Metoda nauczania

 Marii Montessori

 

System wychowania Marii Montessori 

zwany jest też metodą Montessori.

Metoda ta daje dziecku szansę 

wszechstronnego rozwoju fizycznego      

              i duchowego oraz kulturowego 

                             i społecznego, 

wspiera jego spontaniczną             i 

twórczą aktywność.
Celem metody jest rozwijanie 

indywidualnych cech osobowości,           

           w formowaniu prawidłowego 

charakteru, zdobywaniu wiedzy, 

umiejętności szkolnych i 

współdziałania.

Psychologiczne podstawy 

metody 

Podstawę działalności praktycznej i zagadnień 

teoretycznych Marii Montessori stanowi dziecko i jego 

rozwój. Jej zdaniem dzieciństwo to bardzo ważny okres 

dla rozwoju jednostki, w którym zachodzą wszystkie 

podstawowe procesy twórcze, nadające kształt 

osobowości. 
Następuje wówczas stały wzrost i postęp w sferze ciała 

i ducha, które są ze sobą zintegrowane. Wszystkie 

dzieci wyposażone są w wewnętrzną energię, która 

skłania je do aktywności i sprawia, że są niestrudzone, 

nie boją się wysiłku, wręcz stale go poszukują 

i wytrwale realizują podjęte działanie
. Zdaniem Montessori na tej potrzebie spontanicznej 

i wszechstronnej aktywności dziecka należy oprzeć 

wychowanie.

Z otaczającego świata dziecko najpierw 

nieświadomie,           a następnie w sposób 

zamierzony

i świadomy chłonie różne uczucia, zdobywa wiedzę     

         i doświadczenie, które wpływają na jego dalszy 

rozwój. Proces ten dokonuje się dzięki typowym dla 

okresu dzieciństwa właściwościom takim, jak: 

    „absorbująca psychika”, „okresy szczególnej 

wrażliwości”, „polaryzacja uwagi”. 
„Absorbująca psychika” - inaczej chłonny umysł, 

umożliwia okolicznościowe uczenie się dziecka już od 

wczesnego okresu życia. Dzięki niej dziecko 

rejestruje            w podświadomości wszelkie 

informacje docierające             z otoczenia, które 

przenikają umysł i tworzą jego intelektualne 

predyspozycje. Czyni to mimowolnie i bez wysiłku. 

Skutkiem jej działanie jest zapisanie                            

 w podświadomości obrazu otoczenia oraz powstanie 

świadomości dziecka.

„Okresy szczególnej wrażliwości” – tzw. „wrażliwe cykle”, to 

okresy, w których wrażliwość dziecka nastawiona jest na 

określone rodzaje bodźców. Dziecko łatwo wtedy opanowuje 

określone umiejętności. Okresy te są przejściowe, a dziecko 

w toku rozwoju kieruje swoje zainteresowanie i aktywność 

na coraz to inne przedmioty i treści, na opanowanie coraz to 

nowych umiejętności, do opanowania, których dojrzało. W 

tym czasie dziecko uczy się chętnie i intensywnie.

„Polaryzacja uwagi” - to zjawisko głębokiego i 

długotrwałego zainteresowania jednym przedmiotem lub 

jedną czynnością. Tej długotrwałej i głębokiej koncentracji, 

dzięki której dziecko dokonuje samodzielnych odkryć, 

głęboko je przeżywając Montessori przypisywała 

fundamentalne znaczenie w rozwoju osobowości. Dzięki niej 

potrafi ono pracować poważnie i w sposób zdyscyplinowany, 

przeżywając jednocześnie radość i czerpiąc satysfakcję z 

efektu własnych działań. Zjawisko to występuje tylko wtedy, 

gdy w procesie wychowania uwzględniane są potrzeby 

rozwojowe dziecka i gdy wykorzystywane są okresy 

szczególnej wrażliwości.

Maria Montessori podzieliła dzieci ze 
względu na wiek:
I poziom – przedszkole – od 3 do 6 lat,
II poziom – szkoła podstawowa – od 6 do 9 
lat,
III poziom – szkoła podstawowa – od 9 do 
12 lat.

Cele i zadania metody 

Jest to realizowane poprzez pomoc dziecku w:

•

rozwijaniu samodzielności i wiary we własne siły,

•

wypracowaniu szacunku do porządku i do pracy,

•

wypracowaniu zamiłowania do ciszy i w tej atmosferze do pracy 

indywidualnej i zbiorowej,

•

osiąganiu długotrwałej koncentracji nad wykonywanym 

zadaniem,

•

wypracowaniu podstaw posłuszeństwa opartego na 

samokontroli, a nie na zewnętrznym przymusie,

•

uniezależnieniu od nagrody,

•

formowaniu postaw wzajemnej pomocy bez rywalizacji,

•

szacunku dla pracy innych,

•

rozwijaniu indywidualnych uzdolnień i umiejętności współpracy,

•

osiąganiu spontanicznej samodyscypliny wynikającej z 

dziecięcego posłuszeństwa,

•

umiłowanie do rzeczywistości i otoczenia.

Głównymi zadaniami metody Marii 

Montessori są:

uczenie przez działanie – dzieci zdobywają wiedzę     

                i praktyczne umiejętności poprzez własną 

aktywność,              w przemyślanym środowisku 

pedagogicznym, przy współpracy z nauczycielami,
samodzielność – dzieci swobodnie wybierają rodzaj, 

miejsce, czas i formę pracy przy zachowaniu reguł 

społecznych. Rozwijają indywidualne uzdolnienia i 

uczą się realnej oceny swoich umiejętności,
koncentracja – dzieci ćwiczą dokładność i 

wytrwałość przy wykonywaniu konkretnych działań,
lekcje ciszy – na nich dzieci uczą się współpracować  

                 w cichych zajęciach indywidualnych i 

grupowych,

porządek – dzieci zdobywają umiejętność przestrzegania 

porządku w otoczeniu i swoim działaniu,

społeczne reguły – dzieci zróżnicowane wiekowo (trzy 

roczniki) są łączone w grupy, sprzyja to wymianie 

wzajemnych zdolności i umiejętności. Uczą się one 

przestrzegać reguł: nie rań, nie niszcz, nie przeszkadzaj,

obserwacja – jest kluczem dorosłych do poznania świata 

dziecka. Nauczyciel z szacunkiem i uwagą obserwuje 

postępy i trudności dziecka, jest jego przewodnikiem,

indywidualny tok rozwoju każdego dziecka – dziecko jest 

serdecznie przyjęte, znajduje uwagę i indywidualną 

opiekę nauczyciela. Pracuje według własnego tempa i 

możliwości, podejmując zadania, do których jest już 

gotowe.

Według Marii Montessori podstawowym 
warunkiem prawidłowego rozwoju dziecka jest 
właściwie przygotowane otoczenie, które 
wspomaga w pełni harmonijny rozwój 
osobowości dziecka – sprawia, że czuje się ono 
szczęśliwe                  i radosne; szybko i 
chętnie się uczy. 
Najważniejszymi elementami tego otoczenia 
są: wolność, porządek, kontakt z 
rzeczywistością                i naturą –poprzez 
spacery i wycieczki, piękno (wszystko w klasie 
musi być dobrze zaplanowane, doskonałej 
jakości i atrakcyjnie rozmieszczone) oraz 
materiały dydaktyczne. 

Materiały dydaktyczne 

Zadaniem materiału dydaktycznego jest 
wspomaganie rozwoju dziecka, dlatego 
zwany jest materiałem rozwojowym. Jest tak 
przygotowany, rozmieszczony w klasie i 
udostępniony dzieciom, że tworzy logicznie 
uporządkowaną całość programową. 
Umożliwia on wyjście w uczeniu się dziecka 
od doświadczenia i poznania zmysłowego. 
Służy nie tylko rozwojowi intelektualnemu, 
ale także kształtowaniu się osobowości.

Oryginalny zestaw pomocy 

dydaktycznych zwany Materiałem 

Montessori

 

Posiada on takie cechy:

•

prostota, precyzja i estetyka wykonania,

•

uwzględnienie zasady stopniowania trudności,

•

dostosowany do potrzeb rozwojowych dziecka,

•

budzenia ciekawości i zainteresowań dziecka,

•

przechodzenie od materiału konkretnego do bardziej 

abstrakcyjnego,

•

konstrukcja umożliwiająca samodzielną kontrolę 

błędów,

•

logiczna spójność ogniw ciągów tematycznych,

•

ograniczenie – dany rodzaj występuje tylko raz, w 

jednym egzemplarzu. 

Maria Montessori podzieliła materiał 

dydaktyczny na:

•

materiał niezbędny do ćwiczeń życia 

praktycznego, związany z samoobsługą, troską o 

środowisko, 

zwyczajami i normami społecznymi;

•

materiał „akademicki” służący nauce języka, 

matematyki i innych dziedzin wiedzy;

•

materiał artystyczny związany z ekspresją 

muzyczną, plastyczną i zręcznościową dziecka;

•

materiał religijny, np. przedstawiające 

przypowieści biblijne;

•

materiał sensoryczny, rozwijający poznanie 

zmysłowe, służy pobudzaniu aktywności 

umysłowej.

Materiały dydaktyczne Marii Montessori 

są estetyczne, precyzyjnie wykonane i 

trwałe. Dzięki tym pomocom możliwe jest 

samodzielne wykonywanie różnych zadań 

i doświadczeń,                   w myśl zasady, 

że jedyną drogą rozwoju dziecka jest jego 

własna praca.

Konstrukcja pomocy umożliwia zazwyczaj 

samokontrolę i korektę błędu. Materiały 

dydaktyczne uwzględniają zasadę 

stopniowania trudności i są dostosowane 

do potrzeb rozwojowych dziecka.

Przykłady materiałów 

dydaktycznych

 

1.Piramida 

To wycięte trójkąty równoramienne, ich ilość może być różna w zależności od ilości 

pięter,

każdy brzeg trójkąta zaznaczony jest innym kolorem.
Przy pomocy tej metody dzieci muszą dobrać wyniki do działań lub odwrotnie na 

zasadzie

gry w domino. Tylko w przypadku ułożenia prawidłowo wszystkich elementów powstanie 
Piramida. Piramida uczy dodawania, odejmowania, mnożenia lub dzielenia w zakresie 

100.

2.Termometr

To zafoliowany schematyczny rysunek termometru, flamaster suchościeralny, pasek do
przesuwania (na przemian: z zapisaną temperaturą i rysunkiem termometru do
samokontroli). Można zastosować paski ze zróżnicowanym stopniem trudności tj.
temperatury dodanie i ujemne. Używając tej pomocy dziecko musi przesunąć pasek tak, 

aby możliwe było odczytanie temperatury. 

Na rysunku zaznacza flamastrem daną temperaturę i przesuwa pasek, by w okienku 

pojawił

się termometr do samokontroli (po przesunięciu paska w okienku pojawia się termometr
prawidłowo wskazujący daną temperaturę). Po sprawdzeniu dziecko ściera i ponownie
przesuwa pasek. Celem jest nauka odczytywania wskazań termometru.

Rola nauczyciela 

Środowisko dziecka powinno być przygotowane przez 

mądrego i wrażliwego nauczyciela, który także jest 

jego częścią. Nauczyciel będzie wspomagał 

samodzielne wysiłki dziecka, wnikliwie i 

systematycznie obserwować dziecko i jego działanie, 

by niczego nie przeoczyć, zwłaszcza pojawienia się 

okresu krytycznego, by dostrzec, które dziecko 

potrzebuje wsparcia i pomocy. Powinien przy tym 

stale pamiętać, że podstawą zajęć w klasach 

Montessori jest samodzielna praca dziecka. 

Wspierana jest ona indywidualną pomocą nauczyciela 

tylko wtedy, kiedy to rzeczywiście konieczne i zgodne 

z dewizą: „pomóż mi to zrobić samemu”.

.

Nauczyciel ma stworzyć warunki do 

podejmowania aktywności i wspierać działania 

dziecka bez nadmiernego narzucania się. Może 

używać pochwał i innych społecznych wzmocnień. 

Jednakże powinien być ostrożny w ocenach 

odnoszących się do pracy dziecka, ponieważ 

ważne jest, aby rozwijało się u niego poczucie 

satysfakcji       z samej pracy, a nie z aprobaty 

nauczyciela czy innych osób
W żadnym wypadku nie może interweniować, gdy 

dziecko popełni błąd w czasie wykorzystywania 

materiałów, ponieważ zakłócałby proces 

sprzężenia zwrotnego. Powinien się też 

powstrzymywać od interwencji, kiedy dziecko 

zaczyna poznawać nowe sposoby użycia 

materiałów, jeśli tylko są one zgodne z celami ich 

przygotowania.