Temat 9

Główne problemy i wyzwania dla

Główne problemy i wyzwania dla

kształcenia zawodowego i

kształcenia zawodowego i

adaptacji do rynku pracy

adaptacji do rynku pracy

Zagadnienia

1.

1.

Szkolnictwo wyższe w statystyce.

Szkolnictwo wyższe w statystyce.

2.

2.

Zarys systemu kształcenia

Zarys systemu kształcenia

zawodowego.

zawodowego.

3.

3.

Autorski model edukacji

Autorski model edukacji

obywatelskiej ku współpracy.

obywatelskiej ku współpracy.

4.

4.

Czynniki wpływające na proces pracy.

Czynniki wpływające na proces pracy.

5.

5.

Wskaźniki skuteczności procesu

Wskaźniki skuteczności procesu

adaptacji.

adaptacji.

Literatura

1.

1.

Stefan

Kwiatkowski

(red.),

Stefan

Kwiatkowski

(red.),

Kształcenie

Kształcenie

zawodowe.

Rynek

pracy,

zawodowe.

Rynek

pracy,

Instytut

Badań

Instytut

Badań

Edukacyjnych, Warszawa 2000

Edukacyjnych, Warszawa 2000

2.

2.

Stefan Kwiatkowski,

Stefan Kwiatkowski,

Kwalifikacje zawodowe na

Kwalifikacje zawodowe na

współczesnym rynku pracy

współczesnym rynku pracy

, IBE, Warszawa 2004.

, IBE, Warszawa 2004.

3.

3.

Andrzej Bogaj, Stefan Kwiatkowski,

Andrzej Bogaj, Stefan Kwiatkowski,

Szkoła a

Szkoła a

rynek pracy

rynek pracy

, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa

, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa

2006.

2006.

4.

4.

L. Gilejko, B. Błaszyk,

L. Gilejko, B. Błaszyk,

Polityka rynku pracy.

Polityka rynku pracy.

Doświadczenia europejskie i polskie,

Doświadczenia europejskie i polskie,

Akademia

Akademia

Humanistyczna w Pułtusku, Pułtusk 2008.

Humanistyczna w Pułtusku, Pułtusk 2008.

5.

5.

Barbara Baraniak,

Barbara Baraniak,

Metody badania pracy

Metody badania pracy

, Wyd.

, Wyd.

Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.

Akademickie i Profesjonalne, Warszawa 2009.

6.

6.

Mirosław Czapka (red.),

Mirosław Czapka (red.),

Psychospołeczne i

Psychospołeczne i

pedagogiczne uwarunkowania pracy,

pedagogiczne uwarunkowania pracy,

Wyższa

Wyższa

Szkoła Ekonomii i Administracji, Bytom 2005.

Szkoła Ekonomii i Administracji, Bytom 2005.

Szkolnictwo wyższe w liczbach

Liczba uczelni

Liczba uczelni

456, w tym 131P oraz 325 N

456, w tym 131P oraz 325 N

Liczba studentów

Liczba studentów

1, 93 mln w tym 1.27 P oraz 0,66

1, 93 mln w tym 1.27 P oraz 0,66

N

N

Studia stacjonarne

Studia stacjonarne

0,83 mln P i 0,12 N = 0,95

0,83 mln P i 0,12 N = 0,95

Studia niestacjonarne

Studia niestacjonarne

0,44mln P i 0,54 mln N = 98 mln

0,44mln P i 0,54 mln N = 98 mln

Studenci płacący za studia

Studenci płacący za studia

1,1, mln (58%)

1,1, mln (58%)

Studenci otrzymujący stypendia

Studenci otrzymujący stypendia

socjalne

socjalne

12,4%

12,4%

Liczba studentów zagranicznych

Liczba studentów zagranicznych

0,5% (średnai dla OECD 9,%)

0,5% (średnai dla OECD 9,%)

Liczba profesorów

Liczba profesorów

Liczba adiunktów

Liczba adiunktów

Asystentów

Asystentów

22%

22%

40%

40%

13%

13%

Liczba studentów na etat

Liczba studentów na etat

wykładowcy

wykładowcy

19 na nauczyciela akademickiego

19 na nauczyciela akademickiego

83 na profesora

83 na profesora

Wielozatrudnienie etatowe

Wielozatrudnienie etatowe

Profesorowie – 66% ; adiunkci

Profesorowie – 66% ; adiunkci

35%

35%

Szkolnictwo wyższe w liczbach za 2009

rok

Szkolnictwo wyższe w liczbach

Wydatki

Wydatki

10 mld P i 5 mld N = 15 mld

10 mld P i 5 mld N = 15 mld

(1,4% PKB)

(1,4% PKB)

Przychody operacyjne

Przychody operacyjne

14,6 mld (P) i 2,7 mld (N) = 17,3

14,6 mld (P) i 2,7 mld (N) = 17,3

mld zł

mld zł

Przychody z dziłaności

Przychody z dziłaności

dydaktycznej

dydaktycznej

11,8 mld (P) i 2,5 mld (N) = 14,3

11,8 mld (P) i 2,5 mld (N) = 14,3

mld zł

mld zł

Przychody z działalności

Przychody z działalności

badawczej

badawczej

2,1 mld zł (P) i 0,04 mld zł (N)

2,1 mld zł (P) i 0,04 mld zł (N)

Wynagrodzenia z przychodami

Wynagrodzenia z przychodami

75% kosztów operacyjnych

75% kosztów operacyjnych

uczelni

uczelni

Szkolnictwo wyższe w liczbach

Wiele problemów szkolnictwa wynika z procesu

umasowienia wyższego wykształcenia, w wyniku którego
w 2009 roku w Polsce kształciło się 1,9 mln studentów
(40% grupy wiekowej 19-24 lata).

Uczelnie publiczne są duże i prowadzą kształcenie

w szerokim zakresie dziedzin. Natomiast niepubliczne są
na ogół małe i koncentrują się na niskonakładowych
studiach niestacjonarnych w takich dziedzinach jak:
pedagogika, prawo, zarządzanie, informatyka czy
bezpieczeństwo.

Diagnoza szkolnictwa wyższego

1.

1.

Upowszechnienie w Polsce wyższego szkolnictwa. Poziom

Upowszechnienie w Polsce wyższego szkolnictwa. Poziom

powszechności studiów wyższych należy obecnie do najwyższych w

powszechności studiów wyższych należy obecnie do najwyższych w

Europie.

Europie.

2.

2.

Powszechna bezpłatność studiów jest fikcją ok. 60% studentów płaci w

Powszechna bezpłatność studiów jest fikcją ok. 60% studentów płaci w

formie czesnego za naukę, a pozostali wnoszą różne opłaty.

formie czesnego za naukę, a pozostali wnoszą różne opłaty.

3.

3.

Jakość kształcenia ze względu na ich masowość kształcenia, programy

Jakość kształcenia ze względu na ich masowość kształcenia, programy

kształcenia oraz rozwiązania organizacyjno-strukturalne i

kształcenia oraz rozwiązania organizacyjno-strukturalne i

wieloetatowość kadry dydaktycznej nie jest zadowalająca.

wieloetatowość kadry dydaktycznej nie jest zadowalająca.

4.

4.

Niepokojącym zjawiskiem jest wiek kadry naukowo-dydaktycznej oraz

Niepokojącym zjawiskiem jest wiek kadry naukowo-dydaktycznej oraz

luka pokoleniowa w rocznikach które kończyły studia w latach 80-tych

luka pokoleniowa w rocznikach które kończyły studia w latach 80-tych

spowodowana niżem demograficznym i emigracją oraz boomu

spowodowana niżem demograficznym i emigracją oraz boomu

transformacyjnego, gdyż wielu nauczycieli akademickich przeszło do

transformacyjnego, gdyż wielu nauczycieli akademickich przeszło do

biznesu i służby publicznej.

biznesu i służby publicznej.

5.

5.

Śladowa jest mobilność międzyuczelniana, międzysektorowa i

Śladowa jest mobilność międzyuczelniana, międzysektorowa i

międzynarodowa kadry akademickiej w porównaniu z innymi krajami.

międzynarodowa kadry akademickiej w porównaniu z innymi krajami.

6.

6.

Mobilność studentów nie jest mocną stroną polskiego szkolnictwa

Mobilność studentów nie jest mocną stroną polskiego szkolnictwa

wyższego. Uczelnie nie są przygotowane do przyjmowania

wyższego. Uczelnie nie są przygotowane do przyjmowania

odwiedzających studentów i nierównowaga w wymianie studentów w

odwiedzających studentów i nierównowaga w wymianie studentów w

ramach programu Erazmus. Pod względem proporcji studentów

ramach programu Erazmus. Pod względem proporcji studentów

zagranicznych do ogółu studentów, Polska zajmuje ostatnie miejsce w

zagranicznych do ogółu studentów, Polska zajmuje ostatnie miejsce w

Unii Europejskiej.

Unii Europejskiej.

Podstawy prawne ładu
akademickiego

Podstawowym aktem prawnym dotyczącym

Podstawowym aktem prawnym dotyczącym

szkolnictwa wyższego jest Konstytucja RP z 1997

szkolnictwa wyższego jest Konstytucja RP z 1997

roku art.. 70 ust.2 stanowi, ze nauka w szkołach

roku art.. 70 ust.2 stanowi, ze nauka w szkołach

publicznych jest bezpłatna lecz ustawa

publicznych jest bezpłatna lecz ustawa

dopuszcza odpłatne świadczenie niektórych

dopuszcza odpłatne świadczenie niektórych

usług. Nie określono jednak dopuszczalnego

usług. Nie określono jednak dopuszczalnego

zakresu odpłatnych świadczeń

zakresu odpłatnych świadczeń

oraz ustawa Prawo o Szkolnictwie Wyższym z dnia

oraz ustawa Prawo o Szkolnictwie Wyższym z dnia

27 lipca 2005 roku, która kształtuje zewnętrzny

27 lipca 2005 roku, która kształtuje zewnętrzny

ład akademicki i elementy ładu wewnętrznego.

ład akademicki i elementy ładu wewnętrznego.

Ustawy odnoszące się do wybranych obszarów

funkcjonowania szkolnictwa wyższego

1.

1.

Z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych.

Z dnia 25 lipca 1985 r. o jednostkach badawczo-rozwojowych.

2.

2.

Z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

3.

3.

Z 25 kwietnia 1997 roku o Polskiej Akademii Nauk.

Z 25 kwietnia 1997 roku o Polskiej Akademii Nauk.

4.

4.

Z 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich.

Z 17 lipca 1998 r. o pożyczkach i kredytach studenckich.

5.

5.

Z 14 marca 2003 r. o stopniach i tytule naukowym oraz

Z 14 marca 2003 r. o stopniach i tytule naukowym oraz

stopniach i tytule w zakresie sztuki.

stopniach i tytule w zakresie sztuki.

6.

6.

Z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki.

Z dnia 8 października 2004 r. o zasadach finansowania nauki.

Według bazy danych Sejmu z 2008 roku w zakresie działania

Według bazy danych Sejmu z 2008 roku w zakresie działania

Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego obowiązywało 709

Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego obowiązywało 709

aktów prawnych, w tym dotyczących szkolnictwa wyższego 92

aktów prawnych, w tym dotyczących szkolnictwa wyższego 92

ustawy, 226 rozporządzeń, a 286 w zakresie badań

ustawy, 226 rozporządzeń, a 286 w zakresie badań

naukowych.

naukowych.

Dokumenty międzynarodowe

1.

1.

Europejska konwencja o akademickim uznaniu

Europejska konwencja o akademickim uznaniu

kwalifikacji uniwersyteckich.

kwalifikacji uniwersyteckich.

2.

2.

Konwencja o uznaniu studiów, dyplomów wyższego

Konwencja o uznaniu studiów, dyplomów wyższego

wykształcenia i stopni naukowych w państwach

wykształcenia i stopni naukowych w państwach

regionu Europy.

regionu Europy.

3.

3.

Konwencja o uznaniu kwalifikacji związanych z

Konwencja o uznaniu kwalifikacji związanych z

uzyskaniem wyższego wykształcenia w regionie

uzyskaniem wyższego wykształcenia w regionie

Europy.

Europy.

4.

4.

Deklaracja Bolońska.

Deklaracja Bolońska.

Nadzór nad publicznymi szkołami
wyższymi i ich finansowanie należy
do ministrów

1.

1.

Nauki i Szkolnictwa Wyższego (wszystkie uczelnie

Nauki i Szkolnictwa Wyższego (wszystkie uczelnie

poza resortowymi).

poza resortowymi).

2.

2.

Zdrowia (uczelnie medyczne).

Zdrowia (uczelnie medyczne).

3.

3.

Kultury i Dziedzictwa Narodowego (uczelnie

Kultury i Dziedzictwa Narodowego (uczelnie

artystyczne).

artystyczne).

4.

4.

Infrastruktury (cywilne szkoły morskie).

Infrastruktury (cywilne szkoły morskie).

5.

5.

Spraw Wewnętrznych i Administracji (szkoła

Spraw Wewnętrznych i Administracji (szkoła

pożarnicza i policyjna).

pożarnicza i policyjna).

6.

6.

Obrony Narodowej (uczelnie cywilne).

Obrony Narodowej (uczelnie cywilne).

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego pełni w
systemie nadzoru nad szkołami wyższymi
potrójną rolę, gdyż jest ministrem

1.

1.

Do spraw szkolnictwa wyższego.

Do spraw szkolnictwa wyższego.

2.

2.

Do spraw nauki.

Do spraw nauki.

3.

3.

Nadzorującym bezpośrednio

Nadzorującym bezpośrednio

większość szkół wyższych.

większość szkół wyższych.

Opinie ekspertów OECD

Zdanie ekspertów w Polsce skoncentrowano się na

Zdanie ekspertów w Polsce skoncentrowano się na

upowszechnieniu wyższego wykształcenia a odłożono na

upowszechnieniu wyższego wykształcenia a odłożono na

przyszłość takie programy jak:

przyszłość takie programy jak:

- poziom autonomii uczelni;

- poziom autonomii uczelni;

-

zmiana roli ciał buforowych (Państwowej Komisji

zmiana roli ciał buforowych (Państwowej Komisji

Akredytacyjnej. Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego

Akredytacyjnej. Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego

-

racjonalne zróżnicowanie uczelni;

racjonalne zróżnicowanie uczelni;

-

relacje z rynkiem prac;

relacje z rynkiem prac;

-

konieczność opracowania wizji szkolnictwa wyższego dla

konieczność opracowania wizji szkolnictwa wyższego dla

określenie celów polityki edukacyjnej.

określenie celów polityki edukacyjnej.

Potrzebne jest dokonanie diagnozy szkolnictwa i

Potrzebne jest dokonanie diagnozy szkolnictwa i

międzynarodowej analizy porównawcza oraz

międzynarodowej analizy porównawcza oraz

zainicjowanie debaty nad priorytetami szkolnictwa

zainicjowanie debaty nad priorytetami szkolnictwa

wyższego. Szkolnictwo wyższe samo się nie zreformuje.

wyższego. Szkolnictwo wyższe samo się nie zreformuje.

W przygotowaniu zmian muszą brać udział instytucje

W przygotowaniu zmian muszą brać udział instytucje

publiczne i prywatne, władz lokalne i regionalne oraz

publiczne i prywatne, władz lokalne i regionalne oraz

organizacje społeczne.

organizacje społeczne.

Opinie ekspertów

1. Ze studiów bezpłatnych korzysta

1. Ze studiów bezpłatnych korzysta

młodzież ze środowisk społecznie

młodzież ze środowisk społecznie

uprzywilejowanych, a uboższa młodzież z

uprzywilejowanych, a uboższa młodzież z

małych ośrodków za studia musi płacić.

małych ośrodków za studia musi płacić.

2. Nastąpił spadek jakości kształcenia w

2. Nastąpił spadek jakości kształcenia w

uczelniach publicznych, szczególnie na

uczelniach publicznych, szczególnie na

studiach niestacjonarnych.

studiach niestacjonarnych.

Kształcenie zawodowe – identyfikacja i

Kształcenie zawodowe – identyfikacja i

antycypacja problemów

antycypacja problemów

1.

1.

Dostosowanie szkolnictwa wyższego do

Dostosowanie szkolnictwa wyższego do

potrzeb rynku pracy.

potrzeb rynku pracy.

Szkoła
wyższa

Instytucja
szkoleniowa

Rynek pracy

Metody identyfikacji problemów: diagnozy edukacyjne,
analizy i prognozy demograficzne, analizy procesów
zachodzących w systemie edukacji zawodowej oraz w jej
otoczeniu narodowym i międzynarodowym, podejście
systemowe (cele, treści, formy, metody, zasoby i
infrastruktura dydaktyczna).

Dysonans oczekiwań pracobiorców i

pracodawców

Problemy wewnątrzsystemowe

W ramach reform strukturalnej edukacji wprowadzono
po 3-letnim gimnazjum:

- 3 – letnie licea profilowane;
- 2 – letnie szkoły zawodowe;
- 2 letnie licea uzupełniające (dla absolwentów 2- letnich
szkół zawodowych).

Zmiany te w efekcie :

- skracają czas nauki w szkołach zawodowych z 3 do 2
lat;

- skracają czas nauki w liceum z 4 do 3 lat, w tym
ograniczają czas potrzebny do przygotowania się do
matury;

- wprowadzają w miejsce dotychczasowych szkół
średnich licea profilowane o profilach zawodowych bez
dostatecznej bazy i infrastruktury szkoleniowej.

Cele kształcenia zawodowego



Cele ogólne

Cele ogólne

– mają charakter uniwersalny i są

– mają charakter uniwersalny i są

formułowane na szczeblu rządowym np. integracja z

formułowane na szczeblu rządowym np. integracja z

krajami

UE

(analiza

programów

kształcenia

krajami

UE

(analiza

programów

kształcenia

zawodowego) w efekcie uzyskamy porównywalność

zawodowego) w efekcie uzyskamy porównywalność

kwalifikacji, dyplomów,certyfikatów, standardów itp.

kwalifikacji, dyplomów,certyfikatów, standardów itp.



Cele pośrednie

Cele pośrednie

– wynikają z relacji między celami

– wynikają z relacji między celami

ogólnokształcącymi,

ogólnozawodowymi

a

ogólnokształcącymi,

ogólnozawodowymi

a

specjalistycznymi. Będzie wzrastała rola celów

specjalistycznymi. Będzie wzrastała rola celów

ogólnokształcących takich jak: demokratyzacja,

ogólnokształcących takich jak: demokratyzacja,

postawa twórcza czy kompetencje językowe

postawa twórcza czy kompetencje językowe



Cele

szczegółowe

Cele

szczegółowe

–

przyporządkowane

są

–

przyporządkowane

są

konkretnym

jednostkom

metodycznym,

które

konkretnym

jednostkom

metodycznym,

które

odpowiedzialne

są

za

nabywanie

wiedzy

i

odpowiedzialne

są

za

nabywanie

wiedzy

i

umiejętności oraz pożądanych zachowań uczniów.

umiejętności oraz pożądanych zachowań uczniów.

Cztery bloki kształcenia zawodowego



Kształcenie przedzawodowe;

Kształcenie przedzawodowe;



Kształcenie zawodowe młodzieży;

Kształcenie zawodowe młodzieży;



Kształcenie zawodowe pracujących (dorosłych);

Kształcenie zawodowe pracujących (dorosłych);



Przygotowanie specjalistyczne i praca zawodowa.

Przygotowanie specjalistyczne i praca zawodowa.

W kształceniu zawodowym ważne są:

W kształceniu zawodowym ważne są:



metody, techniki i narzędzia do określania

metody, techniki i narzędzia do określania

predyspozycji uczniów;

predyspozycji uczniów;



efektywność przygotowania do pracy w tym:

efektywność przygotowania do pracy w tym:

postawa do pracy, kultura pracy,

postawa do pracy, kultura pracy,

zainteresowania, uzdolnienia oraz

zainteresowania, uzdolnienia oraz

umiejętności samokształcenia;

umiejętności samokształcenia;



efektywne funkcjonowanie poradnictwa i

efektywne funkcjonowanie poradnictwa i

doradztwa zawodowego;

doradztwa zawodowego;



efektywne funkcjonowanie systemu edukacji,

efektywne funkcjonowanie systemu edukacji,

dokształcania i doskonalenia.

dokształcania i doskonalenia.

Uwagi krytyczne do programów

kształcenia



nadmierny encyklopedyzm;

nadmierny encyklopedyzm;



brak korelacji między przedmiotami,

brak korelacji między przedmiotami,

tematami, zagadnieniami ;

tematami, zagadnieniami ;



nadmiar treści z historii techniki i technologii

nadmiar treści z historii techniki i technologii

zamiast know-how;

zamiast know-how;



rozbudowana struktura przedmiotowa

rozbudowana struktura przedmiotowa

utrudniająca proces integrowania ogólnych

utrudniająca proces integrowania ogólnych

treści kształcenia z treściami zawodowymi;

treści kształcenia z treściami zawodowymi;



brakuje procedur ułatwiających transformację

brakuje procedur ułatwiających transformację

założeń teoretycznych w realistyczne

założeń teoretycznych w realistyczne

programy kształcenia zawodowego.

programy kształcenia zawodowego.

Typowe modele programowe



model skoncentrowany na materiale

model skoncentrowany na materiale

–

–

wzorzec przedmiotowy, pół treściowych, wzorzec

wzorzec przedmiotowy, pół treściowych, wzorzec

procesualny;

procesualny;



model skoncentrowany na kliencie

model skoncentrowany na kliencie

– wzorce

– wzorce

kursanta, wzorce oparte na doświadczeniu,

kursanta, wzorce oparte na doświadczeniu,

wzorce humanistyczne;

wzorce humanistyczne;



model skoncentrowany na problemach

model skoncentrowany na problemach

–

–

sytuacje życiowe, problemy społeczne.

sytuacje życiowe, problemy społeczne.

Obecnie odczuwany jest niedostatek modeli

Obecnie odczuwany jest niedostatek modeli

empirycznych, w tym badań, studiów i analiz,

empirycznych, w tym badań, studiów i analiz,

które stanowiły by bazę dla twórców programów.

które stanowiły by bazę dla twórców programów.

Psychopedagogiczne modele edukacji

Naczelna

Naczelna

wartość

wartość

Wizja główny

Wizja główny

cel

cel

Obszar oddziaływań

Obszar oddziaływań

Współprac

Współprac

a

a

Zmiana relacji

Zmiana relacji

osoba – otoczenie

osoba – otoczenie

Społeczna

Społeczna

zaradność

zaradność

Samoorganizacja

Samoorganizacja

Samopomoc

Samopomoc

Miejsce w społeczeństwie

Miejsce w społeczeństwie

–

–

wspieranie poszukiwania i

wspieranie poszukiwania i

tworzenia przez osobę swego

tworzenia przez osobę swego

miejsc w przestrzeni społecznej

miejsc w przestrzeni społecznej

(etnicznej, narodowej i

(etnicznej, narodowej i

międzynarodowej)

międzynarodowej)

Autonomia

Autonomia

i

i

tożsamość

tożsamość

Zmiana

Zmiana

osobowości

osobowości

jednostki

jednostki

Zdrowie psychiczne

Zdrowie psychiczne

– dbanie o

– dbanie o

zdrowie psychiczne oraz

zdrowie psychiczne oraz

wspieranie u jednostki gotowości i

wspieranie u jednostki gotowości i

umiejętności samorealizacji

umiejętności samorealizacji

Krytyczne

Krytyczne

myślenie

myślenie

Zmiana struktur

Zmiana struktur

poznawczych

poznawczych

jednostki

jednostki

Krytyczny umysł

Krytyczny umysł

– wzbogacenie

– wzbogacenie

wiedzy o sobie, otoczeniu i świecie

wiedzy o sobie, otoczeniu i świecie

oraz kształtowanie i doskonalenie

oraz kształtowanie i doskonalenie

zdolności umysłowych

zdolności umysłowych

Wielowymi

Wielowymi

arowość

arowość

zachowań

zachowań

Zmiana systemu

Zmiana systemu

zachowań

zachowań

jednostki

jednostki

Pożądane zachowania

Pożądane zachowania

–

–

kształtowanie i doskonalenie

kształtowanie i doskonalenie

umiejętności oraz kształtowanie

umiejętności oraz kształtowanie

nawyków

nawyków

Model edukacji ku obywatelskiej

współpracy

Wartości

• społeczna zaradność
• samorealizacja
• współpraca i negocjacje

Demokratyczny ład
społeczny

Demokratyczny ład w
środowisku uczenia się
(szkole) i rodzinie

Demokratyczne procedury w
relacjach z pracodawcami,
administracją państwową i
samorządową oraz NGO`s

Kwalifikacje i kompetencje
zawodowe, w tym: intelektualne,
techniczne, społeczne decyzyjne,
komunikacyjne jednostki

Problemy i zadania badawcze z obszaru

programów kształcenia zawodowego



analiza związków między rozwojem gospodarczym a potrzebami

analiza związków między rozwojem gospodarczym a potrzebami

rynku pracy i klasyfikacją zawodów;

rynku pracy i klasyfikacją zawodów;



określenie relacji między charakterystykami osobowo- zawodowymi

określenie relacji między charakterystykami osobowo- zawodowymi

a treściami kształcenia ogólnego, zawodowego i specjalistycznego;

a treściami kształcenia ogólnego, zawodowego i specjalistycznego;



opracowanie kryteriów wyboru rodzaju programu (program jako

opracowanie kryteriów wyboru rodzaju programu (program jako

zestaw haseł, lub jako zbiór wiedzy i umiejętności;

zestaw haseł, lub jako zbiór wiedzy i umiejętności;



opracowanie kryteriów doboru treści kształcenia oraz tworzenia

opracowanie kryteriów doboru treści kształcenia oraz tworzenia

zbiorów umiejętności;

zbiorów umiejętności;



ewaluację programów, w tym programów modułowych;

ewaluację programów, w tym programów modułowych;



opracowanie procedur umożliwiających systematyczną ewaluację

opracowanie procedur umożliwiających systematyczną ewaluację

programów oraz zasad modyfikowania programów w zależności od

programów oraz zasad modyfikowania programów w zależności od

rezultatów ewaluacji.

rezultatów ewaluacji.

Potrzebny jest monitoring nie tylko placówek kształcenia

Potrzebny jest monitoring nie tylko placówek kształcenia

zawodowego, ale również: świadomość edukacyjna młodzieży,

zawodowego, ale również: świadomość edukacyjna młodzieży,

doskonalenia standardów kwalifikacji zawodowych/Krajowych Ram

doskonalenia standardów kwalifikacji zawodowych/Krajowych Ram

Kwalifikacyjnych oraz opracowanie pełnej mapy najważniejszych

Kwalifikacyjnych oraz opracowanie pełnej mapy najważniejszych

problemów kształcenia.

problemów kształcenia.

Kształcenie zawodowe

w świetle raportów oświatowych



Zmiany w sferze filozofii edukacji

Zmiany w sferze filozofii edukacji

w ogóle, w tym

w ogóle, w tym

rozumienia celów, funkcji, procesu nauczania oraz relacji

rozumienia celów, funkcji, procesu nauczania oraz relacji

kształcenia ogólnego do zawodowego i specjalistycznego

kształcenia ogólnego do zawodowego i specjalistycznego



Zmiana modeli organizacyjnych kształcenia

Zmiana modeli organizacyjnych kształcenia

na tle zmian

na tle zmian

kulturowych i cywilizacyjnych, a szczególnie wymogów

kulturowych i cywilizacyjnych, a szczególnie wymogów

rynku pracy

rynku pracy



Zmiany w polityce oświatowej

Zmiany w polityce oświatowej

, która coraz szerzej

, która coraz szerzej

wkracza w obszary wspólnych ustaleń UE - społeczności

wkracza w obszary wspólnych ustaleń UE - społeczności

międzynarodowych, regulujących zasady współpracy

międzynarodowych, regulujących zasady współpracy

gospodarczej i kulturowej.

gospodarczej i kulturowej.

Odchodzimy od edukacji tradycyjnej – podającej,

Odchodzimy od edukacji tradycyjnej – podającej,

przekazującej, uniformizującej a zmierzamy do edukacji

przekazującej, uniformizującej a zmierzamy do edukacji

preferującej: współpracę, negocjacje, dialog,

preferującej: współpracę, negocjacje, dialog,

indywidualny wysiłek jednostki, samorealizację,

indywidualny wysiłek jednostki, samorealizację,

samoocenę i autokreację oraz wymogi rynku pracy.

samoocenę i autokreację oraz wymogi rynku pracy.

Obserwowane tendencje w systemach

edukacyjnych

• nasycenie kanonu wykształcenia ogólnego elementami
wiedzy technicznej, społeczno-ekonomicznej oraz
prawnej;

• zwiększenie roli kształcenia ogólnego w przygotowaniu
zawodowym poprzez zwiększenie roli kształcenia
ogólnokształcącego i ogólnozawodowego.

Problemami, które obecnie są rozwiązywane to:

• korelacja profili zawodowych w liceach profilowanych a
potrzebami rynku pracy;

• korelacje między szkołami policealnymi, wyższymi
szkołami zawodowymi licencjackimi a szkołami wyższymi;

• integrowanie kierunków kształcenia w 2 – letnich
szkołach zawodowych z potrzebami lokalnych rynków
pracy;

• konstruowanie nowych programów nauczania dla 2 –
letnich liceów uzupełniających.

Centralnym punktem odniesienia w

procesie adaptacji musi być pracownik

Na współczesnym rynku – miejscu pracy na

Na współczesnym rynku – miejscu pracy na

każdego z nas czeka wiele poważnych

każdego z nas czeka wiele poważnych

wyzwań:

wyzwań:



konieczność radzenia sobie z radykalnymi zmianami;

konieczność radzenia sobie z radykalnymi zmianami;



potrzeba podporządkowania się bezwzględnemu systemowi

potrzeba podporządkowania się bezwzględnemu systemowi

jakości;

jakości;



konieczność ciągłej adaptacji do nowych standardów pracy.

konieczność ciągłej adaptacji do nowych standardów pracy.

Nigdy

potrzeba

przemyślanych

programów

Nigdy

potrzeba

przemyślanych

programów

adaptacyjnych nie była większa niż obecnie, kiedy

adaptacyjnych nie była większa niż obecnie, kiedy

tempo

wdrażania

pracownika

do

obowiązków

tempo

wdrażania

pracownika

do

obowiązków

zawodowych nabrało tak dużego znaczenia. Istnieje

zawodowych nabrało tak dużego znaczenia. Istnieje

potrzeba pomocy pracownikom w szybkiej reorientacji

potrzeba pomocy pracownikom w szybkiej reorientacji

zawodowej po zmianach strukturalnych i kulturowych

zawodowej po zmianach strukturalnych i kulturowych

wprowadzanych w naszym kraju.

wprowadzanych w naszym kraju.

Zmiana sytuacji problemowej – od firmy do

pracownika



Każdy pracownik powinien posiadać własny program adaptacji do

Każdy pracownik powinien posiadać własny program adaptacji do

zawodu.

zawodu.



Szkolenie adaptacyjne ma być prowadzone z punktu widzenia

Szkolenie adaptacyjne ma być prowadzone z punktu widzenia

pracownika i uwzględniać elementy podstawowych działań

pracownika i uwzględniać elementy podstawowych działań

zawodowych, dążenie do mistrzostwa, analizę systemową, uznane za

zawodowych, dążenie do mistrzostwa, analizę systemową, uznane za

pracę, rekreacje i pracę zespołową;

pracę, rekreacje i pracę zespołową;



Musi zapewniać możliwości indywidualnej rozmowy i informacji

Musi zapewniać możliwości indywidualnej rozmowy i informacji

zwrotnej

(feedbecku),

dzięki

regularnym

spotkaniom

z

zwrotnej

(feedbecku),

dzięki

regularnym

spotkaniom

z

przełożonymi,

służącym

sprawdzeniu

wyników

pracy

oraz

przełożonymi,

służącym

sprawdzeniu

wyników

pracy

oraz

nakreślaniu kolejnych celów.

nakreślaniu kolejnych celów.

Takie podejście do procesu adaptacji pozwala na osiągnięcie

Takie podejście do procesu adaptacji pozwala na osiągnięcie

pełnego zaangażowania i produktywność. Każdy program

pełnego zaangażowania i produktywność. Każdy program

adaptacyjny powinien być zaprojektowany z myślą o

adaptacyjny powinien być zaprojektowany z myślą o

rozwijaniu

umiejętności

rozwijaniu

umiejętności

przywódczych,

motywacji,

przywódczych,

motywacji,

indywidualnej odpowiedzialności i jasnej wizji wspólnego

indywidualnej odpowiedzialności i jasnej wizji wspólnego

celu

celu

.

.

Wówczas będzie on dla pracownika naturalnym

Wówczas będzie on dla pracownika naturalnym

motywatorem do

motywatorem do

lojalności

lojalności

wobec firmy

wobec firmy

elastyczności

elastyczności

w

w

podejściu do pracy i będzie sprzyjał

podejściu do pracy i będzie sprzyjał

odkrywaniu nowych

odkrywaniu nowych

talentów

talentów

.

.

Dobra praktyka

Adaptacja to początek wielu ważnych

Adaptacja to początek wielu ważnych

procesów

w

firmie

sprzyja

procesów

w

firmie

sprzyja

zaangażowaniu pracownika w pracę,

zaangażowaniu pracownika w pracę,

dla jego rozwoju i pozycji w firmie.

dla jego rozwoju i pozycji w firmie.

Zapewnia

nowo

przybyłemu

Zapewnia

nowo

przybyłemu

pracownikowi szybkie dostosowanie

pracownikowi szybkie dostosowanie

do

konkretnych

potrzeb

i

do

konkretnych

potrzeb

i

doświadczenia

zawodowego,

co

doświadczenia

zawodowego,

co

stanowi ładny gest ze strony firmy

stanowi ładny gest ze strony firmy

dla

pracownika

i

dowód

dla

pracownika

i

dowód

poszanowania jego potrzeb.

poszanowania jego potrzeb.

Korzyści płynące dla firmy z dobrej adaptacji

pracowników

Zaspokojenie potrzeb nowo zatrudnionych pracowników

Zaspokojenie potrzeb nowo zatrudnionych pracowników

pozwała firmie uniknąć dodatkowych kosztów związanych

pozwała firmie uniknąć dodatkowych kosztów związanych

z wysoką fluktuacją, słabą organizacją i jakością pracy,

z wysoką fluktuacją, słabą organizacją i jakością pracy,

gdyż nowi pracownicy:

gdyż nowi pracownicy:



dłużej pozostaną w firmie;

dłużej pozostaną w firmie;



będą mieli jasna wizję swojej roli i miejsca w firmie;

będą mieli jasna wizję swojej roli i miejsca w firmie;



będą umieli szybciej wnieść swój wkład w rozwój firmy.

będą umieli szybciej wnieść swój wkład w rozwój firmy.

Obecnie dobrze zorganizowany proces adaptacji zajmuje

Obecnie dobrze zorganizowany proces adaptacji zajmuje

wysokie miejsce na liście podstawowych standardów i

wysokie miejsce na liście podstawowych standardów i

norm zatrudnienia . Powinien on zapewniać:

norm zatrudnienia . Powinien on zapewniać:



możliwość sprawdzania wiedzy pracowników w trakcie

możliwość sprawdzania wiedzy pracowników w trakcie

całego procesu;

całego procesu;



motywować pracowników;

motywować pracowników;



budować w nich poczucie wiary w posiadane umiejętności;

budować w nich poczucie wiary w posiadane umiejętności;



pozwalać pracownikom wszystkich szczebli podejmować

pozwalać pracownikom wszystkich szczebli podejmować

samodzielne decyzje.

samodzielne decyzje.

Programy adaptacyjne najlepszych firm posiadają

Programy adaptacyjne najlepszych firm posiadają

następujące cechy:

następujące cechy:



są ściśle związane z potrzebami biznesowymi

są ściśle związane z potrzebami biznesowymi

przedsiębiorstwa;

przedsiębiorstwa;



głównym punktem odniesienia są w nich

głównym punktem odniesienia są w nich

klienci i interesanci;

klienci i interesanci;



w centrum ich uwagi „króluje” jakość

w centrum ich uwagi „króluje” jakość

oferowanych usług lub produktów;

oferowanych usług lub produktów;



stanowią podstawę dla późniejszych równych

stanowią podstawę dla późniejszych równych

możliwości rozwoju pracownika.

możliwości rozwoju pracownika.

Podstawowe cechy skutecznych programów
adaptacyjnych

Trzy rodzaje działań świadczących o

skuteczności procesu adaptacji

1.

1.

Potrzeby zmieniają się i dlatego proces

Potrzeby zmieniają się i dlatego proces

adaptacyjny musi być poddawany ciągłej

adaptacyjny musi być poddawany ciągłej

kontroli, a by sprawdzić czy spełnia on

kontroli, a by sprawdzić czy spełnia on

swoje cele

swoje cele

.

.

2.

2.

Nowym

pracownikom

należy

jasno

Nowym

pracownikom

należy

jasno

zdefiniować misję firmy, w której są

zdefiniować misję firmy, w której są

zatrudnieni

zatrudnieni

.

.

Najlepszym

Najlepszym

sposobem

sposobem

osiągnięcia tego jest duże zaangażowanie

osiągnięcia tego jest duże zaangażowanie

w proces adaptacji pracowników starszych

w proces adaptacji pracowników starszych

stażem i pełnioną funkcją.

stażem i pełnioną funkcją.

3.

3.

Poddawanie

szkoleń

adaptacyjnych

Poddawanie

szkoleń

adaptacyjnych

systematycznej

ocenie,

by

zapewnić

systematycznej

ocenie,

by

zapewnić

właściwą ich ewaluację.

właściwą ich ewaluację.

Nieprzerwany ciąg szkoleń adaptacyjnych

Potrzeby
firmy

Cele

szkolenia

adaptacyjne

go

Projekt

programu

adaptacyjnego

Korzyści dla

firmy

Wyniki szkolenia

adaptacyjnego

Szkolenie

adaptacyjne

Klient jako centralny punkt odniesienia

Im wcześniej w procesie adaptacji nowo zatrudniony

Im wcześniej w procesie adaptacji nowo zatrudniony

pracownik zyska rozeznanie w wymaganiach i

pracownik zyska rozeznanie w wymaganiach i

potrzebach swojej firmy, tym szybciej będzie w stanie w

potrzebach swojej firmy, tym szybciej będzie w stanie w

pełni aktywnie uczestniczyć w realizacji jej zadań.

pełni aktywnie uczestniczyć w realizacji jej zadań.

Ma to znaczenie w dwóch przypadkach:

Ma to znaczenie w dwóch przypadkach:

1.

1.

Dla pracowników, którzy nie mają kontaktu z klientami.

Dla pracowników, którzy nie mają kontaktu z klientami.

2.

2.

Dla pracowników, którzy mają szerokie kontakty z

Dla pracowników, którzy mają szerokie kontakty z

klientami w takich resortach jak: edukacja, zdrowie,

klientami w takich resortach jak: edukacja, zdrowie,

sektor publiczny.

sektor publiczny.

Należy tworzyć takie sytuacje w których nowo zatrudnieni

Należy tworzyć takie sytuacje w których nowo zatrudnieni

będą mieli szansę dyskutowania kwestii zawodowych,

będą mieli szansę dyskutowania kwestii zawodowych,

zarówno formalnie jak i nieformalnie jak również

zarówno formalnie jak i nieformalnie jak również

poprzez formalne struktury wsparcia. W trakcie całego

poprzez formalne struktury wsparcia. W trakcie całego

procesu adaptacyjnego należy podkreślać znaczenie

procesu adaptacyjnego należy podkreślać znaczenie

pracy zespołowej.

pracy zespołowej.

Warunki
otoczenia

Czynniki

fizjologiczne,

psychologiczne i

społeczne

Temperatura i

wilgotność

powietrza

Czynniki

wpływające na

proces adaptacji

do pracy

Obciążenie fizyczne,

psychiczne

Ruch i ciśnienie

powietrza

Oświetlenie, hałas

i wibracja

Promieniowanie

cieplne, jonizujące

i ultrafioletowe

Pozycja robocza

Monotonia pracy

System czasu pracy i

odpoczynku

Treść i atrakcyjność

pracy

Stosunki

interpersonalne

Pary i gazy

toksyczne

Pragnienie adaptacji

i poznawania pracy

Motywacja do

rozumienia zasad

organizacji pracy

System

szkolenia i

doskonaleni

a

zawodowego.

System

komunikowa

nia.

System

zabezpieczen

ia

socjalnego.

Siatka zadań - wsparcia

Siatka zadań - wsparcia

Osoba A Osoba B Osoba C
Osoba D

Osoba A

Osoba B

Osoba C

Osoba D

Z A D A N I A

W

S

P

A

R

C

I

E

Zadanie na samokształcenie

Zadanie na samokształcenie

1.

1.

Opracuj listę swoich zadań na najbliższy semestr/ rok.

Opracuj listę swoich zadań na najbliższy semestr/ rok.

2.

2.

Objaśnij je grupie

Objaśnij je grupie

3.

3.

Uzgodnij z nimi możliwości uzyskania potrzebnego

Uzgodnij z nimi możliwości uzyskania potrzebnego

wsparcia.

wsparcia.

4.

4.

Coś za coś koledzy i koleżanki przedstawią Ci swoje

Coś za coś koledzy i koleżanki przedstawią Ci swoje

zadania .

zadania .

5.

5.

Spróbuj wyjaśnić sposoby rozwiązania ewentualnych

Spróbuj wyjaśnić sposoby rozwiązania ewentualnych

kwestii sprzecznych ze sobą lub wykluczających się

kwestii sprzecznych ze sobą lub wykluczających się

zadań, a także wielokrotnie powtarzających się potrzeb

zadań, a także wielokrotnie powtarzających się potrzeb

tego samego wsparcia. Jeśli to konieczne, poproś o

tego samego wsparcia. Jeśli to konieczne, poproś o

pomoc kogoś z wyższego szczebla firmy.

pomoc kogoś z wyższego szczebla firmy.

6.

6.

Bądź przygotowany/a/ do dokonania wspólnej oceny

Bądź przygotowany/a/ do dokonania wspólnej oceny

uzyskanych osiągnięć oraz sformułowania stosownych

uzyskanych osiągnięć oraz sformułowania stosownych

wniosków.

wniosków.

Działania profilaktyczne, interwencyjne

ukierunkowane na rozwój wiedzy, opanowanie

umiejętności oraz kształtowanie celach

psychofizyczno-motorycznych. Najistotniejszym

zadaniem jest ciągłe doskonalenie. W sprzyjających

okolicznościach program działania winien bazować

na wspólnych ustaleniach oraz wzajemnych

relacjach bazujących na wspólnocie celów.

Działania profilaktyczne, interwencyjne

ukierunkowane na rozwój wiedzy, opanowanie

umiejętności oraz kształtowanie celach

psychofizyczno-motorycznych. Najistotniejszym

zadaniem jest ciągłe doskonalenie. W sprzyjających

okolicznościach program działania winien bazować

na wspólnych ustaleniach oraz wzajemnych

relacjach bazujących na wspólnocie celów.

•Forma bezpłatnego doradztwa bazująca na
wzajemnym szacunku i zaufaniu oraz
szerokim doświadczeniu nauczyciela

•Program działania ustalany przez
współudziale studenta korzystającego z
pomocy nauczyciela

•Wzajemne relacje bazujące na
doświadczeniu, reputacji i zaufaniu

•Forma bezpłatnego doradztwa bazująca na
wzajemnym szacunku i zaufaniu oraz
szerokim doświadczeniu nauczyciela

•Program działania ustalany przez
współudziale studenta korzystającego z
pomocy nauczyciela

•Wzajemne relacje bazujące na
doświadczeniu, reputacji i zaufaniu

•

Skupienie uwagi na rozwoju

kompetencji społecznych

•Niezwykle ważna jest
empatyczna postawa nauczyciela

• Wzajemne relacje bazujące na
wiedzy i autorytecie formalnym i
etycznym nauczyciela

•

Skupienie uwagi na rozwoju

kompetencji społecznych

•Niezwykle ważna jest
empatyczna postawa nauczyciela

• Wzajemne relacje bazujące na
wiedzy i autorytecie formalnym i
etycznym nauczyciela

•Problem z najbliższego
otoczenia

•Wzajemne relacje bazujące
na zaufaniu

•Problem z najbliższego
otoczenia

•Wzajemne relacje bazujące
na zaufaniu

Doradztwo

Doradztwo

Działania opiekuńcze

Działania opiekuńcze

Planowanie

doskonalenia

działania

Planowanie

doskonalenia

działania

Działania mentorskie

Działania mentorskie

POMOC NAUCZYCIELA

POMOC NAUCZYCIELA STUDENTOM

POMOC NAUCZYCIELA

POMOC NAUCZYCIELA STUDENTOM

Dostrzegaj

Dostrzegaj

kontekst społeczny

kontekst społeczny

Kształtuj

Kształtuj

szacunek

szacunek

Zachęcaj do

Zachęcaj do

odkrywczoś

odkrywczoś

ci

ci

Buduj

Buduj

empati

empati

ę

ę

Wzmacniaj

Wzmacniaj

uczestniczen

uczestniczen

ie

ie

Twór

Twór

z

z

Angażuj Badaj Podzielaj Odzwierciedlaj

Angażuj Badaj Podzielaj Odzwierciedlaj

Podsumowuj

Podsumowuj

Aktywne słuchanie

Aktywne słuchanie

Określ

Określ

sytuacje

sytuacje

Zdefiniuj

Zdefiniuj

problem

problem

Określ

Określ

potrzebę

potrzebę

Podkreśl

Podkreśl

aj

aj

uczciwoś

uczciwoś

ć

ć

Uzgodnij

Uzgodnij

taktykę

taktykę

R

o

zw

ią

zy

w

a

n

ie

p

ro

b

le

m

ó

w

R

o

zw

ią

zy

w

a

n

ie

p

ro

b

le

m

ó

w

Wyodrębnij

cel

Wyodrębnij

cel

Zapoznaj się

z sytuacją

Zapoznaj się

z sytuacją

Uzgodnij

kryteria

sukcesu

Uzgodnij

kryteria

sukcesu

Odkrywaj

bariery

Odkrywaj

bariery

Zawieraj

kontakty dla

zmiany

Zawieraj

kontakty dla

zmiany

Bud

uj w

zaje

mn

e za

ang

ażo

wa

nie

Bud

uj w

zaje

mn

e za

ang

ażo

wa

nie

Działaj

i wspieraj

inicjatywy

Działaj

i wspieraj

inicjatywy

INDYWIDUALNA POMOC NAUCZYCIELA

W KSZTAŁCENIU ZAWODOWYM

INDYWIDUALNA POMOC NAUCZYCIELA

W KSZTAŁCENIU ZAWODOWYM

Podsumowanie

Podsumowanie

Skuteczny program adaptacyjny, niezależnie do rodzaju

Skuteczny program adaptacyjny, niezależnie do rodzaju

stanowiska pracy powinien być:

stanowiska pracy powinien być:



powiązany bezpośrednio z potrzebami biznesowymi

powiązany bezpośrednio z potrzebami biznesowymi

firmy, a w związku z tym systematycznie poddawany

firmy, a w związku z tym systematycznie poddawany

ocenie i uaktualnieniu;

ocenie i uaktualnieniu;



tak pomyślany, aby motywował pracowników, a

tak pomyślany, aby motywował pracowników, a

przede wszystkim kierowników liniowych, do

przede wszystkim kierowników liniowych, do

aktywnego w nim uczestnictwa;

aktywnego w nim uczestnictwa;



centralnym punktem odniesienia powinien być

centralnym punktem odniesienia powinien być

klient przedsiębiorstwa, i w tym celu angażować ich

klient przedsiębiorstwa, i w tym celu angażować ich

bezpośrednio

do

opracowania

i

wdrażania

bezpośrednio

do

opracowania

i

wdrażania

programów adaptacyjnych;

programów adaptacyjnych;



Skorelowany z promowaniem jakości i wartości

Skorelowany z promowaniem jakości i wartości

pracy indywidualnej i zespołowej wśród nowych

pracy indywidualnej i zespołowej wśród nowych

pracowników od samego początku ich kariery w

pracowników od samego początku ich kariery w

firmie;

firmie;



zapewniać wszystkim pracownikom jednakowe

zapewniać wszystkim pracownikom jednakowe

szanse

i

możliwości

rozwoju

kwalifikacji

szanse

i

możliwości

rozwoju

kwalifikacji

zawodowych i kompetencji.

zawodowych i kompetencji.

Podsumowanie

1.

1.

Efektywny proces adaptacji motywujący

Efektywny proces adaptacji motywujący

pracowników i zatrzymujący ich w firmie

pracowników i zatrzymujący ich w firmie

ma

znaczenie

dla

sukcesu

tego

ma

znaczenie

dla

sukcesu

tego

przedsiębiorstwa na rynku.

przedsiębiorstwa na rynku.

2.

2.

Każdy

nowo

zatrudniony

pracownik

Każdy

nowo

zatrudniony

pracownik

powinien być uprawniony do osobistego,

powinien być uprawniony do osobistego,

dostosowanego do jego potrzeb programu

dostosowanego do jego potrzeb programu

adaptacyjnego.

adaptacyjnego.

3.

3.

Aby sprostać wymogom prawa, a także

Aby sprostać wymogom prawa, a także

coraz bardziej konkurencyjnego rynku,

coraz bardziej konkurencyjnego rynku,

program

adaptacyjny

powinien

program

adaptacyjny

powinien

koncentrować się na szkoleniu do

koncentrować się na szkoleniu do

mistrzostwa oraz kształtowaniu postaw,

mistrzostwa oraz kształtowaniu postaw,

nie zaś ograniczać się tylko do przekazu

nie zaś ograniczać się tylko do przekazu

informacji.

informacji.