Biologiczne

Biologiczne

Mechanizmy

Mechanizmy

Zachowania

Zachowania

-4-

-4-

Zachowania upustowe

Zachowania upustowe

i konflikt popędów

i konflikt popędów

Łańcuchy zachowań

Łańcuchy zachowań

•

W normalnej sytuacji pojawia się

W normalnej sytuacji pojawia się

ostatni bodziec kluczowy który

ostatni bodziec kluczowy który

uruchamia zachowanie spełniające.

uruchamia zachowanie spełniające.

•

Zachowanie spełniające składa się z

Zachowanie spełniające składa się z

wrodzonego sztywnego wzorca

wrodzonego sztywnego wzorca

zachowania oraz składowej orientującej

zachowania oraz składowej orientującej

Bodźce wyzwalające

Bodźce wyzwalające

•

Zestawienie bodźców wychwytywanych

Zestawienie bodźców wychwytywanych

przez określony WMW

przez określony WMW

•

Bodźce kluczowe (znaki)

Bodźce kluczowe (znaki)

•

Bodźce wyzwalacze (często suma bodźców)

Bodźce wyzwalacze (często suma bodźców)

•

Prawo heterogenicznego sumowania

Prawo heterogenicznego sumowania

bodźców – jeśli suma pobudzeń zmysłowych

bodźców – jeśli suma pobudzeń zmysłowych

z poszczególnych bodźców przekroczy

z poszczególnych bodźców przekroczy

właściwą dla danego działania wartość

właściwą dla danego działania wartość

progową to zostaje wyzwolona reakcja

progową to zostaje wyzwolona reakcja

Bodźce wyzwalające

Bodźce wyzwalające

•

Przykłady:

Przykłady:



głosy alarmowe

głosy alarmowe



schemat dziecięcości

schemat dziecięcości



ubarwienie dzioba

ubarwienie dzioba



sylwetka ptaka drapieżnego

sylwetka ptaka drapieżnego

Wrodzony mechanizm

Wrodzony mechanizm

wyzwalający

wyzwalający

•

Zdolność zwierząt do właściwego

Zdolność zwierząt do właściwego

reagowania na niektóre znaczące

reagowania na niektóre znaczące

biologicznie bodźce środowiskowe

biologicznie bodźce środowiskowe

(bodźce kluczowe) bez konieczności

(bodźce kluczowe) bez konieczności

wstępnego uczenia się

wstępnego uczenia się

•

Polega na ośrodkowym filtrowaniu

Polega na ośrodkowym filtrowaniu

bodźców

bodźców

Wrodzony mechanizm

Wrodzony mechanizm

wyzwalający

wyzwalający

•

Oparty jest na prostej analizie bodźca

Oparty jest na prostej analizie bodźca

•

Jest nieodporny na nietypowe sytuacje, np.:

Jest nieodporny na nietypowe sytuacje, np.:

–

wysiadywanie jaj przez mewę srebrzystą

wysiadywanie jaj przez mewę srebrzystą

–

usuwanie skorupek przez mewę śmieszkę

usuwanie skorupek przez mewę śmieszkę

–

agresja u ciernika

agresja u ciernika

–

lęk wzbudzany przez oko

lęk wzbudzany przez oko

–

zachowania epimeletyczne delfinów

zachowania epimeletyczne delfinów

–

migracje syberyjskich gęsi

migracje syberyjskich gęsi

–

bodźce ponadnormalne

bodźce ponadnormalne

Sztywny wzorzec

Sztywny wzorzec

zachowania

zachowania

•

Najczęściej składa się z c ciągu

Najczęściej składa się z c ciągu

dziedzicznych reakcji behawioralnych,

dziedzicznych reakcji behawioralnych,

z których jedna może być stosunkowo

z których jedna może być stosunkowo

prostym odruchem, ale też wszystkie

prostym odruchem, ale też wszystkie

człony mogą być nieskomplikowane

człony mogą być nieskomplikowane

np. dziobanie i połykanie. Wykonanie

np. dziobanie i połykanie. Wykonanie

SWZ jest torowane przez popęd

SWZ jest torowane przez popęd

(głodny zjada więcej).

(głodny zjada więcej).

Składowa orientująca

Składowa orientująca

•

Składają się na nią zachowania mające

Składają się na nią zachowania mające

na celu przestrzenne właściwe

na celu przestrzenne właściwe

skierowanie reakcji behawioralnych

skierowanie reakcji behawioralnych

tworzących sztywny wzorzec

tworzących sztywny wzorzec

zachowania

zachowania

•

Składowa orientacyjna niekiedy działa

Składowa orientacyjna niekiedy działa

równolegle do przebiegu SWZ

równolegle do przebiegu SWZ

Sztywny wzorzec

Sztywny wzorzec

zachowania

zachowania

•

Pierwotnie zachowanie instynktowne

Pierwotnie zachowanie instynktowne

•

Obecnie specyficzne gatunkowo ciągi działań

Obecnie specyficzne gatunkowo ciągi działań

•

Ruchy wspólne dla wszystkich osobników danego

Ruchy wspólne dla wszystkich osobników danego

gatunku

gatunku

•

element fazy konsumacyjnej zachowania

element fazy konsumacyjnej zachowania

instynktowego

instynktowego

•

Sztywność wzorca oznacza: morfologiczną stałość

Sztywność wzorca oznacza: morfologiczną stałość

(ale przy słabym pobudzeniu nie dochodzi do

(ale przy słabym pobudzeniu nie dochodzi do

pełnej ekspresji SWZ – ruchy intencjonalne) oraz

pełnej ekspresji SWZ – ruchy intencjonalne) oraz

genetyczną determinację (ale doświadczenie

genetyczną determinację (ale doświadczenie

osobnicze ma znaczenie)

osobnicze ma znaczenie)

Sztywny wzorzec

Sztywny wzorzec

zachowania

zachowania

•

Przykłady:

Przykłady:



ruchy ogona u kijanek

ruchy ogona u kijanek



ruchy skrzydeł u jaskółek

ruchy skrzydeł u jaskółek



zaloty kogutów

zaloty kogutów



polowanie mątwy

polowanie mątwy



dziobanie u kurczaków

dziobanie u kurczaków



budowa gniazda u papużek nierozłączek

budowa gniazda u papużek nierozłączek



śpiew wróbli

śpiew wróbli



polowanie tchórza

polowanie tchórza

W przeciwieństwie do

W przeciwieństwie do

odruchu SWZ:

odruchu SWZ:

•

Jest wyzwalany przez zbiór bodźców

Jest wyzwalany przez zbiór bodźców

•

Jest motywowany

Jest motywowany

•

Może wystąpić bez udziału bodźców

Może wystąpić bez udziału bodźców

zewnętrznych (zachowania

zewnętrznych (zachowania

upustowe)

upustowe)

Sytuacje skrajne

Sytuacje skrajne

•

Gdy popęd jest słaby pojawiają się tzw.

Gdy popęd jest słaby pojawiają się tzw.

zachowania intencjonalne. Inaczej ruchy

zachowania intencjonalne. Inaczej ruchy

intencjonalne. Polegają one na występowaniu

intencjonalne. Polegają one na występowaniu

zachowań próbnych lub zachowań w formie

zachowań próbnych lub zachowań w formie

początkowej

początkowej

•

Ruchy intencjonalne mogą wywoływać

Ruchy intencjonalne mogą wywoływać

zachowania allelomimetyczne innych

zachowania allelomimetyczne innych

osobników

osobników

•

Mogą mieć one również funkcje zachowań

Mogą mieć one również funkcje zachowań

przerzutowych

przerzutowych

Sytuacje skrajne

Sytuacje skrajne

•

Gdy bodziec kluczowy jest niebywale

Gdy bodziec kluczowy jest niebywale

silny (ponad normalny) to występuje

silny (ponad normalny) to występuje

intensyfikacja zachowania które

intensyfikacja zachowania które

wyzwala ów bodziec

wyzwala ów bodziec

BK

Wtaczanie

jaja

Sytuacje skrajne

Sytuacje skrajne

•

Jeśli przez dłuższy czas osobnik nie

Jeśli przez dłuższy czas osobnik nie

może natrafić w środowisku na

może natrafić w środowisku na

bodziec kluczowy to może mieć

bodziec kluczowy to może mieć

miejsce zachowanie typu

miejsce zachowanie typu

vacuum

vacuum

activity

activity

czyli upustowe. Pojawia się

czyli upustowe. Pojawia się

kolejne zachowanie z ciągu ogniw

kolejne zachowanie z ciągu ogniw

łańcucha chociaż nie ma

łańcucha chociaż nie ma

biologicznego sensu.

biologicznego sensu.

Gdy dwa popędy się

Gdy dwa popędy się

równoważą

równoważą

•

W sytuacji gdy osobnik motywowany

W sytuacji gdy osobnik motywowany

jest dwoma lub więcej działającymi z

jest dwoma lub więcej działającymi z

równą siłą antagonistycznymi

równą siłą antagonistycznymi

popędami mamy przypadek konfliktu

popędami mamy przypadek konfliktu

popędów.

popędów.

•

•

Sytuacja taka może mieć różnorodne

Sytuacja taka może mieć różnorodne

formy rozwiązania.

formy rozwiązania.

Konflikt popędów -

Konflikt popędów -

ambiwalencja

ambiwalencja

BK

Ucieczka

Atak

Agresja

Strach

Przejawem
ambiwalencji
jest
alternacja lub
nakładanie się
dwóch form
zachowania.

Grożenie

Konflikt popędów -

Konflikt popędów -

przeniesienie

przeniesienie

BK

Ucieczka

Atak

Agresja

Strach

BK

Konflikt popędów -

Konflikt popędów -

przerzucenie

przerzucenie

BK

Ucieczka

Agresja

Agresja

Strach

Higiena

BK

Czyszczenie się

Reakcje – normalnie
występujące na swoim miejscu
- autochtoniczne

występujące NIE na swoim
miejscu – allochtoniczne –
reakcje przerzutowe

Konflikt popędów

Konflikt popędów

•

Działania przerzutowe,

Działania przerzutowe,

przemieszczone i ambiwalentne są

przemieszczone i ambiwalentne są

swoiste gatunkowo i

swoiste gatunkowo i

charakterystyczne w danej sytuacji –

charakterystyczne w danej sytuacji –

dzięki temu pełnią one funkcje

dzięki temu pełnią one funkcje

swoistych wyzwalaczy, zaczynają

swoistych wyzwalaczy, zaczynają

same mieć znaczenie informacyjne

same mieć znaczenie informacyjne

dla osobników tego samego gatunku.

dla osobników tego samego gatunku.

Zachowania zrytualizowane

Zachowania zrytualizowane

•

Ewolucyjny proces prowadzący do

Ewolucyjny proces prowadzący do

przekształcenia pierwotnie użytkowych

przekształcenia pierwotnie użytkowych

form behawioralnych w informacyjne

form behawioralnych w informacyjne

nazywamy rytualizacją

nazywamy rytualizacją

•

Rytuały mogą mieć charakter

Rytuały mogą mieć charakter

przerysowanych „teatralnych” gestów lub

przerysowanych „teatralnych” gestów lub

póz, albo też sekwencji takich zachowań

póz, albo też sekwencji takich zachowań

Zachowania zrytualizowane

Zachowania zrytualizowane

•

Rytualizacja polega na:

Rytualizacja polega na:

–

Zmianie funkcji zachowania

Zmianie funkcji zachowania

–

Zachowanie podlega emancypacji – jest wyzwalane

Zachowanie podlega emancypacji – jest wyzwalane

przez inny popęd niż pierwotnie np. poza

przez inny popęd niż pierwotnie np. poza

przedkopulacyjna

przedkopulacyjna

–

Elementy zachowania zrytualizowanego są

Elementy zachowania zrytualizowanego są

uproszczone, przesadzone i stereotypowe

uproszczone, przesadzone i stereotypowe

–

Składowa orientująca ulega zmianie w porównaniu z

Składowa orientująca ulega zmianie w porównaniu z

działaniem autochtonicznym

działaniem autochtonicznym

–

Ruchy mogą utrwalać się jako pozy

Ruchy mogą utrwalać się jako pozy

–

Reakcja zrytualizowna wyzwalana jest przez słabsze

Reakcja zrytualizowna wyzwalana jest przez słabsze

bodźce niż pierwotna

bodźce niż pierwotna

–

Charakteryzuje się ona stałą intensywnością

Charakteryzuje się ona stałą intensywnością