Zaburzenia psychiczne

spowodowane

schorzeniami

somatycznymi

lek. Marek Runge

Katedra i Klinika Psychiatrii

AM w Bydgoszczy

Zaburzenia psychiczne na podłożu

somatycznym

• Co to są zaburzenia psychiczne na podłożu

somatycznym i jak często występują?

• Jakie zaburzenia psychiczne występują w

przebiegu chorób somatycznych?

• Jakie czynniki somatyczne wywołują

zaburzenia psychiczne?

• Jakie grupy chorób i konkretne schorzenia

powodują wystąpienie poszczególnych

zaburzeń?

• Jakie jest postępowanie w przypadku tych

zaburzeń?

Co to są zaburzenia psychiczne na

podłożu somatycznym?

Są to wszystkie

somatogenne

zaburzenia

psychiczne, których

pierwotna

przyczyna leży poza

o.u.n.

Co to są zpps ? – dodatkowe

czynniki

• oprócz podłoża somatycznego

zaznacza się wpływ farmakoterapii i
innych czynników fizyko-
chemicznych

• charakter zaburzeń może być ostry

lub przewlekły

•

Choroba somatyczna jest

procesem ogólnoustrojowym –
choruje CZŁOWIEK, nie
NARZĄD

• Pacjent nie tylko ODCZUWA
dolegliwości, ale je głównie
PRZEŻYWA

• Istnieje wzajemna interakcja
LEK – STAN PSYCHICZNY

„... nie może być

zdrowa część, kiedy

niedomaga

CAŁOŚĆ.”

Platon

Jak często występują zpps?

• 50%

pacjentów hospitalizowanych

psychiatrycznie ma nierozpoznaną
chorobę somatyczną

• 50 – 80%

pacjentów oddziałów

„somatycznych” ma rozmaite
objawy psychopatologiczne

Jakie zaburzenia psychiczne występują w przebiegu

chorób somatycznych?

ICD 10 - F06 – Inne zaburzenia psychiczne spowodowane

uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu i chorobą

somatyczną

F06.0 Halucynoza organiczna

F06.1 Organiczne zab. katatoniczne

F06.2 Organiczne zaburzenia urojeniowe

(schizofreniopodobne)

F06.3 Organiczne zab. nastroju (afektywne)

.30 Org. zab. maniakalne

.31 Org. zab. dwubiegunowe

.32 Org. zab. depresyjne

.33 Org. zab. afektywne mieszane

F06.4 Organiczne zaburzenia lękowe

F06.5 Organiczne zaburzenia dysocjacyjne

F06.6 Organiczna chwiejność afektywna (astenia)

F06.7 Łagodne zaburzenia procesów poznawczych

F06.8 Inne określone zaburzenia psychiczne

spowodowane

uszkodzeniem i dysfunkcją mózgu lub

chorobą somatyczną

F06.9 Nieokreślone zaburzenia psychiczne spowodowane

uszkodzeniem i dysfunkcją mózgu lub chorobą

somatyczną

Jakie czynniki somatyczne powodują

wystąpienie zaburzeń psychicznych?

»endokrynne
»krążeniowe
»infekcyjne
»immunologiczne
»farmakologiczne
»„nowotworowe”
»żywieniowe

Zaburzenia depresyjne na podłożu

somatycznym

• „normalny” smutek a depresja
• występują z częstością do 70%
• wpływają na przebieg kliniczny i

zmniejszają skuteczność leków i
procedur medycznych

• objaw prodromalny wielu schorzeń

(np.. raka trzustki)

Najczęstsze somatyczne przyczyny

depresji

• hormonalne – ch. Cushinga, ch. Addisona,

niedoczynność i nadczynność tarczycy,

nadczynność przytarczyc, okołomiesiączkowe

zab. hormonalne, okr. poporodowy, menopauza

• krążeniowe – choroba wieńcowa, zawał serca,

niewydolność krążenia

• infekcyjne – grypa, wirusowe zapalenie płuc, wzw,

mononukleoza zak., gruźlica, półpasiec

• choroby tkanki łącznej – SLE, rzs
• farmakologiczne – leki hormonalne

(kortykosteroidy, antykonc.), l. nadciśnieniowe

(rezerpina, alfa-metyldopa), l.

przeciwnowotworowe (cykloseryna, winblastyna,

winkrystyna), metale ciężkie (Tl, Hg), l. p-zap.

(indometacyna), inh. cholinesterazy

• nowotworowe – rak głowy trzustki
• żywieniowe – niedobory wit. B

12

, kw. foliowego

Rozpowszechnienie depresji w

populacji osób chorych somatycznie

0

10

20

30

40

50

60

70

prz. z. ból., z.

Cush., nied.

tarcz.

nwtw, ch. n.

ser., DM

dial., nad.

tarcz., ch.

wątr.

inf. wir., ch.

przytarcz.

Choroba niedokrwienna

serca

• depresja – czynnik ryzyka
• wzrost liczby powikłań i zgonów po z.s.
• wzrost skłonności do zakrzepów

(salicyloopornych)

• duże nasilenie depresji – pacjenci nie zgłaszają

bólu

• depresja – maska z.s. i ch.n.s.
• różnicowanie – EKG, lab., pr. wysiłk.,

koronarogr.

• nowe antydepresanty – uwaga SSRI/antyarytm.!

Niedoczynność tarczycy

• przyczyny – operacja wola, zapal. tarcz.,

niedobór I, sole Li, tyreostatyki, amiodaron,
dysf. przysadki

• depresja + lęk (30%)
• w każdej depresji – TSH, fT3, fT4!
• objawy depresji b. często poprzedzają inne
• leczenie hormonalne
• przy dużym nasileniu depresji + LPD: MSR,

gr. SSRI, VFX, MZP

Zespół Cushinga

• nwtw. kory nadnerczy, przysadki,

egzogenne steroidy

• zab. snu, męczliwość, zmiany nastroju
• zeszpecenie -> tendencje samobójcze!
• w nasilonej depresji – LPD z małą

ilością dz. ub.

• tendencje „s” – TEW!

Choroba Addisona

• duża męczliwość, przygnębienie,

obniżony nastrój, apatia, \ m.c.,
wyniszczenie, niewydolność, brak
napędu psychoruchowego

• obj. te mogą wyprzedzać inne
• w cięższych przypadkach –

łagodne LPD

Nadczynność przytarczyc

• 40 – 60 r. ż., K>M, gruczolak
• osłabienie, utrata łaknienia,

męczliwość, depresja z lękiem lub
drażliwością

• leczenie – wyrównanie poz. Ca

Przewlekłe zespoły bólowe

• zaburzenia snu, zmęczenie, obniżenie

nastroju, płaczliwość, utrata m.c.,

obniżenie aktywności, wycofanie

społeczne

• leczenie skojarzone: p-ból. i p-depr.
• leki nowej generacji – zwł. FXT, bóle

nwtw. – amitryptylina

• podczas ataków bólu – obj. podobne

do depresji agitowanej!

Depresja w chorobach

nowotworowych

• objawy depresji z anhedonią

trzeba leczyć!

• depresja najczęściej jest

pierwszym sygnałem i objawem

• amitryptylina – działa

potencjalizująco na leki p-bólowe

Częstość zespołów depresyjnych

w różnych nowotworach

0

5

10

15

20

25

30

35

40

45

50

Trzustka

Gardło Jelito grube Narządy

płc.

Żołądek

Cukrzyca

• do 36%
• zwł. w typie 2 – spadek ogólnej

sprawności, bóle głowy, utrata

m.c., obniżenie nastroju, apatia

• SSRI – obniżają glikemię o 20%
• IMAO – obniżają glikemię o 35%
• TLPD – PODWYŻSZAJĄ!!! glikemię

do 150%!

Depresje polekowe

• beta-adrenolityki – dane niepewne –

ostatnie badania nie potwierdzają ich

depresjogennego charakteru!

• ACTH, kortykosteroidy – przy nagłym

odstawieniu – ryzyko samobójstwa!

• leczenie – stopniowe odstawianie + LPD
• antydiuretyki z utratą K
• rezerpina
• doustna antykoncepcja

Choroby infekcyjne

• lęk, niepokój, ogólne osłabienie
• choroby wirusowe
• gruźlica
• wzw, leczenie interferonem
• SSRI

Zaburzenia hormonalne u

kobiet

• interakcja ukł. p-p-jajniki z ukł. 5-

HT-ergicznymi

• zab. przedmiesiączkowe

- zesp. przedmiesiączkowy

- przedmiesiączkowe zaburzenie

dysforyczne

• depresje w ciąży i poporodowe
• depresje menopauzalne

Zab. depresyjne u kobiet –

c.d.

• Najczęściej – zespół przedmiesiączkowy –

75% - na tydzień przed menstruacją (f.

lutealna)- chwiejność emocji, obniżenie

nastroju, trudność koncentracji, brak

energii, dolegliwości fiz. – ustępuje po

wystąpieniu krwawienia

Leczenie zachowawcze – dieta niskosolna,

bez kawy i czekolady, Cw. fiz., witaminy, Mg,

oddziaływania terapeutyczno-edukacyjne

Korzystne są SSRI przez tydzień przed

menstruacją – pół roku

c.d.

• Przedmiesiączkowe zaburzenie dysforyczne

–
3 – 8%, w fazie lutealnej

• rozdrażnienie, napięcie, dysforia,

chwiejność emocji, częste stany depresji,
brak energii, koncentracji uwagi, wzmożone
łaknienie – gł. węglowodanów +
dolegliwości fiz. – bolesność piersi

• Leczenie zachowawcze, pulsy SSRI,

skojarzone hormonalno – p-depresyjne

c.d.

• Depresje w ciąży i okołoporodowe

- na początku ciąży – do 2 trymestru

- postpartum blues – 80% kobiet, max. nasilenie

– 5. dzień po porodzie – ustępuje po 14 dniach

samoistnie

- u 10 – 15% - pełna depresja – LPD, TEW; nie

podawać BDZ!

• Psychozy poporodowe – 0,1 – 0,2% kobiet

- do 2 – 3 tygodni po porodzie – z. depresyjne i

maniakalno – depresyjne i/lub zab.

świadomości -> hospitalizacja! (samobójstwo,

dzieciobójstwo)

c.d.

• Menopauzalne zaburzenia nastroju

30% kobiet – depresja
85% - odczuwalne zaburzenia
nastroju – labilność, drażliwość,
brak koncentracji uwagi, kłopoty z
pamięcią

• htz + LPD

Zaburzenia lękowe na
podłożu somatycznym

• ok.. 30%
• lęk napadowy w:

stanach zagrożenia życia

ostrych zespołach bólowych

zaburzeniach czynności tarczycy i nadnerczy

nagłych zab. metabolicznych

zespole wypadania płatka zast. dwudz.

• lęk uogólniony w różnych stanach

chorobowych, zwłaszcza chorobach serca,

ukł. oddechowego, ch. nwtw., i przewlekłych

Przyczyny lęku

• Niedotlenienie

- choroby ukł. krążenia
- niewydolność
oddechowa
- niedokrwistość

• Zab. hormonalne

- dysfunkcja przysadki i
gruczołów (tarcz.,
przytarcz., nadnerczy)
- guz chromochłonny
- zab, wirylizacyjne

• Choroby ukł.

- SLE
- rzs
- guzkowe zap. tętnic

• Stany niedoborowe

- B

12

- niacyna (pelagra)

• Różne schorzenia

- hipoglikemia

- zespół rakowiaka

- choroby nowotworowe

- zespół

przedmiesiączkowy

- choroby infekcyjne

- porfiria

- mocznica

• Zatrucia

- sympatykomimetyki i

wazokontryktory

- penicylina

- sulfonamidy

- związki As, Hg, P

- benzen

- dwusiarczek węgla

- alkohol

- kofeina

- środki

psychostymulujące