Oświadczenie woli

Oświadczenie woli

Oświadczenie woli

Oświadczenie woli



Uwaga: Zasadniczo są to teorie

Uwaga: Zasadniczo są to teorie

współczesnej cywilistyki, gdyż prawo

współczesnej cywilistyki, gdyż prawo

rzymskie nie wypracowało

rzymskie nie wypracowało

teoretycznego pojęcia oświadczenia

teoretycznego pojęcia oświadczenia

woli

woli



Oświadczenie woli to:

Oświadczenie woli to:

Zachowanie się człowieka, które wyraża w sposób

Zachowanie się człowieka, które wyraża w sposób

dostateczny zamiar wywołania skutku prawnego

dostateczny zamiar wywołania skutku prawnego

Elementy składające się

Elementy składające się

na oświadczenie woli

na oświadczenie woli

•

Wola wewnętrzna

Wola wewnętrzna

(

(

voluntas

voluntas

) akt woli - to,

) akt woli - to,

co podmiot „chciał wyrazić wewnątrz”

co podmiot „chciał wyrazić wewnątrz”

•

Wola zewnętrzna

Wola zewnętrzna

(

(

verba

verba

) wyrażenie,

) wyrażenie,

przejaw woli - to, co „widać na zewnątrz”

przejaw woli - to, co „widać na zewnątrz”

•

Te dwa elementy powinny być zgodne. Jeśli

Te dwa elementy powinny być zgodne. Jeśli

nie są, występuje

nie są, występuje

wada oświadczenia woli

wada oświadczenia woli

•

Początkowo

Początkowo

voluntas

voluntas

była bez znaczenia, a

była bez znaczenia, a

istotna była tylko

istotna była tylko

verba

verba

. Uwzględnianie

. Uwzględnianie

voluntas

voluntas

rozpoczęło się

rozpoczęło się

de facto

de facto

od

od

causa

causa

Curiana

Curiana

Wady oświadczenia woli

Wady oświadczenia woli

•

Pozorność (

Pozorność (

simulatio

simulatio

)

)

•

Zastrzeżenie potajemne (

Zastrzeżenie potajemne (

reservatio

reservatio

mentalis

mentalis

)

)

•

Błąd (

Błąd (

error

error

)

)

•

Podstęp (

Podstęp (

dolus

dolus

)

)

•

Groźba (

Groźba (

metus

metus

)

)

POZORNOŚĆ

POZORNOŚĆ

(

(

SIMULATIO

SIMULATIO

)

)

•

Strony umawiają się, że czynność prawna

Strony umawiają się, że czynność prawna

nie będzie wywoływać dla nich skutków

nie będzie wywoływać dla nich skutków

lub że będą one inne od tych jakie

lub że będą one inne od tych jakie

przewiduje dla niej porządek prawny

przewiduje dla niej porządek prawny

•

Skutki pozorności:

Skutki pozorności:



Czynność symulowana

Czynność symulowana

(pozorna) –

(pozorna) –

nieważna,

nieważna,



Czynność dysymulowana

Czynność dysymulowana

(ukryta pod

(ukryta pod

pozorną) – ważna, jeśli zgodna z prawem

pozorną) – ważna, jeśli zgodna z prawem

ZASTRZEŻENIE

ZASTRZEŻENIE

POTAJEMNE (

POTAJEMNE (

RESERVATIO

RESERVATIO

MENTALIS

MENTALIS

)

)

•

Złożenie oświadczenia woli z nie

Złożenie oświadczenia woli z nie

ujawnionym na zewnętrz zamiarem, aby nie

ujawnionym na zewnętrz zamiarem, aby nie

wywoływało ono żadnego skutku prawnego

wywoływało ono żadnego skutku prawnego

•

Tego typu oświadczenie woli rodzi skutki

Tego typu oświadczenie woli rodzi skutki

prawne

prawne

•

Cel: ochrona bezpieczeństwa obrotu

Cel: ochrona bezpieczeństwa obrotu

prawnego

prawnego

ERROR (BŁĄD)

ERROR (BŁĄD)

•

ERROR FACTI - błąd co do faktu

ERROR FACTI - błąd co do faktu



Początkowo nie można było uchylić się od skutków

Początkowo nie można było uchylić się od skutków

takiej czynności; dopiero przy kontraktach

takiej czynności; dopiero przy kontraktach

konsensualnych błąd mógł powodować nieważność

konsensualnych błąd mógł powodować nieważność

czynności ze względu na brak porozumienia stron

czynności ze względu na brak porozumienia stron

co do elementów przedmiotowo istotnych (tzw.

co do elementów przedmiotowo istotnych (tzw.

dyssens

dyssens

)

)

•

ERROR IURIS - błąd co do prawa – mylne

ERROR IURIS - błąd co do prawa – mylne

wyobrażenie strony co do istniejącego prawa

wyobrażenie strony co do istniejącego prawa

•

Zasada

Zasada

Ignorantia iuris nocet

Ignorantia iuris nocet



Niemożność powoływania się na

Niemożność powoływania się na

nieznajomość prawa i uchylenia się od

nieznajomość prawa i uchylenia się od

skutków prawnych czynności powziętej

skutków prawnych czynności powziętej

wskutek tej nieznajomości

wskutek tej nieznajomości

Osoby uprawnione do

Osoby uprawnione do

powołania się na

powołania się na

nieznajomość prawa

nieznajomość prawa

•

Minores

Minores

(osoby małoletnie; do 25 roku życia)

(osoby małoletnie; do 25 roku życia)

•

Kobiety

Kobiety

•

Rusticii

Rusticii

(osoby, które ze względu na swoje

(osoby, które ze względu na swoje

pochodzenie i miejsce zamieszkania mogły nie znać

pochodzenie i miejsce zamieszkania mogły nie znać

prawa)

prawa)

•

Żołnierze

Żołnierze

•

Przy powołaniu na

Przy powołaniu na

ignorantia iuris

ignorantia iuris

pretor

pretor

udzielał

udzielał

restitutio in integrum

restitutio in integrum

(„powrót do

(„powrót do

stanu poprzedniego”)

stanu poprzedniego”)

Kiedy można uchylić się

Kiedy można uchylić się

od skutków prawnych

od skutków prawnych

błędu?

błędu?

•

Błąd

Błąd

jest istotny

jest istotny

(czyli gdyby osoba

(czyli gdyby osoba

dokonująca czynności wiedziała o

dokonująca czynności wiedziała o

rzeczywistym stanie rzeczy, nie

rzeczywistym stanie rzeczy, nie

dokonałaby jej)

dokonałaby jej)

•

Błąd

Błąd

daje się

daje się

usprawiedliwić

usprawiedliwić

(czyli

(czyli

nie jest wywołany brakiem staranności

nie jest wywołany brakiem staranności

lub rażącym brakiem wiedzy osoby,

lub rażącym brakiem wiedzy osoby,

która na błąd się powołuje)

która na błąd się powołuje)

Kiedy można uchylić się

Kiedy można uchylić się

od skutków prawnych

od skutków prawnych

błędu?

błędu?

•

Paulus D. 22.6.9.2:

Paulus D. 22.6.9.2:

„Lecz nieznajomość faktu wtedy komuś nie

„Lecz nieznajomość faktu wtedy komuś nie

szkodzi, gdy nie można mu zarzucić rażącego

szkodzi, gdy nie można mu zarzucić rażącego

zaniedbania swoich spraw; co bowiem zrobić,

zaniedbania swoich spraw; co bowiem zrobić,

gdy wszyscy daną rzecz wiedzą a ten jeden

gdy wszyscy daną rzecz wiedzą a ten jeden

się nie dowiedział? […] co znaczy wiedzieć;

się nie dowiedział? […] co znaczy wiedzieć;

należy przyjąć, że nie chodzi tu o człowieka

należy przyjąć, że nie chodzi tu o człowieka

nadzwyczaj dociekliwego lub nadzwyczaj

nadzwyczaj dociekliwego lub nadzwyczaj

niedbałego lecz o takiego, który mógł się

niedbałego lecz o takiego, który mógł się

dowiedzieć starannie rzecz sprawdzając”

dowiedzieć starannie rzecz sprawdzając”

DOLUS (podstęp)

DOLUS (podstęp)

•

Strona dokonuje czynności prawnej pod

Strona dokonuje czynności prawnej pod

wpływem umyślnie wywołanego błędu

wpływem umyślnie wywołanego błędu

przez drugą stronę lub osobę trzecią

przez drugą stronę lub osobę trzecią

•

Skutki:

Skutki:



Według

Według

ius civile

ius civile

czynność ważna

czynność ważna



Prawo pretorskie chroniło

Prawo pretorskie chroniło

pokrzywdzonego przez:

pokrzywdzonego przez:

–

restitutio in integrum

restitutio in integrum

–

exceptio doli

exceptio doli

–

actio doli

actio doli

METUS (groźba)

METUS (groźba)

•

Ktoś dokonuje czynności prawnej

Ktoś dokonuje czynności prawnej

pod wpływem

pod wpływem

bezprawnej

bezprawnej

oraz

oraz

poważnej

poważnej

groźby (przymusu)

groźby (przymusu)

•

Paulus D.4.2.21.5:

Paulus D.4.2.21.5:

[…]

[…]

si liberum esset noluissem, tamen

si liberum esset noluissem, tamen

coactus volui

coactus volui

[…]

[…]

„gdybym był swobodny, nie chciałbym,

„gdybym był swobodny, nie chciałbym,

jednak zmuszony, chciałem”

jednak zmuszony, chciałem”

METUS (groźba)

METUS (groźba)

•

Vis compulsiva

Vis compulsiva

(przymus psychiczny)

(przymus psychiczny)

•

Vis absoluta

Vis absoluta

(przymus fizyczny – brak

(przymus fizyczny – brak

czynności prawnej)

czynności prawnej)

•

Skutki:

Skutki:



Według

Według

ius civile

ius civile

czynność ważna

czynność ważna



Prawo pretorskie chroniło pokrzywdzonego

Prawo pretorskie chroniło pokrzywdzonego

przez:

przez:

–

restitutio in integrum

restitutio in integrum

–

exceptio

exceptio

quod metus causa

quod metus causa

–

actio

actio

quod metus causa

quod metus causa

Skutki wad oświadczenia

Skutki wad oświadczenia

woli

woli

•

Dziś sankcje wadliwości czynności prawnych:

Dziś sankcje wadliwości czynności prawnych:



Nieważność (całkowita lub częściowa, początkowa

Nieważność (całkowita lub częściowa, początkowa

lub następcza)

lub następcza)



Bezskuteczność (w tym względem osób trzecich)

Bezskuteczność (w tym względem osób trzecich)

•

Nieważność (

Nieważność (

ius civile

ius civile

), a wzruszalność (

), a wzruszalność (

ius

ius

honorarium

honorarium

)

)

•

Paulus D. 50.17.29:

Paulus D. 50.17.29:

Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu

Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu

temporis convalescere

temporis convalescere

Co od początku jest wadliwe, nie może być

Co od początku jest wadliwe, nie może być

uzdrowione przez sam upływ czasu

uzdrowione przez sam upływ czasu

Inne możliwe skutki

Inne możliwe skutki

wadliwych działań

wadliwych działań

prawnych

prawnych

•

KONWALIDACJA („uważnienie czynności

KONWALIDACJA („uważnienie czynności

prawnej”) –

prawnej”) –

w wyniku

w wyniku

zajścia innego

zajścia innego

zdarzenia prawnego dotychczas nieważna

zdarzenia prawnego dotychczas nieważna

czynność prawna wywołuje skutki prawne w

czynność prawna wywołuje skutki prawne w

niej wyrażone

niej wyrażone

np. nieważna darowizna miedzy

np. nieważna darowizna miedzy

małżonkami może wywoływać skutki prawne w chwili

małżonkami może wywoływać skutki prawne w chwili

śmierci jednego z nich

śmierci jednego z nich

•

KONWERSJA –

KONWERSJA –

czynność nieważna spełnia

czynność nieważna spełnia

przesłanki ważności innej czynności prawnej

przesłanki ważności innej czynności prawnej

np. nieważna z braku świadków

np. nieważna z braku świadków

mancipatio

mancipatio

może być

może być

ważną

ważną

traditio

traditio

, konwersja legatu windykacyjnego w

, konwersja legatu windykacyjnego w

damnacyjny od

damnacyjny od

Senatum Consultum Neronianum

Senatum Consultum Neronianum

Next time

Next time

•

Zdolność do czynności

Zdolność do czynności

prawnych

prawnych

•

Literatura:

Literatura:



Z Podręcznika

Z Podręcznika

Rozdział V § 20 (do powtórki)

Rozdział V § 20 (do powtórki)



Podręcznik PR-PPP:

Podręcznik PR-PPP:

Rozdział 3.1.3.

Rozdział 3.1.3.

Next time

Next time

•

Z 565 Zagadek...

Z 565 Zagadek...



Warunki i terminy: pyt. 212-244

Warunki i terminy: pyt. 212-244



Kazus 16 -

Kazus 16 -

do przeanalizowania

do przeanalizowania



Kazus

Kazus

y: 18, 22-24

y: 18, 22-24

•

Kazusy z prezentacji 09_A

Kazusy z prezentacji 09_A