Podstawy psychologii

Podstawy psychologii

inwestowania

inwestowania

Materiały szkoleniowe

Materiały szkoleniowe

KNRK Hossa ProCapital

KNRK Hossa ProCapital

Sfery psychologii

Sfery psychologii

inwestowania

inwestowania



Sfera poznawcza (heurystyki)

Sfera poznawcza (heurystyki)



Sfera emocjonalna

Sfera emocjonalna



Sfera motywacyjna (preferencje)

Sfera motywacyjna (preferencje)

Sfera poznawcza

Sfera poznawcza

Heurystyka – szybko formułowana opinia służąca

Heurystyka – szybko formułowana opinia służąca

rozwiązywaniu złożonych problemów

rozwiązywaniu złożonych problemów

–

Nadmierna pewność siebie

Nadmierna pewność siebie

–

Nadmierny optymizm

Nadmierny optymizm

–

Iluzja kontroli

Iluzja kontroli

–

Błąd konfirmacji

Błąd konfirmacji

–

Efekt myślenia wstecznego

Efekt myślenia wstecznego

–

Heurystyka dostępności

Heurystyka dostępności

–

Heurystyka kotwiczenia

Heurystyka kotwiczenia

–

Heurystyka afektu

Heurystyka afektu

–

Dysonans poznawczy

Dysonans poznawczy

–

Błąd atrybucji

Błąd atrybucji

–

Heurystyka reprezentatywności

Heurystyka reprezentatywności

–

Nadmierne dążenie do identyfikacji struktur

Nadmierne dążenie do identyfikacji struktur

Nadmierna pewność siebie

Nadmierna pewność siebie

Oznacza nadmierną wiarę we własne

Oznacza nadmierną wiarę we własne

umiejętności i wiedzę.

umiejętności i wiedzę.

-

Czy uważasz się za mądrzejszego niż przeciętny poziom?

Czy uważasz się za mądrzejszego niż przeciętny poziom?

-

Czy Twoje umiejętności prowadzenia samochodu są lepsze /

Czy Twoje umiejętności prowadzenia samochodu są lepsze /

gorsze od przeciętnych?

gorsze od przeciętnych?

Wynikiem nadmiernej pewności siebie

Wynikiem nadmiernej pewności siebie

jest:

jest:

-

wysoka aktywność inwestora

wysoka aktywność inwestora

-

nieprzygotowanie

nieprzygotowanie

Nadmierny optymizm

Nadmierny optymizm



Zawyżanie prawdopodobieństw

Zawyżanie prawdopodobieństw

zdarzeń pozytywnych

zdarzeń pozytywnych



Niedoszacowanie prawdopodobieństw

Niedoszacowanie prawdopodobieństw

zdarzeń negatywnych

zdarzeń negatywnych

Inwestor odczuwa

Inwestor odczuwa

nadzieję,

nadzieję,

która

która

ogranicza obiektywizm oceny sytuacji

ogranicza obiektywizm oceny sytuacji





„te akcje na pewno urosną”

„te akcje na pewno urosną”

Iluzja kontroli

Iluzja kontroli



Kiedy postawisz wyższą stawkę –

Kiedy postawisz wyższą stawkę –

przed czy po rzucie monetą?

przed czy po rzucie monetą?



Iluzja kontroli świadczy o skłonności

Iluzja kontroli świadczy o skłonności

ludzi do myślenia magicznego

ludzi do myślenia magicznego



Inwestorzy wyobrażają sobie, że

Inwestorzy wyobrażają sobie, że

potrafią wpływać na kurs akcji

potrafią wpływać na kurs akcji

(abstrahujemy od inwestorów

(abstrahujemy od inwestorów

dysponujących naprawdę dużymi

dysponujących naprawdę dużymi

kapitałami)

kapitałami)

Błąd konfirmacji

Błąd konfirmacji

Polega na przywiązywaniu większej

Polega na przywiązywaniu większej

wagi do faktów (argumentów)

wagi do faktów (argumentów)

zgodnych z dotychczasowymi

zgodnych z dotychczasowymi

poglądami (przewidywaniami) i

poglądami (przewidywaniami) i

jednoczesnym ignorowaniu bądź

jednoczesnym ignorowaniu bądź

wyszukiwaniu z mniejszą

wyszukiwaniu z mniejszą

starannością faktów (argumentów)

starannością faktów (argumentów)

przeczących dotychczasowym

przeczących dotychczasowym

poglądom (przewidywaniom)

poglądom (przewidywaniom)

Efekt myślenia wstecznego

Efekt myślenia wstecznego

„

„

W zasadzie było to do przewidzenia”

W zasadzie było to do przewidzenia”

Szczególnie często wypowiadane po

Szczególnie często wypowiadane po

dynamicznym ruchu kursu w górę / w

dynamicznym ruchu kursu w górę / w

dół

dół

Heurystyka dostępności

Heurystyka dostępności

Polega na przecenianiu przez człowieka

Polega na przecenianiu przez człowieka

częstotliwości występowania /

częstotliwości występowania /

prawdopodobieństwa zdarzeń, o których

prawdopodobieństwa zdarzeń, o których

powszechnie się słyszy

powszechnie się słyszy



Czy w Polsce ma miejsce więcej zabójstw

Czy w Polsce ma miejsce więcej zabójstw

czy samobójstw?

czy samobójstw?



Jak niebezpieczne jest podróżowanie

Jak niebezpieczne jest podróżowanie

samolotem?

samolotem?



Czy podczas hossy giełdowej wszyscy

Czy podczas hossy giełdowej wszyscy

zarabiają?

zarabiają?

Błąd kotwiczenia

Błąd kotwiczenia

Uleganie nieuzasadnionym wstępnym

Uleganie nieuzasadnionym wstępnym

sugestiom podczas dokonywania prognoz

sugestiom podczas dokonywania prognoz

ilościowych

ilościowych

Przykład: wycena nieruchomości z katalogu, w

Przykład: wycena nieruchomości z katalogu, w

którym podane są ich ceny

którym podane są ich ceny

Przykłady z giełdy:

Przykłady z giełdy:

-

ocena wartości akcji na podstawie

ocena wartości akcji na podstawie

nieaktualnych już rekomendacji

nieaktualnych już rekomendacji

-

Zawyżanie wartości akcji, których kurs spada

Zawyżanie wartości akcji, których kurs spada

poniżej naszej ceny zakupu

poniżej naszej ceny zakupu

Dysonans poznawczy

Dysonans poznawczy



Stan napięcia pojawiający się w przypadku

Stan napięcia pojawiający się w przypadku

docierania do świadomości człowieka różnic

docierania do świadomości człowieka różnic

między własnym – wyidealizowanym niekiedy –

między własnym – wyidealizowanym niekiedy –

wyobrażeniem siebie i świata a rzeczywistością

wyobrażeniem siebie i świata a rzeczywistością



Inwestor mający wysokie mniemanie o sobie, a

Inwestor mający wysokie mniemanie o sobie, a

który utrzymuje stratną pozycję, będzie

który utrzymuje stratną pozycję, będzie

tendencyjnie interpretował docierające informacje

tendencyjnie interpretował docierające informacje

na korzyść zakupionych akcji, a stratę przypisze

na korzyść zakupionych akcji, a stratę przypisze

czynnikom losowym a nie własnym błędom

czynnikom losowym a nie własnym błędom



Inwestorzy mogą przeszacowywać potencjał

Inwestorzy mogą przeszacowywać potencjał

wzrostowy akcji po ich zakupieniu

wzrostowy akcji po ich zakupieniu

Błąd atrybucji

Błąd atrybucji

Niepoprawne zachowanie innych

Niepoprawne zachowanie innych

przypisujemy bardziej ich cechom

przypisujemy bardziej ich cechom

charakteru niż czynnikom zewnętrznym,

charakteru niż czynnikom zewnętrznym,

w przypadku własnym – na odwrót

w przypadku własnym – na odwrót

Gdy inwestor słyszy, że inni zarabiają,

Gdy inwestor słyszy, że inni zarabiają,

przypisuje to ich szczęściu, gdy on sam

przypisuje to ich szczęściu, gdy on sam

zarabia – swoim umiejętnościom

zarabia – swoim umiejętnościom

Heurystyka

Heurystyka

reprezentatywności

reprezentatywności



Tendencja do opierania sądów na

Tendencja do opierania sądów na

zbyt małej, niereprezentatywnej

zbyt małej, niereprezentatywnej

próbie i wnioskowania na jej

próbie i wnioskowania na jej

podstawie o cechach całej populacji

podstawie o cechach całej populacji



Skłonność do doszukiwania się w

Skłonność do doszukiwania się w

dowolnie małej próbie cech

dowolnie małej próbie cech

charakterystycznych dla całej

charakterystycznych dla całej

populacji

populacji

Nadmierne identyfikowanie

Nadmierne identyfikowanie

struktur

struktur

Szczególnie charakterystyczne dla

Szczególnie charakterystyczne dla

analizy technicznej

analizy technicznej

Sfera emocjonalna

Sfera emocjonalna



Uczucie żalu

Uczucie żalu



Heurystyka afektu

Heurystyka afektu



Efekt predyspozycji

Efekt predyspozycji



Impulsywność

Impulsywność

Żal

Żal



Psychiczna reakcja człowieka po podjęciu decyzji,

Psychiczna reakcja człowieka po podjęciu decyzji,

której skutki okazały się dla niego niekorzystne

której skutki okazały się dla niego niekorzystne



Żal jest szczególnie silny, gdy:

Żal jest szczególnie silny, gdy:

–

dowiadujemy się, że wariant, którego nie wybraliśmy,

dowiadujemy się, że wariant, którego nie wybraliśmy,

przyniósł lepsze wyniki, niż ten, na który się

przyniósł lepsze wyniki, niż ten, na który się

zdecydowaliśmy.

zdecydowaliśmy.

–

negatywne skutki są efektem postępowania niezgodnego z

negatywne skutki są efektem postępowania niezgodnego z

dotychczasową rutyną.

dotychczasową rutyną.

–

Stratę odnosimy sami, a nie w grupie

Stratę odnosimy sami, a nie w grupie

–

Strata jest wynikiem

Strata jest wynikiem

naszej

naszej

decyzji, a nie np. osoby

decyzji, a nie np. osoby

zarządzającej naszymi pieniędzmi (stąd, zgodnie z regułą

zarządzającej naszymi pieniędzmi (stąd, zgodnie z regułą

minimalizacji żalu, popularne są fundusze inwestycyjne)

minimalizacji żalu, popularne są fundusze inwestycyjne)

Żal

Żal

Bierność wywołana wcześniejszym

Bierność wywołana wcześniejszym

odczuwaniem żalu

odczuwaniem żalu

Kupiłeś akcje za 100 zł. Zdrożały do

Kupiłeś akcje za 100 zł. Zdrożały do

160 zł, a potem zaczęły tanieć. Jeżeli

160 zł, a potem zaczęły tanieć. Jeżeli

zrezygnowałeś z z odsprzedania ich po

zrezygnowałeś z z odsprzedania ich po

cenie 150 zł nie zrobisz tego również

cenie 150 zł nie zrobisz tego również

„przy ostatnim dzwonku” – przy cenie

„przy ostatnim dzwonku” – przy cenie

110 zł

110 zł

Teoria portfela a praktyka

Teoria portfela a praktyka



Harry Markowitz – laureat Nagrody Nobla za teorię

Harry Markowitz – laureat Nagrody Nobla za teorię

portfela o sposobie budowy swojego portfela

portfela o sposobie budowy swojego portfela

emerytalnego:

emerytalnego:

„

„

Oczywiście powinienem był policzyć historyczne

Oczywiście powinienem był policzyć historyczne

kowariancje między różnymi kategoriami

kowariancje między różnymi kategoriami

inwestycji i wykreślić granicę efektywnych portfeli.

inwestycji i wykreślić granicę efektywnych portfeli.

Jednak zamiast tego wyobraziłem sobie smutek,

Jednak zamiast tego wyobraziłem sobie smutek,

który bym odczuwał, gdyby kursy akcji poszły w

który bym odczuwał, gdyby kursy akcji poszły w

górę, a ja bym ich nie posiadał, albo gdyby ceny

górę, a ja bym ich nie posiadał, albo gdyby ceny

spadły, a ja miałbym wyłącznie akcje. Moim

spadły, a ja miałbym wyłącznie akcje. Moim

zamiarem było zminimalizowanie przyszłego

zamiarem było zminimalizowanie przyszłego

uczucia żalu, dlatego podzieliłem swoje zasoby

uczucia żalu, dlatego podzieliłem swoje zasoby

równo, po 50% między akcje i obligacje”

równo, po 50% między akcje i obligacje”

Emocjonalne podstawy efektu

Emocjonalne podstawy efektu

predyspozycji

predyspozycji



Efekt predyspozycji – skłonność do zbyt

Efekt predyspozycji – skłonność do zbyt

szybkiej realizacji zysków i zbyt późnej

szybkiej realizacji zysków i zbyt późnej

realizacji strat

realizacji strat

–

Asymetria preferencji inwestorów w zakresie

Asymetria preferencji inwestorów w zakresie

zysków i strat

zysków i strat

–

Problem impulsywności i samokontroli

Problem impulsywności i samokontroli

–

Dążenie do unikania żalu

Dążenie do unikania żalu



Szybko sprzedajemy zyskowne, żeby nie spadło

Szybko sprzedajemy zyskowne, żeby nie spadło

(unikanie żalu utraconych korzyści)

(unikanie żalu utraconych korzyści)



Późno sprzedajemy stratne, żeby zachować szansę na

Późno sprzedajemy stratne, żeby zachować szansę na

odrobienie strat

odrobienie strat

Heurystyka afektu

Heurystyka afektu

Oceniając dany obiekt abstrahujemy

Oceniając dany obiekt abstrahujemy

od szczegółowych charakterystyk na

od szczegółowych charakterystyk na

rzecz ogólnych preferencji zależnych

rzecz ogólnych preferencji zależnych

od emocji

od emocji

Heurystyka afektu

Heurystyka afektu

konsekwencje

konsekwencje



Prowadzić to może do przypisywania danej

Prowadzić to może do przypisywania danej

inwestycji jednocześnie wysokiego ryzyka i

inwestycji jednocześnie wysokiego ryzyka i

niskiej stopy zwrotu

niskiej stopy zwrotu



W trakcie nowych ofert publicznych

W trakcie nowych ofert publicznych

powoduje ocenę spółki na podstawie

powoduje ocenę spółki na podstawie

ogólnych wyobrażeń i emocjonalnych ocen

ogólnych wyobrażeń i emocjonalnych ocen



Przenoszenie oceny całej branży na każdą

Przenoszenie oceny całej branży na każdą

spółkę (szczególnie widoczne podczas

spółkę (szczególnie widoczne podczas

baniek spekulacyjnych)

baniek spekulacyjnych)



Spółce o dobrych wynikach finansowych

Spółce o dobrych wynikach finansowych

przypisuje się jednocześnie sprawny

przypisuje się jednocześnie sprawny

zarząd, niskie koszty, innowacyjność itd.

zarząd, niskie koszty, innowacyjność itd.

Impulsywność

Impulsywność



„

„

Giełda jest miejscem transferu pieniędzy

Giełda jest miejscem transferu pieniędzy

od aktywnych do cierpliwych”

od aktywnych do cierpliwych”

Warren Buffet

Warren Buffet



Niektóre badania wskazują, że większość

Niektóre badania wskazują, że większość

inwestorów traciła nawet podczas hossy

inwestorów traciła nawet podczas hossy

internetowej (tracili na korektach)

internetowej (tracili na korektach)



Handlowanie za pomocą rachunku

Handlowanie za pomocą rachunku

internetowego zwiększa ryzyko

internetowego zwiększa ryzyko

impulsywnych działań

impulsywnych działań

Jak panować nad emocjami?

Jak panować nad emocjami?



„

„

Reguły spod palca”:

Reguły spod palca”:

–

„

„

Będę trzeźwym przez jeden dzień”

Będę trzeźwym przez jeden dzień”

–

„

„

Nie inwestuję w dane akcje więcej niż 5% kapitału”

Nie inwestuję w dane akcje więcej niż 5% kapitału”



Reguły środowiskowe

Reguły środowiskowe

–

Ustawianie budzika daleko od łóżka

Ustawianie budzika daleko od łóżka

–

Spoglądanie na notowania giełdowe poza

Spoglądanie na notowania giełdowe poza

godzinami sesji

godzinami sesji



Umysłowe księgowanie

Umysłowe księgowanie

„

„

Zyski czerpane przez inwestorów z obrotu

Zyski czerpane przez inwestorów z obrotu

akcjami to kapitał, którego nie należy

akcjami to kapitał, którego nie należy

przeznaczać na bieżące cele konsumpcyjne.

przeznaczać na bieżące cele konsumpcyjne.

Można je natomiast finansować z dywidendy”

Można je natomiast finansować z dywidendy”

Preferencje

Preferencje



Unikanie niejasności

Unikanie niejasności



Pułapka zaangażowania

Pułapka zaangażowania



Efekt status quo

Efekt status quo



Teoria perspektywy

Teoria perspektywy

Unikanie niejasności

Unikanie niejasności



Niejasność wpływa na styl

Niejasność wpływa na styl

dokonywania wyborów

dokonywania wyborów



Większość decydentów przejawia

Większość decydentów przejawia

silną awersję do niejasności

silną awersję do niejasności



W warunkach niejasności decydenci

W warunkach niejasności decydenci

przywiązują większą wagę do

przywiązują większą wagę do

informacji negatywnych

informacji negatywnych



Unikanie niejasności jest słabo

Unikanie niejasności jest słabo

związane z unikaniem ryzyka

związane z unikaniem ryzyka

Pułapka zaangażowania

Pułapka zaangażowania

Przypisujemy większą wartość

Przypisujemy większą wartość

aktywom, które posiadamy, niż

aktywom, które posiadamy, niż

gdyby posiadał je ktoś inny. W

gdyby posiadał je ktoś inny. W

konsekwencji jesteśmy je skłonni

konsekwencji jesteśmy je skłonni

sprzedać drożej, niż je kupić.

sprzedać drożej, niż je kupić.

Efekt status quo

Efekt status quo

Podejmując decyzje finansowe,

Podejmując decyzje finansowe,

niechętnie akceptujemy zmiany i na

niechętnie akceptujemy zmiany i na

ogół preferujemy znane nam opcje,

ogół preferujemy znane nam opcje,

bez względu na to, w jaki sposób je

bez względu na to, w jaki sposób je

poznaliśmy

poznaliśmy

Preferencje

Preferencje



Teoria perspektywy (D. Kahneman, A.

Teoria perspektywy (D. Kahneman, A.

Tversky)

Tversky)

Literatura

Literatura



T. Zaleśkiewicz „Psychologia

T. Zaleśkiewicz „Psychologia

inwestora giełdowego”

inwestora giełdowego”



G. Le Bon „Psychologia tłumu”

G. Le Bon „Psychologia tłumu”



T. Plummer „Psychologia rynków

T. Plummer „Psychologia rynków

finansowych”

finansowych”