1

PORZETOCZENIOWA CHOROBA „PRZESZCZEP 

PRZECIWKO GOSPODARZOWI”

 Rzadko.

 Śmiertelna u ± 90%

  pacjentów.

 Ryzyko związane z:

 - Ilością przetoczonych żywych leukocytów T

                                 - 

stanem odpornościowym  biorcy (brak odporności, zmniejszona odporność u 

pacjentów)

                            - niezgodność w zakresie HLA między dawcą/biorcą (haplotypy HLA)

 Wszczepienie i rozrost klonalny komórek immunokompetentnych T i NK dawcy.

 Leczenie Immunosupresyjne

: 

kortykosteroidy, Cy A, przeciwciało 

monoklonalne anty-CD3 (OKT3).

 Profilaktyka

:

 napromieniowanie 

 

(2500 cGy)

 składników komórkowych krwi  / 

terapia fotochemiczna

 Ostry początek

: 

gorączka, wysypka, ból brzucha, biegunka, zaburzenie czynności 

wątroby, hipoplazja szpiku kostnego (pancytopenia)

 < 30 dni po transfuzji.

 

Rozpoznanie 

: 

 biopsja skóry / szpiku kostnego, potwierdzona poprzez identyfikację  

komórek dawcy, chromosomów lub DNA w krwi pacjenta lub zaatakowanych tkankach.

2

PORZETOCZENIOWA CHOROBA „PRZESZCZEP 

PRZECIWKO BIORCY”

Niemowlęta < 1250 g

Transfuzje wewnątrzmaciczne 

Transfuzje wymienne u 

noworodków

Noworodki z pozaustrojowym 

natlenowaniem krwi (ECMO)

Wrodzony niedobór odporności

Wskazania ogólne do przetaczania napromieniowanych 
składników krwi

Autologiczny i allogeniczny 
przeszczep krwiotwórczych komórek 
macierzystych szpiku kostnego  - 
pacjenci i kandydaci 

Rozrostowe choroby układu 

krwiotwórczego (białaczka, chłoniak, 

anemia aplastyczna)

Guz lity leczony wysokodawkową  

chemioterapią (neuroblastoma, 

rdzeniak, mięsak 

prążkowanokomórkowy)

Krew pobrana od krewnego 

pierwszego stopnia

Leukocyty < 1.000

AIDS

3

POPRZETOCZENIOWA SKAZA 

MAŁOPŁYTKOWA (PTP) 

 Rzadka. Często nierozpoznana od razu

 Ostra małopłytkowość: - ↓ ilość płytek > 50%

                                                  - występuje 5-12 dni po transfuzji krwinek 

czerwonych

 

Leczenie:

 

duże dawki IVIG 

(↑ ilość płytek w ciągu 4-5 dni, 

odsetek reakcji 85%).

 Zazwyczaj ustępowanie objawów bez leczenia i dobre 

prognozowanie.

  Przeciwciała przeciwypłytkowe

 u biorcy (+++ anty-HPA-Ia, lecz 

również anty-GPIIb/IIIa)

   Głównie 

u kobiet po ciąży lub u mężczyzn, którym wcześniej 

przetoczono krew

4

IMMUNOMODULACJA

•   Kliniczne istotna w przypadku 

transplantacji nerek

1

 i u 

kobiet po wielu 

poronieniach

2

•   Każda transfuzja homologiczna ma wpływ immunologiczny; wpływa 
modulująco na układ odpornościowy.

•  Koncepcja 

TRIM –

 Transfusion Related Immune Modulation

1. Opelz G et al. (1997), Transplantation; 63: 964-7
2. Gatenby PA et al. (1993), Am J Reprod Immunol, 29:88-94
3. Blajchman MA.(1999). Transfusion; 39:665-70 & Vamvakas EC. (2007), Blood; 

21:327-48)

•   Wiele obserwacji klinicznych przypisano TRIM:

•

Zwiększone ryzyko infekcji pooperacyjnej

•

Wzrost guzów

•

Uszkodzenia wielonarządowe

•

Śmierć 

•   Badania kliniczne wykazały sprzeczne wyniki

Uniwersalna metoda redukcji leukocytów w przypadku składników krwi 

zmniejsza te potencjalne efekty

5

•      Hemoliza nieimmunologiczna krwinek czerwonych

•     Poprzetoczeniowe przeciążenie krążenia (TACO)

•     Przeciążenie żelazem

•     Zaburzenia metaboliczne

•     Zator powietrzny

•     Hipotermia

•     Hipotensja

INNE

6

NIEIMMUNOLOGICZNA HEMOLIZA KRWINEK 

CZERWONYCH

 Przegrzanie KKCz
 Podawanie dużych objętości długo przechowywanych jednostek krwinek 

czerwonych

 Dodawanie płynów lub leków do KKCz



Nigdy nie należy dodawać leków

 Niewłaściwe zamrażanie i rozmrażanie krwinek czerwonych



Ogrzewać krew wyłącznie za pomocą właściwych urządzeń

 Mechaniczne rozerwanie krwinek czerwonych przez przyrządy 

zewnątrzustrojowe



Średnica igły, ciśnienie i prędkość infuzji, kształt końcówki igły, wiek koncentratu krwinek 
czerwonych

 Zakażenie bakteryjne krwinek czerwonych
 Wcześniejszy defekt błony erytrocyta lub enzymopatie. 

Zapobieganie – przestrzeganie właściwych procedur 

POBIERANIA, PREPARATYKI, SKŁADOWANIA I PRZETACZANIA  

składników  krwi.

7

POPRZETOCZENIOWE PRZECIĄŻENIE 

KRĄŻENIA (TACO)

 Jeżeli którykolwiek z poniższych objawów wystąpi w 

ciągu 6 godzin po transfuzji:

 Ostre zaburzenia oddychania 

 Tachykardia

 Podwyższone ciśnienie krwi

 Ostry lub nasilający się obrzęk płuc

 Objawy dodatniego bilansu płynów

 Profilaktyka

: dodatkowe 

diuretyki

, wolniejsze tempo transfuzji

      (pojedyncza jednostka KKCz na każde 12 h, przetaczana przez 4 h)

 Leczenie:

 

leczenie standardowe, łącznie z diuretykami i tlenoterapią 

  Szczególne zagrożeni są pacjenci z: uszkodzeniem serca lub nerek oraz 

chorobami neurologicznymi z dysfunkcją autonomiczną

8

PRZECIĄŻENIE ŻELAZEM



Każda jednostka koncentratu krwinek czerwonych: 250 mg żelaza (dzienne wydzielanie ok. 1 mg)



Po 10-15 jednostkach → dochodzi do wysycenia transferryny→ żelazo odkłada się w tkance miąższowej



Żelazo w wątrobie: 

zwłóknienie

 → marskość, rak

; Uszkodzenie mięśnia serca

: 

kardiomiopatia

 i 

zaburzenia r

ytmu, Trzustka

: cukrzyca

; nerki

: Przyspieszona nefropatia cukrzycowa

, Układ 

odpornościowy: zwiększona podatność na choroby zakaźne

  Poziom Ferrytyny może nie sygnalizować uszkodzenia narządów  

docelowych; 

  Biopsja wątroby z ilościowym określeniem żelaza;  Badanie RM

   Leczenie: 

usuwanie żelaza

: 

s.c. deferoksamina 

(25-60 mg/kg/d), 

doustnie: aktywne związki chelatujące żelazo: deferipron 

(75 mg/Kg/d); 

deferasirox 

(20-30 mg/kg/d)

 

Najczęściej u pacjentów z chorobami takimi jak: 

talasemia, 

hemoglobinopatia, anemia aplastyczna; również u pacjentów 

leczonych przewlekle krwią 

9

ZABURZENIA METABOLICZNE



Zaburzenia równowagi elektrolitowej

: kwasica i hiperkalemia oraz 

zwiększony poziom amoniaku



Spowodowane przechowywaniem krwi: ↓ ATP, ↓ 2,3-DPG, ↑ hemolizy, ↑ mleczanów, ↑ 

amoniaku,                ↑ potasu, ↓ pH, ↓ sodu, ↓ glukozy



Może wystąpić u pacjentów po 

masywnych transfuzjach, 

u małych dzieci i 

noworodków

Toksyczność cytrynianu

  

hipokalcemia

: potencjalny negatywny wpływ na kurczliwość mięśnia serca, 

jednak realne zagrożenie u dorosłych bardzo niskie. 

Nie trzeba podawać 

 

egzogennego wapnia.

Zwykle u pacjentów z chorobami wątroby lub po przeszczepie wątroby.

  ↓ zjonizowany magnez

: niejasne znaczenie kliniczne

10

ZATOR POWIETRZNY

 Niemal wyeliminowany dzięki stosowaniu zestawów z tworzyw sztucznych 

 Małe ilości powietrza  - Nie usunięto powietrza z drenu 

                                      - Zmiana zestawu do przetaczania 
                                      - Okołooperacyjne przetoczenie krwi (niewłaściwie 

wykonane)

 Można uniknąć przez

: właściwe stosowanie pomp infuzyjnych, urządzeń do 

aferezy, urządzeń do odzyskiwania krwi autologicznej i łączników 

   Leczenie

:

 

należy zidentyfikować źródło powietrza i usunąć

 je kontrolując 

podstawowe czynności  życiowe;  

położyć pacjenta 

na  

lewym boku, z głową w dół

; 

tlen 

lub wentylacja mechaniczna

;  rozważyć 

hiperbaryczną

 terapię tlenową; 

emulsje perfluorokarbonowe

 mogą poprawić natlenianie tkanek

  Objawy sercowo-płucne: 

duszność, ból klatki piersiowej, kaszel i 

wstrząs

  Nagłe zaburzenie neurologiczne lub nagła utrata przytomności

11

HIPOTERMIA



Najpowszechniejsza na

 oddziale intensywnej terapii lub na sali operacyjnej

 

(duże objętości zimnych składników krwi w krótkim czasie); również u małych dzieci 

i noworodków, u których  wykonuje się transfuzję wymienną



Wpływa na 

 transport tlenu i natlenianie tkanek 

(↑ powinowactwo Hb do O

2

 przy < 

temp).

  Środki ostrożności na salach operacyjnych

: - 

zwolnić 

szybkość 

przetaczania

, 

                                                     - stosować 

urządzenia 

ogrzewające krew

 

                                                     - ciepłe roztwory soli

   Ryzyko krwawienia

(↓ krzepnięcie i działanie płytek krwi, ↓ metabolizm 

cytrynianu)

   Zwiększona podatność na  

zakażenie ran

  Komorowe

 zaburzenia rytmu (+++ CVC, współistniejąca hipokalcemia i 

hiperkalemia

12

 HIPOTENSJA 



Zmniejszone ciśnienie krwi

  

(> 30 mm Hg wartości RR skurczowego i 

rozkurczowego)

  zazwyczaj wkrótce po rozpoczęciu przetoczenia, < 1 h po 

zakończeniu.



Inne objawy: 

zaczerwienienie twarzy, duszność, bóle brzucha

.

Recovery is rapid once the transfusion has been 
stopped

   Mechanizm: wazodylatacyjne białko 

bradykinina (BK)

, uwalnia się, gdy 

przepływająca krew kontaktuje się z ujemnie naładowanymi sztucznymi 

powierzchniami (aktywacja układu kalikreina-kininy).

  np. ujemnie naładowane filtry anty-leukocytarne 

   Zazwyczaj BK ulega gwałtownej degradacji (drogi wykorzystujące enzym 

konwertujący angiotensynę), pacjenci przyjmujący 

inhibitory ACE

 mogą 

być narażeni na wystąpienie hipotensji. 

   Inne czynniki: zakłócenia metabolizmu szlaków degradujących peptydy 

rozszerzające naczynia (np. des-Arg

9

-BK).

13

CZUWANIE NAD BEZPIECZEŃSTWEM KRWI 

Nasilenie

:

(0): bez objawów
(1): nagłe objawy bez zagrożenia życia i powrót 
do zdrowia
(2): nagłe objawy z zagrożeniem życia
(3): długotrwały stan chorobowy
(4): śmierć pacjenta

Ocena 

związku

 z 

transfuzją

Wykluczono

Jeśli istnieją spójne, nie pozostawiające wątpliwości dowody 
pozwalające przypisać niepożądaną reakcję innym czynnikom.

Mało 
prawdopodob
ny

Jeśli dowody wyraźnie wskazują na inne przyczyny niż związane z 
przetoczeniem krwi lub jej składników.

Niemożliwy do 
oceny

Jeśli nie ma wystarczających dowodów do oceny danego przypadku

Możliwy

Jeśli wystąpienie niepożądanej reakcji nie można przypisać 
przetoczeniu krwi i jej składników ani też innym czynnikom.

Prawdopodob
ny

Jeśli dowody wyraźnie wskazują, iż niepożądana reakcja 
spowodowana została przez przetoczenie krwi lub jej składników.

Pewny

Jeśli istnieją spójne, nie pozostawiające wątpliwości dowody 
pozwalające przypisać niepożądaną reakcję przetoczeniu krwi lub 
jej składników.

14

• Wdrożenie systemu 

HEMOVIGILANCE 

przy ścisłej 

współpracy z Portuguese Competent Authority for Blood 
Establishments and Ttansplantation (ASST)

• Często zgłaszano niepożądane reakcje u biorców krwi, ale nie 

powiadamiano ASST. 

W PORTUGALII

•   Utworzenie 

STRONY INTERNETOWEJ

 w 2008 ułatwiającej takie powiadomienie (2007, 

2008)

•  

Kwiecień 2009

  - powiadamianie o niepożądanych reakcjach u biorców krwi 

•  

Lipiec 2009

 – powiadamianie o zdarzeniach bliskich celu ( near-miss) 

•  System powiadamiania o niepożądanych reakcjach jest coraz lepszy, a świadomość 
personelu wzrasta

15

W PORTUGALII

Odsetek powikłań 

poprzetoczeniowych w 2008

Niehemolityczny odczyn gorączkowy

41%

Reakcje alergiczne/pokrzywka

33%

Inne

12%

Niezgodnoś

ć ABO

3%

Duszność

Anafilaksj

a

2%

Niezgodnoś

ć Rh

16

W PORTUGALII

Odczyny 
alergiczne/ 
pokrzywka

TACO

Duszność

TRALI

Niezgodno
ść innych 
antygenów

Zakażenie 
bakteryjne

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

Inne

Niezgodnoś
ć ABO

Anafilaksja

Niezgodność Rh

Opóźniony 
odczyn 
hemolityczn
y

Powikłania poprzetoczeniowe u pacjentów

2008 N. of reports

2007 N. of reports

Niehemolityczny 
odczyn 
gorączkowy

17

W PORTUGALII

FNHR

8

Alergiczne / 
pokrzywka

8

Inne

5

TACO

6

Niezgodność 
ABO

4

Duszność

5

Anafilaksja

3

TRALI

2

Brak 

zagrożenia

Natychmiastowe wystąpienie  

poważnych powikłań 

poprzetoczeniowych

Opóźnione wystąpienie 

poważnych powikłań 

poprzetoczeniowych

Przypadki 

śmiertelne

18

W PORTUGALII

Odsetek powikłań 

poprzetoczeniowych/ 

miejsce

Oddział 

wewnętrzny

 15%

Inne

 17%

Oddział ratunkowy 

18%

Przychodnia 

13%

Hematologia 

9%

Położnictwo

2%

Ortopedia

 3%

Blok operacyjny

4%

Intensywna 

terapia

5%

Oddział 

chirurgiczny

14%

19

WNIOSEK

Lepsze 
przetoczenie 
gdy BRAK 
reakcji 
niepożądanyc
h

Transfuzja 
krwi to 
najbardziej 
intymny 
kontakt z 
obcą osobą

DZIĘKUJEMY ZA 
UWAGĘ