Pedagogika Kultury
Pedagogika Kultury
Pedagogika Kultury
Pedagogika Kultury
Co to jest?
Co to jest?
•
Pedagogika kultury
Pedagogika kultury
– dział pedagogiki,
– dział pedagogiki,
którego zadaniem jest kształcenie
którego zadaniem jest kształcenie
osobowości przez dobra kultury. Człowiek
osobowości przez dobra kultury. Człowiek
tworzy kulturę, ale i kultura tworzy
tworzy kulturę, ale i kultura tworzy
człowieka, dlatego potrzebne jest
człowieka, dlatego potrzebne jest
zarazem wychowanie do kultury, jak i
zarazem wychowanie do kultury, jak i
przez kulturę. Przez to człowiek odróżnia
przez kulturę. Przez to człowiek odróżnia
się od innych stworzeń i staje się
się od innych stworzeń i staje się
człowiekiem.
człowiekiem.
Geneza pedagogiki kultury
Geneza pedagogiki kultury
narodziła się na przełomie XIX i XX wieku,
rozwijała się w Niemczech - centrum ówczesnej
humanistyki. Powstała w opozycji do
dominującego wówczas naturalizmu w filozofii,
który definiował wszystkie zjawiska działaniem
przyrody oraz psychologizmu i socjologizmu w
pedagogice, które stosowały jednostronne
podejście do badanych zjawisk. Pedagogika
kultury sprzeciwiała się jednostronnościom na
rzecz holistycznego ujmowania człowieka,
uwzględniając trzy wymiary: biologiczny,
psychologiczny i społeczny jednocześnie. W Polsce
czas świetności pedagogiki kultury przypada na
okres międzywojenny.
Historia polskiej pedagogiki
Historia polskiej pedagogiki
kultury podzielona jest na 3
kultury podzielona jest na 3
okresy:
okresy:
•
Okres I od momentu powstania do
Okres I od momentu powstania do
1948 roku – jest to okres klasycznej
1948 roku – jest to okres klasycznej
pedagogiki kultury, która wówczas
pedagogiki kultury, która wówczas
zajmowała się duchowością
zajmowała się duchowością
człowieka.
człowieka.
•
Okres II od 1949–1989 – okres krytyki
Okres II od 1949–1989 – okres krytyki
pedagogiki kultury i jej upadku,
pedagogiki kultury i jej upadku,
spowodowany przemianami
spowodowany przemianami
politycznymi w Polsce. Pedagogika
politycznymi w Polsce. Pedagogika
kultury kontynuowana była pod
kultury kontynuowana była pod
innymi nazwami i w ramach innych
innymi nazwami i w ramach innych
dyscyplin naukowych jak humanizm
dyscyplin naukowych jak humanizm
socjalistyczny czy pedagogika
socjalistyczny czy pedagogika
humanistyczna
humanistyczna
•
Okres III od 1989 – okres rewitalizacji,
Okres III od 1989 – okres rewitalizacji,
odbudowy oraz dalszego rozwoju
odbudowy oraz dalszego rozwoju
pedagogiki kultury, dzięki staraniom
pedagogiki kultury, dzięki staraniom
prof. Janusza Gajdy.
prof. Janusza Gajdy.
Podstawowym zadaniem pedagogiki
Podstawowym zadaniem pedagogiki
kultury jest:
kultury jest:
•
badanie zjawisk i nurtów kultury,
badanie zjawisk i nurtów kultury,
•
rozpoznawanie ich,
rozpoznawanie ich,
•
ocenianie
ocenianie
Pedagogika kultury kształtuje
Pedagogika kultury kształtuje
człowieka w trzech wymiarach:
człowieka w trzech wymiarach:
•
rozumienia dziedzictwa kulturowego,
rozumienia dziedzictwa kulturowego,
•
umiejętności wykorzystywania go w
umiejętności wykorzystywania go w
życiu codziennym,
życiu codziennym,
•
tworzeniu kultury dla przyszłych
tworzeniu kultury dla przyszłych
pokoleń.
pokoleń.
Przedstawiciele klasycznej
Przedstawiciele klasycznej
pedagogiki kultury
pedagogiki kultury
•
Niemcy
Niemcy
Wilhelm Dilthey
Wilhelm Dilthey
Eduard Spranger
Eduard Spranger
Georg Kerschensteiner
Georg Kerschensteiner
•
Polska
Polska
Sergiusz Hessen
Sergiusz Hessen
Zygmunt
Zygmunt
Mysłakowski
Mysłakowski
Bogdan Nawroczyński
Bogdan Nawroczyński
Bogdan Suchodolski
Bogdan Suchodolski
Florian Znaniecki
Florian Znaniecki
Stefan Szuman
Stefan Szuman
Wybrani Polscy klasycy:
Wybrani Polscy klasycy:
•
BOGDAN NAWROCZYŃSKI – 1882 –
BOGDAN NAWROCZYŃSKI – 1882 –
1974 Zwracał uwagę na to, że człowiek
1974 Zwracał uwagę na to, że człowiek
żyje dzięki kulturze i pełnej pedagogice
żyje dzięki kulturze i pełnej pedagogice
przez to właśnie odróżnia się od innych
przez to właśnie odróżnia się od innych
stworzeń i staje się pełnym
stworzeń i staje się pełnym
człowiekiem a kultura rozumiana jest
człowiekiem a kultura rozumiana jest
jako całość materialnych i duchowych
jako całość materialnych i duchowych
wytworów człowieka
wytworów człowieka
•
SERGIUSZ HESSEN – 1887-1950
SERGIUSZ HESSEN – 1887-1950
Zaproponował warstwicową koncepcję
Zaproponował warstwicową koncepcję
wychowania. Kierunek tak ujmowanego
wychowania. Kierunek tak ujmowanego
wychowania wyznaczało przejście od
wychowania wyznaczało przejście od
anomii (człowieka jako istoty
anomii (człowieka jako istoty
biologicznej, wymagającej pielęgnacji,
biologicznej, wymagającej pielęgnacji,
czyli rozwój psychofizyczny) przez
czyli rozwój psychofizyczny) przez
heteronomię (człowieka jako istoty
heteronomię (człowieka jako istoty
społecznej, wrastającej w kulturę,) do
społecznej, wrastającej w kulturę,) do
autonomii (człowieka jako istoty
autonomii (człowieka jako istoty
wykształconej). Ważnym elementem
wykształconej). Ważnym elementem
kształcenia jest samokształcenie na
kształcenia jest samokształcenie na
terenie pozaszkolnym – biblioteki,
terenie pozaszkolnym – biblioteki,
muzea, wystawy.
muzea, wystawy.
•
BOGDAN SUCHODOLSKI – 1903 –1992
BOGDAN SUCHODOLSKI – 1903 –1992
Wychowanie jest procesem
Wychowanie jest procesem
obejmującym całą osobowość ludzką a
obejmującym całą osobowość ludzką a
jej kształtowanie nie dokonuje się
jej kształtowanie nie dokonuje się
wyłącznie przez wiedzę ale także przez
wyłącznie przez wiedzę ale także przez
technikę, sztukę, pracę, sport. Na tej
technikę, sztukę, pracę, sport. Na tej
płaszczyźnie człowiek przezwycięża
płaszczyźnie człowiek przezwycięża
siebie, dorasta do zadań twórczych,
siebie, dorasta do zadań twórczych,
staje się kreatywny. Główną troską
staje się kreatywny. Główną troską
szkoły powinna być dbałość o rozwój
szkoły powinna być dbałość o rozwój
duchowy wychowanka przez
duchowy wychowanka przez
wytwarzanie czynnego stosunku do
wytwarzanie czynnego stosunku do
kultury duchowej, społecznej i osobistej.
kultury duchowej, społecznej i osobistej.
Model współczesnej pedagogiki
Model współczesnej pedagogiki
kultury
kultury
•
Studia nad dziejami myśli pedagogiki
Studia nad dziejami myśli pedagogiki
kultury i aktualizacja jej założeń
kultury i aktualizacja jej założeń
•
Łączenie pedagogiki opisowej z
Łączenie pedagogiki opisowej z
normatywną tj. opis aktualnego stanu
normatywną tj. opis aktualnego stanu
rzeczy oraz formułowanie nowych
rzeczy oraz formułowanie nowych
postulatów humanistycznych, ideałów
postulatów humanistycznych, ideałów
•
Tworzenie teoretycznych i
Tworzenie teoretycznych i
metodycznych podstaw praktyki
metodycznych podstaw praktyki
pedagogiki kultury
pedagogiki kultury
•
Humanistyczna orientacja w ramach
Humanistyczna orientacja w ramach
różnych subdyscyplin
różnych subdyscyplin
pedagogicznych (propagowanie
pedagogicznych (propagowanie
humanistyki) oraz interdyscyplinarne
humanistyki) oraz interdyscyplinarne
podstawy pedagogiki kultury
podstawy pedagogiki kultury
•
Dwa skrzydła metodologii pedagogiki
Dwa skrzydła metodologii pedagogiki
kultury:
kultury:
- filozoficzne
- filozoficzne
- empiryczne
- empiryczne
Filozoficzne - założenia w
Filozoficzne - założenia w
perspektywie hermeneutycznej i
perspektywie hermeneutycznej i
fenomenologicznej
fenomenologicznej
Empiryczne - oparte o badania
Empiryczne - oparte o badania
jakościowe, studia kulturowo-
jakościowe, studia kulturowo-
edukacyjne.
edukacyjne.
Kultura w ujęciu pedagogiki
Kultura w ujęciu pedagogiki
kultury:
kultury:
•
Określa aspekty pozytywne, konstruktywne
Określa aspekty pozytywne, konstruktywne
w danej kulturze ale wskazuję również co
w danej kulturze ale wskazuję również co
należy przekształcić a nawet wyeliminować.
należy przekształcić a nawet wyeliminować.
Podstawą wartościowania w pedagogice
Podstawą wartościowania w pedagogice
kultury jest humanizm i jego założenia.
kultury jest humanizm i jego założenia.
Wyróżnia się kulturę obiektywną (odnoszącą
Wyróżnia się kulturę obiektywną (odnoszącą
się do grup społecznych, w których żyjemy)
się do grup społecznych, w których żyjemy)
i kulturę subiektywną (odnoszącą się do
i kulturę subiektywną (odnoszącą się do
człowieka, pojawia się koncepcja "kultury w
człowieka, pojawia się koncepcja "kultury w
człowieku").
człowieku").
Osobowość w ujęciu pedagogiki
Osobowość w ujęciu pedagogiki
kultury:
kultury:
Pedagogika kultury definiuje
Pedagogika kultury definiuje
osobowość jako harmonijną i
osobowość jako harmonijną i
zarazem indywidualną strukturę
zarazem indywidualną strukturę
duchową jednostki ludzkiej. Proces jej
duchową jednostki ludzkiej. Proces jej
kształtowania nigdy się nie kończy
kształtowania nigdy się nie kończy
albo się jednostka doskonali albo
albo się jednostka doskonali albo
ulega destrukcji, wymaga stałego
ulega destrukcji, wymaga stałego
potwierdzania w czynach i postawach
potwierdzania w czynach i postawach
jednostki.
jednostki.
Pedagogika kultury wyróżnia
Pedagogika kultury wyróżnia
trzy fazy rozwoju człowieka:
trzy fazy rozwoju człowieka:
•
Pierwsza faza: anomia to okres wczesnego
Pierwsza faza: anomia to okres wczesnego
dzieciństwa, w którym dziecko nie posiada i
dzieciństwa, w którym dziecko nie posiada i
nie przestrzega żadnych norm moralnych.
nie przestrzega żadnych norm moralnych.
•
Faza druga: heteronomia jednostka jest
Faza druga: heteronomia jednostka jest
posłuszna prawom lub normom nadawanym
posłuszna prawom lub normom nadawanym
z zewnątrz przez rodziców, nauczycieli lub
z zewnątrz przez rodziców, nauczycieli lub
rówieśników.
rówieśników.
•
Faza trzecia: autonomia jednostka
Faza trzecia: autonomia jednostka
postępuje według własnych, samodzielnie
postępuje według własnych, samodzielnie
ustalonych norm, tzw. wolność wewnętrzna.
ustalonych norm, tzw. wolność wewnętrzna.
Wychowanie w ujęciu pedagogiki
Wychowanie w ujęciu pedagogiki
kultury:
kultury:
Jest to proces pełno życiowy
Jest to proces pełno życiowy
(dokonuje się poprzez wszystkie
(dokonuje się poprzez wszystkie
dziedziny, aspekty życia) i
dziedziny, aspekty życia) i
całożyciowy (trwa od narodzin do
całożyciowy (trwa od narodzin do
śmierci).
śmierci).
Sergiusz Hessen wyróżnia trzy poziomy
Sergiusz Hessen wyróżnia trzy poziomy
bytu ludzkiego i odpowiadające im trzy
bytu ludzkiego i odpowiadające im trzy
poziomy wychowania.
poziomy wychowania.
•
Na poziomie bytu biologicznego
Na poziomie bytu biologicznego
wychowanie to pielęgnacja i tresura,
wychowanie to pielęgnacja i tresura,
nauka podstawowych czynności
nauka podstawowych czynności
życiowych i opieka.
życiowych i opieka.
•
Na poziomie bytu społecznego
Na poziomie bytu społecznego
wychowanie to urabianie, przekazywanie
wychowanie to urabianie, przekazywanie
norm społecznych, wzorów zachowań,
norm społecznych, wzorów zachowań,
przygotowanie do życia w społeczeństwie.
przygotowanie do życia w społeczeństwie.
•
Na poziomie bytu duchowego
Na poziomie bytu duchowego
wychowanie utożsamiane jest z
wychowanie utożsamiane jest z
kształceniem.
kształceniem.
•
Kształcenie się osobowości jednostki,
Kształcenie się osobowości jednostki,
prowadzące do jej autonomii, pełni
prowadzące do jej autonomii, pełni
życia i samorealizacji.
życia i samorealizacji.
Wychowanie estetyczne:
Wychowanie estetyczne:
•
Wychowanie przez sztukę
Wychowanie przez sztukę
–
–
wykorzystywanie kontaktów ze
wykorzystywanie kontaktów ze
sztuką w różnych oddziaływaniach
sztuką w różnych oddziaływaniach
wychowawczych oraz wspomaganie
wychowawczych oraz wspomaganie
rozwoju człowieka.
rozwoju człowieka.
•
Wychowanie do sztuki
Wychowanie do sztuki
–
–
przekazywanie wiedzy, rozwijanie
przekazywanie wiedzy, rozwijanie
umiejętności artystycznych oraz
umiejętności artystycznych oraz
wdrażanie do aktywności twórczej.
wdrażanie do aktywności twórczej.
Podstawowe dziedziny wychowania
Podstawowe dziedziny wychowania
estetycznego:
estetycznego:
•
wychowanie literackie
wychowanie literackie
•
taneczne
taneczne
•
muzyczne
muzyczne
•
plastyczne
plastyczne
•
teatralne
teatralne
•
filmowe
filmowe
Wychowanie moralne i edukacja
Wychowanie moralne i edukacja
aksjologiczna w ujęciu pedagogiki
aksjologiczna w ujęciu pedagogiki
kultury:
kultury:
•
Wychowanie moralne – to wdrażanie
Wychowanie moralne – to wdrażanie
wychowanków do określonego systemu
wychowanków do określonego systemu
moralnego, etycznego, do systemów
moralnego, etycznego, do systemów
wartości społecznie pożądanych.
wartości społecznie pożądanych.
•
Edukacja aksjologiczna – to
Edukacja aksjologiczna – to
przekazywanie wiedzy na temat różnych
przekazywanie wiedzy na temat różnych
wartości, przygotowanie wychowanków
wartości, przygotowanie wychowanków
do samodzielnego wyboru wartości oraz
do samodzielnego wyboru wartości oraz
ukazywanie konsekwencji różnorodnych
ukazywanie konsekwencji różnorodnych
wyborów życiowych.
wyborów życiowych.
Wychowanie obywatelskie i
Wychowanie obywatelskie i
edukacja narodowa w ujęciu
edukacja narodowa w ujęciu
pedagogiki kultury:
pedagogiki kultury:
•
Wychowanie obywatelskie
Wychowanie obywatelskie
–
–
kształcenie umiejętności życia wśród
kształcenie umiejętności życia wśród
zróżnicowanych etnicznie grup,
zróżnicowanych etnicznie grup,
promowanie postaw obywatelskich i
promowanie postaw obywatelskich i
wdrażanie do obowiązku wobec państwa.
wdrażanie do obowiązku wobec państwa.
Podstawowa kategoria to państwo.
Podstawowa kategoria to państwo.
•
Edukacja narodowa
Edukacja narodowa
– budowanie
– budowanie
emocjonalnego związku wychowanka z
emocjonalnego związku wychowanka z
narodem. Podstawowe kategorie: naród,
narodem. Podstawowe kategorie: naród,
ojczyzna, patriotyzm.
ojczyzna, patriotyzm.
Pojęcie edukacji kulturalnej według
Pojęcie edukacji kulturalnej według
Bogdana Suchodolskiego:
Bogdana Suchodolskiego:
•
Bogdan Suchodolski wyróżnia trzy kręgi
Bogdan Suchodolski wyróżnia trzy kręgi
edukacji kulturalnej:
edukacji kulturalnej:
–
I krąg – działania skoncentrowane
I krąg – działania skoncentrowane
wokół kształtowania osobowości
wokół kształtowania osobowości
wychowanka, w oparciu o wartości
wychowanka, w oparciu o wartości
humanistyczne. Jest to kształcenie
humanistyczne. Jest to kształcenie
kultury osobistej.
kultury osobistej.
–
II krąg – wzmacnianie poczucia
II krąg – wzmacnianie poczucia
tożsamości narodowej i obrona
tożsamości narodowej i obrona
lokalnych tradycji.
lokalnych tradycji.
–
III krąg – ma wymiar globalny,
III krąg – ma wymiar globalny,
kształcenie w oparciu o wspólnotowe,
kształcenie w oparciu o wspólnotowe,
ogólnoludzkie wartości.
ogólnoludzkie wartości.
Edukacja regionalna i międzykulturowa
Edukacja regionalna i międzykulturowa
w ujęciu pedagogiki kultury:
w ujęciu pedagogiki kultury:
•
Edukacja regionalna
Edukacja regionalna
– koncentruje się na
– koncentruje się na
kulturze lokalnej, regionalnej w aspekcie
kulturze lokalnej, regionalnej w aspekcie
historycznym, etnograficznym jaki i
historycznym, etnograficznym jaki i
współczesnym. Przybliża tradycje społeczności
współczesnym. Przybliża tradycje społeczności
lokalnej i wdraża do kultywowania ich.
lokalnej i wdraża do kultywowania ich.
•
Edukacja międzykulturowa
Edukacja międzykulturowa
– przygotowanie
– przygotowanie
i wdrażanie wychowanków do życia w
i wdrażanie wychowanków do życia w
społeczeństwie zróżnicowanym pod względem
społeczeństwie zróżnicowanym pod względem
etnicznym i kulturowym. Podstawowe wartości:
etnicznym i kulturowym. Podstawowe wartości:
tolerancja i pluralizm kulturowy.
tolerancja i pluralizm kulturowy.
Bibliografia
Bibliografia
•
Encyklopedia Pedagogiczna.
Encyklopedia Pedagogiczna.
Red.
Red.
Wojciech Pomykało. Warszawa:
Wojciech Pomykało. Warszawa:
Fundacja Innowacja 1997, s.547-552
Fundacja Innowacja 1997, s.547-552
•
J. Gajda:
J. Gajda:
Pedagogika kultury w
Pedagogika kultury w
zarysie.
zarysie.
Kraków: Impuls 2006
Kraków: Impuls 2006
Dziękuję
Dziękuję