Reprezentacja

Materia umysłu?

Pytanie 1



Dlaczego w zakresie 1-3 lub 1-4
oceniamy (lub porównujemy) liczbę
elementów zbioru dokładnie, a wielkość
zbioru nie wpływa na czas wykonania, a
w zakresie powyżej 4 dokładność i czas
zależą od liczby elementów i od proporcji
liczności porównywanych zbiorów?

Odpowiedź



1. Subitizing - hipoteza geometryczna



2. Subitizing - hipoteza znaczników plików
obiektów



3. Hipoteza akumulatora

Pytanie 2



Dlaczego przy porównaniu małych liczb
szybciej reagujemy lewą ręką, a przy
porównaniu dużych liczb – prawą?

Odpowiedź



Efekt SNARC – oś liczbowa
reprezentowana w obu półkulach mózgu:
„niski” koniec w lewej, „wysoki” w prawej

Pytanie



Dlaczego dostrzeżone poza centrum

uwagi czerwone

A

i niebieskie

B

możemy zapamiętać jako niebieskie

A

i

czerwone

B

Odpowiedź



Hipoteza plików obiektów: dla obiektów z poza

centrum uwagi zakładany jest zbiorczy plik

obiektu reprezentujący rozkład kolorów i

kształtów, ale nie wiążący kształtu z kolorem



Hipoteza integracji w pamięci roboczej: cechy

obiektów przetwarzanych poza systemem

pamięci roboczej reprezentowane są oddzielnie

w kodach poszczególnych modułów

percepcyjnych (reprezentacja kształtu, koloru,

położenia w przestrzeni)

Pytanie 3



Dlaczego dwie sylaby, których
spektrogramy są bardzo podobne (można
samemu poeksperymentować)
spostrzegane są jako wyraźnie różne,
podczas gdy nie odróżniamy ich od
takich, których spektogram jest wyraźnie
inny?

Odpowiedź



Kategorialna percepcja fonemów, efekt
magnesu

Pytanie 4



Gdzie Piotruś będzie szukał czekolady?

Piotruś z mamą kupili w sklepie dużą tabliczkę

czekolady. Po powrocie do domu schowali
czekoladę do szuflady stołu w kuchni. Piotruś
poszedł się bawić, a mama wyjęła czekoladę i z
połowy zrobiła krem do ciasta, a drugą połowę
schowała do wiszącej szafki. Piotruś wrócił z
placu zabaw i chciał wziąć kawałek czekolady.
Czy będzie jej szukał w szufladzie czy w szafce?



Fałszywe przekonanie?



Funkcje wykonawcze?

(preferencja wzrokowa u małych dzieci)

Pytanie 5



Dlaczego 3-letnie dziecko, ale także

dorosły, gdy każemy mu powtarzać w myśli

jakiś nie związany z sytuacją wierszyk, w

prostokątnym pomieszczeniu szukając

schowanego wcześniej w jego obecności

przedmiotu, kierować będzie się tylko

geometrią pomieszczenia („w rogu na

prawo od dłuższej ściany) a nie np. kolorem

ścian (w rogu na prawo od żółtej ściany)

Odpowiedź



Naturalny, wspólny dla wszystkich
wyższych kręgowców system kodowania
przestrzeni jest oparty na geometrii.
Wskazówki „krajobrazowe” są
prawdopodobnie kodowane w postaci
opisów językowych

Reprezentacja: problemy z definicją



Stan lub zdarzenie (fizyczne?) reprezentuje
inny stan lub zdarzenie

–

Stany umysłu reprezentują (odwzorowują?)
stany rzeczywistości

–

Stany umysłu reprezentują inne stany umysłu

–

Stany układu nerwowego reprezentują stany
umysłu

Reprezentacja: własności

semantyczne



Reprezentacje mają właściwości
semantyczne (odnoszą się do czegoś lub
posiadają warunki spełnienia)

–

Jeśli jestem przekonany, że wygłaszam
właśnie wykład z psychologii procesów
poznawczych, to moje przekonanie jest
prawdziwe wtedy, gdy (1) wygłaszam właśnie
wykład i (2) dotyczy on procesów
poznawczych u człowieka

Problemy z reprezentacją:

przyczynowość



Czy reprezentacja ma właściwości

przyczynowe

–

Czy właściwości jednej reprezentacji mogą

wpłynąć na właściwości innej reprezentacji (np.

przekonanie

>>X ma białą skórę<< może doprowadzić do

sądu >>X nie jest Indianinem<<)

–

Czy reprezentacje mogą być wyróżnionymi

warunkami koniecznymi zachowań (Czy do tego

aby wybrać się na przyjęcie do praprababci trzeba

mieć przekonanie, że praprababcia żyje)

Problemy z reprezentacją:

intencjonalność



Czy u podstaw przyczynowych właściwości

reprezentacji leży ich szczególna (specyficznie

ludzka ???) właściwość:

–

Intencjonalność

:

reprezentacje (jako klasa

stanów umysłu) są „o czymś”, mają coś na

celu, są ukierunkowane na przedmioty i

zdarzenia, stany rzeczywistości.

Intencjonalnymi stanami umysłu są w

szczególności przekonania, sądy itp., a nie jest

np. lęk

(

różnice w strukturze zachowania ukierunkowanego na

zmianę stanu rzeczywistości a zachowania ukierunkowanego

na redukcję lęku)

Intecjonalność – c.d.



Problem intencjonalności jest jednym z głównych
problemów rozpatrywanych przez współczesną
filozofię umysłu (Denett, Fodor, Searle, Stich)



Wiele wskazuje na to, że założenie o intencjonalności
należy do najważniejszych składników naszej
intuicyjnej wiedzy o umyśle, w istotny sposób
wpływającej na zachowania społeczne

Problemy z reprezentacją:

reprezentacja jako odwzorowanie rzeczywistości



Czy reprezentacja jest biernym odwzorowaniem
rzeczywistości (obiekty, cechy, relacje,
zdarzenia/zmiany stanów)

–

Problem abstrakcji (jakie elementy struktury rzeczywistości
są odwzorowywane w reprezentacji i dlaczego?)

–

Problem arbitralności / subiektywności

–

Problem planów działania jako zamierzonej zmiany
struktury rzeczywistości

–

Problem reprezentacji kontrfaktycznych („ co by było
gdyby...”; reprezentacje obiektów i wydarzeń
nierzeczywistych)

Problemy z reprezentacją:

symboliczność



Czy reprezentacje poznawcze są symboliczne

–

Czy składają się ze skończonej liczby symboli
łączonych w złożone reprezentacje za pomocą reguł
(jak np. język)



symbol [gr.], znak umowny, pełniący funkcję zastępczą
wobec pewnego przedmiotu (pojęcia, stanu rzeczy) i
przywodzący ów przedmiot na myśl (budzący związane
z nim reakcje).

–

Czy sieć neuronalna, w której znaczenie przypisać
można tylko całościowemu wzorcowi pobudzeń, ale
nie poszczególnym składnikom (węzłom) jest
reprezentacją?

Problemy z reprezentacją:

kody reprezentacji



Czy reprezentacja poznawcza jest tworzona w

amodalnym kodzie, funkcjonalnie równoważnym

postawom propozycjonalnym wobec sądów

logicznych, np.:



Jestem przekonany, że

P(x)

, gdzie P(x) oznacza „X ma

białą skórę”



Przypuszczam, że

~R(x)

, gdzie „~” jest przeczeniem, a

R(x) oznacza „X jest Indianinem

”



Czy również w innych kodach (obrazowym,

językowym itd.)? (hipoteza dwóch kodów Paivio)



Modułowa teoria umysłu (oryginalnie: Fodor,

1983): każdy moduł posługuje się własnym

kodem reprezentacji

Problemy z reprezentacją:

reprezentacje deklaratywne i

proceduralne



Wiedza „że” vs. wiedza „jak”

–

Wiem ile jest okien w moim pokoju

–

Wiem jak obliczyć ile jest okien w moim
pokoju

Reprezentacje – własności

funkcjonalne



Forma reprezentacji (oraz jej realizacja
fizyczna) determinują właściwości
funkcjonalne:

–

Reprezentacja przestrzenna – elementy odległe są
trudniej dostępne

–

Reprezentacja oparta na podobieństwie –
elementy mało podobne do wzorca są trudno
dostepne

–

Reprezentacja obiektu oparta na ruchu (obiekt to
coś, co porusza się po ciągłej ścieżce) – obiekty
nieruchome trudno dostępne

Kategorie i pojęcia:



Najważniejsze w systemie poznawczym
reprezentacje to systemy kategorii i pojęć



Kategorie: reprezentowane umysłowo grupy
obiektów powiązanych tożsamością lub
podobieństwem właściwości



Pojęcia: system przekonań określających
właściwości członków kategorii lub definiujących
relacje

Dlaczego kategorie i pojęcia:

Argument nadmiaru informacji

–

Zmysły dostarczają więcej jednostkowej
informacji niż umysł potrzebuje i może
wykorzystać

–

Znaczna część informacji zmysłowej powtarza
się (redundancja)

–

Różnorodność percepcyjna nie oznacza
różnorodności znaczenia lub podstawowych
właściwości użytkowych (koń to koń i, co więcej,
jaki jest – każdy widzi, choć może być srokosz
lub kasztan, mały lub wielki)

Dlaczego kategorie i pojęcia:

Argument niedostatku informacji



Znaczna część istotnej informacji o obiekcie nie jest
dostarczana percepcyjnie:

–

Informacja niedostępna w aktualnej sytuacji percepcyjnej
(rozpoznanie tygrysa ryczącego w gęstych zaroślach)

–

Istotne cechy niedostępne percepcyjne w standardowych
warunkach (np. procesy trawienia)

–

Istotne właściwości w ogóle nie podlegają bezpośredniej
percepcji (np. myśli ludzi)



Kategoryzujemy na podstawie zubożonej informacji i
uzupełniamy ją w oparciu o wiedzę o kategorii
(ryczy w zaroślach  tygrys

tygrys  ma cztery łapy, pręgi i jest niebezpieczny)

Czy istnieje niekategorialna/niepojęciowa

reprezentacja?

–

Kategoryzacja występuje już na wczesnych
etapach percepcji (klasyfikacja krawędzi i
płaszczyzn, identyfikacja fonemów, kategorii
prozodycznych, tonów itp.)

–

Czy wyobrażenia, plany, mapy i obrazy
mentalne, pamięciowe zapisy epizodów i
narracyjne struktury umysłowej reprezentacji
doświadczeń mają charakter pojęciowy?

–

Nieświadoma wiedza pojęciowa?

Wyobrażenia



Eksperyment Sheparda i Metzlera

–

Umysłowy obrót konstrukcji z klocków



Eksperymenty Kosslyna

–

Umysłowe zbliżenie i przegladanie obrazu



Kontra: Pylyshyn – relacje pomiędzy
obiektami na mapie

Schematy, skrypty, ramy



Stałe systemy relacji



Zmienne „końcówki”



Schematy łączą elementy reprezentacji

deklaratywnej i proceduralnej

... Ale niestety niewiele wyjaśniają, jeżeli

nie określi się, co w nich siedzi

Sieci neuronalne (modele

koneksjonistyczne)

Czy można się obyć bez

reprezentacji?



S-R, S-O-R, Network?

–

Czy sieć neuronalna jest reprezentacją czy

zawansowanym systemem bodziec-reakcja?



Co na wejściu i wyjściu?



Czy jedna globalna sieć, czy podsieci o jednoznacznie

określonych funkcjach i znaczeniach?



Gibsonowie

–

umysł nie musi posługiwać się reprezentacjami, a

jedynie dostrzegać w strumienu pobudzenia możliwości

działania



Motywy i cele działania?



Jak reprezentowane (?!) są niezmienniki?



Reprezentacje motoryczne?

Podsumowanie

(czyli co do tego miejsca trzeba wiedzieć o reprezentacjach)



Typy reprezentacji:

–

symboliczne / subsymboliczne / holistyczne

–

propozycjonalne / analogowe

–

specyficzne wzgl. modalności zmysłowej / specyficzne
wzgl. zadania lub dziedziny / amodalne

–

deklaratywne / proceduralne



Właściwości reprezentacji:

–

Semantyczne (odniesienie, intencje, warunki spełnienia)

–

Syntaktyczne (reguły konstruowania złożonych
reprezentacji ze skończonej listy elementarnych symboli)

–

Przyczynowe (wyróżniony warunek konieczny zachowania)

Literatura do cyklu wykładów o

reprezentacjach i pojęciach



Literatura podstawowa:



Nęcka i in.: Psychologia Poznawcza, PWN 2006,
R. 2, 3 i 4 (bez 4.4)



Literatura pomocnicza:

–

Haman M.: Pojęcia i ich rozwój. Warszawa, 2002.
r. 1; r. 2.5

–

Pinker S.: Jak działa umysł. Warszawa, 2002, r. 1-4

!!!

Uwaga: wykład ma pierwszeństwo przed

lekturą!!!

!!!