Zarządzanie ryzykiem w Fortis Bank Polska SA w latach 2001

Zarządzanie

ryzykiem

w Fortis Bank

Polska SA

w latach 2001 –

2005

Fortis Bank jest częścią grupy Fortis,

powstałej w 1990 roku, w wyniku połączenia

największej belgijskiej firmy ubezpieczeniowej

AG 1824 z holenderską grupą AMEV/VSB.

Działalność grupy na całym świecie obejmuje

głównie dwa piony: bankowy i

ubezpieczeniowy.

W Polsce grupa Fortis funkcjonuje głównie

poprzez Fortis Bank Polska SA, ale także

poprzez Fortis Securities Polska SA i Fortis

Lease Sp. z o. o.

Fortis Bank Polska SA to bank uniwersalny,

kierujący swoją ofertę do klientów

indywidualnych i instytucjonalnych,

specjalizujący się w obsłudze małych i

średnich przedsiębiorstw, oraz zamożnych

klientów indywidualnych .

Struktura zatrudnienia w

Fortis Bank Polska SA

według wykształcenia.

Źródło: Opracowanie własne na podstawie dodatkowych noty objaśniających do

Sprawozdania

Zarządu Fortis Bank Polska SA z lat 2001 – 2005

Najważniejszym źródłem finansowania działalności kredytowej

Banku są depozyty klientów. Bank przyjmuje środki zarówno od

podmiotów gospodarczych, jak i osób fizycznych. Dominują przy

tym klienci instytucjonalni - zgodnie z misją Banku, zakładającą

koncentrację w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw.

Fortis Bank Polska SA korzysta obecnie z 2 linii kredytowych
uzyskanych z Fortis Bank (Nederland) N.V. – jednej z limitem

200 mln EUR na okres 101 miesięcy celem finansowania

bieżącej działalności operacyjnej Banku, a drugiej z limitem 200

mln EUR na okres 27 miesięcy z możliwością przedłużenia.

Celem tych umów jest zapewnienie finansowania kredytów

inwestycyjnych i obrotowych udzielanych przez Bank

działającym w Polsce klientom rekomendowanym przez Fortis

Bank SA z siedzibą w Brukseli, oraz Fortis Bank Nederland N.V.

z siedzibą w Rotterdamie. Na 31 grudnia 2005 r saldo

zadłużenia z tytułu linii kredytowych w Fortis Bank

Nederland N.V wynosiło 1 038 mln zł.

Bank finansuje swoją działalność także ze źródeł wewnętrznych.

W roku 2005 jak w latach poprzednich akcjonariusze

akceptowali proponowaną przez Radę i Zarząd Banku politykę

niewypłacania dywidendy, co pozwalało na systematyczne

uzupełnianie środków własnych.

Podstawowe zmienne stopy procentowe

stosowane w Banku dla kredytów oparte są na

stopie procentowej LIBOR lub EURIBOR dla

kredytów walutowych oraz WIBOR dla

kredytów złotówkowych. Jako zmienne stopy

procentowe dla kredytów w PLN, Bank stosuje

również tzw. stopy dostosowawcze, tj. stopę

kredytu lombardowego i stopę

redyskontową. Wysokość oprocentowania

kredytu w danym dniu jest równa sumie marży

Banku ustalonej w umowie i stopy bazowej

ustalanej według zasad określonych w

zarządzeniu Prezesa Zarządu. Aktualizacja stóp

dostosowawczych następuje z dniem wejścia w

życie decyzji Rady Polityki Pieniężnej NBP o

zmianie odpowiednich stóp oficjalnych.

Stosowane są również stopy stałe, które nie

podlegają zmianie w okresie obowiązywania

umowy.

W latach 2001 – 2005, w ślad za

obniżkami oficjalnych stóp NBP,

wprowadzanymi przez Radę Polityki

Pieniężnej, Fortis Bank Polska SA

obniżał oprocentowania lokat i kredytów

złotowych. Reagując na sytuację na

rynku pieniężnym, Bank modyfikował

również odpowiednio oprocentowanie

lokat i kredytów prowadzonych w

walucie euro i dolarach amerykańskich.

Jednocześnie Bank uatrakcyjnił swoją

ofertę, wprowadzając wśród

standardowych produktów

depozytowych zróżnicowanie

oprocentowania ze względu na ilość

zgromadzonych środków.

Bank definiuje ryzyko płynności jako ryzyko utraty jego

zdolności do:

• terminowego regulowania zobowiązań płatniczych,
• pozyskiwania alternatywnych do aktualnie posiadanych
funduszy,

• generowania pozytywnego salda przepływów
gotówkowych w określonym horyzoncie czasowym.

Jednym z głównych czynników generujących

powstawanie ryzyka płynności są wady procesów

zarządzania płynnością. Negatywne konsekwencje wad

tych procesów mogą być bardzo różnorodne, co czyni je

trudnymi do przewidzenia i opanowania w przypadku

zaistnienia.

Strategia Banku polega na zapewnieniu wysokiej

jakości standardów procesów dotyczących zarządzania

płynnością. Strategia stanowi, iż działania zmierzające

do poprawy jakości procesów dotyczących zarządzania

płynności maja w Banku najwyższy priorytet.

Bank działa w środowisku rynkowym i gospodarczym

opartym na regułach wolnorynkowych. Takie

usytuowanie, gwarantuje duże spektrum możliwości

regulowania poziomu płynności, ale jednocześnie

czyni go wrażliwym na występowanie kryzysów w

tym środowisku.

Strategia Banku polega na dążeniu do

zapewnienia, iż zależność Banku od warunków

rynkowych jest na tyle ograniczona, iż w sytuacji

kryzysu rynkowego, Bank będzie w stanie utrzymać

swoja płynność przez okres trzech miesięcy, bez

jednoczesnego ograniczania spektrum świadczonych

usług i bez inicjowania zmian w zakresie

podstawowego profilu działalności. W przypadku

kryzysu rynkowego trwającego przez dłuższy czas

strategia Banku zakłada utrzymanie płynności,

jednakże Bank nie zakłada w takiej sytuacji, iż

kontynuował będzie wcześniej obrany kierunek

rozwoju i dopuszcza wprowadzenie kosztownych

procesów zmiany profilu działalności

Osobne ryzyko stanowią niekorzystne zdarzenia

dotyczące Banku, które nagłośnione przez media

spowodować mogą negatywna reakcje środowiska

rynkowego. Bezpośrednim następstwem takich

zdarzeń może być drastyczne ograniczenie przez inne

banki dostępu do linii kredytowych w stosunku do

Banku oraz panika wśród klientów i masowy odpływ

depozytów.

Strategia Banku polega na aktywnym

minimalizowaniu prawdopodobieństwa wystąpienia

niekorzystnych zdarzeń dotyczących Banku. Ponieważ

jednak, wystąpienia takich zdarzeń, nie można w

całości wykluczyć, strategia Banku polega również na

zapewnieniu, iż w przypadku zaistnienia takich

zdarzeń, Bank zachowa płynność finansowa przy

możliwie minimalnych kosztach własnych

(wymiernych i niewymiernych) i podejmie skuteczne

działania w celu jak najszybszego przywrócenia

zaufania klientów i instytucji finansowych.

Bank monitoruje ryzyko płynności za pomocą

wielowymiarowego systemu limitów i raportów. W

zarządzaniu płynnością Bank wykorzystuje analizę

luki płynności. Wyniki tej analizy są

wykorzystywane zarówno do celów poznawczych,

jak i mają bezpośrednie przełożenie na decyzje

zarządcze poprzez system limitów płynności

odnoszących się do wielkości luki płynności.

Limity płynności skonstruowane są w ten sposób,

aby w żadnym z przedziałów jednodniowych,

skumulowana luka płynności nie przekraczała

wyznaczonego limitem poziomu. Limity podlegają

weryfikacji, co najmniej raz do roku. Obowiązują

one na dzień sporządzenia bilansu i podlegają

zmianom. Komitet Zarządzania Aktywami i

Pasywami (ALCO) dokonuje przeglądu limitów i

technik raportowania przynajmniej raz do roku.

Na ryzyko walutowe Banku składa się: rynkowe ryzyko walutowe i

transakcyjne ryzyko walutowe. Rynkowe ryzyko walutowe to

ryzyko niekorzystnej zmiany wyniku finansowego Banku powstałej

na skutek zmian rynkowych kursów wymiany walut SPOT.

Transakcyjne ryzyko walutowe to ryzyko niekorzystnej zmiany

wyniku finansowego Banku powstałej na skutek zawarcia przez

Bank transakcji walutowej, na niekorzystnych dla banku warunkach,

odbiegających od warunków rynkowych.

Bank uznaje, że istotnym czynnikiem generującym powstawanie

ryzyka walutowego są wady i niedoskonałości procesów

zarządzania tym ryzykiem. Mogą one skutkować:

• opóźnionym lub błędnym rozeznaniem przez Bank wielkości
aktualnej pozycji walutowej i w rezultacie ekspozycja na
niekontrolowane rynkowe ryzyko walutowe,

• brakiem adekwatnej reakcji banku na występujący, wysoki poziom
ryzyka walutowego i w rezultacie ekspozycja na ryzyko
przekraczające dopuszczalny profil,

• brakiem adekwatnej reakcji banku na rosnące straty zagrażające
realizacji przez Bank swojego celu finansowego lub wręcz
bezpieczeństwu jego kapitału i funduszy własnych,

• zawieraniem transakcji walutowych, na niekorzystnych dla banku
warunkach, odbiegających od warunków rynkowych (transakcyjne
ryzyko walutowe).

Strategia Banku w odniesieniu do ekspozycji na rynkowe ryzyko

walutowe stanowi, iż Bank przeprowadza operacje skutkujące

przyjmowaniem pozycji walutowych wrażliwych na zmiany kursów

rynkowych, w celu osiągnięcia pozytywnego wyniku finansowego.

Ponadto, stopień ekspozycji Banku na rynkowe ryzyko walutowe jest

stale ograniczony od góry w taki sposób, aby zapewnić z wysokim

prawdopodobieństwem, iż:

• w sytuacji zwykłej (nie kryzysowej) zmienności rynku, w żadnym dniu
roku kalendarzowego:

 roczny skumulowany wynik finansowy (osiągnięty z tytuły ekspozycji

Banku na ryzyko walutowe), nie osiągnie poziomu straty, przekraczającej
dwukrotność planowanego do osiągnięcia w danym roku zysku (z tytułu
ekspozycji Banku na ryzyko walutowe),

• w sytuacji wystąpienia kryzysu rynkowego, w żadnym dniu roku
kalendarzowego:

 roczny skumulowany wynik finansowy (osiągnięty z tytuły

ekspozycji Banku na ryzyko walutowe), nie osiągnie poziomu straty
przekraczającej 10% kapitału.

Sposób monitorowania ryzyka walutowego jest zgodny z

rekomendacjami Komisji Nadzoru Bankowego i oprócz sprawdzania

standardowych parametrów ryzyka, bank przeprowadza także symulacje

scenariuszy szokowych zmian kursów wymiany walut. Sposób

monitorowania ryzyka walutowego jest zgodny z zasadami istniejącymi

w grupie Fortis.

Na ryzyko stopy procentowej Banku składa się: transakcyjne

ryzyko stopy procentowej i rynkowe ryzyko stopy procentowej.

Transakcyjne ryzyko stopy procentowej to ryzyko zawarcia

przez Bank transakcji walutowej, na niekorzystnych dla banku

warunkach, odbiegających od warunków rynkowych. Rynkowe

ryzyko stopy procentowej to ryzyko niekorzystnej zmiany

wyniku finansowego Banku lub wielkości kapitału Banku, która

powstałej na skutek:

•  ryzyko niedopasowania
•  ryzyko zmienności stóp procentowych
•  ryzyko opcji klienta

Bank uznaje, że istotnym czynnikiem powstawania ryzyka

stopy procentowej są wady i niedoskonałości procesów

zarządzania tym ryzykiem. Mogą one skutkować:

• opóźnionym lub błędnym rozeznaniem przez Bank wielkości
aktualnej pozycji ryzyka stopy procentowej i w rezultacie,
ekspozycja na niekontrolowane rynkowe ryzyko stopy
procentowej,

• brakiem adekwatnej reakcji banku na występujący, wysoki
poziom rynkowego ryzyka stopy procentowej i w rezultacie
ekspozycja na ryzyko przekraczające dopuszczalny profil,

• brakiem adekwatnej reakcji banku na rosnące straty finansowe
i kapitałowe, będące skutkiem posiadanej przez Bank pozycji
ryzyka stopy procentowej i niekorzystnych zmian rynkowych stóp
procentowych - rezultatem może być wygenerowanie strat
zagrażających realizacji przez Bank swojego celu finansowego
lub wręcz zagrażających jego stabilności finansowej,

• zawieraniem transakcji wrażliwych na zmiany rynkowych stóp
procentowych, na niekorzystnych dla Banku warunkach,
odbiegających od warunków rynkowych.

Strategia Banku polega na zapewnieniu wysokiej jakości

standardów procesów zarządzania ryzykiem stopy procentowej.

Strategia stanowi, iż działania zmierzające do poprawy jakości

procesów dotyczących zarządzania ryzykiem stopy procentowej

maja w Banku wysoki priorytet.

Strategia Banku w odniesieniu do ekspozycji na rynkowe

ryzyko stopy procentowej stanowi, iż bank przeprowadza

operacje skutkujące przyjmowaniem otwartych pozycji ryzyka

stopy procentowej, w celu osiągnięcia pozytywnego wyniku

finansowego. Ponadto, stopień ekspozycji Banku na rynkowe

ryzyko stopy procentowej jest stale ograniczony od góry w taki

sposób, aby zapewnić z wysokim prawdopodobieństwem, iż:

• w sytuacji zwykłej (nie kryzysowej) zmienności rynku, w
żadnym dniu roku kalendarzowego:

 roczny skumulowany wynik finansowy (osiągnięty z

tytuły ekspozycji Banku na ryzyko walutowe), nie osiągnie
poziomu straty, przekraczającej dwukrotność planowanego
do osiągnięcia w danym roku zysku (z tytułu ekspozycji
Banku na ryzyko walutowe),

• w sytuacji wystąpienia kryzysu rynkowego, w żadnym
dniu roku kalendarzowego:

 roczny skumulowany wynik finansowy (osiągnięty z

tytuły ekspozycji Banku na ryzyko walutowe), nie osiągnie
poziomu straty przekraczającej 10% kapitału.

Sposób monitorowania ryzyka stopy procentowej jest

zgodny zarówno z rekomendacjami Komisji Nadzoru

Bankowego jak i z zasadami istniejącymi w grupie Fortis.

W ramach operacji wykonywanych przez Bank

zawierane są transakcje pochodne. Transakcje te

zawierane są w celach handlowych oraz w celu

zarządzania ryzykiem walutowym oraz ryzykiem stóp

procentowych. Transakcje pochodne znajdują się także

w ofercie dla klientów. Instrumenty pochodne stosowane

w banku:

•  kontrakty IRS
•  FX forward
•  FX swap
•  kontrakty futures
•  opcje na stopę procentowa
•  FX Opcje
•  FRA
•  terminowe operacje papierami wartościowymi

Działalność  kredytowa  Banku  skupia  się  na
obsłudze  małych  i  średnich  przedsiębiorstw.
Najwięcej  udzielonych  kredytów  przypada  na
branże  zajmujące  się  handlem  i  usługami.
Poniższa  tabela  prezentuje  ryzyko  kredytowe  w
sektorach,  w  których  zaangażowanie  Banku
przekracza  5%  ogółu  udzielonych  przez  Bank
kredytów.  W  pozycji  kredyty  nieregularne
wykazane  zostały  należności  klasyfikowane
przez Bank jako:

•  pod obserwacją,
•  poniżej standardu,
•  wątpliwe,
•  stracone,

z wyszczególnieniem pozycji stracone.

Ocena ryzyka kredytowego dokonywana jest na podstawie

wewnętrznych standardów Banku, z uwzględnieniem krajowych

regulacji kredytowych oraz zasad obowiązujących w grupie

Fortis Bank.

Zarządzanie ryzykiem kredytowym jest podstawowym zadaniem

Departamentu Ryzyka Kredytowego. Analiza ryzyka

dokonywana jest na podstawie obowiązującej w Banku

standardowej metodologii oceny. Analizie podlega zarówno

ryzyko związane z danym produktem kredytowym jak i ryzyko

łącznego zaangażowania kredytowego Banku wobec podmiotu,

obejmującego wszystkie udzielone kredyty i produkty finansowe

obciążone ryzykiem kredytowym.

W Banku funkcjonuje kilkupoziomowy system analizy wniosków

kredytowych i podejmowania decyzji kredytowych, który ma na

celu zapewnienie maksymalnej obiektywności w procesie oceny

wniosku i minimalizację ryzyka związanego z zaangażowaniem

kredytowym Banku.

Poziom analizy i podejmowania decyzji zależy od pułapu

łącznego zaangażowania kredytowego Banku wobec podmiotu

gospodarczego lub grupy podmiotów powiązanych

organizacyjnie lub kapitałowo. Przyjęty przez Bank system ma

na celu zapewnienie maksymalnej obiektywności w procesie

oceny wniosku i minimalizację ryzyka związanego z

zaangażowaniem kredytowym Banku.

W procesie kredytowym Banku funkcje: pozyskiwania klientów i

sprzedaży produktów kredytowych oraz oceny ryzyka kredytowego

są rozdzielone organizacyjnie. Pozyskiwanie klientów i sprzedaż

produktów należy do głównych zadań linii biznesowych: Retail

Banking i Commercial Banking, zaś ocena ryzyka do zadań Pionu

Kredytów.

W odniesieniu do podmiotów kwalifikujących się lub

zakwalifikowanych do grupy podwyższonego ryzyka według

klasyfikacji obowiązujących w Banku, stosowane są - obok ogólnie

obowiązujących - dodatkowe procedury mające na celu ograniczenie

ryzyka Banku.

W celu ograniczenia ryzyka kredytowego, Bank stosuje wewnętrzne

procedury przyznawania i monitorowania kredytów. W 2005 roku

Bank wprowadził nowy regulamin podejmowania decyzji

kredytowych dostosowany do zasad obowiązujących w Fortis Bank.

Nowy model decyzji uwzględnia następujące kryteria:

•  łączne zaangażowanie finansowe wobec klienta;
•  przynależność do linii biznesowej;
•  rating wewnętrzny;
•  kategorie ryzyka kredytowego.

W ramach przygotowań dostosowawczych grupy

Fortis bank do wymogów Nowej Bazylejskiej Umowy

Kapitałowej, Bank uczestniczy aktywnie w pracach

mających na celu wprowadzenie metod oceny ryzyka

kredytowego dla celów ustalania wymaganego

kapitału regulacyjnego.

Bank jest uczestnikiem systemu Międzybankowej

Informacji Gospodarczej – Bankowy Rejestr

administrowany przez Związek banków Polskich oraz

systemu biura Informacji Kredytowej. Uczestnictwo

w w/w systemach wymiany informacji o klientach

kredytowych banków pozwala na pełniejszą ocenę

ryzyka kredytowego oraz przyśpiesza proces analizy

wniosków i podejmowania decyzji kredytowych.

Fortis Bank Polska SA przyjął dla potrzeb zarządzania

ryzykiem operacyjnym definicje ryzyka

zaproponowana przez Bazylejski Komitet Nadzoru

Bankowego: „Ryzyko operacyjne jest to ryzyko
wystąpienia bezpośredniej lub pośredniej straty,

wynikającej z niewłaściwych lub zawodnych procesów

wewnętrznych, ludzi i systemów lub też ze zdarzeń

zewnętrznych”.

Dla potrzeb monitorowania ryzyka operacyjnego oraz

określania w przyszłości wymogu kapitałowego z

tytułu tego rodzaju ryzyka, ryzyko operacyjne

obejmuje swoim zakresem również ryzyko prawne.

Fortis Bank Polska SA posiada odpowiednia komórkę

organizacyjna zajmująca się bieżącym badaniem

ryzyka operacyjnego oraz rozwojem i udoskonalaniem

adekwatnych technik kontroli tego rodzaju ryzyka w

Banku, stanowiąca integralna cześć Departamentu

Ryzyka.

Zarząd Banku dokonuje okresowej realizacji założeń

strategii w zakresie zasad zarządzania ryzykiem

operacyjnym banku. W tym celu Zarząd Banku jest

regularnie informowany na temat skali i rodzajów

ryzyka operacyjnego, na które narażony jest Bank,

jego skutków i metod zarządzania ryzykiem

operacyjnym.

Fortis Bank Polska SA w 2002 r. stworzył system

monitorowania ryzyka operacyjnego i zarządzania

ryzykiem operacyjnym. Systemy monitorowania

ryzyka operacyjnego w Banku oparte są na bazach

danych zawierających informacje odnośnie

występujących strat operacyjnych. Tworzone bazy

rejestrujące straty operacyjne zostały wykorzystane

w analizie oraz ograniczaniu ryzyka operacyjnego w

Banku.

Szczególne znaczenie Bank przywiązuje do

zmniejszania ryzyka operacyjnego poprzez

udoskonalanie procesów wewnętrznych, a także do

ograniczania ryzyka operacyjnego towarzyszącego

wprowadzaniu nowych produktów i usług.

Fortis Bank Polska SA posiada również specjalny

plan dotyczący zachowania ciągłości działania

Banku w sytuacjach krytycznych (Business

Continuity Plan), obejmujący wszystkie podstawowe

funkcje biznesowe Banku.

W Fortis bank Polska SA obowiązuje „Program

przeciwdziałania procederowi ‘prania pieniędzy’

oraz przeciwdziałania finansowaniu terroryzmu”, a

także „Program Poznaj Swojego Klienta”. Za

realizacje zadań i obowiązków określonych w
Programie przeciwdziałania praniu pieniędzy

odpowiada Koordynator Programu powołany przez

Zarząd Banku. Ponadto w każdym Oddziale oraz

jednostkach centrali Banku zostali wyznaczeni

Koordynatorzy odpowiedzialni za realizację

Programu na szczeblu swojej jednostki.

Bank przyjmując dyspozycje lub zlecenie klienta

do przeprowadzenia transakcji, której

okoliczności wskazują, że wartości majątkowe

mogą pochodzić z nieujawnionych źródeł,

rejestruje taką transakcję w rejestrze bankowym

oraz niezwłocznie powiadamia pisemnie

Generalnego Inspektora Informacji Finansowej

(GIIF) o takiej transakcji. Przyjmując natomiast

dyspozycję lub zlecenie klienta do

przeprowadzenia transakcji, której równowartość

przekracza 15 000 EUR, pracownik Banku
identyfikuje zleceniodawcę transakcji oraz

rejestruje ją w bankowym rejestrze. Od 1 lipca

Fortis bank Polska raportuje do Generalnego

Inspektora Informacji Finansowej dane o

transakcjach zarejestrowanych w bankowym

rejestrze.

Fortis bank Polska nie współpracuje z wirtualnymi

bankami, które nie posiadają fizycznej siedziby.

Document Outline