Kurs walutowy i jego rodzaje

Kurs walutowy – stosunek w jakim

dokonuje się wymiany określonej ilości
danej waluty na jednostkę danej waluty.

RODZAJE KURSÓW

W zależności od sposobu ustalania:

• Kurs urzędowy (ustalany na mocy decyzji władz

monetarnych)

• Kurs rynkowy– kształtowany na rynku pod

wpływem popytu i podaży

• Kurs czarnorynkowy – w nielegalnych

transakcjach walutowych (gdy waluty obce są

reglamentowane)

Mogą też występować kombinacje kursu

urzędowego i rynkowego.

RODZAJE KURSÓW

W zależności od amplitudy wahań

Kursy urzędowe różnią się od kursów rynkowych potencjalną

amplitudą wahań,

•

Kurs sztywny nie podlegający wahaniom rynkowym

Np. kurs taki funkcjonował od 1999 do 2001 roku włącznie

pomiędzy krajami, które przystąpiły do strefy Euro

•

Kurs stały kształtowany na rynku walutowym ale w dość

wąskich granicach określonych przez władze monetarne

Np. w latach 1945-71 kursy walut, w ramach układu z Bretton

Woods, mogły odchylać się o +/-1% od kursu stałego. Okresowo,

choć z reguły rzadko, może być dewaluowany lub rewaluowany.

•

Kurs pełzający, który jest ustalany przez władze walutowe ale z

góry w określonym tempie ulega on zmianie

Np. W Polsce w latach 1991-2000
System takiego kursu może dopuszczać wahania kursu

rynkowego wokół kursu urzędowego.

•

Kurs zmienny/płynny/elastyczny (floating) kształtujący się

swobodnie pod wpływem sił rynkowych

RODZAJE KURSÓW

W zależności od liczby kursów funkcjonujących w

kraju

•

Kurs zróżnicowany – różny dla różnych kategorii

eksportu i importu

W ten sposób władze mogą chcieć wpływać na warunki

handlu (terms of trade) i wielkość importu i

eksportu poszczególnych grup towarowych.

Jest to podejście typowe dla gospodarek nierynkowych

lub nie do końca rynkowych.

•

Kurs jednolity – niezależnie od rodzaju podmiotu

biorącego udział w transakcji

•

Kurs jednolity jest konieczną przesłanką do

wymienialności waluty

RODZAJE KURSÓW

• Kurs kasowy - dotyczy transakcji w których

dostawa waluty ma miejsce najpóźniej drugiego
dnia roboczego po dniu jej zawarcia

• Kurs terminowy - dotyczy transakcji w których

dostawa następuje później niż na drugi dzień
roboczy od dnia zawarcia transakcji

RODZAJE KURSÓW

• Nominalny kurs walutowy – kurs faktycznie

funkcjonujący na rynku, który odzwierciedla m.in.

różnice w stopach inflacji w poszczególnych krajach

• Realny kurs walutowy – kurs jaki został by

uzyskany po wyeliminowaniu wpływów różnic w

stopach inflacji na kurs nominalny

• Efektywny kurs walutowy – średnia zmiana kursu

walutowego odnoszona do jakiegoś roku bazowego

obliczana na podstawie kursu walut głównych

partnerów handlowych

 Udział poszczególnych kursów ważony jest udziałem danych

partnerów w wymianie

 Kurs ten będzie się różnił zależnie od wyboru roku bazowego,

partnerów handlowych i wag przypisanych tym partnerom

Etapy polityki kursu walutowego w latach 90-tych

Data

Zmiana

Typ polityki kursowej

01.01.1990

Wprowadzenie

sztywnego kursu

złotego do dolara:

1 USD = 9500 PLN

Kurs sztywny

(do dolara)

17.05.1991

Zastąpienie parytetu

dolara koszykiem 5

walut

Kurs sztywny

(do koszyka walut)

14.10.1991

Wprowadzenie

systemu pełzającej

dewaluacji

Crawling peg

26.02.1992

Skokowa dewaluacja

złotego o 12%

 

27.08.1993

Skokowa dewaluacja

złotego o 8%

 

16.05.1993

Wprowadzenie

pełzającego pasma wa

hań, +/- 7%

Crawl ing band (kurs pełzający w korytarzu) Korytarz: 14%

1995

Aprecjacja centralnego

parytetu złotego o 6%

(zrównanie kursu

centralnego z kursem

fixingu)

 

26.02.1998

Rozszerzenie pasma

wahań do +/- 10%

Korytarz 20%

28.10.1998

Rozszerzenie pasma

wahań do +/-12, 5%

Korytarz 25%

01.01.1999

Zmiana koszyka walut:

55% euro, 45% dolar

 

25.03.1999

Rozszerzenie pasma

wahań do +/- 15%

Korytarz 30%

11.04.2000

Upłynnienie kursu

Kurs całkowicie płynny (brak korytarza wahań)

Źródło: Gruszecki T., Pieniądz w dziejach gospodarczych Polski, Wyd. KUL, Lublin 2003.

Wskaźniki miesięcznej dewaluacji w Polsce w latach 90-tych

Data

wprowadze

nia

Wskaźnik (%)

14.10.1991

1,8

27.08.1993

1,6

13.09.1994

1,5

30.11.1994

1,4

16.02.1995

1,2

08.01.1996

1,0

26.02.1998

0,8

17.07.1998

0,65

10.09.1998

0,5

25.03.1999

0,3

11.04.2000

-

Źródło: Gruszecki T., Pieniądz w dziejach gospodarczych Polski, Wyd. KUL, Lublin 2003

Wymienialność waluty i jej rodzaje

Wymienialność - gwarantowana prawem możliwości zamiany pieniądza

jednego kraju na, uważany za wymienialny, pieniądz innego kraju, według

jednolitego kursu walutowego. Jest to definicja wymienialności finansowej

(financial convertibility), obok której funkcjonuje pojęcie wymienialności

towarowej (commodity convertibility).

Wymienialność towarowa pieniądza danego kraju polega na jego zdolności

do bezwarunkowej zamiany na towary i usługi. Pieniądz jest więc

towarowo-wymienialny wtedy, gdy stanowi wystarczający tytuł do

nabywania dóbr inwestycyjnych, konsumpcyjnych i usług.

Wymienialność finansowa pozostaje w zależności odwrotnie proporcjonalnej

do ograniczeń dewizowych, przez które rozumie się państwową kontrolę

obrotu dewizowego w danym kraju oraz między nim a zagranicą. Im mniej

restrykcji walutowych stosują władze monetarne danego państwa, tym

więcej wymienialności jego waluty.

Wymienialność walut jest najsilniejszym mechanizmem łączącym gospodarkę

danego kraju z gospodarką światową. Pełniąc tę rolę, wymienialność waluty

danego kraju jest równocześnie odzwierciedleniem zdolności do otwarcia

jego gospodarki wobec świata zewnętrznego, a także jego woli

dokonania tego otwarcia. Obszar wymienialności waluty ma podstawowe

znaczenie dla funkcjonowania rynku dewizowego w kraju funkcjonowania tej

waluty. Im szerszy jest zasięg wymienialności, tym więcej miejsca dla rynku

walutowego oraz w tym większym stopniu może on spełniać swoje funkcje.

Standardy wymienialności walut

 Wymienialność zewnętrzna

 Wymienialność wewnętrzna

 Wymienialność według zaleceń MFW

 Wymienialność całkowita

Wymienialność zewnętrzna

(ang. external convertibility) to zapewnienie przez

władze monetarne jednostkom nierezydującym w

danym kraju swobody w płatnościach z racji

dokonywania transakcji bieżących z rezydentami

danego państwa. Wymiana ta nie podlega

restrykcjom dewizowym w przeciwieństwie do

płatności między państwem a zagranicą,

transakcji jednostek rezydujących w danym kraju

czy też operacji kapitałowych rezydentów i

nierezydentów.

Wymienialna waluta ma zastosowanie zewnętrzne

i jest notowana na międzynarodowym rynku

walutowym.

Wymienialność wewnętrzna



Stosunkowo znacząca modyfikacją było wdrożenie

przez państwa postsocjalistyczne na przełomie lat 80' i

90' nowego standardu - wewnętrznej wymienialności

walut.



Dotyczyła ona przede wszystkim założeń, że

nienaruszony jest swobodny dostęp do dewiz

niezbędnych do płatności z racji większości lub

całkowitej liczby transakcji bieżących; rezydenci mają

obowiązek odsprzedania państwu wpływów z

eksportu w walutach zagranicznych i nie wolno im

posiadać rachunków dewizowych w kraju i poza

jego granicami;



Istnieje zakaz używania waluty krajowej do

fakturowania i płatności w handlu poza granicami

danego kraju oraz są stosowane poważne restrykcje

dewizowe wobec transakcji kapitałowych zagranicą.

Okres wewnętrznej wymienialności

złotego 1990 – 1995

Wewnętrzna wymienialność złotego opierała się na sześciu podstawowych zasadach

:

I. Rezydenci mieli   zapewniony  swobodny dostęp do dewiz potrzebnych do dokonywania
      płatności  na  rzecz  nierezydentów  z  tytułu  większości  transakcji  bieżących.

Powyższa      

zasada obejmowała nie  tylko  podmioty gospodarcze  lecz również  osoby  fizyczne. Była
      ona   realizowana   poprzez   prawo   zakupu   walut   obcych   w    bankach   dewizowych,
      ewentualnie   w   kantorach  ( tylko  osoby   fizyczne )  według   reguły  jednolitego  kursu
walutowego.  
II. Polskie władze walutowe nie stosowały ograniczeń dewizowych wobec większości

transakcji bieżących zawieranych przez nierezydentów. Niektóre istotne restrykcje były

znoszone stopniowo. W szczególności dotyczyło to prawa swobodnego transferu zysków

osiągniętych w Polsce za granicę.

III. Podmioty gospodarcze były zobowiązane do sprowadzania walut obcych do kraju i

odsprzedawania ich państwu. Nie miały również prawa do posiadania rachunków

dewizowych ani w kraju ani za granicą. Zakaz ten nie dotyczył polskich banków

dewizowych.

IV.  Osoby fizyczne były zobowiązane do sprowadzania walut obcych do kraju. Nie miały

jednak obowiązku odsprzedawania ich państwu i mogły posiadać rachunki dewizowe w

polskich bankach.

V. Obowiązywał ustawowy zakaz używania złotego jako waluty fakturowania i

płatności w handlu zagranicznym. Wymóg ten przesądzał o całkowicie wewnętrznym

charakterze pieniądza polskiego.

VI. Utrzymywane były daleko idące ograniczenia dewizowe wobec transakcji

kapitałowych. Dotyczyły one głównie wywozu kapitału z Polski. Import kapitału zarówno

w formie inwestycji bezpośrednich jak i portfelowych był umiarkowanie

reglamentowany i został szybko i w znacznym stopniu  zliberalizowany. Wyjątek w tej

dziedzinie stanowi nabywanie nieruchomości w Polsce  przez cudzoziemców.

Wymienialność według zaleceń

MFW

Wymienialność według zaleceń Międzynarodowego Funduszu Walutowego

(International Monetary Fund convertibility standard) to standard

obowiązujący kraje członkowskie na podstawie artykułu VIII statutu MFW.

Tyczy się to braku restrykcji dewizowych w transakcjach zarówno jeśli

chodzi o rezydentów, jak i nierezydentów, stosowania się do polityki

jednolitego kursu walutowego, stronienia od porozumień walutowych

dyskryminujących inne kraje, a także wykupu waluty innego kraju

członkowskiego MFW pod wpływem władz monetarnych, jednak przy

założeniu, że uczestniczy ona w transakcjach bieżących.

W 1996 około 130 krajów zadecydowało o przestrzeganiu wymagań tego artykułu.
Wymienialność ta występuję w trzech różnych wariantach:

1. jednostkom rezydującym w danym kraju nie zostaje narzucony obowiązek

odsprzedania dewiz państwu oraz sprowadzania ich do kraju, co sprowadza

się do zezwolenia przez władze monetarne na posiadanie rachunków w

zagranicznych bankach;

2. istnieje obowiązek sprowadzania dewiz do kraju, ale nie jest obowiązkowa

ich odsprzedaż;

3. narzucony jest obowiązek zarówno sprowadzania jak i odsprzedaży dewiz

.

Wymienialność całkowita

Wymienialność całkowita (ang. total convertibilty) to

założenie o niczym nieograniczonej zdolności do

wypełniania międzynarodowych funkcji oraz

niestosowaniu się do żadnych restrykcji

dewizowych bez względu na podmiot wymiany czy

przedmiot i rodzaj transakcji.

Już 1 maja 1996 aż 44 kraje stosowały standard

całkowitej wymienialności waluty. Różnica między

wymienialnością całkowitą waluty a

wymienialnością zgodną z zasadami MFW: istnieje

kilka różnic przejawiających się przede wszystkim w

stopniu i zakresie reglamentacji obrotów

kapitałowych.

Funkcje kursu walutowego

Informacyjna

– informuje krajowe podmioty o cenie walut obcych
– pomaga podjąć decyzje odnośnie transakcji

zagranicznych, pomaga ocenić konkurencyjność
firmy na w perspektywie rynków i cen światowych

Cenotwórcza

– przenosi zagraniczny układ i relacje cen na rynek

krajowy

– np. bezpośrednio determinuje krajowe ceny

towarów importowanych

– pośrednio wpływa na ceny towarów krajowych,

które mają konkurencję zagraniczną

Zmiany poziomu kursu

walutowego

Urzędowa

• Dewaluacja – zmiana cen przez władze walutowe (z reguły

bank centralny) polegająca na podwyższenie ceny walut

zagranicznych w walucie krajowej

• Rewaluacja – zmiana cen przez władze walutowe (z reguły

bank centralny) polegająca na obniżeniu ceny walut

zagranicznych w walucie krajowej

Rynkowa

• Deprecjacja – podwyższenie cen walut zagranicznych

(niekoniecznie w równym stopniu każdej waluty) na rynku

walutowym

• Aprecjacja – obniżenie cen walut zagranicznych

(niekoniecznie w równym stopniu każdej waluty) na rynku

walutowym

Podaż funtów na rynku walutowym

W miarę wzrostu ceny funta w złotych
(dewaluacja, deprecjacja złotego) polskie
towary i usługi relatywnie tanieją w
funtach.

Rośnie popyt na polskie towary, co zwiększy
wymianę funtów na złote potrzebne do
zakupu polskich towarów przez importerów
brytyjskich.

Wzrośnie podaż funtów na rynku
walutowym, ponieważ słabnący złoty
będzie sprzyjał wzrostowi eksportu.

S

D

Kurs równowagi na rynku walutowym

Podaż funtów

Kurs
walutowy
(St)

So

Qo

Popyt na
funty

1 ₤ = 7 zł

1 ₤ = 3 zł

1 ₤ = 5 zł

Ilość funtów

Kurs równowagi

Wpływ inflacji na kurs równowagi waluty

zagranicznej

1.Ekspansywna polityka pieniężna w Polsce = wzrost akcji
kredytowej i wzrost podaży złotego. W efekcie rosną ceny
w Polsce – inflacja.
2.Ceny eksportowe przy niezmienionym kursie również
rosną.
3.W efekcie wzrostu cen towarów eksportowanych spada
popyt zagraniczny na te towary.
4.Zmniejszają się wpływy walutowe eksporterów

a) zmniejsza się też podaż waluty zagranicznej na
rynku do S’
b) spada kurs waluty krajowej (rośnie kurs
zagranicznej do s

2

)

5. Wzrost cen krajowych prowadzi do relatywnego
potanienia wyrobów importowanych a więc:

a) rośnie popyt na walutę zagraniczną (do D’)
b)

rośnie kurs waluty zagranicznej

(spada krajowej

do s

3

)

s

3

deprecjacja
waluty
krajowej

Ilość
waluty

Kurs

walu
ty

S
’

D

D
`

S

1

Q

1

Q

3

S

Q

2

s

2

1. Spadek podaży
waluty zagranicznej
(maleje eksport)

2. Wzrost popytu na
walutę zagraniczną
(towary zagraniczne
tanieją)

Skutki inflacji dla równowagi

kursowej

Jeśli na skutek krajowej polityki monetarnej
podaż złotych przeważa popyt, ceny krajowych
towarów i usług wzrosną (inflacja).

Jeśli kurs (funt – złoty) pozostanie bez zmian
(czasowo), ceny towarów i usług
eksportowanych do Wielkiej Brytanii również
wzrosną (w funtach). Eksport spadnie, co
spowoduje spadek podaży waluty zagranicznej.

Rosnące ceny krajowe zmniejszą popyt na towary
polskie i polską walutę (wzrośnie popyt na
walutę zagraniczną).

S

D

Kurs równowagi na rynku

walutowym-wpływ inflacji

Podaż funtów

Kurs
walutowy
(St)

So

Qo

Popyt na
funty

S

1

S’

D’

Q

2

Q

3

Mechanizmy korygujące kursu

walutowego

Zmiana kursu walutowego wpływa na

konkurencyjność gospodarki danego kraju
względem gospodarek innych krajów.

Aprecjacja waluty powoduje obniżenie

opłacalności eksportu oraz obniżkę cen towarów
importowanych.

Deprecjacja waluty powoduje wzrost opłacalności

eksportu oraz podwyżkę cen towarów
importowanych, co prowadzi do wzrostu inflacji
w kraju.

Dylematy polityki dostosowawczej

Czy neutralizować inflacyjne zagrożenia, wynikające z

nadmiernej deprecjacji kursu walutowego

, i

preferować środki do umacniania waluty krajowej, bez
względu na wynik bilansu obrotów bieżących
(podniesienie dyscypliny budżetowej i zaostrzenie polityki
pieniężnej kraju)?

Czy bronić interesów krajowych producentów i eksporterów

narażonych w danym okresie na zbyt silną konkurencję
międzynarodową (uruchomienie mechanizmów
korygujących rynkowe zmiany kursu walutowego w celu
osłabienia waluty krajowej - dewaluacja)?

(założenia RPP, opinia RPP o budżecie, założenia do ustawy

budżetowej)

Rola oczekiwań na rynku

walutowym

Oczekiwania są istotne na rynku walutowym tak jak na innych rynkach

finansowych, np. rynku akcji (tak jak inwestorzy kupują akcje tych firm po

których oczekują relatywnie najlepszych wyników finansowych tak kupują

też waluty, które mają największe szanse na wzrost wartości – kupuj tanio,

sprzedawaj drogo)

• oczekiwania mogą dotyczyć

• rozwoju ekonomicznego kraju, który odzwierciedlany jest w

danych makroekonomicznych

• sytuacji politycznej w kraju i jej potencjalnego wpływu na decyzje

gospodarcze

• sytuacji społecznej, która oddziałuje na sytuację polityczną,

• powyższe czynniki wpływają na oczekiwania inflacyjne i na

postrzeganie ryzyka inwestycyjnego związanego z inwestycjami w

danym kraju

• wyższe oczekiwania

inflacyjne oznaczają presję na deprecjację

waluty

• podobnie działa oczekiwanie wzrostu ryzyka inwestycyjnego

– część czynników może działać w przeciwnych kierunkach, np. wyższy

wzrost gospodarczy zmniejsza potencjalne ryzyko inwestycyjne

ale

zwiększa oczekiwania inflacyjne

– na oczekiwania inwestorów związane z kursem walutowym wpływa też

wiarygodność banku centralnego

• oczekiwania zmian w składzie rady polityki pieniężnej mogły np.

przyczynić się do deprecjacji złotego wobec euro

• oczekiwania wobec polityki monetarnej prowadzonej przez bank centralny

Rola oczekiwań na rynku

walutowym

• Rozwój teorii ekonomii oraz badania empiryczne wskazują na

istotną rolę oczekiwań - w tym oczekiwań inflacyjnych - w relacjach

makroekonomicznych.

• Można wyróżnić trzy, wzajemnie ze sobą powiązane, przesłanki

zainteresowania banków centralnych problematyką oczekiwań

inflacyjnych.

Po pierwsze, oczekiwania te są jednym z czynników mogących

wywierać wpływ na zachowania w sferach konsumpcji,

oszczędzania, przetargów płacowych itp., a poprzez nie - na

procesy cenowe w gospodarce. W zależności od siły wpływu zmian

stóp procentowych banku centralnego na oczekiwania inflacyjne,

mogą one być istotnym elementem mechanizmu transmisji

impulsów polityki pieniężnej.

Po drugie, w stopniu, w jakim stanowią nieobciążony estymator

przyszłej dynamiki cen, mogą być cennym źródłem informacji

możliwym do wykorzystania w analizach typu antycypacyjnego,

m.in. w prognozach makroekonomicznych stanowiących podstawę

decyzji władz monetarnych.

Po trzecie, oczekiwania inflacyjne różnych grup podmiotów

rynkowych (konsumentów, przedsiębiorstw, sektora finansowego)

są miernikiem wiarygodności banku centralnego i określają stopień

przekonania co do możliwości realizacji jego statutowego celu,

stabilności cen. Jest to szczególnie ważne w reżimie

bezpośredniego celu inflacyjnego.

Skala deprecjacji/aprecjacji

złotego

stara wartość dolara w złotych

– nowa wartość dolara w złotych

Wielkość deprecjacji/aprecjacji = ----------------------------------------------------------------------------------
złotego w dolarach nowa wartość złotego w funtach

nowa wartość dolara w złotych

– stara wartość dolara w

złotych

Wielkość deprecjacji/aprecjacji = -------------------------------------------------------------------
dolara w złotych stara wartość dolara w złotych

Przykład liczbowy

NOTOWANIA

USD

/

PLN

=

3,1983/3,1

993

WALUTA

BAZOWA

WALUTA

KWOTOWAN

A

KURS KUPNA

WALUTY

BAZOWEJ

Za 1 dolara dostaniemy 3,1983 złotego, w sytuacji

gdy chcemy dolary sprzedać, a kupić złote.

KURS SPRZEDAŻY

WALUTY BAZOWEJ

Za 1 dolara trzeba zapłacić 3,1993 złotego, w

sytuacji gdy chcemy dolary kupić, za złote.

KWOTUJĄCY WYRAŻA CHĘĆ

ZAKUPU

WALUTY BAZOWEJ

KWOTUJĄCY WYRAŻA CHĘĆ

SPRZEDAŻY

WALUTY BAZOWEJ

BID

ASK - OFFER