CZYNNIKI ZMIENIAJĄCE
CZYNNIKI ZMIENIAJĄCE
KINETYKĘ LEKÓW
KINETYKĘ LEKÓW
–
wiek
wiek
–
masa ciała
masa ciała
–
płeć
płeć
–
ciąża
ciąża
–
dieta
dieta
–
stereoizomeria
stereoizomeria
–
czynniki środowiska
czynniki środowiska
–
genotypy
genotypy
–
choroby
choroby
–
interakcje (leki, składniki
interakcje (leki, składniki
diety)
diety)
ROZBIEŻNOŚĆ MIĘDZY DAWKĄ LEKU A
ROZBIEŻNOŚĆ MIĘDZY DAWKĄ LEKU A
WYNIKIEM DZIAŁANIA LECZNICZEGO
WYNIKIEM DZIAŁANIA LECZNICZEGO
NIEPOWODZENIE TERAPEUTYCZNE
NIEPOWODZENIE TERAPEUTYCZNE
OBJAWY ZATRUCIA
OBJAWY ZATRUCIA
Ważne
Ważne
– dla leków o wąskim współczynniku terapeutycznym
– dla leków o wąskim współczynniku terapeutycznym
i dużej sile działania
i dużej sile działania
np. glikozydy nasercowe, leki przeciwarytmiczne,
np. glikozydy nasercowe, leki przeciwarytmiczne,
przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne, niektóre antybiotyki,
przeciwpadaczkowe, przeciwdepresyjne, niektóre antybiotyki,
sulfonamidy, sole litu
sulfonamidy, sole litu
TERAPIA MONITOROWANA (TDM)
TERAPIA MONITOROWANA (TDM)
INDWIDUALIZOWANIE FARMAKOTERAPII
INDWIDUALIZOWANIE FARMAKOTERAPII
PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE
PRAKTYCZNE WYKORZYSTANIE
FARMAKOKINETYKI
FARMAKOKINETYKI
RACJONALIZACJA TERAPII
RACJONALIZACJA TERAPII
SKUTECZNOŚĆ
SKUTECZNOŚĆ
BEZPIECZEŃSTWO
BEZPIECZEŃSTWO
TERAPIA MONITOROWANA
TERAPIA MONITOROWANA
STĘŻENIAMI LEKÓW
STĘŻENIAMI LEKÓW
W PŁYNACH BIOLOGICZNYCH
W PŁYNACH BIOLOGICZNYCH
(surowica, krew, mocz i inne)
(surowica, krew, mocz i inne)
Działanie
zmierzające
do
takiego
Działanie
zmierzające
do
takiego
dawkowania
leków
dawkowania
leków
u chorego, aby stężenia mieściły się w
u chorego, aby stężenia mieściły się w
zakresie stężeń terapeutycznych dla danego
zakresie stężeń terapeutycznych dla danego
leku
leku
ZASADY TDM
ZASADY TDM
Podawanie wielokrotne – pomiar w stanie stacjonarnym
Podawanie wielokrotne – pomiar w stanie stacjonarnym
Stan stacjonarny – po 5 okresach półtrwania leku
Stan stacjonarny – po 5 okresach półtrwania leku
Nie wolno pobierać krwi na oznaczenie stężenia leku w fazie
Nie wolno pobierać krwi na oznaczenie stężenia leku w fazie
dystrybucji
dystrybucji
Wynik stężenia zawsze korelować ze stanem klinicznym
Wynik stężenia zawsze korelować ze stanem klinicznym
pacjenta
pacjenta
WSKAZANIA KLINICZNE
WSKAZANIA KLINICZNE
DO PODJĘCIA TERAPII MONITOROWANEJ
DO PODJĘCIA TERAPII MONITOROWANEJ
–
Brak spodziewanego efektu leczniczego lub wystąpienie
Brak spodziewanego efektu leczniczego lub wystąpienie
objawów toksycznych
objawów toksycznych
–
Brak możliwości kontroli skuteczności i siły farmakologicznego
Brak możliwości kontroli skuteczności i siły farmakologicznego
działania leku
działania leku
–
Objawy choroby zbliżone do objawów przedawkowania
Objawy choroby zbliżone do objawów przedawkowania
(digoksyna, teofilina)
(digoksyna, teofilina)
–
Różnice międzyosobnicze farmakokinetyki (wiek, genotyp)
Różnice międzyosobnicze farmakokinetyki (wiek, genotyp)
–
Współistnienie innych chorób (nerki, ciężkie schorzenia
Współistnienie innych chorób (nerki, ciężkie schorzenia
wątroby)
wątroby)
–
Możliwość interakcji
Możliwość interakcji
–
Leczenie wysokimi dawkami leków pod kontrolą stężenia
Leczenie wysokimi dawkami leków pod kontrolą stężenia
(ochrona przed toksycznym działaniem)
(ochrona przed toksycznym działaniem)
KRYTERIA WYBORU LEKÓW
KRYTERIA WYBORU LEKÓW
DO MONITOROWANIA
DO MONITOROWANIA
–
Wąski współczynnik terapeutyczny
Wąski współczynnik terapeutyczny
–
Niebezpieczne działania toksyczne i trudny
Niebezpieczne działania toksyczne i trudny
do uchwycenia
do uchwycenia
końcowy efekt kliniczny
końcowy efekt kliniczny
–
Znaczna współzależność między stężeniem a
Znaczna współzależność między stężeniem a
działaniem
działaniem
–
Zastosowanie w chorobach zagrażającym
Zastosowanie w chorobach zagrażającym
życiu
życiu
–
Farmakokinetyka nieliniowa
Farmakokinetyka nieliniowa
WYKAZ LEKÓW, KTÓRYCH STOSOWANIE
WYKAZ LEKÓW, KTÓRYCH STOSOWANIE
JEST ZALECANE
JEST ZALECANE
W OPARCIU O RUTYNOWĄ TDM
W OPARCIU O RUTYNOWĄ TDM
–
GLIKOZYDY NASERCOWE
GLIKOZYDY NASERCOWE
–
LEKI PRZECIWARYTMICZNE
LEKI PRZECIWARYTMICZNE
–
LEKI PRZECIWPADACZKOWE
LEKI PRZECIWPADACZKOWE
–
TRÓJPIERŚCIENIOWE LEKI
TRÓJPIERŚCIENIOWE LEKI
PRZECIWDEPRESYJNE
PRZECIWDEPRESYJNE
–
ANTYBIOTYKI AMINOGLIKOZYDOWE
ANTYBIOTYKI AMINOGLIKOZYDOWE
–
TEOFILINA, METOTREKSAT, SOLE LITU
TEOFILINA, METOTREKSAT, SOLE LITU
–
CYKLOSPORYNA, TAKROLIMUS, SIROLIMUS
CYKLOSPORYNA, TAKROLIMUS, SIROLIMUS
WSKAZANIA DO MONITOROWANIA
WSKAZANIA DO MONITOROWANIA
GLIKOZYDY NASERCOWE
GLIKOZYDY NASERCOWE
–
Sytuacja, w której lekarz spostrzega istotną rozbieżność
Sytuacja, w której lekarz spostrzega istotną rozbieżność
między spodziewanym a uzyskiwanym efektem terapii
między spodziewanym a uzyskiwanym efektem terapii
–
Objawy choroby zbliżone do objawów powikłań
Objawy choroby zbliżone do objawów powikłań
ponaparstnicowych
ponaparstnicowych
OIOK
OIOK
ciężki stan chorego
ciężki stan chorego
interakcje
interakcje
np.
np.
wymioty lub arytmia komorowa - objawy choroby
wymioty lub arytmia komorowa - objawy choroby
podstawowej czy przedawkowanie
podstawowej czy przedawkowanie
WSKAZANIA DO MONITOROWANIA
WSKAZANIA DO MONITOROWANIA
LEKI PRZECIWDEPRESYJNE
LEKI PRZECIWDEPRESYJNE
–
Interakcje
Interakcje
–
Choroby serca, nerek, wątroby
Choroby serca, nerek, wątroby
–
Brak skuteczności działania, nasilenie objawów depresji
Brak skuteczności działania, nasilenie objawów depresji
–
Podeszły wiek: zaburzenia metabolizmu, wydalania, brak
Podeszły wiek: zaburzenia metabolizmu, wydalania, brak
współpracy chorego z lekarzem (compliance)
współpracy chorego z lekarzem (compliance)
–
Podawanie dużych dawek leków, podejrzanie
Podawanie dużych dawek leków, podejrzanie
przedawkowania
przedawkowania
–
Genetyczne uwarunkowany polimorfizm utleniania - duże
Genetyczne uwarunkowany polimorfizm utleniania - duże
międzyosobnicze różnice w eliminacji u EM i PM
międzyosobnicze różnice w eliminacji u EM i PM
WSKAZANIA DO
WSKAZANIA DO
MONITOROWANIA LEKÓW
MONITOROWANIA LEKÓW
–
Niewydolność nerek, wątroby
Niewydolność nerek, wątroby
–
Interakcje (salicylany,
Interakcje (salicylany,
sulfonamidy)
sulfonamidy)
–
Leczenie dużymi dawkami
Leczenie dużymi dawkami
METOTREKSAT
METOTREKSAT
–
Wąski współczynnik terapeutyczny
Wąski współczynnik terapeutyczny
–
Międzyosobnicze różnice w farmakokinetyce
Międzyosobnicze różnice w farmakokinetyce
–
Niewydolność nerek, wątroby
Niewydolność nerek, wątroby
–
Palacze i chorzy spożywający dużo tłuszczów - bardzo szybka eliminacja
Palacze i chorzy spożywający dużo tłuszczów - bardzo szybka eliminacja
TEOFILINA
TEOFILINA
WSKAZANIA DO
WSKAZANIA DO
MONITOROWANIA LEKÓW
MONITOROWANIA LEKÓW
–
Ze względu na toksyczność i wąski współczynnik
Ze względu na toksyczność i wąski współczynnik
terapeutyczny
terapeutyczny
–
Niewydolność nerek
Niewydolność nerek
–
Interakcje (kardiotoksyczność soli litu nasilają
Interakcje (kardiotoksyczność soli litu nasilają
środki znieczulenia ogólnego, indometacyna
środki znieczulenia ogólnego, indometacyna
,
,
tiazydowe leki moczopędne
tiazydowe leki moczopędne
)
)
LIT
LIT
–
Nefrotoksyczność
Nefrotoksyczność
–
Zróżnicowana farmakokinetyka u chorych
Zróżnicowana farmakokinetyka u chorych
–
Interakcje (substraty dla CYP3A4: erytromycyna,
Interakcje (substraty dla CYP3A4: erytromycyna,
werapamil
werapamil
,
,
doustne
doustne
środki antykoncepcyjne, androgeny, sok grejpfrutowy -
środki antykoncepcyjne, androgeny, sok grejpfrutowy -
zwiększenie toksyczności
zwiększenie toksyczności
osłabienie działania - dziurawiec, ryfampicyna, fenobarbital,
osłabienie działania - dziurawiec, ryfampicyna, fenobarbital,
fenytoina
fenytoina
LEKI IMMUNOSUPRESYJNE
LEKI IMMUNOSUPRESYJNE
KORZYŚCI Z TERAPII MONITOROWANEJ
–
Ograniczenie zużycia drogich leków
Ograniczenie zużycia drogich leków
–
Skrócenie czasu hospitalizacji
Skrócenie czasu hospitalizacji
–
Zmniejszenie kosztów leczenia
Zmniejszenie kosztów leczenia
–
Leczenie wysokimi dawkami leków pod kontrolą stężenia
Leczenie wysokimi dawkami leków pod kontrolą stężenia
(metotreksat)
(metotreksat)
–
Racjonalizacja farmakoterapii
Racjonalizacja farmakoterapii