Oparzenia i 

odmrożenia

Klinika Chirurgii Ogólnej AM im. 

L.Rydygiera w Bydgoszczy

prof.dr hab. Arkadiusz Jawień

Michał Jankowski

 

 

Oparzenia- definicja

Uszkodzenie tkanek, do 

którego dochodzi na 

wskutek działania nie 

mechanicznych czynników 

zewnętrznych

 

 

 Epidemiologia

Rocznie: Wlk Bryt.- około 150 

tys.USA- ponad 1mln

Hospitalizacje: Wlk Brytania 

ok.15 tys.

USA ok.. 80 tys

Zgony: Wlk Brytania ok. 1 tys. 

osób

USA ok. 5 tys

 

 

Historia

• Przed 1950r oparzenie 50% 

całkowitej powierzchni ciała to 
50% szans na przeżycie

• obecnie takie szanse w 

przypadku oparzeń 90-95%

 

 

Historia- przyczyny 

zgonów

• Lata 40. i 50-te niewłaściwa 

resuscytacja płynowa

• lata 60. i 70-te posocznica na 

wskutek zakażenia rany 
pooparzeniowej 

• obecnie zakażenia układu 

oddechowego na wskutek urazu 
inhalacyjnego

 

 

Czynniki etiologiczne

• gorące płyny
• płomień
• wybuch
• łatwopalne ciecze
• łuk elektryczny
• środki chemiczne

 

 

Patomechanizm

w s tr z ą s  o p a r z e n io w y

z m n ie js z e n ie   r z u tu   s e r c a
z m n ie js z e n ie   o b ję to ś c i  o s o c z a ,

p ły n u   p o z a k o m ó r k o w e g o

z m ia n y  h e m o d y n a m ic z n e

I L - 1 ,   I L - 6 ,   T N F - a lfa
tr o m b o k s a n   A 2 ,   B 2
p r o s t a n g la n d y n y   ( E 2 ) ,

le u k o tr ie n y   ( B 4 , D 4 )

z m ia n y  m ie js c o w e

 

 

Patomechanizm c.d.

n ie w y d o ln o ś ć  w ie lo n a r z ą d o w a

u s z k o d z e n ie  in h a la c y jn e

n ie d r o ż n o ś ć  o s k r z e lik ó w

n ie d o d m a

h ip o w o le m ia

s p a d e k  p r z e p ły w u

n e r k o w e g o

i j e lito w e g o

(tr a n s lo k a c ja  b a k te r ii!)

w s tr z ą s  o p a r z e n io w y

 

 

Ocena głębokości

• nie zawsze można ocenić w 

pierwszym okresie

• intensywność czynnika 

parzącego, czas działania

 

 

Ocena głębokości

• I st.- oparzenie powierzchowne
• II st.- oparzenie głębokie
• III st.- oparzenie pełnej 

grubości skóry

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

I stopień

rumień, zaczerwienienie 

skóry

ból

gojenie bez blizny

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

II stopień

zblednięcie skóry, 

widoczne głębokie 

warstwy skóry

gojenie z brzegów rany i 

dna

czasami przeszczepy

blizny

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

III stopień

skóra twarda, 

„wyprawiona”, 

skoagulowana

brak czucia

gojenie powolne, od 

brzegów

blizny i przykurcze

 

 

Ocena rozległości- jak 

poznać?

• „reguła dziewiątek” („rule of 

nines”), albo „reguła piątek”

• diagramy ciała
• tablice Lunda i Bowdera
• ręka pacjenta

 

 

Oparzenia- podział

 

• Oparzenia lekkie
• Oparzenia ciężkie

 

 

Oparzenia ciężkie- 

definicja

• II st. powyżej 15% powierzchni 

ciała

• III st. powyżej 5% p.c.
• oparzenie dróg oddechowych
• oparzone oczy, ręce, krocze, 

twarz, okolice stawów- II i III 
st.

 

 

Pierwsza pomoc- 

oparzenia lekkie

• schładzanie rany- woda, 

wilgotne płótno (wyjątek !)

• wywiad
• aseptyka (!)
• opatrunek
• do chirurga

 

 

Leczenie- oparzenia 

lekkie

• aseptyka
• profilaktyka przeciwtężcowa
• opatrunki (sulfadiazyna)
• leki miejscowe
• środki przeciwbólowe

 

 

Oparzenia lekkie- 

opracowanie rany

• odbarczenie pęcherzy
• usunięcie martwicy, 

zabrudzenia

• hemostaza
• opatrunek ( wyjątki!)
• profilaktyka przeciwtężcowa

 

 

Oparzenia lekkie- 

pielęgnacja rany

• kontrola rany- zakażenie

• częste zmiany opatrunków: 

– opatrunki gotowe

– sulfadiazyna

– jodyna, kwas borny 

– azotan srebra

– płytki Kocha

– inne

• zabiegi operacyjne (wycinanie i 

przeszczepy)

• kontrola wyników leczenia (blizny, 

przykurcze, itp)

 

 

Pierwsza pomoc- 

oparzenie ciężkie

• ugasić i rozebrać pacjenta/tkę, 

usunąć przyczynę urazu 

• chłodzenie rany
• ocena stanu ogólnego (wygląd 

skóry, wstępna ocena 
rozległości i głębokości)

 

 

Pierwsza pomoc- 

oparzenie ciężkie c.d.

• drożność dróg oddechowych, 

ocena ich uszkodzenia, 
resuscytacja

• wywiad 
• aseptyka, opatrunek
• leki przeciwbólowe
• do szpitala

 

 

Oparzenia ciężkie- 

leczenie- pierwsze 2 

doby

• kontrola oddychania
• przetaczanie płynów
• badania laboratoryjne
• leki przeciw bólowe, 

sedatywne

• decyzja o dalszym leczeniu

 

 

Schematy przetaczania 

płynów

Każdy ośrodek ma swoją 
doktrynę !

Reguła Parklanda:
Ilość płynów = 4 ml x kg m.c. x % 
oparzonej całkowitej powierzchni 
oparzenia (CPC)

 

 

Schematy przetaczania 

płynów c.d.

– Reguła Brooke`a:

roztwór Ringera buforowany mleczanem 

2 ml/kg/% CPC+ 2000 ml 5% glukozy

– reguła Evansa
– inne reguły

- z 1,25% mikrosodową 

albuminą ludzką

 

 

Schematy przetaczania 

płynów c.d.

Podawanie płynów: 

-       połowa obliczonych płynów 
przez  pierwsze 8 godzin, 
-       druga przez 16 godzin

Płyny doustne od 2-giej doby

 

 

Schematy przetaczania 

płynów c.d.

Inne zasady:

– przetaczanie koloidów nie jest 

konieczne poniżej 40% oparzonej CPC

–  nie są też niezbędne w pierwszych 8h 

po oparzeniu powyżej 40% CPC

– stała kontrola diurezy :

 

0,5-1 ml/ kg/ 

godzinę u dzieci, około 50 ml/ godzinę 
u dorosłych

 

 

Oparzenia ciężkie- 

leczenie dalsze

• kontrola diurezy, parametrów krwi
• żywienie dojelitowe od 2-giej doby
• żywienie pozajelitowe 
• antybiotyki- wg antybiogramu
• leki przeciwbólowe, sedatywne
• leczenie rany oparzeniowej

 

 

Oparzenia ciężkie- 

leczenie rany 

oparzeniowej

•wczesna nekrektomia ( od 

2-3 doby- Janzenkowic)

•escharotomia
•przeszczepy: 

- autoprzeszczepy- pełnej grubości 

skóry, meshing;

-  przeszczepy allo- i ksenogeniczne

 

 

Oparzenia ciężkie- 

leczenie rany 

oparzeniowej

•kontrola gojenia rany:

- posiewy
- opatrunki

•wczesna rehabilitacja
•psychoterapia

 

 

Oparzenia ciężkie- 

leczenie rany 

oparzeniowej

•leczenie blizn, przykurczy
•operacje odtwórcze

 

 

Oparzenia ciężkie- 

zaburzenia 

metaboliczne

• zaburzenia krążenia 
• uszkodzenie nerek
• zaburzenia termoregulacji
• układ odpornościowy

 

 

Oparzenia ciężkie- inne 

uszkodzenia

• oparzenia dróg oddechowych
• urazy- fala uderzeniowa
• zatrucie tlenkiem węgla; 

cyjankiem (poliuretan, nylon)

• zatrucia chemiczne

 

 

Oparzenia dróg 

oddechowych

• ocena pod kątem oparzenia dróg 

oddechowych, wywiad w kierunku 
wdychania dymu (u pacjentów z pożaru 
w zamkniętym pomieszczeniu, z 
zaburzeniami świadomości, sadza w 
ślinie, oparzenia dookoła ust, chrypka 
itd.)

 tlenoterapia, antybiotykoterapia, 

intubacja

 unikać tracheostomii
 leczenie- oddziały intensywnej terapii

 

 

Oparzenia 

elektrycznością

• łukiem elektrycznym- oparzenia termiczne
• z porażeniem prądem elektrycznym

          badanie ogólne!
          głębokie uszkodzenia tkanek miękkich (kości)
          uszkodzenia naczyń, nerek
          zaburzenia przewodzenia serca 
          zakrzepica
          odległe powikłania
          zawsze hospitalizacja

 

 

Inne obrażenia

• urazy
• zatrucie tlenkiem węgla; 

cyjankiem (poliuretan, nylon) 

• uszkodzenia na wskutek fali 

uderzeniowej

• zatrucia chemiczne

 

 

Odmrożenia

Uszkodzenie tkanek, do 

którego dochodzi na 

wskutek działania zimna

 

 

Odmrożenia

• najczęściej obwodowe części 

ciała

• sprzyja bezruch, wilgoć, 

alkohol, wiatr, zmęczenie

• nawet przy dodatnich 

temperaturach 

 

 

Ocena rozległości

te same zasady jak w 

oparzeniach

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

I stopień

skóra blada, obrzęknięta

póżniej rumień skóry

czucie zachowane

gojenie samoistne

swędzenie, mrowienie

przebarwienia

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

II stopień

obejmuje wszystkie 

warstwy  

po kilku godzinach 

pęcherze

czucie zachowane

długie gojenie, 

ziarninowanie

blizny

przebarwienia i swędzenia 

długo

 

 

Ocena głębokości- jak 

poznać?

 

III stopień

żółtawa skóra, następnie 

brunatna

demarkacja martwicy do 

14 dni

utrata czucia

zakrzepica naczyń

leczenie chirurgiczne

odległe amputacje

 

 

Odmrożenia- 

pierwsza pomoc

• Ogrzać chorego- wilgotne 

okłady, kąpiele, płyny doustne, 
podnosić temperaturę 
stopniowo i powoli

• opatrunek
• do szpitala

 

 

Odmrożenia- leczenie

• heparyna
• leki krążeniowe
• profilaktyka przeciwtężcowa
• opatrunki- suche
• aseptyka!
• antybiotyk wg posiewów

 

 

Odmrożenia- leczenie 

rany

• demarkacja martwicy
• póżne wycięcie martwicy
• przeszczepy
• amputacje