Alergia i tolerancja pokarmów

mechanizmy immunologiczne

 

 

           

           

Anna Stańczyk- Przyłuska

 
 

Klinika Pediatrii, Kardiologii Prewencyjnej i Immunologii Wieku 

Rozwojowego

Uniwersytetu Medycznego w Łodzi

 

Kierownik Kliniki:   prof dr hab. Krzysztof Zeman

Przewód pokarmowy

 

• duży obszar stałego kontaktu z ogromna ilością 
antygenów

• różnorodność antygenów ( pożywienie, bakterie 
flory 

fizjologicznej, substancje chemiczne, 

toksyczne, bakterie  patogenne, wirusy) 

• dwoistość odpowiedzi immunologicznej 
( tolerancja, reakcja 

obronna, 

nadwrażliwość)

• specyficzny układ odpornościowy GALT ( kępki 
Peyera,  limfocyty rozproszone blaszki właściwej, 
wewnąrznabłonkowe limfocyty)

GALT- Gut Associated Lymphoid Tissue

tkanka limfatyczna jelit

-co 5-ta komórka błony śluzowej jelita to limfocyt
- 70-80% komórek wytwarzających immunoglobuliny 
znajduje się w świetle błony śluzowej jelita

- część aferentna GALT – grudki chłonne skupione i 
samotne oraz nabłonek nad nimi i węzły chłonne

-część eferentna – rozsiane komórki układu chłonnego : 
limfocyty śródnabłonkowe i komórki blaszki właściwej 

(limfocyty T i B, komórki plazmatyczne, granulocyty 
imakrofagi)

Jelitowe komórki APC

-komórki dendrytyczne

 

grudek chłonnych

, ułatwiające 

odpowiedź LB

-komórki dendrytyczne rozsiane

 w blaszce właściwej, 

ułatwiające odpowiedź LT

-makrofagi

Pierwszy etap odpowiedzi immunologicznej w 

błonie śluzowej jelita to transport antygenów 

przez nabłonek

Rola komórek M

Wirusy i rozpuszczalne antygeny – endocytoza

Duże cząsteczki adherentne oraz bakterie -fagocytoza

 

Egzocytoza do kieszeni wewnętrznej komórki M

Oddziaływanie enzymów bakteryjnych na powierzchnię 

enterocytów i komórek M inicjuje odpowiedź zapalną 

nasilając fagocytozę i napływ komórek zapalnych

 

 

Bariera jelitowa

- komórki nabłonka pokryte grubą błoną śluzową

- w świetle jelita: enzymy, kwaśne środowisko, kwasy 

żółciowe, 

  peptydy (defensyny)

- wrodzona, nieswoista odpowiedź immunologiczna ( komórki 

NK, leukocyty
                 wielojądrzaste, makrofagi, komórki nabłonka, receptory 
Toll)

- kępki Peyera, limfocyty rozproszone i wewnątrznabłonkowe, 

cytokiny, sIgA)

Alergia pokarmowa

  nieprawidłowa odpowiedź śluzówkowego układu 

immunologicznego na antygen obecny w świetle 

przewodu pokarmowego

Przepuszczalność jelit zależna jest od:

-         czynników genetycznych

-         podaży alergenu w diecie

-         dojrzałości procesów trawiennych

-         obecności strukturalnych i funkcjonalnych 
nieprawidłowości 

 

Fizjologiczna niedojrzałość bariery 

jelitowej                                  u małych 

dzieci:

-  niedojrzałość enzymatyczna u noworodków

-  niedobory s IgA ( do 4 roku życia)

-  endocytoza niezdegradowanych cząsteczek 
białka ( pierwsze 3 miesiące życia)

 

Prezentacja antygenów pokarmowych

-

APC śluzówki jelit – mniejsza ekspresja cząsteczek   

                   CD80 i CD 86

-  brak sygnału kostymulacji podczas prezentacji 
antygenów

-  anergia limfocytów T lub ich usunięcie

-  regulacja odpowiedzi przez komórki regulatorowe  
                       ( LTh3 - TGF i LTr1 – IL10)  oraz 

środowisko cytoplazmatyczne     ( PGE2, IFN, IL12)

Tolerancja alergenów pokarmowych

 

 wiąże się z mechanizmem   „ down regulation „

Według Bischoffa biorą w nim udział mechanizmy 
niespecyficzne ( bariera nabłonkowa, śluzówka i 
kwas żołądkowy) oraz  swoiste immunologicznie 
mechanizmy 

(secretory IgA i IgM, APC, LTs, anergia 

LT i apoptoza)

Zapalenie alergiczne

-  konieczna 

zwiększona dawka alergenu

, który 

wytworzy naciek   w jelicie
-  

zwiększona przepuszczalność bariery jelitowej

 w 

następstwie zapalenia swoistego
-  

utrata hiporeaktywności

 przez komórki 

dendrytyczne
-  

zwiększona ekspresja cząsteczek CD80 i 86

-  priming limfocytów naiwnych w kierunku 

efektorowych limfocytów Th2
-  uwalnianie cytokin IL 4,IL 5 i IL 13.
-  podtrzymanie zapalenia alergicznego
-  regulacja syntezy IgE oraz działanie 

chemotaktyczne
-  

wpływ biochemicznych właściwości antygenu na 

podtrzymanie procesu zapalnego

Rola receptorów Toll like i receptorów 

wirusowych (gp120)     w aktywacji mastocyta

Udział układu nerwowego .

 Potwierdzona obecność 

morfologicznych i funkcjonalnych połączeń miedzy 
mastocytami i zakończeniami nerwów obwodowych

Udział neuropeptydów

 ( substancja P) ???

Fizjologiczne i patologiczne reakcje przewodu 

pokarmowego wywołane pokarmem

 

W alergii pokarmowej reakcje 

immunologiczne przebiegają z udziałem 

wszystkich mechanizmów Gella-Coombsa  

(Chandry)

- reakcja natychmiastowa (IgE zależna) 
~  48%

- reakcja typu komórkowego          
~  18%

  reakcja z udziałem kompleksów immunologicznych     
 

~   10% 

  reakcja cytotoksyczna 

 

~    6 

%

  więcej niż jeden typ reakcji immunologicznej  
~   28%

Reakcja typu komórkowego

Rola limfocytów T i aktywowanych przez nie 
makrofagów, limfocytów T cytotoksycznych i 
bazofili

Immunologiczne uszkodzenie tkanek z naciekami 
eozynofilowymi i limfocytowymi

Enteropatia jelitowa indukowana białkami mleka 
krowiego

Eozynofilowe zapalenia przełyku i jelit

Choroba trzewna

Reakcja z udziałem kompleksów 

immunologicznych

Fizjologiczna odpowiedź na spożyty pokarm – IgG

W surowicy obecne są niewielkie ilości białek 
pokarmowych, IgG i krążących kompleksów 

Są one eliminowane przez układ siateczkowo-śródbłonkowy

Przy nadmiarze antygenów lub przeciwciał dochodzi do 
odkładania kompleksów w naczyniach krwionośnych 

Przewlekłe zapalenia jelit z obecnością kompleksów w 
błonie śluzowej

Reakcje cytotoksyczne

Uszkodzenie tkanek poprzez aktywację dopełniacza i lizę 
komórki, albo fagocytozę albo w mechanizmie 
cytotoksyczności komórkowej zależnej od przeciwciał 
(ADCC)

Proces autoimmunologiczny uwarunkowany jest reakcją 
krzyżową z antygenami tkanek

Trombocytopenia w alergii na białka mleka krowiego