Najczęstsze wady kolan i 

stóp

mgr Dorota Amanowicz

Staw kolanowy 

 

 

Największy staw ustroju ludzkiego. 
Na skutek ewolucyjnego rozrostu kości 
piszczelowej i inwolucji kości strzałkowej, 
powstał staw łączący dwie kości - staw udowo-
piszczelowy (pomijając rzepkę). 
Do stawu kolanowego zalicza się również staw 
udowo- rzepkowy oraz staw piszczelowo- 
strzałkowy. 
W stawie kolanowym odbywają się ruchy 
zgięciowo-wyprostne oraz rotacyjne. Ruch 
obrotowy fizjologicznie dokonuje się tylko 
podczas zgięcia kolana. 
Staw kolanowy ze względu na pełnioną funkcję, 
posiada bardzo silnie rozbudowany aparat 
więzadłowy.

Powierzchnie stawowe tworzą 

wypukłe kłykcie kości udowej 

(główka stawowa) ślizgające się po 

wklęsłych powierzchniach kłykci 

kości piszczelowej (panewka 

stawowa). 

Ruchy ułatwia maź stawowa 

wydzielana przez błonę wyścielającą 

jamę stawu.

Dodatkowym zabezpieczeniem 

stabilizującym oraz pełniącym rolę 

amortyzatora drgań są łąkotki, 

położone na powierzchni stawowej 

kości piszczelowej.

Jedynym zwierzęciem, które ma 

cztery stawy kolanowe, jest słoń.

Ustawienie kolan a-kolana proste,

 b- kolana koślawe, c-kolana szpotawe.

Kolana koślawe

Wada może być wrodzona lub nabyta. 

Najczęściej wyróżnia się: koślawość wrodzoną, 

pokrzywiczą, idiopatyczną, porażeniową, 

pozapalną, pourazową.

W kolanach koślawych oś podudzia tworzy z 

osią uda kąt otwarty na zewnątrz, a kostki 

przyśrodkowe, przy wyprostowanych i zwartych 

kolanach, są oddalone od siebie o ponad 5 

centymetrów.

Za fizjologiczną koślawość uważa się 

odchylenie od osi przeciętnie 2-3 centymetrów, 

ale nie większą niż 5 centymetrów.

Kolano koślawe.

W koślawości kolan występują:

• zmiany kostne (skrzywienie kości udowej 
lub piszczelowej, przerost w stawie 
kolanowym)

•mięśniowo-wiązadłowe, w wyniku których 
istnieje predyspozycja do zwichnięcia 
rzepki.

Jeśli wada jest silnie wyrażona po jednej 

stronie lub jest jednostronna może 

wytworzyć się skolioza w odcinku 

lędźwiowym.

Kolano koślawe statyczne – współistnieje ze 

stopą płasko-koślawą, z otyłością. 

Przyczyna – zużycie chrząstki, zmiany 

zwyrodnieniowe i wgniatanie kłykci 
bocznych

Kolana szpotawe

W tym zniekształceniu kończyny dolne są 

skręcone do wewnątrz, występuje 

nadwyprost w stawach kolanowych, mięsnie 

wewnętrznej strony kończyn dolnych ulegają 

skróceniu, a po stronie zewnętrznej 

nadmiernie rozciągają się. Oś podudzia 

tworzy z osią uda kąt otwarty do wewnątrz.

Kolano szpotawe.

Wielkość odchylenia mierzy się w 

centymetrach, rozstępem między 

kłykciami przyśrodkowymi przy 

stopach zwartych. Szpotawość kolan 

występuje najczęściej przy 

nadwadze, przy krzywicy, u dzieci 

zbyt wcześnie rozpoczynających 

stanie, długo siedzących „po 

turecku”, 

Zdrowe stopy są ważnym elementem 

zdrowia całego organizmu. Stopy chore, 

zniekształcone utrudniają poruszanie się, 

sprawiają ból i wpływają na zmęczenie.

Stopa ładna – to stopa przede 

wszystkim zdrowa.

Stopa swoją budową i funkcją przystosowana 

jest do:

•dźwigania i elastycznego przenoszenia 
ciężaru ciała w czasie chodu,

• amortyzowania wstrząsów powstających w 
czasie poruszania się (hamowanie 
przyśpieszenia kończyny, uderzanie pięty o 
podłoże).

       

Prawidłowo wysklepiona stopa dotyka podłoża 

trzema fizjologicznymi punktami podparcia: 

piętą, głową pierwszej i głową piątej kości 

śródstopia – trójkąt podparcia.

Fizjologiczne punkty podparcia.

Między tymi punktami przebiegają główne 

łuki stopy: podłużny przyśrodkowy, 

podłużny boczny i poprzeczny przedni.

Łuk podłużny przyśrodkowy (dynamiczny) 

zaczyna się na guzie piętowym, obejmuje 

kość łódkowatą, I klinową i kończy się na 

głowie I kości śródstopia. Szczyt łuku 

oddalony od podłoża ok. 2,5cm

Łuk podłużny boczny (statyczny) biegnie od 

guza kości piętowej przez kość sześcienną do 

głowy V kości śródstopia. Szczyt – 0,5 cm

Łuk poprzeczny przedni jest utworzony przez 

głowy pięciu kości śródstopia. 

Płaskostopie podłużne 

• Stan w którym obniżone jest 

sklepienie podłużne stopy 

dynamiczne i statyczne.

Płaskostopie poprzeczne 

• Stan w którym obniżone jest 

sklepienie poprzeczne stopy 

dynamiczne i statyczne. 

• Najczęściej dotyczy kobiet chodzących na 

wysokich obcasach – przesuwa linię nacisku 

ku przodowi nadmiernie obciążając łuk

Zniekształcenia stopy: 

a-stopa końska, b- stopa piętowa, 

c-stopa szpotawa, d-stopa płaska, 

e- stopa płasko-koślawa, f- stopa wydrążona.

Stopa płaska 

(płaskostopie czynnościowe)

• Stopa posiada niski lub obniżający się łuk 

podłużny, który jest wynikiem niewydolności 

układu mięśniowo-wiązadłowego. Przeciążenie 

stopy spotęgowane niewydolnością jej układu 

doprowadza do zniekształceń, bolesności oraz 

zaburzenia funkcji.

• Płaskostopie jest jednym z bardziej 

powszechnych dolegliwości stóp. W młodszym 

wieku szkolnym nie musi dostarczać bodźców 

bólowych, jednak zaniedbanie i brak korektywy 

może nieść odległe, negatywne skutki.

Stopa płasko-koślawa

Istotą tego zniekształcenia jest ustawienie w 

nawróceniu kości stępu oraz obniżenie sklepienia 

podłużnego stopy, najczęściej na tle 

niewydolności statycznej. 

Powstają  w wyniku niewydolności układu 

dynamicznego mięśniowego i więzadłowo-

torebkowego i występują w postaci odchyleń osi 

pionowej kości piętowej na zewnątrz większych 

niż 5 stopni z jednoczesnym obniżeniem 

sklepienia stopy.

Przyczyny: osłabienie siły mm po unieruchomieniu, 

wiotkość więzadeł i torebek w np. chorobach 

układowych tk. łącznej, otyłość, nadwaga, 

długotrwała pozycja stojąca, wada wrodzona

Stopa szpotawa

Jest odwrotnością stopy płasko-

koślawej. Charakteryzuje się 

skręceniem pięty do wewnątrz i 

oparciem jej na krawędzi 

zewnętrznej.

Stopa wydrążona

• Zniekształcenie charakteryzuje się 

nadmiernym wysklepieniem, w odcinku 

między guzem a głowami kości śródstopia, 

przy równoczesnym skróceniu tego 

odcinka. Nadmiernemu wysklepieniu stopy 

towarzyszy szponowate ustawienie palców 

i skrócenie rozcięgna podeszwowego. 

Zniekształcenie powoduje skrócenie stopy.

• Przyczyną tej wady są anomalie w obrębie 

dolnego odcinka rdzenia kręgowego oraz 

zaburzenia równowagi mięśniowej.

Stopa koślawa

• Odchylenie kości piętowej na 

zewnątrz od osi pionowej większej 
niż 5 stopni.

Stopa końska 

• Utrwalone ustawienie stopy w zgięciu 

podeszwowym.

• Porażenie mm prostowników

Stopa końsko-szpotawa

• Ustawienie w zgięciu podeszwowym, 

odwróceniu, przywiedzeniu z wydrążeniem

• Zewnętrzny brzeg wypukły a wewnętrzny 

uniesiony i skrócony

• Porażenie mięśni, wada wrodzona, 

Stopa piętowa 

• Utrwalone ustawienie stopy w przeproście 

grzbietowym.

• Wada wrodzona, porażenie mm zginaczy, 

następstwo choroby Heinego - Medina

Paluch koślawy

• Zniekształcenie polega na odchyleniu na zewnątrz 

palucha stopy większym niż 5 stopni . Często 

paluch zachodzi na palec 2 stopy. Jest to 

zniekształcenie często wtórne do płaskostopia 

poprzecznego.

• Uraz, zapalenie stawu palucha, wrodzone 

osłabienie stawu środstopno-paliczkowego palucha, 

niewłaściwe obuwie

Palec młotkowaty

• Często towarzyszy paluchowi koślawemu

• Nierównowaga mięśniowa palców ustawia palec 

nad pozostałymi a a końcowy staw zgina się w dół

• Ścięgna i więzadła kurczą się pociągając palec w tył