OSOBOWOŚĆ JAKO SYSTEM WIEDZY OSOBISTEJ

 
W wyniku poznawania świata i siebie - formuje

wiedza

osobista

: spontanicznie wykorzystywana przez nas

przy interpretowaniu nowych doświadczeń

(konstruowaniu zdarzeń) i sterowaniu zachowaniem.

 
Wiedza osobista to wiedza:

naturalna

gorąca

często

słabo uświadamiana

(latentna)

pragmatyczna

 
Wiedza zorganizowana w

schematach

poznawczych

(uproszczonych, uogólnionych reprezentacjach

pewnych obiektów i relacji między nimi).

UŻYCIE WIEDZY

: kategorie (schematy) schematy

zaktywizowane

, a więc

dostępne poznawczo

(accessible). wiedza (o sobie, o świecie) jest nam
dostępna "po kawałku", nigdy jako całość.

  
 
O

aktywizacji schematu decyduje

-   pojawienie się

sygnału wywołującego

(prime),

wyrazistego bodźca specyficznie związanego z
treścią tego schematu (np. widok własnej twarzy)

-   

częstość

, z jaką schemat aktywizowany był w

przeszłości.

 
 O użyciu zaktywizowanego schematu decyduje jego

dopasowanie do danych

(category fit;

applicability)

Zaktywizowany schemat wpływa na

- ukierunkowanie

uwagi

- kategoryzację

i interpretację nowej informacji

- procesy

inferencyjne

(atrybucje, wnioskowanie

o cechach itp.)

- procesy

pamięciowe

(kodowanie w pamięci;

wydobywanie informacji pamięciowych)

- Oceny

- podejmowanie

decyzji

i kontrolę działania

(Fiske i Taylor, 1991; Wojciszke, 1986)

 
  W różnych okolicznościach aktywizowane mogą być

różne schematy, dostarczające

różnych perspektyw

poznawczo-ewaluatywnych

z których spoglądamy

na rzeczywistość i prowadzące do różnych działań.

Schematy (konstrukty)

chronicznie dostępne

znajdują się w stałym pogotowiu (Higgins, 1990).
Np. autoschematy – ciągłość doświadczenia,
międzysytuacyjna spójność i stabilność
zachowania.

 

Wiedza osobista ma dwa jakościowo różne

komponenty:

wiedzę deklaratywną

(zwaną też

wiedzą faktualną, "wiedzą że") i

wiedzę

proceduralną

(zwaną też "wiedzą jak";

Winograd, 1975).

Wiedza deklaratywna

:

• jest łatwo dostępna (łatwa do zadeklarowania)
• względnie łatwa do modyfikacji
• przetwarzanie informacji z jej udziałem przebiega

powoli

Wiedza proceduralna

- zawarta w samych

procedurach

przetwarzania informacji

i sterowania

zachowaniem

• jest trudno dostępna naszej świadomości
• trudna do modyfikacji
• informacje przetwarzane są bardzo szybko

Ze wspomnianymi rodzajami wiedzy korespondują

dwa typy przetwarzania informacji:

przetwarzanie

kontrolowane i przetwarzanie automatyczne

(Bargh, 1994; Shiffrin i Schneider, 1977).

 

 

Przetwarzanie kontrolowane

:

• zależne od zasobów poznawczych (uwagi, pamięci

roboczej)

• ma charakter sekwencyjny
• przebiega powoli, z wysiłkiem poznawczym
 
 

Przetwarzanie automatyczne

:

• niezależne od zasobów
• ma charakter równoległy
• przebiega bardzo szybko, bez wysiłku poznawczego

SCHEMATY A CECHY OSOBOWOŚCI

  
(1) Posiadania rozbudowanego schematu danego

atrybutu

nie oznacza, że ktoś ma ten atrybut

(i

vice versa)

 

Np. rozbudowane schematy dotyczące życia politycznego - nie

implikują, ze ktoś jest liberałem czy tez konserwatystą.

 
Fakt, że ktoś jest uczynny, nie oznacza że ma rozbudowaną wiedzę

schematową n.t. okoliczności i form pomagania.

 
(2) W odróżnieniu od cechy, wiedza schematowa jest

"

zanurzona w kontekście

": rozwija się w

odniesieniu do określonych aspektów życia człowieka.

 

Np. jednostka może mieć dobrze rozwiniętą wiedzę o stosunkach

międzyludzkich w miejscu pracy, zarazem może jej brakować

zrozumienia relacji interpersonalnych w rodzinie.

(3) Schematy pozwalają ludziom

szybko i elastycznie

reagować na wymogi otoczenia

(schematy jako

"instrumenty" poznawczo-wykonawcze).

 

Osoby, dysponujące rozbudowanymi schematami w danej

dziedzinie,
-    szybko interpretują nowe bodźce
-    łatwo korygują błędne interpretacje
-    generują liczne strategie "radzenia sobie" z problemami

 

GENERALNIE

: Schematy są, podobnie jak cechy,

składnikami osobowości, Jednakże różnią się od nich

jakościowo i pełnią inne funkcje.

 

Dwie teorie - komplementarny punkt widzenia na

osobowość.