PRZYSTOSOWANIA DO

HETEROTROFICZNEGO

SPOSOBU ODŻYWIANIA

SIĘ

Organizmy

cudzożywne

(heterotroficzne)

są zdolne do

syntezy własnych związków
organicznych jedynie z gotowych już,
wytworzonych przez inne organizmy
związków węgla bogatych w energię.

Jamy trawienne

są stałymi lub

okresowymi uchyłkami środowiska
zewnętrznego, w których zachodzą
procesy trawienia pokarmu i
wchłaniania produktów trawienia.
Ściany tych jam stanowią
jednocześnie barierę zapobiegającą
przedostawaniu się ciał obcych do
wewnętrznego środowiska
organizmu.

Pasożyty roślinne

• Łuskiewnik

(Lathraea)

• Kanianka (Cuscuta)

Półpasożyty roślinne

• Jemioła (Viscum)

• Szelężnik

(Rhinanthus)

• Świetlik

(Euphrasia)

Pasożyty zewnętrzne

• Wesz (Pediculus)

Pchła (Pulex)

Pasożyty wewnętrzne

• Tasiemce (Taenia)

• Glista (Ascaris)

Specyfika procesów
związanych z odżywianiem
się zwierząt polegała na
izolacji pobieranych
substancji od środowiska
wewnętrznego oraz
wytwarzaniu struktur, które
umożliwiają ich
przyswajanie.

JEDNOKOMÓRKOWCE

Na poziomie jednokomórkowców, gdzie trawienie jest

wewnątrzkomórkowe

, występuje

wodniczka trawienna

,

powstającą w drodze

fagocytozy

lub

pinocytozy

.

NIŻSZE TKANKOWCE

U niższych tkankowców

formują się specjalne

jamy (np. jama

chłonąco-trawiąca

jamochłonów) lub

proste układy

pokarmowe (ślepe,

rozgałęzione jelito

wolnożyjących

robaków płaskich)

spełniające rolę

trawienną, a często i

transportową.
Trawienie zachodzi

najpierw

pozakomórkowo,

a potem jest

kontynuowane we

wnętrzu komórek.

WYŻSZE TKANKOWCE

U

wstężnic

po raz pierwszy, a w pełni

u

robaków obłych (nicieni)

pojawia się

drożny przewód pokarmowy (jelito

przednie, jelito środkowe

i jelito tylne). Od tego momentu ewolucji

zwierzęta rozpoczynają

potokową

obróbkę pokarmu

i trawią

wyłącznie

pozakomórkowo

. Dzięki temu

zwiększyła się ilość składników

pokarmowych dostarczanych

organizmowi,

i mogło dojść do wzrostu rozmiarów ciała

zwierząt, zwiększenia aktywności

ruchowej

i zintensyfikowania procesów

metabolicznych.

Potokowa obróbka pokarmu doprowadziła do

specjalizacji w obrębie układu

pokarmowego, który u wszystkich zwierząt

składa się zasadniczo z pięciu odcinków,

stopniowo doskonalonych w toku ewolucji:

1.

Odcinek pobierania pokarmu

[zęby, chitynowa

wyściółka gardzieli wielu bezkręgowców, tarka ślimaków,

gardziel ssąca, endostyl, fiszbiny]

2.

Odcinek trawienia

[ślinianki, żołądek, trzustka,

wątroba]

3.

Odcinek przesuwania

[gruczoły śluzowe]

i magazynowania pokarmu

[uchyłki magazynujące

w przewodzie pokarmowym pijawek, wole ptaków]

4.

Odcinek wchłaniania

5.

Odcinek formowania i usuwania kału

Kosmek jelitowy - przekrój podłużny - nabłonek jelitowy z brzeżkiem szczoteczkowym

i komórkami kubkowymi

Zapotrzebowanie i ilość

zjadanego pokarmu zależą od

wielu czynników

Mięsożercy zjadają pokarm łatwo przyswajalny i treściwy, stąd ich żołądki

są prostsze, jelita krótsze, a łączna pojemność układu jest mniejsza niż

u roślinożerców. Pokarm roślinny jest trudny do trawienia i mało treściwy.

Zwierzęta musza go zjadać więcej, rozcierając za pomocą płaskich,

zaopatrzonych w listewki ze szkliwa zębów, a także wydłużać procesy

trawienia, w dużych żołądkach, niekiedy kilkukomorowych, i w długim

jelicie.

Zapotrzebowanie i ilość

zjadanego pokarmu zależą od

wielu czynników

Ilość zjadanego pokarmu zależy od rozmiarów zwierzęcia. Małe

zwierzę ma w stosunku do objętości dużą powierzchnię, przez którą

traci wiele ciepła. Ubytki te musi uzupełnić, dostarczając komórkom

materiałów energetycznych. Duża aktywność życiowa drobnych

zwierząt wynika z ciągłego poszukiwania pokarmu.

Zapotrzebowanie i ilość

zjadanego pokarmu zależą od

wielu czynników

Intensywność metabolizmu określa

zapotrzebowanie na pokarm. Im szybciej

zachodzą procesy metaboliczne, tym

intensywniejsza produkcja ciepła, dlatego

u organizmów stałocieplnych jest

mniejsze zapotrzebowanie na pokarm

latem

– a większe zimą. Szczególnie

intensywnym metabolizmem

charakteryzują się ptaki, stąd ich mała

wytrzymałość na głód, zwłaszcza

w okresie zimy.

Rośliny owadożerne [

rosiczka

(Drosera),

dzbanecznik

(Nepenthes),

pływacz

(Utricularia)] przeprowadzają

fotosyntezę, ale stanowią specyficzną grupę. Ich liście
przystosowane są do wabienia, chwytania i trawienia
owadów, dzięki czemu uzupełniają niedobory azotu
w glebie.

Specyfika heterotrofizmu u cudzożywnych roślin
wynika stąd, że ich komórki mają ściany komórkowe,
a przez to nie mogą wchłaniać pokarmu do wnętrza i
tam przeprowadzać procesów trawienia. Enzymy,
syntetyzowane w komórkach i przechowywane
w lizosomach, są wydzielane poza komórkę, gdzie
odbywa się trawienie pokarmu. Gotowe
niskocząsteczkowe produkty trawienia, po wchłonięciu
przez komórki, są włączane w cykl przemian
metabolicznych.

Rosiczka

(Drosera)

Dzbaneczni

k

(Nepenthe

s)

Pływacz

(Utricularia)