahla-Hirschmana (HHI)
poziomu koncentracji na rynku i wpływu
koncentracji na rynek

– Udział w rynku jako podstawowe, ale nie

jedyne narzędzie

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek właściwy

pojęcie

• Art. 4 pkt 9) uokik – rynek właściwy

– rynek towarów, które ze względu na ich

przeznaczenie, cenę oraz właściwości, w
tym jakość, są uznawane przez ich
nabywców za substytuty

– oraz są oferowane na obszarze, na

którym, ze względu na ich rodzaj i
właściwości, istnienie barier dostępu do
rynku, preferencje konsumentów,
znaczące różnice cen i koszty transportu,
panują zbliżone warunki konkurencji

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Aspekty rynku

właściwego

• Rynek produktowy

(asortymentowy)

• Rynek geograficzny

• Rynek czasowy

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek właściwy

uwagi praktyczne

• Należy odróżnić pojęcie „rynek właściwy” od

innych podobnych pojęć używanych w języku
potocznym

• Rynek właściwy definiuje się na potrzeby

danej sprawy

– Brak uniwersalnej definicji danego rynku

właściwego

– Rynek właściwy dla tego samego przedsiębiorcy

może być wyznaczony odmiennie w innej sprawie

– Dynamiczny charakter pojęcia rynek właściwy
– W praktyce rynek właściwy może być definiowany

nieco inaczej na potrzeby koncentracji oraz
praktyk antykonkurencyjnych

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek produktowy

wprowadzenie

• rynek towarów (w tym również

usługi), które ze względu na
ich:

– Przeznaczenie
– Cenę
– Właściwości, w tym jakość,

• ...są uznawane przez ich

nabywców za substytuty

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek produktowy

czynniki

uwzględniane przy wyznaczaniu

rynku

• Obwieszczenie Komisji w

sprawie definicji rynku
właściwego do celów
wspólnotowego prawa
konkurencji, pkt 13:

– Substytucyjność popytu
– Substytucyjność podaży
– Potencjalna konkurencja

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek produktowy

substytucyjność popytu – test SSNIP

• Pkt 17 Obwieszczenia Komisji
• Badamy czy dwa produkty – np. mleko

świeże i mleko UHT są substytutami

– cena mleka świeżego rośnie w sposób

niewielki lecz istotny (5-10%)

– Zmniejsza się liczba konsumentów mleka

świeżego

– Pytanie – czy znacząco zwiększy się liczba

konsumentów mleka UHT?

– Jeśli tak – tworzą jeden rynek produktowy

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek produktowy

substytucyjność popytu – test SSNIP

• Dlaczego wyznaczamy rynek przez

odniesienie do substytutów?
Jeśli moi klienci mają inne źródło
zaopatrzenia – „mają dokąd
uciec”

nie mam siły rynkowej!

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek produktowy

substytucyjność popytu – test SSNIP

• Błąd celofanowy - wyrok SN USA

w sprawie US v. EI du Pont de
Namour & Co.

– Sprawa o monopolizację
– Du Pont miał 75% udziału w rynku

celofanu

– Du Pont: „nie ma rynku celofanu, jest

rynek materiałów opakowaniowych
elastycznych – mamy w nim 20%
udział”

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek produktowy

substytucyjność popytu – test SSNIP

• Błąd celofanowy - wyrok SN USA w

sprawie US v. EI du Pont de Namour

& Co.

–

Sąd zastosował test SSNIP aby zbadać

czy celofan jest substytucyjny z innymi

materiałami służącymi do pakowania

–

Test został spełniony – klienci

nabywali inne produkty zamiast

celofanu

–

Rozumowanie obarczone błędem –

dlaczego?

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek produktowy

substytucyjność popytu – test SSNIP

• Błąd celofanowy - wyrok SN USA w

sprawie US v. EI du Pont de Namour
& Co.

–

Błąd, bo Sąd nie zwrócił uwagi, że
cena celofanu nie była rynkowa

–

Du Pont był już monopolistą i stosował
cenę nadmiernie wygórowaną

–

Gdyby stosował cenę rynkową test
SSNIP nie wykazałby odejścia klientów

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek produktowy

substytucyjność podaży

• O mniejszym znaczeniu i

rzadziej stosowana niż
substytucyjność popytu

– Jeśli producent towaru A jest w

stanie w krótkim czasie i bez
istotnych kosztów i ryzyka
przestawić się na produkcje
towaru B, stanowią one jeden
rynek właściwy

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek produktowy

substytucyjność podaży

• Przykład

– Dwa rodzaje papieru niesubstytucyjne

dla klienta

• produkuję tylko gatunek A, ale jeśli cena B

wzrośnie przestawiam maszynę i produkuję
zamiast A – B

– W Polsce – uznaje się, że istnieje jeden

produktowy rynek detalicznej
sprzedaży paliw płynnych, mimo że
benzyna i ON nie są substytutami

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek produktowy

substytucyjność podaży

• Dlaczego substytucyjność podaży ma

znaczenie?

– Bo pozbawia siły rynkowej producenta

danego dobra – jeśli próbuje ograniczyć

produkcję i podnieść cenę, ktoś inny

wejdzie natychmiast na rynek zabierając

mu klientów

• Analogiczne użycie testu SSNIP

– Pytanie do producenta dobra B – czy jeśli

cena dobra A wzrośnie o 5-10% będzie w

stanie natychmiast i bezkosztowo

przestawić produkcję by produkować B?

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek geograficzny

wymiar

• Rynek towarów, które oferowane

są na obszarze, na którym, ze

względu na ich:

– rodzaj i właściwości,
– istnienie barier dostępu do rynku,
– preferencje konsumentów,
– znaczące różnice cen,
– koszty transportu,

• panują zbliżone warunki

konkurencji

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek geograficzny

wymiar

• Rynek geograficzny może mieć wymiar:

–

Lokalny – np. ready mix concrete, mieszanki

asfaltowe, paliwo lotnicze, rynek

pochówków (jeden cmentarz), rynek

detalicznej sprzedaży paliw

–

Regionalny – np. przewozy lotnicze w

zachodniej Polsce i Wschodnich Niemczech,

rynek hurtowej sprzedaży benzyn i ON,

bitumen

–

Krajowy – rynek lodów, rynek masła, rynek

gazet

–

Europejski – rynek kauczuku syntetycznego

–

Światowy – rynek ropy naftowej, metanolu...

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek geograficzny

jak wyznaczać?

• Analiza kosztów transportu
• Analiza geograficznego zasięgu

sprzedaży

• Badania preferencji konsumentów
• Analiza barier rynkowych, które

przyczyniają się do izolacji rynków

– Prawnych, faktycznych, kosztowych,

transportowych, itp.

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Rynek geograficzny

jak wyznaczać?

• Pytanie – z kim konkuruję w ujęciu

geograficznym?

• Test SSNIP

– zwiększenie ceny o 5-10% danego

produktu na danym obszarze

– czy konsumenci zaczną kupować dany

produkt w sąsiednim
mieście/regionie/państwie?

– Jeśli tak – ten sąsiedni obszar dołącza

się do rynku właściwego

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wnioski końcowe

1.

Rynek właściwy stanowi

centralne pojęcie prawa

konkurencji

2.

Każde postępowanie w sprawie

stosowania praktyk

antykonkurencyjnych i kontroli

koncentracji rozpoczyna się od

wyznaczenia rynku właściwego

3.

Siła rynkowa uwidacznia się na

określonym rynku właściwym

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wnioski końcowe

1. W praktyce wyznaczenie rynku właściwego

najczęściej służy określeniu udziału
przedsiębiorcy w rynku

2. Wielkość udziału w rynku stanowi

najważniejszą, lecz nie jedyną miarę siły
rynkowej przedsiębiorcy

3. Wielkość udziału w rynku potrzebna m.in.

do określenia czy porozumienie objęte jest
zakazem, czy przedsiębiorca posiada
pozycję dominującą oraz czy koncentracja
spotka się ze zgodą organu
antymonopolowego

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wnioski końcowe

1. Na pojęcie „rynek właściwy”, składają

się zawsze co najmniej 2 elementy –

rynek produktowy i rynek

geograficzny

2. W odniesieniu do towarów, których

charakterystyka sprzedaży zmienia

się sezonowo, wyróżniamy dodatkowo

rynek czasowy

3. Dla zdefiniowania rynku

produktowego należy wziąć pod

uwagę: substytucyjność popytu,

podaży i potencjalną konkurencję

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wnioski końcowe

1. Rynek produktowy stanowią

wszystkie towary określonego

rodzaju oraz ich substytuty

2. Podstawowym narzędziem

wyznaczania rynku produktowego

jest test SSNIP stosowany zarówno

do badania substytucyjności popytu

jak i podaży

3. Rynek geograficzny stanowi obszar,

na którym panują jednolite warunki

konkurencji

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Wnioski końcowe

1. Rynek geograficzny obejmuje obszar, na

którym przedsiębiorcy konkurują ze sobą

w ramach zdefiniowanego wcześniej rynku

produktowego

2. Rynek geograficzny może mieć różny

wymiar: lokalny, krajowy, regionalny,

europejski, światowy, itd.

3. Przy wyznaczaniu rynku geograficznego

bierze się pod uwagę szereg czynników, w

tym między innymi: bariery rynkowe oraz

koszty transportu

4. Do wyznaczania rynku geograficznego

stosuje się odpowiednio test SSNIP

90-232, Łódź, ul.

Kopcińskiego 8/12

www.wpia.uni.lodz.pl

[e-mail]

Dziękuję za uwagę

Łukasz Grzejdziak

Katedra Prawa

Gospodarczego Publicznego

WPiA UŁ

[e-mail]