mgr Anna Maria Kocwa

Klinika Neurologii II WL AM

Neuropsychologia

Neuropsychologia to część psychologii,

która zajmuje się m.in. ustalaniem relacji
pomiędzy czuciem, ruchem, poznaniem,
rozumieniem, nastrojem, emocjami a
aktywnością struktur mózgowia.

Proces psychiczny



Proces psychiczny to sekwencja zmian
zachodzących w przebiegu aktywności
motoryczno-intelektualnej człowieka,
zmiany w psychice w wyniku
oddziaływania bodźców na zmysły i mózg,
a determinujące poznawanie
rzeczywistości i regulujące stosunek
człowieka do otoczenia

Procesy poznawcze

Funkcje poznawcze (cognitive processes)
pełnią zasadniczą rolę w procesach
adaptacji jednostki do środowiska, a więc w
walce o byt i przetrwanie. Obejmują
prawidłowy odbiór sygnałów (percepcja),
selekcję, gromadzenie oraz przechowywanie
niesionych przez nie informacji (pamięć),
operacje na informacjach (rozpoznawanie,
rozumowanie, myślenie abstrakcyjne)

Procesy poznawcze

Procesy poznawcze obejmują:



Procesy postrzegania i językowe



Pamięć



Myślenie



Funkcje wzrokowo-przestrzenne



Funkcje wykonawcze

Zaburzenia mowy

Zaburzenia mowy mogą być wynikiem:



uszkodzenia korowego ośrodka mowy
(afazje)



nieprawidłowej artykulacji (dyzartrie),
nieprawidłowej generacji dźwięków
(dysfonia), nieprawidłowej intonacji rytmu
zdania, akcentu (dysprozodia)

Afazje

A f a z j e to grupa zaburzeń mowy i
języka, wynikające z uszkodzenia mózgu.
Miejsce , które najpewniej spowoduje
zaburzenia mowy to okolice bruzdy
bocznej Sylwiusza w półkuli dominującej
dla mowy (LP).

Afazje

Klasyczny podział obejmuje afazję:



ruchową



czuciową



amnestyczną



mieszaną

Afazja ruchowa

A f a z j a r u c h o w a (motoryczna,
ekspresyjna, Broca) spowodowana jest
uszkodzeniem ośrodka mowy (ośrodek
Broca), zlokalizowanego w tylnej części
lewego zakrętu czołowego i
odpowiedzialny jest za wytwarzanie
języka i „nadawanie” mowy.

Obraz kliniczny afazji
ruchowej



zaburzona czynność tworzenia mowy



rozumienie mowy względnie zachowane



liczne parafazje literowe, słowne



mowa agramatyczna, dysprozodyczna,
telegraficzna



opuszczanie przedimków, przyimków



często zaburzenia pisania i czytania

Afazja czuciowa

A f a z j a c z u c i o w a (sensoryczna,

odbiorcza, recepcyjna, Wernickego) polega
na upośledzeniu rozumienia mowy i języka
na wskutek uszkodzenia ośrodka mowy
(pole Wernickego) znajdującego się w
górnym, tylnym zakręcie skroniowym,
gdzie również znajduje się ośrodek
słuchowy mowy.

Obraz kliniczny afazji
czuciowej



rozumienie mowy upośledzone



zakłócona ekspresja mowy (parafazje,
neologizmy)



perseweracje, echolalia,



aleksja i agrafia

Afazja amnestyczna

A f a z j a a m n e s t y c z n a (nominalna,

anomia) polega na trudnościach w
szybkiej aktualizacji nazw pokazywanych
przedmiotów



wiąże się z uszkodzeniem obszarów
położonych w podstawnej części płata
skroniowego, w płacie czołowym i zakręcie
kątowym.

Afazja mieszana

A f a z j a m i e s z a n a (globalna,

całkowita niemota) polega na
współistnieniu zaburzeń afatycznych
ruchowych i czuciowych.

Dyzartria

D y z a r t r i a polega na zaburzeniach

artykulacji dźwięków oraz
formułowania słów i dźwięków.
Związana jest z uszkodzeniem
narządu mowy.

Dyzartria c.d

Może być spowodowana pierwotnym

uszkodzeniem jąder ruchowych
dolnej części pnia mózgu lub ich
obwodowych wypustek



język porażony i zanikły



trudności w artykułowaniu



dysfagia

Dyzartria spastyczna

Dyzartria spastyczna występuje przy

uszkodzeniu dróg korowo-jądrowych



mowa jest zamazana, wolna, dysfoniczna



brak zaniku języka



wzmożone odruchy żuchwowe i twarzowe



często niepowstrzymany płacz i śmiech

Dyzartria ataktyczna

Dyzartria ataktyczna występuje przy

uszkodzeniu móżdżku



mowa powolna, skandowana, ale bez
napięcia



zmienna siła głosu

Korowe zaburzenia ruchowe

A p r a k s j a (=bez ruchu) jest to deficyt

zdolności ruchowej pochodzenia
korowego, to niemożność wykonywania
celowych czynności ruchowych przy
BRAKU niedowładów, zaburzeń czucia,
uwagi, koordynacji, rozumienia.



Uszkodzenie korowe dotyczy okolicy
czołowej przedruchowej oraz styku
skroniowo-ciemieniowo-potylicznego

Rodzaje apraksji

A p r a k s j a t w a r z y



trudności w wysuwaniu języka, ssaniu,
oblizywaniu, cmokaniu, dmuchaniu, etc

Apraksja k i n e t y c z n o - k o ń c z y n o w

a



upośledzenie ruchów precyzyjnych kończyn
jak ruchy skręcające, synchroniczne, etc.

Rodzaje apraksji

A p r a k s j a i d e o m o t o r y c z n a



niemożność wykonywania poleceń
zgodnych z wolą, mimo braku zaburzeń
funkcji motorycznych i czuciowych oraz
prawidłowego rozumienia języka, np. jak
się czesze, jak gra w golfa, etc.

Rodzaje apraksji c.d.

A p r a k s j a i d e a c y j n a



niezdolność do podjęcia serii ruchów

związanych z planowaniem i wyobraźnią

przestrzenną

A p r a k s j a k o n s t r u k c y j n a



niezdolność organizowania złożonych ruchów

przestrzennych jak łączenie punktów, puzzli,

klocków, kopiowania rysunków

Agnozja

A g n o z j a to defekt w rozpoznawaniu,

który nie może być przypisany
elementarnym defektom czuciowym,
zaburzeniom umysłowym, uwagi, afazji,
czy też nieznajomości czuciowo
przedstawianego bodźca

Rodzaje agnozji

A g n o z j a w z r o k o w a



niemożność rozpoznawania obiektów za
pomocą postrzegania przy
nieuszkodzonym aparacie wzrokowym.
Chory nie r o z p o z n a j e pokazywanych
przedmiotów i zjawisk



W uszkodzeniach okolicy prążkowanej w
płacie potylicznym (pola 18 i 19)

Rodzaje agnozji c.d

A g n o z j a b a r w



niemożność rozpoznawania barw



w uszkodzeniu brzuszno-przyśrodkowej

części lewego płata potylicznego

P r o z o p a g n o z j a



niemożność rozpoznawania twarzy osób

bliskich



uszkodzenie dolnej okolicy skroniowo-

potylicznej po stronie prawej lub obustronnie

Agnozje c.d

A l e k s j a



wariant agnozji wzrokowej; niemożność czytania



przy uszkodzeniu zakrętu kątowego lewej półkuli
mózgu (pole 39)

A k a l k u l i a



niemożność liczenia



Przy lewostronnym uszkodzeniu okolicy
ciemieniowej i styku płatów: ciemieniowego,
skroniowego i potylicznego

Agnozje c.d

A g n o z j a d o t y k o w a (astereognozja)



niemożność rozpoznawania przedmiotu za pomocą

dotyku, bez udziału wzroku



przy uszkodzeniu płata ciemieniowego,

szczególnie zakrętu zaśrodkowego

A n o z o g n o z j a



niemożność rozpoznania własnych stanów

chorobowych



uszkodzenie dolnej części płata ciemieniowego (P)

Agnozje c.d

Autotopagnozja (somatotopagnozja)



niemożność pokazania części własnego
ciała na polecenie słowne



uszkodzone są zwykle drogi wzgórzowo
-ciemieniowe a zwłaszcza zakręty kątowe

Zespół jednostronnego

zaniedbywania przestrzeni



zespół obejmuje zaniedbywanie przestrzeni
osobistej lub przestrzeni ciała (przestrzeń
okołoosobista) lub przestrzeni będącej w
zasięgu wzroku (przestrzeń pozaosobista)



ognisko uszkodzenia lokuje się zwykle w okolicy
skroniowo-ciemieniowej prawej półkuli i zespół
najczęściej dotyczy zaniedbywania bodźców po
stronie lewej.

Funkcje mnestyczne

Trzy fazy procesów pamięci:
I. z a p a m i ę t y w a n i e (kodowanie),
II. p r z e c h o w y w a n i e

(magazynowanie),

III. o d t w a r z a n i e (przypominanie) jest

miarą procesów pamięci (przypominanie,
rozpoznawanie, ponowne uczenie się)

Pamięć

P a m i ę ć b e z p o ś r e d n i a:



tu informacje zatrzymywane są na czas krótki
0,5-1 sek



związana jest z fazą spostrzegania dlatego też
nazywa się ją pamięcią sensoryczną.

Pamięć krótkotrwała STM

Pamięć k r ó t k a (Short Term

Memory):



zależna od zakrętu hipokampa, ciał
suteczkowatych i łączącego je ze sobą sklepienia.



materiał pozostaje w pamięci STM od kilku do
kilkunastu sekund



jej pojemność jest ograniczona : 7(+/-)2 elementy



współzależna od uwagi i koncentracji



podatna na dystrakcję

Pamięć dawna LTM

Pamięć d a w n a (Long Term Memory):



bez ograniczenia w zakresie pojemności



zależna od procesu konsolidacji korowej



informacje LTM są dostępne i wielokrotnie
wykorzystywane, również modyfikowane

Funkcje mnestyczne c.d

M e c h a n i z m u t r w a l a n i a polega

na cyklicznych powtórkach (krążeniu)

informacji w obwodach neuronalnych, z

zasadniczym udziałem struktur

limbicznych i międzymózgowia, zwłaszcza

hipokampa. Jedynie część informacji ulega

dalszym procesom kodowania i utrwalania,

z rosnącym udziałem kory mózgu

(konsolidacja korowa), aby ulec tam

bezterminowemu zmagazynowaniu.

Zaburzenia procesów pamięci

A m n e z j a , czyli niepamięć :



w s t e c z n a (amnesia retrograda)
dotyczy okresu poprzedzającego utratę
świadomości



n a s t ę p c z a (amnesia anterograda)
dotyczy zdarzeń, jakie mają miejsce po
odzyskaniu świadomości

Zaburzenia pamięci

W neurologii z zaburzeniami pamięci najczęściej

spotyka się

w takich stanach chorobowych jak:



choroby zwyrodnieniowe OUN



zakaźne i urazowe uszkodzenia mózgu

Przemijająca Globalna Amnezja

Przemijająca Globalna Amnezja (TGA):



polega na nagłym wystąpieniu całkowitej
niepamięci obejmującej dni, tygodnie, lata



trwa kilka, kilkanaście godzin



przyczyną może być jednostronne uszkodzenie
wzgórza.

Rehabilitacja procesów

poznawczych

Jednym z najnowszych systemów

kompleksowych służących poprawie
sprawności dla wielu zaburzeń procesów
poznawczych jest RehaCom. Są to
specjalne programy treningowe
umożliwiające zaprojektowanie efektywnej
terapii.

Programy treningowe
RehaCom



UWAGA I KONCENTRACJA
Ćwiczenie oparte jest na metodzie porównywania

wzorów. Zadaniem chorego jest odnalezienie na

matrycy wzór rysunkowy, który dokładnie odpowiada

obrazkowi przedstawionemu do różnicowania.



PAMIĘĆ OBRAZOWA
Ćwiczenie pamięci bezsłownej i słownej operacyjnej.

Chory ma zapamiętać obrazki z konkretnymi

przedmiotami, które można opisać słownie. Po fazie

uczenia się na ekranie przesuwają się różne wyrazy,

a pacjent ma wybrać ten prawidłowy.

Programy treningowe
RehaCom



ZAKUPY

Ćwiczenie codziennych sytuacji, planowanie

działania i jego koordynacja,pamięć
krótkoterminowa.



PODZIELNOŚĆ UWAGI

Ćwiczenie polega na obserwacji jednocześnie

kilku szczegółów. Np. jako kierowca, pacjent musi
prowadzić pojazd, regulować prędkość, reagować
na rozmaite sygnały „podczas podróży”

Programy treningowe
RehaCom



PAMIĘĆ TWARZY
Ćwiczenie polega na rozpoznawaniu twarzy i
przyporządkowaniu ich do imion i zawodów.
Następnie określa się czy wcześniej dana twarz
była już prezentowana.



ZDOLNOŚCI WZROKOWO-KONSTRUKCYJNE
Ćwiczenie wzrokowej rekonstrukcji konkretnych
obrazów. Pacjent ma zapamiętać prezentowany
obraz a następnie widząc jedynie jego części,
odtworzyć całość na zasadzie układanki.

Programy treningowe PP
RehaCom



MYŚLENIE LOGICZNE
Ćwiczenie usprawniające wnioskowanie. Pacjenta
zadaniem jest wstawić prawidłowy element do
kolumny symboli, ułożonych według pewnej zasady
logicznej.



PAMIĘĆ TOPOGRAFICZNA
pacjent ma zapamiętywać pozycje kart z obrazkami
przedmiotów (lwa, kwiatka, domu, auta)lub z
figurami geometrycznymi. Przy ukrytych kartach
pacjent przypomina sobie, w którym miejscu
znajdował się dany obrazek.

Programy treningowe
RehaCom



OPERACJE TRÓJWYMIAROWE
Trenowana jest wyobraźnia wzrokowa i przestrzenna
w kategoriach: ocena pozycji, oszacowanie kąta,
ocena objętości i ocena wielkości.



REAKCJE NA BODŹCE WZROKOWE
Ćwiczenie szybkości i dokładności reagowania,
usprawnianie uwagi i pamięci. Na brzegu ekranu
pojawiają się znaki drogowe, pacjent ma nacisnąć
odpowiedni klawisz jeśli taki znak pojawi się na
środku ekranu.

Programy treningowe
RehaCom



PAMIĘĆ WERBALNA
Celem jest poprawa zdolności krótkoterminowego

zapamiętywania materiału werbalnego.

Prezentowane są krótkie historyjki, z których

należy zapamiętać jak najwięcej szczegółów. W

fazie odtwarzania program pyta o te szczegóły.



CZUJNOŚĆ
Ćwiczenie zdolności utrzymywania uwagi przez

dłuższy okres przy ograniczonym czasie patrzenia

na bodźce. Pacjent obserwuje przesuwające się

przedmioty i wybiera te, które różnią się od wzoru.

Programy treningowe
RehaCom



OPERACJE DWUWYMIAROWE
Trening umiejscawiania obiektów na płaszczyźnie.
Zadaniem pacjenta jest odnalezienie na matrycy
takiego komponentu obrazka, który po obróceniu
będzie odpowiadał „obrazkowi porównawczemu”



KOORDYNACJA WZROKOWO-RUCHOWA
Reedukacja pacjentów z zaburzeniami funkcji
wzrokowo-ruchowej. Na ekranie wyświetlany jest
kursor, który należy umiejscowić wewnątrz
poruszającego się obiektu.

Programy treningowe
RehaCom



PAMIĘĆ SŁOWNA

Ćwiczenie zdolności rozpoznawania pojedynczych słów.

Prezentowane są słowa, a następnie wiele różnych wyrazów
prezentowanych w przesuwającym się ciągu. Pacjent ma
rozpoznać te słowa, które były pokazywane w fazie uczenia
się.



POLE WIDZENIA

Zaprojektowany dla pacjentów z zaburzoną zdolnością

wzrokowej penetracji pola widzenia oraz z zespołem
połowiczego zaniedbania (niedowidzenie połowicze).
Pacjent naciska lewy/prawy klawisz, kiedy obrazek pojawi
się po lewej bądź prawej stronie.

Programy treningowe
RehaCom



PLANOWANIE

Celem treningu jest poprawa zdolności

planowania poprzez wzmocnienie funkcji
wykonawczych względnie umiejętności ustalania
strategii. Plan stanowi trening, w którym stawiane
są różne wymagania odnośnie zdolności
kognitywnych, zarówno te podstawowe, jak i o
dużym stopniu złożoności.