Alergia i tolerancja pokarmów

mechanizmy immunologiczne

 

 

Anna Stańczyk- Przyłuska

 
 

Klinika Pediatrii, Kardiologii Prewencyjnej i Immunologii Wieku

Rozwojowego

Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

 

Kierownik Kliniki: prof dr hab. Krzysztof Zeman

Przewód pokarmowy

• duży obszar stałego kontaktu z ogromna ilością
antygenów

• różnorodność antygenów ( pożywienie, bakterie
flory

fizjologicznej, substancje chemiczne,

toksyczne, bakterie patogenne, wirusy)

• dwoistość odpowiedzi immunologicznej
( tolerancja, reakcja

obronna,

nadwrażliwość)

• specyficzny układ odpornościowy GALT ( kępki
Peyera, limfocyty rozproszone blaszki właściwej,
wewnąrznabłonkowe limfocyty)

GALT- Gut Associated Lymphoid Tissue

tkanka limfatyczna jelit

-co 5-ta komórka błony śluzowej jelita to limfocyt
- 70-80% komórek wytwarzających immunoglobuliny
znajduje się w świetle błony śluzowej jelita

- część aferentna GALT – grudki chłonne skupione i
samotne oraz nabłonek nad nimi i węzły chłonne

-część eferentna – rozsiane komórki układu chłonnego :
limfocyty śródnabłonkowe i komórki blaszki właściwej

(limfocyty T i B, komórki plazmatyczne, granulocyty
imakrofagi)

Jelitowe komórki APC

-komórki dendrytyczne

grudek chłonnych

, ułatwiające

odpowiedź LB

-komórki dendrytyczne rozsiane

w blaszce właściwej,

ułatwiające odpowiedź LT

-makrofagi

Pierwszy etap odpowiedzi immunologicznej w

błonie śluzowej jelita to transport antygenów

przez nabłonek

Rola komórek M

Wirusy i rozpuszczalne antygeny – endocytoza

Duże cząsteczki adherentne oraz bakterie -fagocytoza

Egzocytoza do kieszeni wewnętrznej komórki M

Oddziaływanie enzymów bakteryjnych na powierzchnię

enterocytów i komórek M inicjuje odpowiedź zapalną

nasilając fagocytozę i napływ komórek zapalnych

 

 

Bariera jelitowa

- komórki nabłonka pokryte grubą błoną śluzową

- w świetle jelita: enzymy, kwaśne środowisko, kwasy

żółciowe,

peptydy (defensyny)

- wrodzona, nieswoista odpowiedź immunologiczna ( komórki

NK, leukocyty
wielojądrzaste, makrofagi, komórki nabłonka, receptory
Toll)

- kępki Peyera, limfocyty rozproszone i wewnątrznabłonkowe,

cytokiny, sIgA)

Alergia pokarmowa

nieprawidłowa odpowiedź śluzówkowego układu

immunologicznego na antygen obecny w świetle

przewodu pokarmowego

Przepuszczalność jelit zależna jest od:

-         czynników genetycznych

-         podaży alergenu w diecie

-         dojrzałości procesów trawiennych

-         obecności strukturalnych i funkcjonalnych
nieprawidłowości

 

Fizjologiczna niedojrzałość bariery

jelitowej u małych

dzieci:

-  niedojrzałość enzymatyczna u noworodków

-  niedobory s IgA ( do 4 roku życia)

-  endocytoza niezdegradowanych cząsteczek
białka ( pierwsze 3 miesiące życia)

 

Prezentacja antygenów pokarmowych

-

APC śluzówki jelit – mniejsza ekspresja cząsteczek

CD80 i CD 86

-  brak sygnału kostymulacji podczas prezentacji
antygenów

-  anergia limfocytów T lub ich usunięcie

-  regulacja odpowiedzi przez komórki regulatorowe
( LTh3 - TGF i LTr1 – IL10) oraz

środowisko cytoplazmatyczne ( PGE2, IFN, IL12)

Tolerancja alergenów pokarmowych

wiąże się z mechanizmem „ down regulation „

Według Bischoffa biorą w nim udział mechanizmy
niespecyficzne ( bariera nabłonkowa, śluzówka i
kwas żołądkowy) oraz swoiste immunologicznie
mechanizmy

(secretory IgA i IgM, APC, LTs, anergia

LT i apoptoza)

Zapalenie alergiczne

-  konieczna

zwiększona dawka alergenu

, który

wytworzy naciek w jelicie
-  

zwiększona przepuszczalność bariery jelitowej

w

następstwie zapalenia swoistego
-  

utrata hiporeaktywności

przez komórki

dendrytyczne
-  

zwiększona ekspresja cząsteczek CD80 i 86

-  priming limfocytów naiwnych w kierunku

efektorowych limfocytów Th2
-  uwalnianie cytokin IL 4,IL 5 i IL 13.
-  podtrzymanie zapalenia alergicznego
-  regulacja syntezy IgE oraz działanie

chemotaktyczne
-  

wpływ biochemicznych właściwości antygenu na

podtrzymanie procesu zapalnego

Rola receptorów Toll like i receptorów

wirusowych (gp120) w aktywacji mastocyta

Udział układu nerwowego .

Potwierdzona obecność

morfologicznych i funkcjonalnych połączeń miedzy
mastocytami i zakończeniami nerwów obwodowych

Udział neuropeptydów

( substancja P) ???

Fizjologiczne i patologiczne reakcje przewodu

pokarmowego wywołane pokarmem

W alergii pokarmowej reakcje

immunologiczne przebiegają z udziałem

wszystkich mechanizmów Gella-Coombsa

(Chandry)

- reakcja natychmiastowa (IgE zależna)
~ 48%

- reakcja typu komórkowego
~ 18%

reakcja z udziałem kompleksów immunologicznych

~ 10%

reakcja cytotoksyczna

~ 6

%

więcej niż jeden typ reakcji immunologicznej
~ 28%

Reakcja typu komórkowego

Rola limfocytów T i aktywowanych przez nie
makrofagów, limfocytów T cytotoksycznych i
bazofili

Immunologiczne uszkodzenie tkanek z naciekami
eozynofilowymi i limfocytowymi

Enteropatia jelitowa indukowana białkami mleka
krowiego

Eozynofilowe zapalenia przełyku i jelit

Choroba trzewna

Reakcja z udziałem kompleksów

immunologicznych

Fizjologiczna odpowiedź na spożyty pokarm – IgG

W surowicy obecne są niewielkie ilości białek
pokarmowych, IgG i krążących kompleksów

Są one eliminowane przez układ siateczkowo-śródbłonkowy

Przy nadmiarze antygenów lub przeciwciał dochodzi do
odkładania kompleksów w naczyniach krwionośnych

Przewlekłe zapalenia jelit z obecnością kompleksów w
błonie śluzowej

Reakcje cytotoksyczne

Uszkodzenie tkanek poprzez aktywację dopełniacza i lizę
komórki, albo fagocytozę albo w mechanizmie
cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał
(ADCC)

Proces autoimmunologiczny uwarunkowany jest reakcją
krzyżową z antygenami tkanek

Trombocytopenia w alergii na białka mleka krowiego