Lek. med. Justyna Gołębiowska

OSTEOARTROZA

Nie istnieje zwięzła i powszechnie przyjęta

definicja tej choroby. Klinicznie określa

ją ból stawów pojawiający się przy

ruchach i postępująca dysfunkcja stawu.

Wg. Definicji podanej w 1995 przez

Keuttnera i Goldberga : „Choroba

zwyrodnieniowa to wynik zarówno

biologicznych jak i mechanicznych

zdarzeń, które destabilizują powiazane

ze sobą procesy degradacji i syntezy

chrząstki stawowej – chondrocytów i

macierzy pozakomórkowej oraz

OSTEOARTROZA

warstwy podchrzęstnej kości. Proces

ten może być zapoczątkowany przez

liczne czynniki. Choroba obejmuje

wszystkie tkanki stawu. Przejawia się

morfologicznymi, biochemicznymi,

molekularnymi i biomechanicznymi

zmianami komórek macierzy, które

prowadzą do rozmiękania,

włókienkowatości, owrzodzeń i utraty

masy chrząstki stawowej, stwardnienia

i zagęszczenia tkanki kostnej,

osteofitów i torbielek podchrzęstnych.

OSTEOARTROZA

Choroba zwyrodnieniowa charakteryzuje

się bólem stawowym, tkliwością,

ograniczeniem ruchomości stawowej,

pojawiającymi się niekiedy wysiękami,

procesem zapalnym, któremu nie

towarzyszą objawy układowe.”

Radiologiczne: cechy destrukcji chrząstki

stawowej i podchrzęstnej warstwy

kostnej współistniejące z cechami

procesu naprawczego – zwiększenie

masy kostnej (kondensacja struktury)

w warstwie podchrzęstnej i wyrośla na

granicy chrzęstno-kostnej (osteofity).

OSTEOARTROZA

Cechami patomorfologicznymi są ubytki

chrząstki stawowej i tkanki kostnej ze

współistnieniem cech na ogół mało

aktywnego procesu zapalnego, który

obejmuje torebkę stawową i okoliczne

tkanki prowadząc do procesu

zbliznowacenia.

Kliniczne podtypy choroby
Podział na podtypy opiera się na różnicach

pod względem:

-

rodzaju zmian patologicznych,

-

etiologii procesu zwyrodnieniowego,

-

lokalizacji zmian zwyrodnieniowych.

OSTEOARTROZA

Pod względem charakteru zmian

patologicznych wyróżnia się

hiperostozę

usztywniającą

, w której zmiany

naprawcze (osteofity) zdecydowanie

dominują nad procesem destrukcyjnym.

1.

Hiperostoza usztywniająca zlokalizowana.

2.

Hiperostoza usztywniająca szkieletu.

Pod względem etiologicznym dzielimy

chorobę zwyrodnieniową na;

1.

Pierwotną (Idiopatyczną – czynnik

nieznany).

2.

Wtórną – urazy, choroby metaboliczne,

wrodzone wady budowy, itd..

OSTEOARTROZA

Czynniki predysponujące do choroby:



Późny wiek



Płeć żeńska



Czynniki etniczne



Czynniki wrodzone



Nieprawidłowa biomechanika stawu



Nadwaga



Zawód



Aktywność fizyczna

OSTEOARTROZA



Duża masa kostna



Poziom hormonów

Klinicznie istotne znaczenie ma

podział zmian chorobowych według
lokalizacji.

Najważniejszymi lokalizacjami są:



Staw biodrowy (koksartroza)



Staw kolanowy (gonartroza)



Kręgosłup (spondyloartroza)

OSTEOARTROZA

Rozpoznanie



Badanie kliniczne



RTG w dwóch płaszczyznach



Ew. CT, MRI, artroskopia, scyntygrafia
izotopowa

Różnicowanie



Martwica aseptyczna nasad kostnych



Choroba odkładania pyrofosforanów
wapnia



Chrzęstniako-kostniakowatość maziówki

Choroba zwyrodnieniowa stawu
biodrowego (Koksartroza)

Charakteryzuje się dolegliwościami

bólowymi stawu podczas ruchu i
zmianami radiologicznymi.

Kliniczne podtypy choroby
W zależności od kształtu panewki

koksartrozę można podzielić na:

1.

Z panewką zbyt płytką
(dysplastyczną)

2.

Z panewką zbyt głęboką (protruzyjna)

3.

Z prawidłowa panewką

KOKSARTROZA

W zależności od stosunku pomiędzy

procesem destrukcji i procesem

wytwórczym można podzielić na:

1.

Koksartrozę destrukcyjną (uważaną za

postać martwicy aseptycznej głowy

kości udowej dorosłych)

2.

Koksartroze hiperostotyczną – z

przewagą osteofitów nad cechami

destrukcji. W postaci tej dysfunkcja

kończyny związana jest głównie z

ograniczeniem ruchomości w stawie.

3.

Postać mieszaną

KOKSARTROZA

Rozpoznanie koksartrozy

1.

Wywiad – skargi na wywołane ruchem i

obciążeniem kończyny, najsilniejsze

podczas pierwszych ruchów po okresie

bezruchu, zlokalizowane od pachwiny

do kolana, najczęściej w

przedniobocznej i przedniej części uda.

2.

Badanie przedmiotowe – ograniczenie

ruchomości w stawie i ból przy

skrajnych ruchach. Najlepiej

różnicujące są badania: rotacji

wewnętrznej (40 st.), przeprostu (15

st.) i rotacji

KOKSARTROZA

zewnętrznej (60 st.)

1.

Badanie radiologiczne – rozstrzyga

zwykle o rozpoznaniu (obecność

osteofitów na krawędzi panewki lub

wokół głowy kości udowej)

Różnicowanie



Martwica głowy kości udowej –

konieczne wykonanie MRI



Choroba zwyrodnieniowa kręgosłupa



Zespół krętarzowy

Choroba zwyrodnieniowa stawu
kolanowego (Gonartroza)

Ból i dysfunkcję stawu kolanowego, w

którym radiologicznie potwierdzono

proces zwyrodnieniowy.

Za potwierdzenie uważa się co najmniej

obecność osteofitów na krawędzi

stawowej kości piszczelowej i/lub udowej.

Do rozpoznania konieczne jest

wykluczenie innych przyczyn objawów

klinicznych.

Kliniczne podtypy choroby
Gonartrozę dzielimy według rozmieszczenia

zmian destrukcyjnych chrząstki stawowej

na:

GONARTROZA

1.

Przyśrodkową (najczęstsza) z przewagą

zwężenia szpary stawowej pomiędzy

przyśrodkowymi kłykciami kości

udowej i piszczelowej. Postać ta łączy

się ze szpotawością kolana.

2.

Rzepkowo - udową; zwężenie szpary

stawowej pomiędzy rzepką a kością

udową.

3.

Boczną - z przewaga zwężenia szpary

stawowej pomiędzy bocznymi kłykciami

kości piszczelowej i udowej. Rzadka w

pierwotnej postaci gonartrozy. Łączy

się z koślawością kolana.

GONARTROZA

Rozpoznanie
Powinno być potwierdzone wynikiem badania

RTG.

W różnicowaniu najbardziej pomocnymi,

charakterystycznymi objawami są: bóle
podczas ruchu (bóle pierwszych ruchów) i
trzeszczenie drobnoziarniste. Przy zajęciu
powierzchni stawu rzepkowo-udowego
silniejsze bóle pojawiają się podczas
schodzenia.

Gonartrozie często towarzyszy wysięk

stawowy.

GONARTROZA

Wszystkie powyższe objawy nie wykluczają

współistnienia lub przebycia innych chorób

stawu kolanowego, które były pierwotną

przyczyną procesu zwyrodnieniowego.

Należą do nich: urazy, zapalenia stawu,

choroba odkładania pyrofosforanu wapnia,

uszkodzenie łękotki, chrzęstniako-

kostniakowatość maźówkowa,

rozwarstwiająca martwica aseptyczna i

inne.

GONARTROZA

W rozpoznaniu różnicowym należy

ponadto uwzględnić:

1.

Uszkodzenie przyczepów (entezopatię)
mięśnia czworogłowego uda do
górnej, bądź dolnej krawędzi rzepki.

2.

Entezopatię mięśni tworzących „gęsią
stopkę”.

3.

Koksartrozę lub martwicę aseptyczną
głowy kości udowej manifestujące się
wyłącznie bólem kolana.

GONARTROZA I KOKSARTROZA

Postępowanie w chorobie zwyrodnieniowej

stawów: biodrowego i kolanowego

1.

Niefarmakologiczne

2.

Farmakologiczne

3.

Leczenie operacyjne

Ad 1.



Wyjaśnienie choremu istoty choroby



Zmniejszenie przyparcia powierzchni
stawowych poprzez:
- redukcję wagi (u osób otyłych)

GONARTROZA I KOKSARTROZA

- używanie laski, balkonika
- unikanie noszenia cięższych
przedmiotów



Stosowanie wkładek do obuwia
zmniejszających wadliwe ustawienie osi
kończyny



Ćwiczenia zwiększające masę mięśniową



Ćwiczenia w odciążeniu poprawiające
zakres ruchu w stawie



Tutor (w gonartrozie z niestabilnością)



Fizykoterapia i balneoterapia

GONARTROZA I KOKSARTROZA

Ad 2.
Stosowanie środków wpływających

korzystnie na strukturę chrząstki

stawowej:



Siarczan glukozaminy



Kwas hialuronowy



Diaceryna



Wyciągi z owoców awokado



Wyciąg z chrząstek rekina



NLPZ

Ad 3.
Artrodeza, endoprotezoplastyka

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA
KRĘGOSŁUPA (SPONDYLOARTROZA)

Pojęcie spondyloartrozy nie zostało nigdzie

jednoznacznie zdefiniowane i pozostaje
niejednoznaczne.

Zmiany zwyrodnieniowo – wytwórcze kręgów

są jednym z najczęstszych zjawisk
patologii ludzkiej, ale znaczenie ich w
patomechanizmie bólu i dysfunkcji
kręgosłupa jest kontrowersyjne.

Bóle spondylogenne mają zwykle mechanizm

złożony, najczęściej są związane z
patologią krążków międzykręgowych,
powstałą w wyniku

SPONDYLOARTROZA

Niefizjologicznych naprężeń tkanek, ale

ten proces patologiczny prowadzi do
zmniejszenia przestrzeni
międzytrzonowej i wtórnie do zmian
zwyrodnieniowo – wytwórczych wokół
trzonów kręgowych i w stawach
właściwych kręgosłupa. Starcze zmiany
w krążkach międzykręgowych są również
wyrazem zmian zwyrodnieniowych w
składzie i strukturze molekularnej
kolagenu i glikozaminoglikanów.

SPONDYLOARTROZA

Postacie kliniczne

1.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

właściwych kręgosłupa (stawów

pomiędzy wyrostkami stawowymi

kręgów).
Tępy ból ujawnia się lub nasila zwykle

podczas pozycji stojącej, przy

pogłębionych fizjologicznych lordozach

lub spłyconej kyfozie.

2.

Choroba zwyrodnieniowa stawów

unkowertebralnych (stawów Luschki).
Ból karku podczas ruchów obrotowych

głowy („objaw wstecznego biegu”)

SPONDYLOARTROZA

Ruchy te mogą również w mechanizmie

podrażnień przydanki tętnic kręgowych

wywołać zawroty głowy i zaburzenia

równowagi (zespół Barre – Lieou).

3.

Artroza segmentu kręgowego wtórna

do przewlekłej przepukliny jądra

miażdzystego.
Zmiany zwyrodnieniowe dotyczą

zarówno trzonów kręgowych, jak i łuku

kręgowego.
Dolegliwości bólowe związane są

głównie ze staniem i chodzeniem.

SPONDYLOARTROZA

4.

Artroza kręgosłupowo – żebrowa.
Dotyczy głównie stawów pomiędzy

żebrami, a wyrostkami poprzecznymi

kręgów. Powodować może tępe

przewlekłe bóle pleców.

5.

Hiperostoza usztywniająca kręgosłupa.

Manifestuje się tworzeniem dużych zmian

wytwórczych trzonów kręgowych, których

kształt przypomina dzioby papuzie lub

ściekającą stearynę. O hiperostozie

kręgosłupa mówimy, jeśli wynik badania

radiologicznego sugeruje połączenie tymi

zmianami wytwórczymi co najmniej 3

sąsiadujących kręgów.

SPONDYLOARTROZA

Istnienie tych zmian powoduje
ograniczenie elastyczności
kręgosłupa oraz przewlekłe na
ogół umiarkowane bóle.

6.

Osteofitoza trzonów kręgowych.
Ta postać zmian
zwyrodnieniowych jest
najczęstsza i najłatwiej
wykrywalna badaniem
radiologicznym.

SPONDYLOARTROZA

Postępowanie w chorobie

zwyrodnieniowej kręgosłupa



Odciążenie



Korekcja wad postawy



Stosowanie ciepła



Analgetyki



NLPZ



Kinezyterapia i fizykoterapia



balneoterapia