Wiesława Trendak , Jan Hołyński
Wiesława Trendak , Jan Hołyński
Psychologiczne aspekty
Psychologiczne aspekty
terroryzmu
terroryzmu
Zakład Medycyny Ratunkowej i
Zakład Medycyny Ratunkowej i
Medycyny Katastrof Katedry
Medycyny Katastrof Katedry
Anestezjologii i
Anestezjologii i
Intensywnej Terapii
Intensywnej Terapii
Uniwersytetu Medycznego w
Uniwersytetu Medycznego w
Łodzi
Łodzi
Terroryzm to bezprawne użycie
Terroryzm to bezprawne użycie
siły
siły
lub zastraszanie przez jednostki lub
lub zastraszanie przez jednostki lub
grupy osób w celu wywarcia
grupy osób w celu wywarcia
wpływu
wpływu
zarówno na władzę czy opinię
zarówno na władzę czy opinię
publiczną, jak i grupy osób czy
publiczną, jak i grupy osób czy
poszczególne osoby.
poszczególne osoby.
Terroryzm, jako skrajna forma przemocy
Terroryzm, jako skrajna forma przemocy
występował zawsze, ze szczególnym nasileniem
występował zawsze, ze szczególnym nasileniem
w okresach zmian rewolucyjnych np. w
w okresach zmian rewolucyjnych np. w
czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej
czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej
(dyktatura jakobinów 1793-1794), jak i
(dyktatura jakobinów 1793-1794), jak i
rosyjskiej Rewolucji Październikowej. Aktami
rosyjskiej Rewolucji Październikowej. Aktami
terrorystycznymi były zamachy na carów
terrorystycznymi były zamachy na carów
(zabójstwo Aleksandra II -1891r.), królów (np.
(zabójstwo Aleksandra II -1891r.), królów (np.
włoskiego Humberta I-1900r.), prezydentów (w
włoskiego Humberta I-1900r.), prezydentów (w
USA Williama McKinleya-1901r., w Polsce
USA Williama McKinleya-1901r., w Polsce
Gabriela Narutowicza-1922r.), czy zamachy
Gabriela Narutowicza-1922r.), czy zamachy
nieudane (np. na Józefa Piłsudskiego, prezydenta
nieudane (np. na Józefa Piłsudskiego, prezydenta
Stanisława Wojciechowskiego).
Stanisława Wojciechowskiego).
O wiele częstsze były zamachy
O wiele częstsze były zamachy
terrorystyczne po II wojnie światowej
terrorystyczne po II wojnie światowej
i powodowały więcej ofiar. Można tu
i powodowały więcej ofiar. Można tu
wymienić akty piractwa powietrznego
wymienić akty piractwa powietrznego
oraz zamachy takich organizacji, jak
oraz zamachy takich organizacji, jak
baskijska ETA w Hiszpanii, IRA w
baskijska ETA w Hiszpanii, IRA w
Irlandii Północnej i Wielkiej Brytanii,
Irlandii Północnej i Wielkiej Brytanii,
czy RAF w Niemczech i Włoszech,
czy RAF w Niemczech i Włoszech,
głównie w latach 70. XX wieku.
głównie w latach 70. XX wieku.
Terroryzm końca XX wieku i początku
Terroryzm końca XX wieku i początku
XXI znacznie się nasilił, przybrał
XXI znacznie się nasilił, przybrał
zorganizowane formy i może dotykać
zorganizowane formy i może dotykać
dowolne państwa; świadczą o tym ostatnie
dowolne państwa; świadczą o tym ostatnie
zamachy terrorystyczne: 11.09.2001r.- atak
zamachy terrorystyczne: 11.09.2001r.- atak
na wieże WTC w Nowym Jorku i Pentagon w
na wieże WTC w Nowym Jorku i Pentagon w
Waszyngtonie, 1.09.2004r.-atak na szkołę w
Waszyngtonie, 1.09.2004r.-atak na szkołę w
Biesłanie w Rosji, ataki terrorystyczne w
Biesłanie w Rosji, ataki terrorystyczne w
Madrycie (11.03.2004r.), Londynie
Madrycie (11.03.2004r.), Londynie
(7.07.2005r.), czy powtarzające się ataki
(7.07.2005r.), czy powtarzające się ataki
na wojska koalicji w Iraku.
na wojska koalicji w Iraku.
Oprócz terroryzmu
Oprócz terroryzmu
konwencjonalnego mamy
konwencjonalnego mamy
obecnie do czynienia z
obecnie do czynienia z
terroryzmem:
terroryzmem:
•
nuklearnym,
nuklearnym,
•
chemicznym,
chemicznym,
•
biologicznym
biologicznym
•
informatycznym
informatycznym
Najbardziej zagrożone atakami terrorystycznym są:
Najbardziej zagrożone atakami terrorystycznym są:
-
-
duże aglomeracje miejskie, a zwłaszcza systemy
duże aglomeracje miejskie, a zwłaszcza systemy
usługowe, komunikacyjne i transportowe oraz
usługowe, komunikacyjne i transportowe oraz
energetyczne i zaopatrujące w wodę oraz
energetyczne i zaopatrujące w wodę oraz
żywność;
żywność;
- porty lotnicze i samoloty,
- porty lotnicze i samoloty,
-
-
placówki dyplomatyczne,
placówki dyplomatyczne,
- znane kurorty,
- znane kurorty,
- obiekty, w których przebywa jednocześnie
- obiekty, w których przebywa jednocześnie
bardzo dużo ludzi.
bardzo dużo ludzi.
Zainteresowania psychologii
Zainteresowania psychologii
ekstremizmem politycznym skupiają się
ekstremizmem politycznym skupiają się
wokół pytań o psychologiczne dyspozycje
wokół pytań o psychologiczne dyspozycje
ludzi gotowych do popierania i /lub
ludzi gotowych do popierania i /lub
podejmowania działań
podejmowania działań
ekstremistycznych,
ekstremistycznych,
w tym terrorystycznych oraz o
w tym terrorystycznych oraz o
czynniki prowadzące do ukształtowania
czynniki prowadzące do ukształtowania
tego rodzaju dyspozycji.
tego rodzaju dyspozycji.
Badania nad skłonnością do podejmowania
Badania nad skłonnością do podejmowania
działań terrorystycznych wykazały, że ich
działań terrorystycznych wykazały, że ich
predykatorem może być właściwość
predykatorem może być właściwość
osobowościowa zwana
osobowościowa zwana
„
„
poszukiwaniem stresu
poszukiwaniem stresu
”.
”.
Zgodnie z hipotezą „poszukiwania stresu ”
Zgodnie z hipotezą „poszukiwania stresu ”
istnieją ludzie, którzy podejmują
istnieją ludzie, którzy podejmują
rozmaite zachowania ukierunkowane na
rozmaite zachowania ukierunkowane na
wzrost poziomu pobudzenia oraz
wzrost poziomu pobudzenia oraz
intensywności przeżywanych emocji.
intensywności przeżywanych emocji.
W warunkach zagrożenia życia
W warunkach zagrożenia życia
przeżywają silne emocje,
przeżywają silne emocje,
wprawiające ich w stan
wprawiające ich w stan
wzmożonego pobudzenia i
wzmożonego pobudzenia i
przyjemnej ekscytacji.
przyjemnej ekscytacji.
„Poszukiwacze stresu” nie
„Poszukiwacze stresu” nie
działają chaotycznie. Planują swe
działają chaotycznie. Planują swe
działania, dążąc każdorazowo do
działania, dążąc każdorazowo do
eskalacji trudności i
eskalacji trudności i
zagrożenia
zagrożenia
.
.
„
„
Indywidualny poszukiwacz stresu”
Indywidualny poszukiwacz stresu”
(individualistic stress seeker), jest typem
(individualistic stress seeker), jest typem
narcystycznym, który w konfrontacji z
narcystycznym, który w konfrontacji z
niebezpieczeństwem szuka samopotwierdzenia ;
niebezpieczeństwem szuka samopotwierdzenia ;
występuje on najczęściej wśród przywódców
występuje on najczęściej wśród przywódców
terrorystycznych.
terrorystycznych.
„
„
Kolektywny poszukiwacz stresu” (group stress
Kolektywny poszukiwacz stresu” (group stress
seeker), w działaniu grupowym, wspólnie
seeker), w działaniu grupowym, wspólnie
przeżywanym niebezpieczeństwie doświadcza
przeżywanym niebezpieczeństwie doświadcza
emocjonalnych gratyfikacji postaci poczucia więzi
emocjonalnych gratyfikacji postaci poczucia więzi
z członkami grupy i wzbudzania w nich podziwu,
z członkami grupy i wzbudzania w nich podziwu,
uznania.
uznania.
U pewnej części terrorystów obserwowano
U pewnej części terrorystów obserwowano
zaburzenia neurotyczne. Głównymi objawami
zaburzenia neurotyczne. Głównymi objawami
tych zaburzeń są niskie poczucie własnej
tych zaburzeń są niskie poczucie własnej
wartości oraz neurotyczna wrogość, której
wartości oraz neurotyczna wrogość, której
symptomami są podejrzliwość, agresja,
symptomami są podejrzliwość, agresja,
nietolerancja, drażliwość, obronne
nietolerancja, drażliwość, obronne
nieprzyjmowanie krytyki.
nieprzyjmowanie krytyki.
Działalność terrorystyczna (tj. podkładanie
Działalność terrorystyczna (tj. podkładanie
materiałów wybuchowych, zatruwanie środowiska
materiałów wybuchowych, zatruwanie środowiska
materiałami radioaktywnymi, sabotaż, zabójstwa ze
materiałami radioaktywnymi, sabotaż, zabójstwa ze
szczególnym okrucieństwem, branie zakładników
szczególnym okrucieństwem, branie zakładników
itp.) w przypadku ludzi o niskim poczuciu własnej
itp.) w przypadku ludzi o niskim poczuciu własnej
wartości może pełnić funkcję kompensacyjną
wartości może pełnić funkcję kompensacyjną
wytwarzając iluzję własnej omnipotencji.
wytwarzając iluzję własnej omnipotencji.
Inne obserwowane u terrorystów zaburzenia to
Inne obserwowane u terrorystów zaburzenia to
narcyzm
narcyzm
(
(
świadczy o nim szczególnie
świadczy o nim szczególnie
skłonność do samopoświęcenia w celu
skłonność do samopoświęcenia w celu
wzbudzenia podziwu u samego siebie/lub
wzbudzenia podziwu u samego siebie/lub
grupy) oraz antysocjalne zaburzenia
grupy) oraz antysocjalne zaburzenia
osobowości, zaburzenia z pogranicza
osobowości, zaburzenia z pogranicza
nerwicy i psychozy,
nerwicy i psychozy,
a także niektóre dysfunkcje
a także niektóre dysfunkcje
organiczne centralnego układu nerwowego.
organiczne centralnego układu nerwowego.
Wszystkie wymienione rodzaje zaburzeń
Wszystkie wymienione rodzaje zaburzeń
powodują skłonności do zachowań
powodują skłonności do zachowań
agresywnych.
agresywnych.
Działalność grup terrorystycznych cechuje:
Działalność grup terrorystycznych cechuje:
- hierarchiczna struktura; przywódca wymaga
- hierarchiczna struktura; przywódca wymaga
całkowitego podporządkowania i lojalności,
całkowitego podporządkowania i lojalności,
- akceptacja stosowania przemocy jako wyłącznej
- akceptacja stosowania przemocy jako wyłącznej
metody czy techniki działania oraz środek
metody czy techniki działania oraz środek
wpływu na decyzje polityczne władz
wpływu na decyzje polityczne władz
państwowych,
państwowych,
- założenie, że celem bezpośrednim akcji
- założenie, że celem bezpośrednim akcji
terrorystycznych jest przede wszystkim
terrorystycznych jest przede wszystkim
wytworzenie poczucia zagrożenia w społeczeństwie,
wytworzenie poczucia zagrożenia w społeczeństwie,
destabilizacja i w następstwie utrata zaufania do
destabilizacja i w następstwie utrata zaufania do
instytucji państwa i demokratycznego stylu życia,
instytucji państwa i demokratycznego stylu życia,
-
-
spektakularny, pozbawiony skrupułów
spektakularny, pozbawiony skrupułów
sposób działania, co ma wywołać określony
sposób działania, co ma wywołać określony
efekt psychologiczny,
efekt psychologiczny,
- depersonalizacja ofiar, traktowanie ich w
- depersonalizacja ofiar, traktowanie ich w
kategoriach reprezentantów określonych
kategoriach reprezentantów określonych
instytucji politycznych; co służy
instytucji politycznych; co służy
uwalnianiu członków grup od przeżywania
uwalnianiu członków grup od przeżywania
poczucia winy za wyrządzone krzywdy.
poczucia winy za wyrządzone krzywdy.
Grupy terrorystyczne mają charakter
Grupy terrorystyczne mają charakter
międzynarodowy, cechują się dużą
międzynarodowy, cechują się dużą
spoistością, solidarnością i konformizmem;
spoistością, solidarnością i konformizmem;
ich członkowie ze względu na konspiracyjną
ich członkowie ze względu na konspiracyjną
działalność i zagrożenie są wzajemnie od siebie zależni.
działalność i zagrożenie są wzajemnie od siebie zależni.
Postawy polityczne oraz przekonania religijne
Postawy polityczne oraz przekonania religijne
poszczególnych członków grupy są względem siebie
poszczególnych członków grupy są względem siebie
homogeniczne.
homogeniczne.
W niektórych grupach panują bardzo restrykcyjne wymogi
W niektórych grupach panują bardzo restrykcyjne wymogi
przestrzegania zasad moralnych wypracowanych przez
przestrzegania zasad moralnych wypracowanych przez
grupę. Są to grupy zamknięte, w których komunikacja
grupę. Są to grupy zamknięte, w których komunikacja
zachodzi wyłącznie między członkami grupy, a informacje
zachodzi wyłącznie między członkami grupy, a informacje
niezgodne z politycznymi i religijnymi wartościami
niezgodne z politycznymi i religijnymi wartościami
dochodzące z zewnątrz są odrzucane.
dochodzące z zewnątrz są odrzucane.
