Czym jest etyka

Dyscypliną filozoficzna 

obejmującą zespół zagadnień 

związanych z określeniem 

istoty powinności moralnej       

                                 (dobra lub 

zła moralnego) z determinacją 

jej szczegółowej treści 

(słuszności), ostatecznym 

wyjaśnieniem faktu 

powinności moralnej działania 

oraz genezą zła (upadku) 

moralnego i sposobami jego 

przezwyciężenia.

Sokrates – ojciec etyki

• Odkryć powinność moralną to odkryć 

to, co się należy człowiekowi od 
człowieka ze względu na jego 
godność.

Sokrates

• Działanie moralnie złe do tego 

stopnia uwłacza godności 
działającego, że źródło swe może 
mieć wyłącznie w niewiedzy moralnej 
człowieka

• Wykluczał bowiem by człowiek 

świadomie chciał urągać samemu 
sobie.

Poznaj samego siebie!

Odkrycie osoby

• Współcześnie toruje sobie drogę w etyce 

tendencja do „ ponownego odkrycia 
osoby”

• Osoba odnajduje siebie i spełnia się jako 

osoba wówczas dopiero, gdy odkrywa 
drugiego i afirmuje go jako osobę 
odkrywając zbieżność odpowiedzialności 
za drugiego z odpowiedzialnością za 
siebie.

Odkrycie osoby

• Właściwym adresatem dla osoby jako 

podmiotu działania moralnego nie 
jest powinność jako powinność, 
wartość jako wartość, ani prawo jako 
prawo, lecz konkretna realna osoba, 
która ze względu na swą godność i 
strukturę bytową określa dla każdej 
innej osoby pole jej moralnej 
powinności.

Powinność

• Istnieje w nas przeżycie powinności.
• Zobowiązuje nas ono do wykonania 

czegoś, co czasami jest dla nas 

nieprzyjemne, czasami najzupełniej 

niekorzystne.

• * powinnyśmy pomóc choremu
• * powinnyśmy oddać to co pożyczyliśmy
• * powinnyśmy zdobyć się na jakiś wielki, 

trudny wysiłek

Wartość

• Przeżycie powinności zniewala nas do 

czegoś. Wiąże nasze życie z jakąś 
wartością.

• Co to jest wartość? Skąd się wzięła?
• Przecież nie jest nią ani to co 

korzystne, ani to, co przyjemne, ani 
to co w wolny sposób wybrane. 

Najwyższą wartością jest 

człowiek

• Czym jest nasz bliźni? Nie wnikając w 

zakamarki jego duszy , dno naszego 
bliźniego jest dla naszego rozumu 
nieosiągalne.

• Bliźni to istota podobna do nas. Ten 

bliźni stanowi wartość. Jest godny 
podziwu w tym, czym jest, i w tym 
czym mógłby być.

• Jest godny szacunku.

Czym jest zatem przeżycie 

powinności etycznej?

• Jest instynktowną odpowiedzią na wartości, jakie 

stanowi dla nas nasz bliźni.

• Jest niczym innym, jak ujawniającą się w nas 

wewnętrzną potrzebą przemiany samego siebie, 

potrzebą wzrostu, udoskonalania, potrzebą stania się 

sobą.

• * pomagamy choremu
• * oddajemy pożyczone pieniądze
• * odwołujemy oszczerstwa
• I nie czynimy tego ani z przyjemności, ani z korzyści, 

często właśnie wbrew korzyści i na przekór 

przyjemności

• Czynimy tak bo powinnyśmy. I to jest godne zdumienia

Jednego nam tylko trzeba:

Nie zapominać, że w każdym 

cichym „ powinienem” brzmi 

zniewalające zaproszenie, 

abyśmy uwolnili się od tego, co 

nieludzkie, a stali się pełnymi 

ludźmi.

Po prostu prawdziwymi 

ludźmi.

Arystoteles

• Miarą słuszności jest żywy wzór 

człowieka dobrego i mądrego 

posiadającego cnoty umiaru.” doktryna 

środka”

• Naturę dobra można znaleźć przez 

odkrycie, jakie cele w życiu osobistym, 

stawiają sobie ludzie.

• Stworzył definicję szczęścia
• „ Szczęście jest działaniem duszy w 

zgodzie z doskonałą cnotą.”

Arystoteles

• Twierdzi, ze znajomość dobra nie 

zawsze prowadzi do dobrego 
zachowania – jest realistą – wiedza o 
tym, co jest słuszne, musi być 
dopełnione samodyscypliną.

• O człowieku mówi, że jest złożony z 

ducha i ciała i musi zaspokajać 
potrzeby zarówno cielesne jak i 
duchowe.

Immanuel Kant

• Dwie rzeczy na świecie wprawiały go 

w zachwyt

• Niebo usiane gwiazdami nad naszymi 

głowami i prawo moralne istniejące w 
nas

I. Kant

W etyce Kanta występuje tzw. imperatyw kategoryczny, 

przedstawiany na kilka sposobów.

•  Np.: „postępuj wedle takiej tylko zasady, co do której, 

mógłbyś jednocześnie chcieć, aby stała się prawem 

powszechnym” 

Czyli powinno się mieć świadomość, że każde działanie może 

stać się prawem powszechnym. 

• Inne sformułowanie imperatywu kategorycznego brzmi: 
„postępuj tak, byś człowieczeństwa tak w swej osobie, jako też w 

osobie każdego innego, używał zawsze zarazem jako celu, 

nigdy tylko jako środka”. Zatem każdemu innemu człowiekowi 

należy się szacunek z racji tego, że jest taką samą racjonalną 

istotą jak i my sami. 

[1]

• [1]Tatarkiewicz W. „ Historia filozofii” tom 2 . Wydawnictwo 

PWN, Warszawa 1990 str. 41.

Czy potrzebujemy kodeksów 

etycznych

• Jest to środek zastępczy, działanie pozorne 

ukrywające jedynie rzeczywistą demoralizację 

społeczną

• Potrzeba tworzenia kodeksów etycznych jest z 

reguły wprost proporcjonalna do chwiejności 

instytucji demokratycznych i upadku obyczajów.

• Gdyby każdy miał poczucie odpowiedzialności, 

wrażliwe sumienie i jasność kryteriów 

moralnych, gdyby nie zdarzały się wynikające z 

ludzkiej słabości ; afery, nieuczciwość i 

nadużycia, wtedy zapewne żadna partykularna 

etyka nie byłaby potrzebna.

Pięć osób stoi na lewym 

odgałęzieniu toru.

Na prawym – tylko jedna.

Rozpędzony pociąg zabije 

całą piątkę, chyba że 

przestawisz zwrotnicę.

Czy zrobisz to? Odpowiedz 

natychmiast!

Nadjeżdżający pociąg 

przejedzie pięć niczego  

niespodziewających się 

osób, chyba że zepchniesz 

pod lokomotywę stojącego 

obok mężczyznę.

Czy zrobisz to?

Odpowiedz natychmiast!