PowerPoint Presentation

Fonoforeza w praktyce

dr Marcin Pencuła

Klinika Ortopedii i Rehabilitacji

Akademii Medycznej w

Lublinie

Fonoforeza (sonoforeza)

połączone fizyczne działanie

ultradźwięków z działaniem miejscowo

zastosowanego preparatu

fala akustyczna wykazuje specyficzne

działanie w nadźwiękawianej części

ciała

umożliwia usprawnienie wnikania

składnika czynnego leku do wnętrza

ciała

Fizyczne właściwości

ultradźwięków

fale akustyczne o częstotliwości ponad 16 kHz

nazywamy ultradźwiękami

powstają one wskutek mechanicznych drgań

cząsteczek w ośrodku. Drgania te wytwarzają

ruch falowy poprzez wzajemne przekazywanie

energii mechanicznej między cząsteczkami

w fizykoterapii używa się ultradźwięków o

częstotliwości w paśmie 800-1000 kHz

w miejscu połączenia dwóch ośrodków o

różnych gęstościach dochodzi do zjawiska

odbicia. Z nałożenia się fal padających i

całkowicie odbitych może powstawać tak zwana

fala stojąca. Sprzyja to kumulacji energii i

powoduje wytwarzanie efektu cieplnego.

Rodzaje emisji ultradźwięków

Sposób podawania ciągły:

energia ultradźwięku oddziałuje ciągle, z tą samą intensywnością

fali dźwiękowej na tkankę

Sposób podawania impulsowy:

energia emitowana jest „pakietami„

poszczególne impulsy są oddzielone od siebie przerwami

podczas krótkich impulsów może zostać wybrana dużo wyższa

intensywność fali akustycznej

sposób impulsowy gwarantuje oddziaływanie przy mniejszym

obciążeniu termicznym

zazwyczaj pracuje się ze współczynnikiem trwania impulsu „1/5-

impulsu„;

- ta cecha fali impulsowej oznacza, że impulsy akustyczne są tak

krótkie, a przerwy pomiędzy nimi tak długie, że zostaje

wyemitowana tylko 1/5 całkowitej energii fali dźwiękowej podanej

w sposób ciągły

Przy fonoforezie mogą zostać zastosowane dwa rodzaje

ultradźwięków.

W normalnym przypadku zaleca się zwykle stosowanie fal

dźwiękowych ciągłych

Działanie leków zaaplikowanych

fonoforetycznie

Mechaniczno-termiczne działanie ultradźwięków na skórę i tkankę

podskórną sprzyja penetracji preparatów

Główne działanie koncentruje się na warstwach powierzchniowych.

Ponieważ te same preparaty, które nadają się do jonoforezy są

stosowane także w fonoforezie, to działania tych leków są identyczne

Preparaty w zależności od ich składu - swoje działanie przeciwzapalne,

przeciwzakrzepowe, przeciwbólowe i pobudzające regenerację tkanek.

Po około 4 minutach żel zaczyna wykazywać tendencję do upłynniania

się, podczas gdy tłuste składniki maści nie ulegają zasadniczo zmianie.

Żel zaleca się stosować raczej do krótkich zabiegów, bowiem po

upływie pewnego czasu konieczne jest ponowne nałożenie żelu

Alternatywnym rozwiązaniem jest zastosowanie już od samego

początku preparatu w formie maści.

Zastosowanie kliniczne

fonoforezy

ultradźwięki mogą działać w zależności od rodzaju

tkanki, wielkości dawki stosowanej częstotliwości nawet

do głębokości 7 cm.

z powodu zjawiska odbicia np: od kości, efekt cieplny

wyraźniejszy na granicy dwóch ośrodków, a więc w

okolicy okostnej

zachodzi łączne działanie sięgającej w głąb fali

ultradźwiękowej i powierzchownego wpływu

stosowanego leku

element odruchowego działania przez drogi nerwowe

łączące dermatom z elementami układu ruchu dla

odpowiedniego segmentu rdzenia kręgowego

Wskazania:

choroba zwyrodnieniowa stawów w okresie

podostrym, zesztywniające zapalenie stawów

kręgosłupa (ZZSK)

stany patologiczne tkanek miękkich, mięśni, ścięgien

i powięzi

reumatoidalne zapalenie stawów

nerwobóle

bólowe zespoły pourazowe: stany po zwichnięciach,

stany po złamaniach

przewlekłe stany zapalne w obrębie szyi: przewlekłe

anginy

zapalenia, pozapalne obrzęki krtani i strun głosowych

Działania następcze i uboczne:

Subiektywne objawy zmęczenia w stawach

(dotyczy także

terapeutów)

Specyficzne objawy uboczne wynikające z

zastosowania danego

preparatu

Przeciwwskazania

Nowotwory

Ciąża

TBC

Skazy krwotoczne

Niewydolność krążenia, zaburzenia rytmu

Rozrusznik serca

Zaburzenia ukrwienia obwodowego

Ostre procesy zapalne i gorączkowe

Ciężki stan ogólny i wyniszczenie

Nie zakończony wzrost kostny

Stan po rtg -terapii

Metalowe implanty!

Nerwica wegetatywna

Nerwobóle nie wyjaśnionego pochodzenia

Nadźwiękawianie takich narządów jak: serce, gruczoły płciowe,

ciężarna macica, zwój gwiaździsty, siatkówka

Przeciwwskazania specyficzne dla preparatu

Uwaga przy zaburzonej wrażliwości skóry!

Środki sprzęgające

Przenoszenie energii fal akustycznych

możliwe jest tylko wtedy, gdy głowica

emitująca fale i skóra połączone są przez

środki sprzęgające

Najcieńsza warstwa powietrzna lub

najmniejszy pęcherz powietrza pomiędzy

głowicą, a powierzchnią skóry (0,001 mm)

uniemożliwiają przeprowadzenie

skutecznego leczenia.

Środki sprzęgające dla czystego

leczenia ultradźwiękami:

Specjalne preparaty żelowe bez substancji czynnej

gwarantują niezawodne przeniesienia fali

dźwiękowej; są łatwe i czyste w stosowaniu

Olej parafinowy spełnia wymagania pod

warunkiem, że powierzchnia skóry jest gładka

Do nadźwiękawiania obszarów skóry nierównych

lub z bliznami nadaje się środowisko wodne.

Temperatura wody równa jest temperaturze ciała

lub 37°C

Zabiegi przeprowadza się w wannie plastykowej,

która nie może być za mała

Odstęp pomiędzy głowicą a skórą powinien wynosić

0,5 -1,0 cm. Należy usunąć pęcherzyki powietrza z

powierzchni skóry i / lub z brzegów wanny

Środki sprzęgające do jonoforezy

zawierające substancję czynną

Maści i żele z substancjami aktywnymi

(ketprofen, diclofenac) mogą służyć jako

środki sprzęgające, ponieważ w

większości mają wartości galeniczne

zapewniające niezawodne przenoszenie

fali dźwiękowej

Wytyczne dotyczące

dawkowania

Wytyczne dawkowania dotyczą zarówno

fali dźwiękowej ciągłej, jak i impulsowej.

Falę akustyczną impulsową chętniej

stosuje się przy ostrym i

powierzchownym zapaleniu tkanki łącznej

jak np. epicondylitis lateralis, ponieważ

może być ona dawkowana w szczególnie

małych ilościach.

Przy fonoforezie zawsze są wymagane

serie 10-15 zabiegów, działanie jest

najwidoczniej kumulatywne.

Siła fali akustycznej

Rozpoczyna się niską mocą fali i w trakcie

zabiegu zwiększa się ją

Przy prawidłowym zastosowaniu pacjent

ma co najwyżej lekkie uczucie ciepła

Jeśli pacjent skarży się na bardzo silne

pieczenie lub uczucie gorąca, należy

zmniejszyć dawkę fali dźwiękowej

W Polsce przyjmuje się podział

dawek na trzy grupy:

Dawki słabe

0,05 - 0,5 W/cm

Dawki średnie 0,5 - 1,5 W/cm

Dawki mocne 1,5 - 2,0 W/cm

Zwykle wykorzystuje się dawki słabe.

W obszarze krajów niemieckojęzycznych funkcjonują

nierzadko odmienne metodyki.

Na przykład zalecane jest zwiększanie dawkowania w

przebiegu serii zabiegów:

Moc fali

dane dotyczące mocy w W / cm

odnoszą się zawsze do wyemitowanej

mocy fali akustycznej z każdego cm

powierzchni głowicy (przy dawkowaniu

musi się uwzględniać tylko tę wartość)

Przy wystąpieniu objawów

niepożądanych powinno się zachować

ten sam rytm zmiany dawkowania, ale

należy zwiększyć liczbę zabiegów

Częstość zabiegów

ogólnie obowiązuje stała reguła: 3 x w

tygodniu

przy szczególnie ostrych i bolesnych

procesach można przejść do zabiegów

codziennych

- nie wolno przekroczyć pierwszych trzech

poziomów w tabeli (intensywności fal

dźwiękowych i czas zabiegu)

Wystąpienie efektu

terapeutycznego

Działanie występuje najczęściej

bardzo późno

Rozpoczętą serię zabiegów

doprowadza się z reguły do końca,

także wtedy, gdy rezultat staje się

widoczny powoli

Powtórzenie leczenia

Po zakończeniu serii zabiegów powinno

się przestrzegać wielotygodniowej

przerwy

Cała seria zabiegów może zostać

przedłużona, kiedy pacjent na pierwszą

zareagował dobrze, ale tylko częściowo

Ogólne wymogi - aparat

Konieczna jest dokładna

znajomość aparatu i jego

konserwacji (instrukcja

obsługi)

Należy bezwzględnie

przestrzegać zaleceń pro

ducenta aparatu (obsługa,

terminy przeglądów,

przepisy bezpieczeństwa

itp.)

Miejsce wykonania zabiegu

Leżanka lub krzesło względnie taboret

przy

małym stole

Aparat do ultradźwięków nie może stać

bezpośrednio obok włączonego aparatu

krótkofalowego; podłączone kable

elektryczne mogą działać tu jak anteny i

ulec rozgrzaniu

Zalecenie lekarskie powinno

zawierać następujące dane:

Prawidłowo postawioną diagnozę

Informacje dotyczące traktowanego obszaru

skóry

Zalecany sposób podawania ultradźwięków:

dźwięk ciągły lub impulsowy

Wybrany preparat do fonoforezy

Dawkowanie: natężenie, czas, powtórzenie

zabiegu

Rodzaj pozostałych fizykalnych sposobów

leczenia (kąpiele, gimnastyka chorych itp.)

Niekompletne zalecenie musi zostać uzupełnione

pytaniami zwrotnymi do lekarza.

Materiał do pracy

Materiał dodatkowy

Preparat miejscowy

Wiele poduszek

Koc wełniany lub lniany

Przyrządy do golenia skóry

Jednorazowe serwetki papierowe

Aparat

Podłączenie aparatu do sieci i włączenie go, zanim

pacjent przygotuje się do zabiegu

Wszystkie nastawienia muszą znajdować się w

pozycji „O"

Przeprowadzenie zabiegu – ułożenie

pacjenta

Wygodne ułożenie pacjenta, nawet jeśli nie jest

łatwe i wymaga stosowania poduszek, prowadzi

do odprężenia i już w związku z tym do

złagodzenia dolegliwości

Pacjent podczas zabiegu powinien, jeśli to

możliwe leżeć

W pozycji siedzącej trzeba zadbać o daleko

idące odprężenie poprzez zastosowanie

poduszek

Nie należy rezygnować z ochrony cieplnej (koc

wełniany lub lniany)

Przeprowadzenie zabiegu – poinformowanie

pacjenta

Szczególnie przy pierwszym zabiegu pacjent

powinien zostać poinformowany o:

rodzaju, przebiegu i celu zabiegu

możliwych objawach ubocznych i ich znaczeniu

znaczeniu ścisłego przestrzegania terminów

zabiegów

znaczeniu sumiennego wykonywania

zleconych ćwiczeń w domu

konieczności natychmiastowego

powiadomienia terapeuty, jeśli wystąpi złe

samopoczucie

Przygotowanie skóry

bez względu na rodzaj środka

sprzęgającego, traktowana

powierzchnia skóry musi zostać

dokładnie ogolona

nawet najdrobniejsze włosy

upośledzają przenoszenie dźwięku

Kontrola wrażliwości

wrażliwość sprawdza się przez przetarcie skóry

zwitkiem waty lub tamponem

test powinien zostać przeprowadzony przy

pierwszym zabiegu jako środek ostrożności

- również u pacjentów z przekrwionymi

obszarami skóry

- z wystającymi elementami kości

- z bliznami po laminektomi,

ponieważ może tutaj brakować fizjologicznego

sygnału ostrzegawczego w postaci bólu

przy ograniczonej wrażliwości skóry nie wolno

przekraczać trzeciego stopnia dawkowania

(7 min / 0,2 W/cm

)

Aplikacja środka

sprzęgającego

2 do 3 cm żelu lub maści (leku lub

preparatu

żelowego bez substancji czynnej)

rozsmarowuje się na powierzchni skóry,

która nie powinna być większa niż 100

(10x10 cm)

Przeprowadzenie zabiegu - głowica

Po ogrzaniu powinno się poruszać głowicą tam i z

powrotem (po leczonym obszarze skóry) w sposób

ciągły, powoli, posuwiście - z pozostającym stale

jednakowym, lekkim naciskiem (umożliwia to

wniknięcie w obręb leczonych tkanek)

Każde miejsce na skórze w obrębie całego obszaru

powinno otrzymać mniej więcej tyle samo energii

dźwiękowej

Odpowiednie aparaty są wyposażone we wskaźnik,

który pokazuje każde zakłócenie idealnego

przenoszenia dźwięku (złe przyleganie głowicy)

Przeprowadzenie zabiegu – środek

sprzęgający

Podczas całego zabiegu należy zadbać o

utrzymanie cienkiej, dość wilgotnej i

śliskiej warstwy; w razie potrzeby trzeba

jeszcze raz dodać żel względnie maść

Procedury kończące zabieg

Wyłączenie

przekręcić regulator natężenia na „O"

nacisnąć główny wyłącznik

Pielęgnacja skóry po zabiegu

resztki żelu / maści usuwa się

jednorazowymi chusteczkami papierowymi

Informacje dla pacjenta

Działania następcze względnie uboczne

pacjent powinien zostać uświadomiony szczególnie

przy pierwszym zabiegu, co do możliwych działań

następczych względnie ubocznych, a mianowicie:

- zjawisk zmęczenia w stawach

- działań ubocznych specyficznych dla leku

Terminy zabiegów

- pacjent musi zostać poinformowany, jak ważne

jest przestrzeganie ustalonych terminów zabiegów

Program domowy

- pacjentowi przypomina się, jakie ćwiczenia

ruchowe powinien przeprowadzić w domu i jak

powinien zachowywać się na codzień

Dokumentacja

Należy prowadzić protokół zabiegu, w

którym znajdą się informacje:

- o zaburzeniach wrażliwości

- objawach następczych

- objawach ubocznych itp.

Sprawdzenie i czyszczenie przyrządów

Aparat

Aparat do ultradźwięków powinno się

poddać przeglądom zgodnie z

danymi producenta

Głowica

Czyszczenie każdorazowo według

instrukcji obsługi

Document Outline