Otyłość

Otyłość staje się światową epidemią. Z

roku na rok stale wzrasta liczba osób,

u których rozpoznaje się nadwagę i

leczy jej następstwa.

Epidemiologia w Polsce:

Badanie przeprowadzane w ramach

Programu „Wczesna profilaktyka

nadciśnienia tętniczego oraz nadwagi i

otyłości u dzieci i młodzieży w Łodzi” w

roku szkolnym 2005/2006, które objęło

ponad 27 tysięcy łódzkich dzieci i

młodzieży wykazało, że nadwaga i

otyłość dotyczy około 15,7% dzieci i

młodzieży w wieku szkolnym i występuje

z podobną częstością u obu płci.

Uśredniając wyniki różnych badań
przeprowadzanych w ostatnich latach
na różnych grupach populacyjnych
Polski można stwierdzić, że w
przybliżeniu ok. 50% dorosłych kobiet i
ok. 60% dorosłych mężczyzn w Polsce
ma BMI powyżej 25 czyli ma nadwagę
lub otyłość (łącznie). Przy czym nadwagę
ma od 30 do ponad 40% społeczeństwa, a
otyłość od kilkunastu do ponad 20% Polaków

U kobiet otyłość jest najczęstsza w
wieku późnej dojrzałości i wczesnej
starości, natomiast u mężczyzn
występuje ona często już w okresie
wczesnej dojrzałości i zapadalność
na nią w późniejszych okresach
życia mężczyzn nie wykazuje tak
znacznego skoku jak to się dzieje u
kobiet.

Przyczyny otyłości:

• Czynniki genetyczne 20%;

• Zaburzenia czynności gruczołów wydzielania

wewnętrznego;

• Niewłaściwy skład diety, częstość i obfitość

spożywanych posiłków;

• Zażywanie niektórych leków lub uszkodzenie

podwzgórza mózgu;

• Uwarunkowania psychospołeczne ("zajadanie

stresów", niekorzystne nawyki żywieniowe w

rodzinie) i ekonomiczne;

• Także skutkiem niedożywienia płodu, które jest

rekompensowane w okresie pourodzeniowym lepszą

przyswajalnoścą pokarmu oraz wzmożonym

łaknieniem;

• Brak aktywności ruchowej.

Należna masa ciała

O prawidłowej masie ciała mówimy
wtedy, gdy tzw. beztłuszczowa masa
ciała (czyli wszystko oprócz tłuszczu)
i tkanka tłuszczowa pozostają w
stosunku do siebie we właściwych
proporcjach. Masę ciała zawsze
odnosi się do wzrostu, tzn. osoba o
danym wzroście powinna ważyć
określoną ilość kilogramów.

BMI (Body Mass Index)

czyli Wskaźnik Masy Ciała
charakteryzuje relację pomiędzy masą
ciała a wzrostem. Obliczając BMI
możemy określić ilość tkanki
tłuszczowej w organizmie. Liczne
badania epidemiologiczne wykazały, że
BMI dobrze koreluje z masą tej tkanki
oraz umożliwia ocenę zagrożenia
śmiertelnością i chorobowością.

Klasyfikacja
zaburzeń masy
ciała

BMI (kg/m2)

Ryzyko chorób
towarzyszących
otyłości

Niedowaga

<18,5

Niskie (ale
zwiększone ryzyko
innych
problemów)

Norma

18,5- 24,9

Średnie

Nadwaga

>=25

Okres przed
otyłością

25,0- 29,9

Podwyższone

I º otyłości

30,0- 34,9

Umiarkowanie
podwyższone

II º otyłości

35,0- 39,9

Wysokie

III º otyłości

>= 40

Bardzo wysokie

Uwaga!!!

BMI nie jest wiarygodnym wskaźnikiem

zagrożenia chorobami dla poniższych

grup osób :

• kobiety ciężarne
• sportowcy oraz osoby o rozbudowanej

tkance mięśniowej

• rosnące dzieci
• osoby w starszym wieku, u których

trudno dokonać dokładnych pomiarów

wzrostu

Inny wskaźnik antropometryczny służący do

stwierdzenia otyłości to pomiar masy należnej

oraz względnej masy ciała. Obliczenia tych dwóch

wskaźników dokonuje się w następujący sposób:

należna

= (wzrost(w cm) - 100) - 10%(z tej

zawartości) - dla kobiet

- 5%(z tej

zawartości) - dla mężczyzn

Względna masa ciała = (M

aktualna

/ M

należna

) x 100%

Wynik uzyskany interpretujemy następująco:

– < 90% - niedowaga (niedobór masy ciała)

– 90-110% - prawidłowa masa ciała

– 110-120% - nadwaga

– > 120% - otyłość

– > 140% - otyłość olbrzymia

WHR ( waist to hip ratio)

W celu określenia rozmieszczenia tłuszczu

najczęściej mierzy się obwód talii (cm) w połowie

odległości między dolnym brzegiem żeber a

górnym grzebieniem kości biodrowej oraz obwód

bioder (cm) określający najszerszy wymiar na

wysokości krętarza większego. Po dokonaniu

pomiarów określa się stosunek obwodów talii do

bioder tzw. WHR.

• Jeżeli wskaźnik WHR =>0,8 u kobiet, WHR =>od

1,0 u mężczyzn mówimy o otyłości typu jabłko

czyli tzw. Otyłości wisceralnej.

• WHR <0,8 u kobiet, <1,0 u mężczyzn wówczas

mówimy o otyłości udowo-pośladkowej.

Obwód pasa

• Otyłość brzuszna w Europie

rozpoznawana jest gdy obwód talii

wynosi co najmniej 80 cm u kobiet i 94

cm u mężczyzn

• Mężczyźni z obwodem talii powyżej 102 cm są

4,5 raza bardziej narażeni na występowanie

cukrzycy insulinozależnej w porównaniu do

mężczyzn z obwodem pasa poniżej 94 cm.

• Kobiety z obwodem pasa powyżej 88 cm są

3,8 raza bardziej narażone na wystąpienie

cukrzycy typu II w porównaniu do kobiet z

obwodem pasa poniżej 80 cm.

Klasyfikacja otyłości

• pierwotna- czyli taką, która powstaje

w wyniku współdziałania czynników
genetycznych (predyspozycje
genetyczne) i środowiskowych (dieta,
tryb życia), a jej przyczyną nie jest
inna choroba pierwotna,

• wtórna- jest następstwem chorób,

które powodują zaburzenie tej
równowagi.

ze względu na liczbę

adipocytów w tkance

tłuszczowej

• hiperplastyczna ( charakteryzująca się nadmierna

liczbą adipocytów w tkance tłuszczowej ; prawidłowa

ilość 2-3*10

, otyłość hiperplastyczna -10-12*10

• hipertroficzna ( powiększenie wielkości adipocytów

do wielkości 1-2mg lipidów na komórkę przy

prawidłowej wielkości 0,5 mg/ komórkę.

• mieszana – gdy oba te zjawiska występują

jednocześnie

Chudnięcie wiąże się ze zmniejszaniem rozmiarów

adipocytów , nie zaś ich liczby. Tak więc liczba

adipocytów warunkuje odpowiednio minimalną

możliwą masę ciała i obniżenie jej poniżej pewnego

poziomu staje się możliwe tylko za cenę znacznego

niedożywienia.

Ze względu na umiejscowienie

tkanki tłuszczowej

• Gynoidalna lokalizacja

tłuszczu w okolicy bioder,
pośladków i ud
(obwodowa, pośladkowo-
udowa)- typ gruszka

• Androidalna lokalizacja

tłuszczu w okolicy
brzusznej, również w jamie
brzusznej, (centralna,
brzuszna ) – typ jabłka

Wzrost ryzyka chorób u osób otyłych w

porównaniu do osób o prawidłowej masie ciała:

> 3-krotnie

2- 3 krotnie

1 – 2 krotnie

- cukrzyca typu 2
- nadciśnienie
tętnicze
- dyslipidemia
- choroby
pęcherzyka
żółciowego
- insulinooporność
- zespół bezdechu
sennego

- choroba

niedokrwienna
serca
- choroba
zwyrodnieniowa

stawów (kolan)
- dna
moczanowa

-rak (piersi u kobiet)
po menopauzie,
endometrium, okrężnicy)
-Zaburzenia
dotyczące hormonów
płciowych
- Zespół policystycznych
jajników
-Upośledzenie
płodności
-Nieprawidłowości
płodu
- bóle krzyża
- zwiększone ryzyko
anestezjologiczne.

Leczenie otyłości

Podstawą leczenia otyłości jest
uzyskanie ujemnego bilansu
energetycznego poprzez:

• Zalecenia dietetyczne,
• Aktywność fizyczną,
• Modyfikacje zachowań,
• Farmakoterapię.

Leczenie powinno być

nastawione:

• na ubytek masy ciała,

• głównie na poprawę zaburzeń metabolicznych i

komplikacji towarzyszących otyłości: nadciśnienia,

cukrzycy, dyslipidemii, zaburzeń oddechowych

(zespół bezdechu w czasie snu) i sercowo-

naczyniowych (niewydolność wieńcowa i krążenia).

• poprawę stanu psychicznego i socjalnego.

Leczenie otyłego pacjenta musi być indywidualnie

dostosowane do wieku, płci, stopnia zaawansowania

i typu otyłości, czynników ryzyka metabolicznego i

chorób towarzyszących. Doraźnym celem leczenia

powinna być redukcja 10% aktualnej masy ciała w

okresie 3–6 miesięcy

Leczenie dietetyczne

Podstawą leczenia otyłości jest szkolenie

pacjentów i indywidualne dostosowanie

zaleceń dietetycznych. Stosunkowo

niewielkie zmniejszenie ilości

spożywanych kalorii (deficyt dzienny

500–1000 kcal) jest najważniejszą częścią

składową programu dietetycznego. Dieta

powinna uwzględniać wszystkie

niezbędne dla organizmu składniki w

odpowiednio zmniejszonej ilości.

Aktywność fizyczna:

– przyspiesza chudnięcie,
– ułatwia zmniejszenie ilości tkanki
tłuszczowej, zabezpieczając
równocześnie sprawność mięśniową,
– koryguje zaburzenia metaboliczne,
– zwiększa wydolność fizyczną,
– poprawia samopoczucie

*dostosowana do możliwości pacjenta.

Wysiłek fizyczny zalecany dla

otyłych:

• Rodzaj: marsz, pływanie, jazda na

rowerze, na nartach, gra w piłkę, tenis.

• Częstość: 5 razy w tygodniu.
• Czas trwania: powyżej 30 minut
• Intensywność w zakresie 50–70%

maksymalnej częstości serca; niższą
intensywność równoważyć
zwiększeniem czasu aktywności
fizycznej.

Farmakologia

Leki jako element wspomagający
kurację odchudzającą mogą być
stosowane u osób otyłych (BMI > 30
kg/m2) lub pacjentów z nadwagą z
BMI >27 kg/m2, u których istnieją
dodatkowe czynniki ryzyka związane
z otyłością (cukrzyca typu 2,
dyslipidemia).

Wskazane wdrążenie

farmakoterapii:

• trudności z uzyskaniem ubytku masy

ciała,

• okres menopauzy,
• rzucenie palenia papierosów,
• sezonowa choroba afektywna,
• po stosowaniu diety Cambridge,
• zespół policystycznych jajników,
• efekt jo-jo.

Mechanizmy działania leków

stosowanych w leczeniu

otyłości

• hamowanie łaknienia (leki

serotoninergiczne: sibutramina-
Meridia),

• zmniejszanie trawienia pokarmów i

wchłaniania tłuszczów w jelitach
(inhibitory lipazy: orlistat – Xenical),

• działające termogenicznie (leki

noradrenergiczne: sibutramina
Meridia, efedryna, kofeina).

Leczenie chirurgiczne

Do leczenia chirurgicznego mogą być

zakwalifikowane jedynie osoby z otyłością

olbrzymią (BMI > 40 lub > 35 z wysokim

ryzykiem chorób towarzyszących

zagrażających życiu), po próbie leczenia

zachowawczego z zastosowaniem diety i

farmakoterapii, uświadomione o ryzyku

związanym z leczeniem chirurgicznym.

Operacje, które ograniczają przechodzenie

pokarmu i jego wchłanianie, typu

gastroplastyki i zespolenia żołądkowego

metodą Roux–Y, mogą być wykonywane

jedynie w wyspecjalizowanym ośrodku.

Document Outline