Rany i ich rodzaje. 

Kontrola rany 

pooperacyjnej. 

Pielęgnowanie pacjenta z 

raną.

Praca samokształceniowa.

Definicja.

• Rana – w najszerszym znaczeniu 

określa się jako przerwanie 

prawidłowych stosunków 

anatomicznych na skutek 

procesów urazowych. Zranienie 

może być zamierzone, np. dowolne 

cięcie chirurgiczne lub 

przypadkowe – po urazie.    

Rodzaje ran.

I.

Ze względu na głębokość uszkodzenia 

ciała rany dzielimy na:

•

powierzchowne – zazwyczaj dotyczą 

jedynie naskórka pozbawionego 

naczyń.

•

głębokie -  przebiegają z 

uszkodzeniem warstwy skóry 

właściwej, ewentualnie tkanki 

podskórnej i tkanek położonych 

poniżej.

Rodzaje ran.

II. Ze względu na obecność 

uszkodzeń innych organów i 
tkanek rany dzielimy na :

•

proste.

•

powikłane.

Rodzaje ran.

III.

Ze względu na mechanizm powstawania, 

kształt i rodzaj uszkodzeń tkanek rany 

dzielimy na:

•

Rana cięta.

•

Rana rąbana.

•

Rana szarpana.

•

Rana miażdżona.

•

Rana tłuczona.

•

Rana kłuta.

•

Rana płatowa.

•

Rana kąsana.

•

Rana zatruta.

•

Rana postrzałowa. 

Rana cięta.

•

Powstaje w następstwie 
działania ostrego 
narzędzia np. nóż, 
szkło. Brzegi rany są 
gładkie i równe, ranie 
towarzyszy zwykle 
obfite krwawienie, a 
wypływająca krew 
usuwa 
zanieczyszczenia. co 
zmniejsza ryzyko 
zakażenia. 

Rana rąbana.

• Posiada cechy rany 

ciętej, jednak 
zazwyczaj głębszej 
     i większej, a 
powstaje w wyniku 
uderzenia    o 
dużej sile ostrym 
narzędziem(np. 
siekierą, szablą).

Rana szarpana.

• Powstaje przy 

gwałtownym 

wyszarpnięciu wbitego 

zakrzywionego 

przedmiotu np. haka. 

Brzegi rany są 

nierówne, poszarpane, 

w dnie rany widoczna 

jest poszarpana tkanka 

mięśniowa              i 

tłuszczowa, często 

występuje ubytek skóry 

    i głębszych tkanek. 

Rana tłuczona.

• Powstaje w wyniku 

uderzenia tępym 
narzędziem np. 
kamień, młotek. Brzegi 
rany są zgniecione i 
nierówne, krwawienie 
zewnętrzne jest skąpe, 
ponieważ naczynia 
krwionośne także 
ulegają zgnieceniu, co 
zwiększa ryzyko 
zakażenia. 

Rana miażdżona.

• Podobnie jak w 

przypadku rany 

tłuczonej, tylko że 

mechanizm 

powstawania jest 

znacznie silniejszy. 

Tkanki w takiej 

ranie są 

zmiażdżone, 

niedokrwione, 

często martwicze.

Rana kłuta.

•

Powstaje w wyniku 
zranienia ostrym 
długim przedmiotem 
np. gwóźdź, sztylet. 
Krwawienie zewnętrzne 
jest zwykle niewielkie, 
głębokie rany mogą 
spowodować rozległe 
uszkodzenia 
wewnętrzne z 
wystąpieniem krwotoku 
wewnętrznego.

Rana kąsana.

• Jest to rana zadana zębami 

ludzi lub zwierząt, wiąże 

się z tym duże 

niebezpieczeństwo 

zakażenia ze względu na 

bogatą florę bakteryjną 

jamy ustnej; szczególnie 

niebezpieczne są wirusy 

wścieklizny, które wraz ze 

śliną zwierząt mogą 

wniknąć przez 

najdrobniejsze otarcie 

naskórka, nawet wtedy, 

gdy ukąszenie nastąpiło 

przez ubranie. 

Rana zatruta.

• Należą do nich 

rany zakażone 
jadami owadów, 
gadów lub 
substancjami 
trującymi.

Rana postrzałowa.

•

Może być spowodowana 

przez pociski z broni 

palnej albo przez odłamki 

wybuchającego pocisku. 

Pocisk lub odłamek może 

pozostać w tkankach 

(rana ślepa) lub przebić 

je na wylot (rana 

przestrzałowa); rana 

wlotowa pocisku jest 

mała i gładka, podczas 

gdy rana wylotowa jest 

większa, o 

postrzępionych brzegach. 

Gojenie się ran – sposoby.

• Rychłozrost - brzegi rany sklejają się, odtwarza się ciągłość 

skóry, powstaje linijna blizna. Jest to najbardziej korzystny 

sposób gojenia ran.



Ziarninowanie - jest dłuższym procesem i ma miejsce wtedy, 

gdy z różnych powodów (brak zaopatrzenia rany, ubytek 

naskórka, zakażenie) nie doszło do pierwotnego zamknięcia 

rany. W dnie rany powstaje ziarnina z wrastających naczyń 

krwionośnych. Ziarnina jest podłożem do regeneracji 

powierzchownych warstw skóry i naskórka, który narasta z 

brzegów rany na ziarninę. Takie gojenie rany wymaga 

starannej pielęgnacji i częstych zmian opatrunków. Blizna 

pozostała po wygojeniu się rany przez ziarninowanie jest duża i 

widoczna. Niekiedy pojawiają się zmiany w zabarwieniu skóry. 



Pod strupem - zdarza się wtedy, gdy początkowy skrzep 

ulegnie wyschnięciu, tworząc strup będący naturalnym 

biologicznym opatrunkiem, zaś ziarninowanie i regeneracja 

naskórka odbywa się pod nim. 

Gojenie się ran – etapy. 

I.

Faza wysiękowa (zapalna, 
opóźnienia) – występuje okres 
procesów hemostatycznych 
(wytworzenie skrzepu) oraz 
okres procesów zapalnych(układ 
granulocytarno-makrofagowy 
usuwa fragmenty martwiczych 
tkanek).  

Gojenie się ran – etapy.

II. Faza wytwórcza – na początku 

trwania tej fazy w dnie rany z 
fibroblastów powstaje ziarnina, 
dobrze ukrwiona, ciemnoczerwona 
tkanka stanowiąca barierę przed 
zakażeniem. W tym samym okresie 
ma również miejsce napełzanie 
naskórka – tzw. Epitelizacja. 

Gojenie się ran – etapy.

III. Faza naprawcza – 

charakteryzuje się 
przekształcenie ziarniny w 
tkankę bliznowatą. Następuje 
rozpuszczanie skrzepu i 
zastąpienie go nową tkanką 
bliznowatą.

Gojenie się ran – etapy.

IV. Faza przebudowy – blizna 

zmienia swój wygląd 
zewnętrzny, początkowo 
przekrwiona i obrzęknięta staje 
się płaska.

Mechaniczne i chemiczne 

wspomaganie procesu 

gojenia.

1. Irygacja rany

- Usunięcie masy bakteryjnej (0.9% roztwór NaCl, H

2

O

2)

2. Dezynfekcja rany

- Jedynie krótkotrwale ogranicza wzrost flory 

bakteryjnej (jodowany powidon, chlorheksydyna, 

alkohol, woda utleniona, podchloryn sodu)

3. Oczyszczenie z martwych tkanek (debridement)

- Chirurgiczne
- Irygacja pod dużym ciśnieniem
- Przy użyciu detergentów
- Kolagenaza, fibrolizyna, DNA-za

4. Prawidłowy, aktywny opatrunek

Chirurgiczne zaopatrzenie 

rany.

Sposób przygotowania:

- uzyskanie zgody chorego na zabieg chirurgiczny

- zniesienie lub ograniczenie bólu

- dokładne oczyszczenie rany

- zastosowanie celowanej antybiotykoterapii

- uodpornienie czynne (anatoksyna) lub czynno-bierne 

(szczepienie anatoksyną i wstrzyknięcie antytoksyny)

Rodzaje zabiegów 

chirurgicznych opracowania 

rany

a)

całkowite wycięcie rany – wycięcie w jednym „bloku” 

tkankowym wszystkich elementów rany

b)

częściowe wycięcie rany
- odkażenie okolicy rany
- usunięcie tkanek martwiczych, ciał obcych, krwiaka
- wykonanie hemostazy
- wyrównanie brzegów rany (tzw. odświeżenie)
- ponowne odkażenie

c)  rozcięcie rany – wykonywane w ranach zaniedbanych, 

o pierwotnie powikłanym przebiegu gojenia
- opróżnienie wszystkich zbiorników 
- pobraniu treści na posiew i antybiogram
- sączkowanie rany

Szwy – metoda 

zaopatrywania ran w 

chirurgii.

• Szew pierwotny rany - stosowany w leczeniu ran ciętych 

nie zakażonych, których brzegi są dobrze dopasowane. Może 

być również zastosowany po zabiegu pierwotnego wycięcia 

rany. Celem takiego leczenia jest skrócenie okresu gojenia i 

zmniejszenie wielkości blizny.

• Odroczone zszycie rany - stosowany w razie braku 

pewności co do jałowości rany lub jej wystarczającego 

ukrwienia. Po oczyszczeniu ranę zostawia się otwartą (z 

jałowym opatrunkiem) na 24-72 godz., jeżeli rana goi się 

prawidłowo można ją zamknąć. 

• Szew wtórny rany - stosowany po wtórnym wycięciu rany 

odroczonej lub wcześniej zakażonej po ustąpieniu zakażenia. 

Gdy występuje ziarninowanie wykonywane jest wycięcie 

tkanek martwiczych i następnie założenie szwów. 

 

Bibliografia

• Góral R. (red.): Zarys chirurgii, wyd. PZWL, 

Warszawa 1992.

• Grzebieniak Z.: Zarys chirurgii,AM Wrocław 

2004.

• Lowrence P.: Chirurgia ogólna, 

Urban&Partner, Wrocław 1998.

• Noszczyk W.: Chirurgia, wyd. PZWL, Warszawa 

2005.

• Trybus M.: Podstawy szycia w chirurgii, wyd. 

Medycyna Praktyczna, 2006.

Dziękuję za uwagę.

Jakub Żmuda