Materiały pochodzą z Platformy

Edukacyjnej Portalu

www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego
Użytkowników

wyłącznie

w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian,
przesyłanie,

publiczne

odtwarzanie

i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby
własne

oraz

do

wykorzystania

w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

WIEDZA O

SPOŁECZEŃSTWIE

Temat: Państwo a gospodarka

Państwo a gospodarka

Państwo to trwała wspólnota ludzi zamieszkujących określone
terytorium oraz poddana władzy zwierzchniej.

Cechy państwa:

• społeczny charakter,

• władza państwowa,

• terytorium,

• przymusowość,

• suwerenność,

• aparat państwowy.

Gospodarka jest to pewna część całości, czyli systemu, który
składa się z części (podsystemów) o nieograniczonej liczbie,
uporządkowanych i pozostających w określonych relacjach względem
siebie. W tym ujęciu każdy system gospodarczy składa się z
instytucji, które działają w czasie, są powiązane między sobą
przepływami produktów i informacji.

Funkcje państwa w

gospodarce rynkowej

Funkcja

alokacyjna

Dotyczy gospodarowania dobrami publicznymi, takimi

jak drogi, policja, środowisko naturalne.

Przeciwdział

anie

korupcji

Rola państwa polega na tworzeniu norm prawnych,

które przeciwdziałają zjawisku korupcji.

Funkcja

regulacyjna

Polega na tworzeniu i utrzymywaniu warunków wolnej

konkurencji między podmiotami gospodarczymi.

Funkcja

stabilizacyjn

a

Polega na walce z inflacją, bezrobociem i utrzymaniu

wzrostu gospodarczego (np. rozwój szkolnictwa,

podnoszenie wydatków z budżetu)

Funkcja

redystrybuc

yjna

Polega na regulowaniu dochodów podmiotów

gospodarczych oraz łagodzeniu nierówności

społecznych (np. ustalanie płac minimalnych, polityka

podatkowa)

Gospodarka rynkowa

Początki gospodarki rynkowej związane są z rozwojem społecznego
podziału pracy, specjalizacją producentów oraz wzrostem roli
własności prywatnej.

Wymiana powoduje podział społeczeństwa na grupy i podgrupy
społeczno – zawodowe oraz warstwy. Podział ten zależy od zajęć,
jakim oddają się jednostki gospodarujące. Grupy produkcyjne są
zarazem grupami dystrybucyjnymi, gdyż w istocie produkcja i
dystrybucja stanowią dwie strony tego samego procesu.

Pierwsze zalążki gospodarki rynkowej zaistniały u schyłku
społeczeństwa pierwotnego.

W starożytności i średniowieczu nastąpił dalszy rozwój gospodarki
wymiennej. W kapitalizmie gospodarka towarowo – pieniężna stała
się dominującą formą gospodarowania.

Dziś tylko w niektórych słabo rozwiniętych krajach Afryki, Ameryki
Łacińskiej i Oceanii występują enklawy, w których istnieją
pozostałości gospodarki naturalnej.

Interwencjonizm państwa w

gospodarce

Interwencjonizm zakłada aktywny udział państwa w życiu gospodarczym.

Formy interwencjonizmu

Formy interwencjonizmu

Formy interwencjonizmu

Pozytywne i negatywne skutki protekcjonizmu:

Bank centralny i jego funkcje

Banki są to instytucje systemu pieniężno – kredytowego pośredniczące
w obiegu pieniądza w gospodarce rynkowej.

We współczesnej gospodarce rynkowej funkcjonuje dwustopniowy
system bankowy składający się z banku centralnego i podlegających
mu, w zakresie polityki pieniężno – kredytowej, innych banków, wśród
których najliczniejszą grupę stanowią banki handlowe.

W systemie bankowym i w regulowaniu gospodarki najważniejszą rolę
spełnia bank centralny, który jest:

• bankiem emisyjnym, mającym ustawowe prawo emisji pieniądza
gotówkowego,

• bankiem banków, gdyż nadzoruje działalność wszystkich banków w
kraju, centralizuje ich płynne rezerwy oraz zaopatruje je w pieniądz
gotówkowy,

• bankiem państwa, gdyż realizuje politykę pieniężno – kredytową
państwa, w szczególności zaś politykę w zakresie podaży pieniądza,
regulując jego ilość w obiegu, zajmuje się również przychodami i
wydatkami budżetu państwa.

Zadania Narodowego Banku

Polskiego

Do zadań NBP należy:

• utrzymanie stabilnego poziomu cen

• wspieranie polityki gospodarczej rządu

• gospodarowanie rezerwami dewizowymi

• regulowanie płynności banków oraz
ich refinansowanie

• bankowa obsługa budżetu państwa
(prowadzenie rachunków bankowych najważniejszych
organów państwa)

• tworzenie warunków do rozwoju systemu bankowego

• emisja pieniądza

Leszek Balcerowicz, prezes
NBP w latach 2000-2007.

Sławomir Skrzypek, prezes
NBP od stycznia 2007.

Zagadnienia polityki

budżetowej

Budżet państwa to szczegółowy plan finansowy zawierający
zestawienia liczbowe przewidywanych dochodów i wydatków ustalonych
na określony czas.

Różnica między dochodami a wydatkami budżetu państwa może mieć
postać:

Zagadnienia polityki

budżetowej

Pozyskiwanie dochodów do budżetu i rozdysponowanie wydatków
zależą od władzy ustawodawczej (parlamentu) i władzy wykonawczej
(rządu).

Rząd opracowuje budżet, a parlament go zatwierdza i kontroluje jego
wykonanie.

Sala obrad Sejmu

Proces opracowywania budżetu jest
poddawany naciskom różnych grup
społecznych i politycznych.
Niejednokrotnie rodzi to spory i
konflikty dotyczące zakresu
redystrybucji budżetowej i rozłożenia
ciężaru wydatków na określone
podmioty i grupy społeczne.

W gospodarkach rynkowych o
demokratycznych systemach
rządzenia kierunek ewolucji polega na
umacnianiu władzy ustawodawczej w
formułowaniu polityki pieniężnej.

Funkcje budżetu

Źródła dochodów polskiego

budżetu

1. Podatki to publicznoprawne, przymusowe, bezzwrotne pieniężne
świadczenia o charakterze ogólnym, nakładane jednostronnie przez państwo.

2. Na dochody jednostek budżetowych składają się
dochody w takich działach, jak administracja publiczna,
wymiar sprawiedliwości, gospodarka mieszkaniowa,
transport, łączność.

3. Cła są formą podatku nakładanego na towary sprowadzane z zagranicy.

4. Wypłaty z zysku NBP pochodzą z inwestowanych za granicą rezerw walutowych
oraz zmian kursu złotego w stosunku do dolara i euro.

Podatki

Podatki

L

p

Kryterium

podziału

Rodzaje

podatków

Podstawa opodatkowania

1

Przedmiot

opodatkowa

nia

majątkowe

przychodowe

dochodowe

konsumpcyjne

- wartość, przyrost wartości

majątku

- ziemia, kapitał, praca

- czysty dochód

- wszystkie towary konsumpcyjne

bądź wybrane

2

Podmiot

pobierający

podatki

centralne

lokalne

- majątek, dochód, korzystanie z

majątku

3

Źródła

pokrycia

podatków

bezpośrednie

pośrednie

- majątek bądź dochód

- obrót, wartość dodana, wartość

wybranych towarów

Najważniejsze podatki w

Polsce

Wydatki budżetowe

Wydatki

budżetowe

można

podzielić na: