Materiały pochodzą z Platformy

Edukacyjnej Portalu

www.szkolnictwo.pl

Wszelkie treści i zasoby edukacyjne publikowane na łamach Portalu www.szkolnictwo.pl mogą być wykorzystywane przez jego
Użytkowników

wyłącznie

w zakresie własnego użytku osobistego oraz do użytku w szkołach podczas zajęć dydaktycznych. Kopiowanie, wprowadzanie zmian,
przesyłanie,

publiczne

odtwarzanie

i wszelkie wykorzystywanie tych treści do celów komercyjnych jest niedozwolone. Plik można dowolnie modernizować na potrzeby
własne

oraz

do

wykorzystania

w szkołach podczas zajęć dydaktycznych.

WIEDZA O

SPOŁECZEŃSTWIE

Temat: Organy władzy

Rzeczypospolitej Polskiej – sejm i

senat

Ustrojowa pozycja parlamentu

Władza ustawodawcza w Rzeczypospolitej Polskiej należy do narodu,
który sprawuje ją poprzez swoich przedstawicieli wybranych do
sejmu i senatu.

Parlament jest dwuizbowy, sejm i senat są oddzielnymi,
samodzielnymi

organami

władzy

ustawodawczej,

a

ich

najważniejszym zadaniem jest stanowienie ustaw.

Większe znaczenie ma sejm, który nadaje kierunek polityce państwa
i uchwala ustawy.

Większe znaczenie ma sejm, który nadaje kierunek polityce państwa
i uchwala ustawy. Rola senatu jest ograniczona do uczestnictwa w
procesie uchwalania ustaw i współudziału w powoływaniu niektórych
organów państwowych.

Senat ma rolę równą roli sejmu tylko w dwóch przypadkach:

Ustrojowa pozycja parlamentu

• sejm i senat biorą
równorzędny udział w procesie
uchwalania ustaw
zezwalających prezydentowi na
ratyfikację międzynarodowych
umów o szczególnym
znaczeniu dla polskiej
suwerenności.

•

w

procesie

nowelizacji

konstytucji obie izby muszą
uchwalić identyczny tekst, przy
czym sejm nie ma możliwości
wpływania na decyzję senatu,

Sejm

Sejm

Sena

t

Sena

t

Rola sejmu i senatu

Budynek sejmu

Budynek senatu

Sejm i senat są organami władzy
ustawodawczej.

Senat - organ władzy
ustawodawczej, druga izba polskiego
parlamentu. Składa się ze 100
senatorów wybieranych w wyborach
powszechnych.

Sejm stanowi pierwszą izbę polskiego
parlamentu. Składa się on z 460
posłów, wybieranych w wyborach
powszechnych, równych,
bezpośrednich i proporcjonalnych,
w głosowaniu tajnym.

Wybory do sejmu i senatu

Wybory zarządza prezydent nie
później niż na 90 dni przed upływem
kadencji obecnego parlamentu.

Wybory do obu izb odbywają się
jednego dnia. Obie izby są wybierane
na 4 – letnią kadencję.

Posłowie są wybierani w wyborach
powszechnych, równych,
bezpośrednich, proporcjonalnych i
tajnych.

Senatorowie są wybierani w
wyborach tajnych, powszechnych i
bezpośrednich.

Posłanka Ewa Kopacz

Senator Stefan Niesiołowski

Wybory do sejmu i senatu

Całość procesu wyborczego nadzoruje Państwowa Komisja Wyborcza,
w skład której wchodzi 3 sędziów, po jednym z Trybunału
Konstytucyjnego, Naczelnego Sądu Administracyjnego i Sądu
Najwyższego.

Członkowie PKW nie mogą należeć do żadnej partii politycznej. PKW
zatwierdza skład Okręgowych Komisji Wyborczych. Natomiast
Obwodowe Komisje Wyborcze są powoływane przez organy
samorządu terytorialnego.

Prawo zgłaszania kandydatów na posłów i senatorów przysługuje
partiom politycznym, organizacjom społecznym lub samodzielnym
kandydatom, którzy w tym celu tworzą komitety wyborcze.

Kandydatów na liście musi być minimum trzech. Ich kolejność ustala
komitet wyborczy. PKW podaje listy kandydatów na posłów i
senatorów do publicznej wiadomości w formie obwieszczeń.

Wybory do sejmu i senatu

W podziale mandatów poselskich uczestniczą partie polityczne,
które w skali kraju zdobyły co najmniej 5% głosów (w wypadku
koalicji wyborczych jest to 8%). Podział mandatów odbywa się na
podstawie systemu d’Hondta, który premiuje większe ugrupowania.

Prawo

wyborcze

Bierne prawo

wyborcze

senatu

Czynne prawo

wyborcze

30 lat

18 lat

Cisza wyborcza rozpoczyna się 24 godziny przed dniem wyborów i trwa
do zakończenia głosowania.

Bierne prawo

wyborcze do

sejmu

21 lat

Wybory do sejmu i senatu

Wybory do sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i
proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.

Zasada powszechności oznacza, że każdy obywatel polski, najpóźniej w
dniu głosowania ukończył 18 lat, ma prawo wybierania.

Zgodnie z zasadą równości głos każdego obywatela liczy się tak samo i
ma tę samą wagę.

Zasada bezpośredniości oznacza, że wybory są jednostopniowe i
obywatele wybierają swoich przedstawicieli, głosując bezpośrednio na
kandydatów.

Proporcjonalność wyborów dotyczy sposobu liczenia głosów.

Zasada tajności wyborów odnosi się do aspektu technicznego aktu
głosowania.

Kadencja parlamentu

Kadencja to okres, na jaki zostaje wybrany parlament. Kadencja obu izb
parlamentu – sejmu i senatu, rozpoczyna się w dniu zebrania się sejmu
na pierwsze posiedzenie i trwa do dnia poprzedzającego zebranie się
sejmu następnej kadencji.

Nie występuje przerwa między kolejnymi kadencjami. Kadencja
parlamentu może ulec przedłużeniu lub skróceniu. Przedłużona zostaje
w wyniku trwania stanu nadzwyczajnego.

Skróceniu natomiast ulega w trzech przypadkach:

• sejm podejmuje uchwałę o skróceniu swej kadencji. Niezbędna jest
większość 2/3 głosów konstytucyjnej liczby posłów. Skróceniu ulega
tym samym kadencja senatu.

• prezydent zarządza skrócenie kadencji sejmu, jeśli nie zdołał on
powołać rządu lub udzielić wotum zaufania rządowi,

• prezydent może, ale nie musi, skrócić kadencję sejmu, jeśli ten nie
przedłożył prezydentowi do podpisu ustawy budżetowej w ciągu 4
miesięcy od dnia złożenia projektu budżetu w sejmie.

W momencie, gdy dochodzi do skrócenia kadencji sejmu i senatu,
prezydent zarządza wybory parlamentarne.

Posłowie i senatorowie

Sejm składa się z 460 posłów, a senat ze 100 senatorów.

PiS – 166

PO – 209

PSL – 31

LiD – 53

mniejszość
niemiecka – 1

Parlamentarzyści dysponują immunitetem
parlamentarnym.

W głosowaniu często
wprowadza się
dyscyplinę klubową.

Posłowie i senatorowie

Status posła i senatora określa Ustawa o obowiązkach i prawach posła i
senatora. Posłowie są reprezentantami całego narodu, dlatego nie są
związani instrukcjami swoich wyborców, dysponują tzw. mandatem
wolnym. Poseł i senator nie mogą być odwołani przez swoich
wyborców.

Ze sprawowaniem mandatu wiąże się posiadanie immunitetu
parlamentarnego. Rozróżnia się:

• immunitet materialny – posłowie i senatorowie nie mogą być
pociągnięci do odpowiedzialności za działania wynikłe z pełnienia
mandatu ani w jego trakcie, ani po jego wygaśnięciu,

• immunitet procesowy – posłowie i senatorowie nie mogą być
pociągnięci do odpowiedzialności karnej lub zatrzymani bez zgody
sejmu i senatu.

Parlamentarzyści są uprawnieni do interpelacji, czyli do stawiania pytań
rządowi lub poszczególnym ministrom. Pytani mają obowiązek
udzielania odpowiedzi na interpelację w określonym terminie.

Posłowie i senatorowie nie mogą łączyć wykonywania mandatu posła i
senatora z innymi funkcjami publicznymi.

Posłowie i senatorowie

Koła i
kluby
parlamenta
rne

Posłowie i senatorowie tworzą koła i kluby
parlamentarne.

Organizacja i funkcjonowanie

sejmu i senatu

Sejm i senat obradują na posiedzeniach, które pierwsze zwołuje
prezydent, a kolejne marszałkowie.

Organy sejmu

• marszałek sejmu oraz
wicemarszałkowie

• prezydium sejmu

• konwent seniorów

• komisje sejmowe

Organy senatu

• marszałek senatu

• prezydium senatu

• konwent seniorów

• komisje

Schemat Sali obrad sejmu

Organizacja i funkcjonowanie

sejmu i senatu

Prezydium sejmu składa się z marszałka oraz wicemarszałków. Do
zadań prezydium należy podejmowanie decyzji dotyczących bieżącej
pracy sejmu (ustalenie planu pracy).

Zadaniem konwentu seniorów jest zapewnienie współpracy między
klubami poselskimi. Jest to organ opiniotwórczy w sprawach dotyczących
terminów prac sejmu, proponowanego porządku posiedzenia sejmu oraz
w innych sprawach, które przedstawia marszałek. W jego skład wchodzą
marszałek oraz przedstawiciele klubów poselskich.

Komisje sejmowe są roboczymi, wyspecjalizowanymi organami sejmu.
Zajmują się one rozpatrywaniem i przygotowaniem spraw stanowiących
przedmiot jego obrad.

Sekretarze sejmu są wybierani z grona posłów i pomagają
marszałkowi w prowadzeniu obrad.

Rodzaje większości w

parlamencie

W sejmie oraz w senacie decyzje zapadają
większością głosów.
W zależności od rodzaju podejmowanych
decyzji może ona mieć charakter:

Bronisław Komorowski, Marszałek
Sejmu VI kadencji

Większości zwykłej – liczba głosów za
jest większa niż liczba głosów przeciw,
liczba głosów wstrzymujących się jest bez
znaczenia.

Większości bezwzględnej – liczba
głosów za jest większa niż suma głosów
przeciw i wstrzymujących się.

Większości kwalifikowanej – większość
głosów jest wyrażona ułamkiem, np. 2/3,
3/5.

Zgromadzenie narodowe

W sytuacjach określonych w konstytucji sejm i senat obradują wspólnie
pod przewodnictwem marszałka sejmu lub jego zastępstwie marszałka
senatu jako Zgromadzenie narodowe.

Zbiera się ono w czterech wypadkach:

Bogdan Borusewicz, Marszałek
Senatu VII kadencji

• odebrania przysięgi od nowo
wybranego prezydenta

•Uznania prezydenta za niezdolnego do
pełnienia funkcji z powodu złego stanu
zdrowia

• postawienia prezydenta w stan
oskarżenia

• wysłuchania orędzia prezydenckiego,
które jest skierowane do Zgromadzenia.

Funkcje parlamentu

Proces ustawodawczy

DROGA USTAWODAWCZA, CZYLI JAK
POWSTAJE USTAWA