Czynniki predysponujące: czynniki
genetyczne,
neurologiczne, anatomiczne
Czynniki wywołujące: porody, uszkodzenia
mięśni
bądź nerwów, przebyte operacje chirurgiczne
czy
uszkodzenia wywołane promieniowaniem;
Czynniki promujące: wiek, demencja,
niedorozwój
umysłowy,
Czynniki dekompensacyjne: poziom
aktywności
fizycznej (zbyt niski bądź zbyt wysoki), dieta
i
dysfunkcje jelit, choroby płuc, menopauza,
polekowe,
zakażenia dróg moczowych, otyłość czy
choroby
psychiczne.
Czynniki mogące mieć wpływ na nietrzymanie moczu
Rodzaje nietrzymania moczu.
• Przejściowe nietrzymanie moczu
Przejściowe nietrzymanie moczu,
określane jako czynnościowe
nietrzymanie zdarza się u 33%
starszych pacjentów leczonych
ambulatoryjnie i u około 50% osób
hospitalizowanych z tego powodu. Ta
postać choroby może utrwalić się, jeśli
nie zostanie usunięta jej przyczyna.
Etiologia przejściowego nietrzymania moczu
Dzięki skrótowi DIALZNOK jesteśmy w stanie
zapamiętać osiem odwracalnych przyczyn
nietrzymania moczu, które lekarz badający u
każdego pacjenta w starszym wieku może wykryć.
Do przyczyn tych zaliczamy:
• D – delirium,
• I – infekcja dróg moczowych,
• A – atroficzne zapalenie cewki moczowej i pochwy,
• L – leki,
• Z – zaburzenia psychiczne, zwłaszcza depresja,
• N – nadmierna objętość wydalanego moczu (np. z
powodu
hiperglikemii lub niewydolności krążenia),
• O – ograniczenie ruchów,
• K – kałowe zatkanie odbytnicy.
Rodzaje nietrzymania moczu.
• Utrwalone nietrzymanie moczu
Jeżeli po wykluczeniu przejściowych
przyczyn nietrzymania moczu
utrzymuje się jego wyciekanie,
przyjmuje się, że przyczyną tego
stanu mogą być zaburzenia w
obrębie dolnego odcinka układu
moczowego.
Według International Continence Society
wyróżnia się następujące rodzaje utrwalonego
nietrzymania moczu:
– Naglące nietrzymanie moczu (NNM):
– Wysiłkowe nietrzymanie moczu (WNM):
– Nietrzymanie moczu z przepełnienia:
– Nietrzymanie moczu pozazwieraczowe:
• .
Definicje (1)
•
Pęcherz nadreaktywny jest
stanem chorobowym, którego cechują
częstomocz i parcia naglące na mocz,
którym może, ale nie musi
towarzyszyć nietrzymanie moczu z
parcia. Objawy te występują w
warunkach, gdy nie istnieje miejscowa
patologia ani czynniki metaboliczne,
które mogłyby je powodować
Definicje (2)
• Naglące nietrzymanie moczu jest
definiowane jako mimowolne popuszczanie
moczu pod wpływem przymusowego parcia
na mocz. Wśród objawów wymienia się
między innymi nykturię, bezwiedną utratę
dużej ilości moczu poprzedzoną silnym
parciem, nietrzymanie moczu w spoczynku.
Czynnikami wywołującymi uczucie parcia
mogą być między innymi zimno, szum
płynącej wody czy świadomość oddalenia od
toalety
Definicje (3)
• Wysiłkowe nietrzymanie moczu
jest najczęstszą postacią nietrzymania
moczu u kobiet. Definicja International
Continence Society podaje:
„Wysiłkowe nietrzymanie moczu to
obiektywnie stwierdzane, mimowolne
gubienie moczu w sytuacji wzrostu
ciśnienia śródbrzusznego, któremu nie
towarzyszy niekontrolowany skurcz
mięśnia wypieracza”
Podział wysiłkowego nietrzymania moczu
według zaawansowania objawów
I stopień: popuszczanie moczu tylko w
wyniku znacznego i gwałtownego wzrostu
ciśnienia śródbrzusznego;
II stopień: bezwiedne oddawanie moczu
następuje podczas umiarkowanego
wzrostu ciśnienia śródbrzusznego, na
przykład przy podskakiwaniu, chodzeniu
po schodach, lekkiej pracy fizycznej;
III stopień: wypływanie moczu w czasie
leżenia, stania lub chodzenia
Nietrzymanie moczu z przepełnienia
występuje u około 3 – 4 % kobiet
cierpiących na nietrzymanie moczu.
Przyczyną tego schorzenia jest
upośledzenie kurczliwości wypieracza,
prowadząca do nadmiernego wypełnienia
pęcherza. Pacjenci mają odczucie, że nie
oddali moczu do końca. Skutkiem tego
może być gubienie niewielkich ilości moczu
w ciągu dnia i w nocy, częste wstawanie w
nocy do toalety, uczucie parcia na pęcherz
i niemożność opróżnienia go.
Nietrzymanie moczu z przyczyn
pozazwieraczowych
to bezwiedne wyciekanie moczu przez
przetokę, która omija sprawny
czynnościowo mechanizm cewki
moczowej. Cechą charakterystyczną
jest wyciekanie moczu w dzień i w
nocy. Przyczyną mogą być wady
wrodzone, na przykład ektopowe ujście
moczowodu oraz nabyte na przykład w
następstwie porodu lub operacji.
1. Ćwiczenia mięśni dna miednicy, które polegają
na powtarzalnych skurczach partii mięśni
stanowiących
oparcie
dla
pęcherza
moczowego. Początkowo pielęgniarka zaleca
powtarzać ćwiczenia trzy razy dziennie,
zaczynając od zaciskania mięśni od 3 aż do 10
sekund po około 5 razy. Dla uzyskania
pożądanych
efektów
pacjent
powinien
zwiększyć wykonywanie ćwiczeń do około 60-
90 3-5 razy w tygodniu. W celu wzmocnienia
mięśni miednicy u kobiet z wysiłkowym
nietrzymaniem moczu, lekarz może zalecić
dodatkowe stosowanie krążka lub stożka,
którego utrzymanie w pochwie zmusza kobietę
do dodatkowego napinania mięśni.
W profilaktyce nietrzymania moczu, szczególnie
u kobiet warto uwzględnić:
2. Ćwiczenia
pęcherza.
W
przypadku
wysiłkowego nietrzymania moczu u osób
sprawnych, mających dużą motywację,
pielęgniarka może polecić ćwiczenia
pęcherza, dzięki którym można częściowo
przywrócić
sprawność
jego
mięśni.
Ćwiczenia te polegają na kontrolowanym
oddawaniu
moczu
w
określonych
godzinach oraz stopniowym zwiększaniu
przerw między kolejnymi wizytami w
toalecie.
W profilaktyce nietrzymania moczu, szczególnie
u kobiet warto uwzględnić:
3.
Podwójna mikcja. Poleca się, aby opróżniać
pęcherz do końca. W tym celu po kilku
minutach od oddania moczu pacjent powinien
spróbować ponownie opróżnić pęcherz.
4.
Odpowiednia masa ciała. W przypadku
stwierdzenia nadwagi, zadaniem pielęgniarki
jest edukacja pacjenta na temat wpływu masy
ciała na zwiększenie częstości epizodów
nietrzymania moczu. Pielęgniarka powinna
wyjaśnić, że już 5-10% utrata masy ciała
może wpłynąć na zmniejszenie nacisku na
drogi wyprowadzające mocz, a co za tym idzie
– zmniejszenie epizodów gubienia moczu.
W profilaktyce nietrzymania moczu, szczególnie
u kobiet warto uwzględnić:
5.
Odpowiednia ilość płynów. Zadaniem
pielęgniarki jest uświadomienie starszemu
pacjentowi, że zmniejszanie ilości
przyjmowanych płynów w obawie przed
koniecznością częstszych wizyt w toalecie
może wpłynąć na zagęszczenie moczu, co
powodować może drażnienie pęcherza i
problemy z trzymaniem moczu.
6.
Nikotynizm. Pacjent nie zawsze jest świadomy
tego, że nikotyna drażni ściany pęcherza i
uszkadza unerwienie zwieracza. Palenie
wywołuje również męczący kaszel, który może
być przyczyną wyciekania moczu. Rolą
pielęgniarki jest więc pokazanie korzyści z
rzucenia nałogu oraz pomoc w jego zwalczaniu.
W profilaktyce nietrzymania moczu, szczególnie
u kobiet warto uwzględnić:
7. Higiena. Pielęgniarka jest zobowiązana do
kontroli i oceny utrzymania higieny przez
starszego pacjenta. Powinna także pomóc w
wyborze środków służących do higieny
intymnej (unikanie perfumowanych i
barwionych kosmetyków, które mogą mieć
drażniący wpływ na drogi moczowe).
8. Wysiłek fizyczny. Zalecenie przez
pielęgniarkę unikania nadmiernego wysiłku
fizycznego, oraz polecenie alternatywnych
form czynnego wypoczynku może w znaczny
sposób przyczynić się do ograniczenia
problemów związanych z nietrzymaniem
moczu.
W profilaktyce nietrzymania moczu, szczególnie
u kobiet warto uwzględnić:
W przypadku nietrzymania moczu u starszych
pacjentów,
w celach diagnostycznych stosuje się:
• Wywiad, w trakcie którego możemy
ustalić typ nietrzymania moczu, jego
charakter (np. moczenie nocne, po
przyjęciu leków) czy objawy
towarzyszące. Powinniśmy zapytać
także o współistniejące choroby,
przyjmowane leki oraz okoliczności,
w których dochodziło do gubienia
moczu przez pacjenta.
W przypadku nietrzymania moczu u starszych
pacjentów,
w celach diagnostycznych stosuje się:
• Badanie przedmiotowe, do którego zaliczamy
ocenę stanu ogólnego innych narządów,
obserwację, w jaki sposób chory oddaje
mocz, badanie ginekologiczne, w celu
wykluczenia obecności guza, zanikowego
zapalenia pochwy czy zwiotczenia mięśni dna
miednicy. Bardzo przydatne jest również
badanie przez odbyt, które pozwala na
wykluczenie guzów w okolicy odbytu czy
stercza oraz badanie neurologiczne, dzięki
któremu możemy zbadać podstawowe
odruchy, w tym także czucie okolicy krocza.
W przypadku nietrzymania moczu u starszych
pacjentów,
w celach diagnostycznych stosuje się:
• Łatwe w zastosowaniu a bardzo pomocne
w diagnostyce nietrzymania moczu są
testy czynnościowe. Zalicza się do nich:
Badanie objętości zalegającego moczu;
Test podpaskowy 1 lub 24 godzinny, polegający
na pomiarze różnicy masy podpaski przed
założeniem i po wyznaczonym czasie. W trakcie
testu pacjentka wypija 500 ml płynu i wykonuje
określone czynności. Zwiększenie masy
podpaski o 2 – 10 gram świadczy o
nieznacznym nietrzymaniu, o 10 – 50 –
znacznym nietrzymaniu a powyżej 50 gram o
bardzo nasilonym nietrzymaniu moczu.
W przypadku nietrzymania moczu u starszych
pacjentów,
w celach diagnostycznych stosuje się:
Test kaszlowy i test Boney’a –
wyciekanie moczu podczas kaszlu
świadczy o dodatnim wyniku testu
kaszlowego. Dodatni wynik testy
Boney’a otrzymujemy natomiast, jeżeli
po podparciu cewki palcami lub
pessarium nie obserwujemy wypływu
moczu.
W przypadku nietrzymania moczu u starszych
pacjentów,
w celach diagnostycznych stosuje się:
• Badania laboratoryjne moczu są
podstawowym badaniem przeprowadzanym
u osób z nietrzymaniem moczu. Wykonuje
się badania ogólne, posiewy, oznacza się
stężenie elektrolitów, mocznika i kreatyniny.
U starszych, często niedożywionych
pacjentów oznacza się dodatkowo stężenie
glukozy, wapnia i albumin w osoczu w celu
obliczenia wapnia zjonizowanego.
• Ultrasonografia to jedno z prostszych badań,
pozwalających na ocenę układu
moczowego i innych narządów jamy
brzusznej.
W przypadku nietrzymania moczu u starszych
pacjentów,
w celach diagnostycznych stosuje się:
• Urografia jest badaniem radiologicznym, pozwalającym
na określeniu funkcji układu moczowego po uprzednim
podaniu kontrastu.
• Badania urodynamiczne jest rzadziej stosowanym, ale
również skutecznym badaniem, polegającym na
pomiarze czynności dolnego odcinka dróg moczowych,
odpowiedzialnych za prawidłowe opróżnianie pęcherza
moczowego podczas mikcji. W badaniu wykorzystuje
się elektromiograf, który służy do zapisu czynności
elektrycznej badanych mięśni i manometr, służący do
pomiaru ciśnienia w pęcherzu moczowym.
• Przydatne w diagnostyce nietrzymania moczu może
okazać się prowadzenie karty nietrzymania moczu, w
której odnotowuje się incydenty gubienia moczu.
Leczenie zapobiegawcze
• Leczenie farmakologiczne
• Kinezyterapia;
• Fizykoterapia w skład której wchodzi między
innymi biofeedback i elektrostymulacja;
• Utrzymanie prawidłowej masy ciała lub
redukcja nadwagi;
• Zmiana stylu życia i przyzwyczajeń
żywieniowych;
• Stosowanie dopochwowych wkładek
podpierających (kulki, stożki, pessaria).
Leczenie operacyjne
• Operacje plastyczne wzmacniające przednią ścianę pochwy;
• Operacje podwieszające szyję pęcherza moczowego w celu
zmniejszenia jej ruchomości;
• Operacyjne wzmocnienie mechanizmu zwieraczowego
cewki;
• Operacje naprawcze, odtwarzające prawidłowe warunki
anatomiczne;
• Chirurgiczne usunięcie przeszkody blokującej odpływ
moczu;
• Wzmocnienie osłabionych mięśni dna miednicy;
• Operacyjne powiększenie objętości pęcherza moczowego;
• U mężczyzn najczęściej wykonywaną operacją jest resekcja
przerośniętego gruczołu krokowego.