Reguły ustalania nazw

systematycznych dla alkanów i

halogenoalkanów

Nazwy systematyczne dla

alkanów

Grupa alkilowa (alkil): -

C

n

H

2n+1

• Grupa atomów, która powstaje po

odłączeniu atomu wodoru od

cząsteczki węglowodoru

alifatycznego (

najczęściej alkanu

),

symbol - R

• Grupa alkilowa jest traktowana

jako podstawnik w

izomerach

szkieletowych węglowodorów

oraz

w

pochodnych węglowodorów

• Nazwę grup alkilowych

pochodzących od alkanów tworzy

się przez zastąpienie końcówki –

an

przez końcówkę -

yl

Grupa alkilowa (alkil): -

C

n

H

2n+1

• -

CH

3

:

metyl

,

• -

C

2

H

5

(

CH

3

– CH

2

-

):

etyl

,

• -

C

3

H

7

(

CH

3

– CH

2

– CH

2

-

):

propyl

,

• -

C

4

H

9

(

CH

3

– CH

2

– CH

2

– CH

2

-

):

butyl

,

• -

C

5

H

11

:

pentyl

, itd.

• Liczebniki

stosowane do

określenia liczby podstawników:

2 – di

,

3 – tri

,

4 – tetra

,

5 – penta

,

6 – heksa

, itd.

Ustalenie nazwy

systematycznej

CH

3

CH

3

C

2

H

5

| | |

C

2

H

2

–

C

3

H

–

C

4

H

2

–

C

5

–

C

6

H

–

C

7

H

–

C

8

H

–

C

9

H

3

| | |

|

C

1

H

3

C

3

H

7

C

2

H

5

CH

3

- Ustalenie najdłuższego szkieletu

alkanu –

w tym przypadku szkielet 9-

ciowęglowy

– nonan,

- Nadanie atomom węgla nr kolejnych

(

lokantów

) -

tym przypadku

od

1

do

9

Ustalenie nazwy

systematycznej cd

• Podstawniki alkilowe wymienia się w

kolejności

alfabetycznej

z

podaniem ich

lokantów

oraz

ich liczby

:

- na lokancie 6 i 7 –

etyl

(2 – di)

- na lokantach 3,5,8 –

metyl

(3 – tri),

- na lokancie 5 –

propyl

:

- Nazwa: 6,7–di

etyl

o-3,5,8 –tri

metyl

o-5-

propyl

o

nonan

- Sprawdzenie prawidłowości:

suma lokantów

na których znajdują się podstawniki alkilowe

musi być jak najmniejsza

(

w powyższej

nazwie: 6+7+3+5+8+5=34

)

- Dla sprawdzenie należy nadać lokanty od

prawej do lewej strony

(w przypadku gdy

sumy są identyczne, to obie nazwy są

prawidłowe)

Ustalenie nazwy

systematycznej cd

CH

3

CH

3

C

2

H

5

| | |

C

8

H

2

–

C

7

H

–

C

6

H

2

–

C

5

–

C

4

H

–

C

3

H

–

C

2

H

–

C

1

H

3

| | |

|

C

9

H

3

C

3

H

7

C

2

H

5

CH

3

Nazwa po zmianie kolejności nadania

lokantów:

3,4-di

etyl

o-2,5,7-tri

metyl

o-5-

propyl

o

nonan

- Suma lokantów:

3+4+2+5+7+5 = 26

(ta

nazwa jest prawidłowa, w pierwszym

przypadku suma wynosi

34, więc nazwa

jest błędna

)

Ustalenie nazwy

systematycznej

dla halogenoalkanów

• Stosuje się te same reguły jak w przypadku

alkanów z tym, że

podstawniki halogenowe

należy

wymienić alfabetycznie

przed

wymienieniem podstawników alkilowych

Cl

CH

3

Br

C

2

H

5

| | | |

C

1

H

–

C

2

–

C

3

H

2

–

C

4

–

C

5

–

C

6

H

–

C

7

H

–

C

8

H

3

| | | | | |

Cl

CH

3

Br

F

I

CH

3

4,4 – di

brom

o-1,1-di

chlor

o-5-

fluor

o-6-

jod

o-

5-

etyl

o-2,2,7-tri

metyl

o

okatan