SPOSÓB POWOŁYWANIA

RZECZNIKA PRAW

OBYWATELSKICH UE

Traktat ustanawiający Wspólnotę Europejską

zawiera postanowienia, które określają kompetencje
kontrolne Parlamentu. Jedną z tych kompetencji jest
powołanie mediatora, czyli Ombudsmana Wspólnot.
Powołanie następuje na okres kadencji PE i może być
ponowione. Pierwszy Europejski Rzecznik Praw
Obywatelskich został powołany przez PE w 1995 r. Bez
zaistnienia ściśle określonych przez TL przesłanek
(popełnienie poważnego wykroczenia i niespełnienie
warunków koniecznych do wykonania obowiązków),
nie może on zostać odwołany. Jeżeli takie przesłanki
zaistnieją, może on zostać złożony z urzędu tylko na
wniosek PE oraz na mocy orzeczenia ETS.

KTO MOŻE ZOSTAĆ

RZECZNIKIEM PRAW

OBYWATELSKICH UE ?

Zgodnie z art. 6 ust. 2 Statutu

Europejskiego Rzecznika Praw

Obywatelskich, Rzecznik Praw

Obywatelskich jest wybierany spośród

osób, które są obywatelami Unii, korzystają

z pełni praw cywilnych i politycznych, dają

pełne gwarancje niezależności oraz

spełniają warunki wymagane w kraju ich

pochodzenia do sprawowania najwyższych

stanowisk sądowych lub posiadają

doświadczenie i uznane kompetencje do

sprawowania urzędu Rzecznika Praw

Obywatelskich.

KOMPETENCJE RZECZNIKA

PRAW OBYWATELSKICH UE

Rz. P. O. UE jest to organ uprawniony do przyjmowania i badania
skarg od obywateli UE lub od osób fizycznych lub prawnych
zamieszkujących lub mających siedzibę w jakimkolwiek
państwie członkowskim UE na niewłaściwe funkcjonowanie
organów i instytucji wspólnotowych takich jak Komisja,
Parlament Europejski, Rada UE, Europejska Agencja Ochrony
Środowiska i inne. Spod jurysdykcji Ombudsmana Wspólnot
wyłączone są jedynie ETS oraz Sąd Pierwszej Instancji, gdyż
wykonują one funkcje sądowe. Rzecznik najczęściej podejmuje
sprawę na podstawie złożonej skargi, ale może także działać z
własnej inicjatywy.

Ombudsman Wspólnot nie może badać skarg złożonych
na krajowe, lokalne czy regionalne władze, nawet jeśli
zaskarżona sprawa dotyczy kwestii związanych z UE.
Rzecznik nie jest też organem odwoławczym od
jakichkolwiek decyzji wydanych przez sądy krajowe

albo

przez krajowych rzeczników praw obywatelskich w
poszczególnych państwach członkowskich. Nie jest

także

władny badać skarg wniesionych przeciwko firmom lub
osobom fizycznym.

SKARGI KIEROWANE DO

RZECZNIKA PRAW

OBYWATELSKICH UE

Jak już wiadomo, Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich zajmuje
się badaniem spraw związanych z niewłaściwym funkcjonowaniem
administracji wspólnotowej. Wiele skarg, które do niego trafiają,
dotyczy opieszałości organów, braku przejrzystości w ich
działaniach albo odmowy dostępu do informacji. W sytuacji, w
której Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zbadać
skargi, ponieważ została ona złożona np. na funkcjonowanie
administracji lokalnej w jednym z państw członkowskich, nie
pozostawia jej bez żadnej odpowiedzi, lecz jeżeli sam nie ma
możliwości jej rozpatrzenia, będzie czynił starania, by skierować
ją do innego organu, który mógłby dla skarżącego podmiotu okazać
się pomocny. Może to być np. krajowy rzecznik praw obywatelskich.

Rzecznik może podejmować wszelkie czynności sprawdzające. Ma on dużą
dowolność w zakresie, co dalej robić ze skargą, która do niego
wpłynęła. Może on jedynie poinformować instytucję, na którą złożono
skargę, o takim fakcie i zasugerować najlepsze, jego zdaniem
rozwiązanie problemu. Jeżeli dalej sprawa nie zostanie rozstrzygnięta
w taki sposób, by Rzecznik był w stanie rozwiązanie to zaaprobować,
będzie on czynił starania, by doprowadzić do polubownego załatwienia
sporu oraz naprawienia szkody powstałej w wyniku nieprawidłowego
administrowania. Jeżeli takie polubowne rozwiązanie z jakichś
przyczyn nie będzie możliwe, Ombudsman Wspólnot sam może
zarekomendować rozwiązanie sprawy, wcześniej naturalnie zwracając
się do organu, na którego działanie lub zaniechanie wpłynęła skarga, o
zajęcie stanowiska w ciągu 3 miesięcy. Jeżeli mimo wszelkich działań
Rzecznika dany organ czy instytucja nie akceptuje propozycji
Rzecznika, może on sporządzić specjalny raport, który następnie trafia
do PE. W każdej sytuacji podmiot wnoszący skargę jest informowany o
krokach podjętych w jego sprawie i o rezultatach działań i dochodzeń
przeprowadzonych przez Rzecznika. Rzecznik dodatkowo obowiązany
jest składać coroczne sprawozdanie ze swej działalności PE.

PRAWO

SKARGI DO

RZECZNIKA PRAW

OBYWATELSKICH UE

Prawo skargi do Rzecznika Praw Obywatelskich

Unii Europejskiej jest regulowane przez art. 21 TWE,
art. 195 TWE oraz statut Rz. P. O. z 1994 r. Każda
osoba posiadająca obywatelstwo UE lub każda osoba
fizyczna lub prawna mająca miejsce zamieszkania
lub siedzibę na obszarze UE, ma prawo złożyć
skargę do Europejskiego Rzecznika Praw
Obywatelskich zarówno za pomocą poczty zwykłej,
jak i faksu, czy też poczty elektronicznej. Formularz
potrzebny do złożenia skargi znajduje się w Biurze
Ombudsmana Wspólnot, ale istnieje możliwość
ściągnięcia go z odpowiednich stron internetowych,

Pierwszym Europejskim Rzecznikiem Praw Obywatelskich był
Jacob-Magnus (Jacob) Söderman – fiński polityk i prawnik,
który tę funkcję pełnił w latach 1995- 2003.

Obecnie Europejskim Rzecznikiem Praw Obywatelskich jest
Nikiforos Diamandouros – grecki politolog, który to
stanowisko zajmuje od 2003 r.

PODSUMOWANIE

Biorąc pod uwagę, że Rzecznik Praw Obywatelskich jest jedna z najnowszych instytucji
UE (działa faktycznie od 1995 r.), trudno jednoznacznie ocenić jego działalność.
Niewątpliwie ma on duży potencjał, zwłaszcza ze względu na możliwości
podejmowania niektórych spraw z własnej inicjatywy i na szerokie uprawnienia do
wyjaśnienia spraw. Szczególnie pozytywnie oceniany jest wkład Rzecznika w
promowanie zasad dobrej administracji, których wyrazem było przygotowanie przez
niego Kodeksu dobrego postępowania administracyjnego z 28 lipca 1999 r., który stał
się podstawą przyjęcia standardów kontaktowania się z obywatelami przez kilkanaście
instytucji wspólnotowych. Liczba skarg składanych do Rzecznika stale rośnie, przy
tym nie zmienia się niestety również odsetek skarg niedopuszczalnych – w około 30%
przypadków sprawy zgłoszone nie podlegają rozpatrzeniu (głównym powodem jest to,
że nie dotyczą one działalności organów i instytucji wspólnotowych, a odnoszą się do
sfery kompetencji państw członkowskich UE).
Równocześnie, jak wskazują badania opinii publicznej, sama instytucja nie jest zbyt
szeroko znana wśród obywateli UE, którzy mają do niej stosunek raczej ambiwalentny.

BIBLIOGRAFIA

Literatura:

1. Galster Jan, red., Podstawy prawa Unii Europejskiej,

Wydawnictwo Dom Organizatora, Toruń 2006

2. Barcza Jan, red., Prawo Unii Europejskiej, Wydawnictwo

Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2003

Akty prawne:

1. TL
2. TWE
3. Uchwała PE z 9 marca 1994 r. o postanowieniach i

ogólnych warunkach wykonywania funkcji Rzecznika

Praw Obywatelskich, Dz. Urz. WE z 1994 r., L 113, s. 15