Skażenia środowiska 
wynikające ze stosowania 
środków ochrony roślin

ZSiO, IŚ, Wydział Górnictwa i Geoinżynierii, AGH

Pestycydy

Pestycydy – stosowane w rolnictwie, ogrodnictwie, 

leśnictwie i sadownictwie, są to grupy związków 

chemicznych pochodzenia naturalnego (roślinne) 

i syntetycznego stosowanych do niszczenia 

pasożytów człowieka, zwierząt hodowlanych

i roślin. 

Używane są również do 

zwalczania chorób roślin, 

regulacji ich wzrostu i 

usuwania chwastów.

Podział pestycydów w zależności od 
kierunku zastosowania

I. 

Zoocydy - środki do zwalczania szkodników zwierzęcych: 

• Insektycydy - środki owadobójcze, 
• Rodentycydy - środki gryzoniobójcze, 

• Moluskocydy - środki ślimakobójcze, 

• Nematocydy - środki nicieniobójcze, 

• Larwicydy - środki larwobójcze, 

• Aficydy - środki mszycobójcze, 

• Akarycydy - środki roztoczobójcze, 

• Owicydy - środki do niszczenia jaj 

owadów i roztoczy. 

–  Fungicydy - środki grzybobójcze. 
–  Herbicydy - środki chwastobójcze. 
–  Regulatory wzrostu - środki stymulujące 
lub hamujące procesy życiowe roślin: 

• Defolianty - środki do odlistniania roślin, 
• Desykanty - środki do wysuszania roślin, 

• Defloranty - środki do usuwania nadmiernej ilości 

kwiatów. 

–  Atraktanty - środki zwabiające. 

–  Repelenty - środki odstraszające. 

Pestycydy

10 000 preparatów zawierających 450 związków.

Pestycydy są truciznami z natury i skutków działania.

•Insektycydy- chloropochodne organiczne (DDT, heptachlor), 

fosforany organiczne (np. paration, malation), karbaminiany 

(karbaryl, karbofuran),

•Herbicydy- kwasy fenoksyoctowe, toluidyny (trifluralin), triazyny 

(atrazyna), fenylomoczniki (fenuron, isoproturon), dipirydyle 

(dikwat), glicyny (fosforan glicyny), fenoksypropioniany (mecoprop), 

karbaminiany, nitryle hydroksyarylowe

•Fungicydy

-Fungicydy nie działające na cały organizm: związki nieorganiczne i 

metali ciężkich ditiokarbaminiany, ftalimidy.

-Fungicydy ogólnoustrojowe: antybiotyki, benzimidazole, 

pirymidyny. 

Wady pestycydów

• Wysoka toksyczność i długi czas degradacji

• Niszczenie organizmów pożytecznych

• Akumulacja w środowisku, prowadząca do bioakumulacji 

w tkankach roślin i zwierząt prowadząca do chorób i 

mutacji 

• Zasolenie i wymywanie nawozów

• Zanieczyszczenie gleby i wód

Pestycydy w środowisku

Pestycydy, po tym jak 

zostaną użyte na rośliny, albo 

na glebę, przechodzą cykl 

przemian, fizycznych, 

chemicznych i biologicznych i 

zanieczyszczają glebę, wody 

a wraz z nimi, zostają 

przeniesione do tkanek 

roślinnych i zwierzęcych a 

nawet ludzkich.

Obecnie mamy wystarczająco 

dużo dowodów na to, że 

cząsteczki wielu pestycydów 

a szczególnie pestycydy 

chlorowe, pozostają w 

glebie i wodzie przez lata 

albo dziesięciolecia, 
a ich stężenie w bardzo małych ilościach w wodzie (trzecia 

milionowa), mogą być zwielokrotnione biologicznie 105-107 razy 

w tkankach bezkręgowców, ryb, ptaków, i ssaków a ostateczne 

stężenie osiąga milionowe ilości (ppm) u zwierząt.

Pestycydy w środowisku

Innym problemem wynikającym ze stosowania pestycydów na glebę, jest fakt, że 

bardzo często blokują zmianę upraw na wiele lat i stwarzają problemy związane z 

toksycznymi pozostałościami w produktach rolnych. Zatrucie gleby pestycydami 

zaszło tak daleko, że nawet, jeśli ich stosowanie zostało zarzucone, znaleziono

gleby, które zawierają powyżej 2 kg 

DDT na 0,1 ha, nawet wiele lat po 

jego ostatnim zastosowaniu. Ponadto 

ich stosowanie prowadzi do 

obniżenia aktywności biologicznej 

mikroorganizmów glebowych, co 

ostatecznie prowadzi do degradacji 

gleby przez obniżenie jej żyzności.

Skutki stosowania pestycydów

Wpływ stosowania pestycydów na ekosystemy biologiczne
zniknięcie zaledwie jednego organizmu z ekosystemu prowadzi do 
zupełnej zmiany jego charakteru i destabilizacji jego równowagi
 
Obniżenie ilości dostępnego pokarmu                                       
                                                               
walka z wrogiem biologicznym w uprawach zmniejsza ilość 
pożywienia dla innych organizmów, które ginąc z powodu pokarmu 
obniżają ilość swoich konsumentów itd..

Obniżenie ilości konkurentów 
walka przeciwko chwastom dwuliściennym w uprawach zboża 
dała szansę rozwojowi chwastom jednoliściennym, które są dużo 
trudniejsze do wyeliminowania

Obniżenie ilości wrogów biologicznych 
stosowanie pyrethrynoidów w uprawach bawełny do walki z 
motylami, które sa jednocześnie biologicznymi wrogami m.in. 
roztoczy, więc gdy znikają, następuje niekontrolowany rozwój 
roztoczy w uprawach bawełny

Skutki stosowania pestycydów

Obniżenie bioróżnorodności w bio-społecznościach 
wytępienie gatunków na uprawnych obszarach, jak również na 
terenach przylegających i granicznych np. zmiany w wyglądzie 
lasów w Wietnamie po zastosowaniu dużych ilości pestycydów przez 
amerykańskie wojska

Konsekwencje sukcesji gatunków 
niszczą też owady zapylające, co prowadzi do obniżenia plonów
wykorzystanie pestycydów powoduje pojawienie się opornych
klonów (obecnie mamy >450 gatunków opornych na wiele 
pestycydów owadów)

Najważniejsze efekty działania 
pestycydów na zdrowie ludzi:

•  upośledzenie centralnego układu nerwowego
•   dermatozy, oparzenia i inne choroby skórne 
•   choroby żołądka i zatrucia 
•   osłabienie, zawroty głowy, paraliż stóp
•   upośledzenie układu oddechowego
•   zmiany operacyjne wątroby i nerek 
•   nagromadzenie się metabolitów toksyn 
•   działanie mutagenne i nowotworowe 
•   nowotwory (prostaty, żołądka, przełyku, płuc, ust, skóry, układu 

oddechowego i limfy - białaczka)

•   zahamowanie wielu działań biologicznych ciała 
•   współdziałanie z paleniem i napojami alkoholowymi 

Dziękuję za uwagę!