GRUPY KRWI
GRUPY KRWI
GRUPY KRWI
GRUPY KRWI
Odkrycia grupy krwi dokonał
uczony Karl Landsteiner w 1901
roku. Natomiast Ludwik Hirszfeld
wraz z Emilem von Dungernem
stworzył podstawy nauki o grupach
krwi, wprowadzając ich oznaczenia
symbolami A, B, AB i 0, co zostało w
1928 roku przyjęto na całym świecie.
Równocześnie pierwszy zajmował się
dziedziczeniem zróżnicowania
grupowego krwi, co wyzyskał do
wykluczenia niepewnego ojca.
Grupy krwi
to zestawy antygenów, czyli
cząsteczek powodujących gwałtowną
odpowiedź układu odpornościowego, które
występują na powierzchni czerwonych krwinek.
W ramach tego samego gatunku może istnieć
wiele różnych grup takich antygenów. Różnice
mogą być niewielkie i sprowadzać się do
obecności pojedynczych aminokwasów
budujących białka lub monosacharydów
tworzących wielocukry, które pokrywają
krwinki.
W innych przypadkach niektóre osobniki mogą
cechować się występowaniem zupełnie innych
cząsteczek antygenów nieobecnych w
pozostałych grupach.
Do konfliktu między grupami krwi
dochodzi w następujących przypadkach:
dziecka, może dojść do reakcji układu
odpornościowego czyli konfliktu serologicznego,
transfuzja krwi — przetoczenie krwi zawierającej
niewłaściwe antygeny wywołuje reakcję obronną
organizmu (aglutynację - sklejenie krwinek),
prowadząc do poważnych powikłań, ze zgonem
włącznie,
przeszczep — podobnie jak w czasie transfuzji
konieczne jest zapewnienie zgodności grup krwi, ale
ze względu na możliwość odrzutu, pasować muszą
również inne antygeny. W efekcie niektórzy
pacjenci, np. wymagający przeszczepu szpiku mają
szansę na odszukanie odpowiedniego dawcy dopiero
wśród milionów niespokrewnionych dawców.
U wielu przyszłych matek istnieje lęk przed
konfliktem serologicznym i jego skutkami, czyli chorobą
cytotoksyczną noworodków.
Podstawą powstawania konfliktu serologicznego jest
niezgodność czynników krwi między matką a jej
dzieckiem.
Każdy człowiek ma jedną z czterech grup krwi — 0, A,
B, AB, a oprócz nich — cechę Rh. Część populacji nie ma
cechy Rh i są to tzw. osoby Rh-ujemne.
Przyczyną powstawania objawów chorobowych jest
wytwarzanie przeciwciał w ustroju matczynym przeciw
cechom krwinek płodu.
Najczęstszą przyczyną występowania konfliktu
jest niezgodność w zakresie czynnika Rh.
Jeśli przyszła matka nie ma cechy Rh, czyli czynnik
Rh w jej krwi jest Rh-ujemny, a jej dziecko odziedziczyło
po ojcu cechę Rh, czyli ma czynnik Rh + dodatni, to
wytwarza się między dwoma ustrojami niezgodność
serologiczna.
Cecha Rh-dodatnia płodu jest jakby czynnikiem
obcym, drażniącym w stosunku do Rh-ujemnych
krwinek matki.
Matka zostaje uczulona przez krwinki swego płodu.
Następuje wówczas dramatyczna sytuacja, w której w
ustroju matki, bez jej świadomości, powstają
przeciwciała, jak gdyby broń do zwalczania krwinek
dziecka.
Przeciwciała powstające w surowicy matki przechodzą
przez łożysko do płodu i niszczą częściowo jego krwinki
przez ich zlepianie, a następnie rozpad.
W normalnych warunkach mała liczba czerwonych
krwinek przechodzi od płodu przez łożysko do matki.
Liczba ta jest większa w warunkach patologicznych.
Nawet mała liczba obcych grupowo krwinek dziecka
powoduje u matki powstanie przeciwciał, które
przechodzą przez łożysko i niszczą krwinki dziecka.
Przeciwciała anty-Rh powstają u matki nie od razu.
W pierwszej ciąży tworzy się tak mała jeszcze ilość
przeciwciał, że nie zaszkodzą pierwszemu dziecku.
Liczba ich wzrasta proporcjonalnie w następnych
ciążach.
Przerwanie ciąży uczula matkę bardziej niż poród.
Z pierwszej i drugiej ciąży może jeszcze
urodzić się dziecko zdrowe, choć od drugiej
ciąży już trzeba się liczyć z możliwością
wystąpienia objawów chorobowych.
Matki nie muszą się nadmiernie niepokoić,
gdyż tylko 15% ludzi obojga płci nie ma
czynnika Rh w krwinkach. Stosunkowo niewielki
procent kobiet ma ujemny czynnik Rh i nie u
wszystkich z tych matek dochodzi do konfliktu
serologicznego. Wprawdzie choroba
cytotoksyczna jest w większości wywołana
niezgodnością w zakresie czynnika Rh, ale może
także powstać z powodu niezgodności w
zakresie grup głównych.
Proces ten zachodzi najczęściej w następującym układzie:
matka posiada grupa 0
dziecko ma grupę A.
Krwinki grupy A dziecka powodują powstawanie
przeciwciał typu odpornościowego u matki, a skutki tego
procesu są podobne do konfliktu w zakresie czynnika Rh.
W przeciwieństwie do niezgodności w zakresie Rh, w
konfliktach w grupach głównych pierwsze dziecko choruje
równie często jak następne. Z obu przyczyn u dziecka
następuje niszczenie krwinek czerwonych przez ich
rozpuszczanie. W następstwie tego procesu dochodzi do
niedokrwistości, do nadmiaru składnika żółci zwanego
bilirubiną, czego wyrazem jest przedwczesna i nasilona
żółtaczka u noworodka.
Przy intensywnych objawach
choroby cytotoksycznej ratuje się
dziecko za pomocą transfuzji
wymiennej krwi. Wówczas na
miejsce krwi z uszkodzonymi
krwinkami, z przeciwciałami i z
nadmiarem bilirubiny, przetacza się
specjalnie dobraną pełnowartościową
krew.
UKŁADY GRUP KRWI
UKŁADY GRUP KRWI
Każdy gatunek ma swój układ grup krwi.
W medycynie wyróżnia się ponad
dwadzieścia układów grup krwi.
Największe znaczenie ze względów
praktyki medycznej i diagnostycznej
mają:
układ AB 0
układ Rh - antygeny C, c, D, E, e
układ Kell - antygen K.
Powszechnie znane i najważniejsze układy
to: AB0 i Rh.
W Polsce najbardziej popularnymi grupami
krwi systemu AB0 są: A (38,5% ludzi) i 0
(33,4% ludzi).
W systemie Rh grupa Rh+ cechuje 82%
Polaków, podczas gdy grupa Rh- tylko
dopełniające 18%.
Nietrudno więc wywnioskować, że w
naszym kraju najczęściej występują ludzie
z krwią: A Rh+ oraz 0 Rh+.
UKŁAD GRUPOWY ABO
UKŁAD GRUPOWY ABO
Od pozostałych układów grupowych
krwi różni się tym, iż przeciwciała
skierowane przeciwko jego antygenom
stanowią stały składnik ludzkiego
osocza.
Układ ten zawiera antygeny A i B
(substancje grupowe), na podstawie
których wyróżnia się cztery podstawowe
grupy krwi A, B, AB, O.
Antygeny krwinek czerwonych umiejscowione
są w błonie erytrocytów, a także na
powierzchni pozostałych komórek (poza
komórkami układu nerwowego) i pojawiają się
w 6 tygodniu życia płodowego. Do ich pełnej
ekspresji dochodzi w 6– 18 miesiącu po
urodzeniu.
Obecność antygenów tego układu stwierdza się
nie tylko w krwinkach czerwonych, ale i
wszystkich komórkach poza neuronami, a w
płynach ustrojowych (poza płynem mózgowo-
rdzeniowym) u ponad 80% populacji (tzw.
wydzielacze). Występowanie antygenu A i B
(jednego lub drugiego albo obu na raz) albo
ich braku (grupa zero) zależy od dwóch
genów.
Pierwszy odpowiada za syntezę enzymu dołączającego
substancję podstawową (antygen) H (cukier).
Występują dwa allele:
H - kodujący enzym
h - allel niemy (brak produktu białkowego).
Osoby z genotypem hh pomimo posiadania genów
kodujących grupę krwi A lub B nie posiadają tych
antygenów na erytrocytach, choć w ich surowicy
występują odpowiednie naturalne przeciwciała dla
danej grupy AB0. Jest to tzw. grupa krwi "Bombay"
Drugi enzym dołącza kolejną cząstkę cukru tworząc
antygen A lub B.
Występują trzy podstawowe allele:
A (istnieją podtypy różniące się stopniem ekspresji i
antygenowości A
1
- najsilniejszy i A
2
oraz rzadsze: A
3
,
A
x
, A
m
)
B (istnieją podtypy B
x
i B
m
jednak nie mają znaczenia
diagnostycznego)
0 - allel niemy.
Fenotypową grupę krwi kodują odpowiednio:
Grupę A
1
posiadają osoby o genotypie: A
1
0,
A
1
A
1
, A
1
A
2
Grupę A
2
posiadają osoby o genotypie: A
2
A
2
lub A
2
0
Grupę B posiadają osoby o genotypie: BB lub
B0
Grupę A
1
B posiadają osoby o genotypie: A
1
B
Grupę A
2
B posiadają osoby o genotypie: A
2
B
Grupę 0 posiadają osoby o genotypie: 00.
Poza antygenami każda grupa krwi
charakteryzuje się odpowiednim zestawem
naturalnych przeciwciał należących do
klasy IgM:
Grupa A
1
: anty-B
Grupa A
2
: anty-B i niekiedy anty-A
1
Grupa B: anty-A
Grupa 0: anty-A i anty-B
Grupa A
1
B: brak naturalnych przeciwciał
Grupa A
2
B: mogą wystąpić anty-A
1.
GRUPA O
Ludzie z grupą 0 mają przeciwciała
zarówno przeciw A jak i B, więc mogą
oni dostać krew jedynie od grupy 0,
bo grupy A, B i AB spowodowałyby u
nich atak na obce antygeny.
Z drugiej strony, mogą oni oddawać
krew wszystkim, bo ich erytrocyty
wolne są od antygenów A i B, które
mogłyby w przeciwnym razie wywołać
zgubną odpowiedź immunologiczną.
Mówimy, że grupa 0 cechuje
uniwersalnych dawców.
UKŁAD RH
UKŁAD RH
Nazwa Rh wzięła się od małp rezusów Rhesus, u
których po raz pierwszy wykryto ten układ.
Obejmuje ponad 47 antygenów, lecz 5 z nich,
które kodowane są przez 3 geny, ma znaczenie
praktyczne:
antygen C: genotypy CC lub Cc
antygen c: genotypy cc
antygen D: genotypy DD lub Dd. Allel d jest
genem niemym i genotyp dd nie koduje żadnego
antygenu
antygen E: genotypy EE lub Ee
antygen e: genotyp ee.
Najsilniejszy jest antygen D i to
jego obecność powoduje zaliczenie
kogoś do grupy Rh+ a brak Rh-.
Przeciwciała anty-D nie występują
normalnie we krwi osób z grupą Rh-,
natomiast mogą się pojawić po
kontakcie z antygenem D.
Wśród ludzi rasy białej około 85%
posiada czynnik Rh.
Krew grupy 0- można przetoczyć
każdej osobie.
Chory mający grupę AB+ może
otrzymać dowolną krew.
Osoba posiadająca grupę krwi 0- ma
najmniejszą szansę, że przypadkowy
człowiek może być dla niej dawcą.
Tabela zgodności grup krwi
BIORCA
Dawca
O-
O+
B-
B+
A-
A+
AB-
AB+
AB+
TAK
TAK
TAK
TAK
TAK
TAK
TAK
TAK
AB-
TAK
NIE
TAK
NIE
TAK
NIE
TAK
NIE
A+
TAK
TAK
NIE
NIE
TAK
TAK
NIE
NIE
A-
TAK
NIE
NIE
NIE
TAK
NIE
NIE
NIE
B+
TAK
TAK
TAK
TAK
NIE
NIE
NIE
NIE
B-
TAK
NIE
TAK
NIE
NIE
NIE
NIE
NIE
O+
TAK
TAK
NIE
NIE
NIE
NIE
NIE
NIE
O-
TAK
NIE
NIE
NIE
NIE
NIE
NIE
NIE
DZIEDZICZENIE GRUP KRWI
DZIEDZICZENIE GRUP KRWI
W UKŁADZIE
W UKŁADZIE
AB O
AB O
Dziedziczenie grup krwi (układ AB 0)
Rodzic
Rodzic
0
A
B
AB
0
0
0 lub A
0 lub B
A lub B
A
0 lub A
0 lub A
0, A, B lub AB
A, B lub AB
B
0 lub B
0, A, B lub AB
0 lub B
A, B lub AB
AB
A lub B
A, B lub AB
A, B lub AB
A, B lub AB
DZIEDZICZENIE UKŁADU RH
DZIEDZICZENIE UKŁADU RH
D - oznacza występowanie antygenu D,
d - oznacza jego brak
Antygen D oddziedziczony choćby od
jednego z rodziców decyduje o tym, że dziecko
będzie miało układ Rh+.
Może wystąpić przypadek, ukazany w tabelce,
gdy oboje rodzice mają układ Rh+, a ich
dziecko będzie miało układ Rh-.
Natomiast jeśli oboje rodziców mają układ Rh-,
a więc nie mają antygenu D, wtedy ich
dziecko też go nie będzie miało i odziedziczy
układ Rh-.
dziedziczenie
Grupa krwi
jest niezmienna w ciągu
całego życia (o ile nie przeprowadzono
allogenicznego przeszczepu szpiku -
wówczas może dojść do zmiany grupy
krwi u biorcy przeszczepu). Samo
rozróżnienie grup krwi ma podstawowe
znaczenie przy transfuzji krwi - w razie
potrzeby jej przetoczenia trzeba
podawać krew identyczną, w zakresie
przynajmniej dwóch układów ( AB O i
Rh ), więc na przykład osobie z grupą
krwi B Rh+ należy podać krew B Rh+.
Dziękujemy za uwagę!