Slajd 1

Wyniki leczenia uzdrowiskowego chorych na cukrzycę oceniane metodą kwestionariuszową jakości życia Wyniki leczenia uzdrowiskowego chorych na cukrzycę oceniane metodą kwestionariuszową jakości życia

LECZNICZE WODY MINERALNE

W BALNEOTERAPII

WODA LECZNICZA /1/

Jest to woda podziemna,

charakteryzująca się stałym składem

chemicznym i naturalną czystością

pod względem chemicznym i

mikrobiologicznym, wykazująca

działanie lecznicze w stosowaniu

zewnętrznym lub wewnętrznym

WODA LECZNICZA /2/

Woda zostaje uznana za leczniczą

przez ministra zdrowia i opieki

społecznej na podstawie badań

chemicznych i farmakologicznych

oraz obserwacji klinicznych.

WODA MINERALNA

Jest to woda podziemna zawierająca

najmniej 1000 mg

składników

mineralnych w litrze. Nie zawsze jest

to woda lecznicza. O właściwościach

leczniczych decyduje rodzaj i

stężenie zawartych w wodzie

składników biochemicznie

aktywnych.

PODZIAŁ I KLASYFIKACJA

WÓD LECZNICZYCH /1/

Podział wód leczniczych jest oparty

przede wszystkim na następujących

kryteriach chemicznych :

•

ogólnej mineralizacji wody i stężeniu
makroskładników

wody mineralne

wody słabo mineralizowane

(granicą podziału jest 1000 mg

rozpuszczonych w litrze wody soli
mineralnych)

PODZIAŁ I KLASYFIKACJA WÓD

LECZNICZYCH /2/

•

ciśnieniu osmotycznemu
uzależnionemu od stopnia
mineralizacji w porównaniu z
ciśnieniem osmotycznym soli
fizjologicznej.

      - wody hipoosmotyczne (poniżej 0,9%)
      - wody izoosmotyczne (0,9%)
      - wody hiperosmotyczne (powyżej

0,9%)

PODZIAŁ I KLASYFIKACJA

WÓD LECZNICZYCH /3/

•

temperatury wody mierzonej przy
wypływie – wartością graniczną
jest temperatura 37stopni C

- wody hipotermalne o temp. poniżej

- wody izotermalne o temp. 37
- wody hipertermalne o temp.

powyżej 37

PODZIAŁ I KLASYFIKACJA

WÓD LECZNICZYCH /4/

•

obecności i stężeniu swoistych
składników leczniczych

(w zależności od stężenia w wodach

mineralnych sześciu podstawowych
anionów i kationów –

chlorki,

wodorowęglany, siarczany, sód, wapń,
magnez

– charakteryzuje się typ wody i

określa jej nazwę. W nazwie uwzględnia
się tylko te składniki, których zawartość
w litrze przekracza 20 mwal%)

PODZIAŁ I KLASYFIKACJA

WÓD LECZNICZYCH /5/

•

odczynu wody

      - wody kwaśne pH<7
      - wody zasadowe pH>7,5
      - wody obojętne pH=7,0-7,3

RODZAJE WÓD LECZNICZYCH

SWOISTYCH

Określenie wody

Minimalne stężenie danego składnika (mg/l)

Woda mineralna

1000 mg rozpuszczonych składników stałych

Woda arsenowa

0,7 mg As3+

Woda fluorkowa

1,0 mg F -

Woda bromkowa

5,0 mg Br -

Woda jodkowa

1,0 mg J-

Woda siarczkowa

1,0 mg siarki (II) oznaczonej jodometrycznie

Woda borowa

5,0 mg HBO2

Woda krzemowa

100 mg H2SiO3

Szczawa

1000 mg CO2

Woda żelazista

10 mg Fe2+

Woda radoczynna

2 nCi

Woda termalna

> 20 C

PODZIAŁ PIERWIASTKÓW

WYSTĘPUJĄCYCH W WODACH

LECZNICZYCH

•

pierwiastki

główne

albo makroskładniki

o stężeniu powyżej 10mg/l

•

pierwiastki

rzadkie

o stężeniu 0,01mg/l

do 10,0mg/l

•

pierwiastki

śladowe

albo

mikroelementy poniżej 0,01mg/l

•

pierwiastki

promieniotwórcze

, głównie

Ra i Rn, których występowanie określa

się liczbą rozpadów

promieniotwórczych.

SKŁADNIKI GAZOWE

WYSTĘPUJĄCE W WODACH

LECZNICZYCH

Do głównych gazów naturalnych

występujących w wodach

podziemnych należą:

•

Dwutlenek węgla, siarkowodór,

radon, tlen, wodór, azot, niekiedy

również metan, hel, amoniak, fluoro-

i chlorowodór. Wraz z głębokością

zwiększa się w wodzie zawartość

CO2 i H2, zmniejsza stężenie O2

SKŁADNIKI ORGANICZNE WYSTĘPUJĄCE

W WODACH LECZNICZYCH

Są to kwasy tłuszczowe, aminokwasy,

kwasy huminowe, naftenowe,

bituminy,a także połączenia z

metalami – huminiany. Znaczenie i

rola związków organicznych w

wodach leczniczych jest nadal

przedmiotem badań.

MIKROBIOLOGIA WÓD

•

Bakterie siarkowe

- Thiobacillus thioparus – utleniające siarkowodór
- Thiobacillus thiooxidans – utleniające siarkę do

siarczanów

- Desulfovibrio desulforicans – redukujące siarczany

do siarkowodoru

•

Bakterie żelaziste

           - Leptothrix
           - Crenothrix - utleniające żelazo Fe+2 do Fe+3
           - Cladothrix

•

Bakterie nitryfikacyjne

- Thiobacillus denitrificans – redukujące azotany do

azotynu

LECZNICZE WODY MINERALNE

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE W POLSCE /

• wody chlorkowo-sodowe (solanki)

chlorkowo-potasowe, wapniowe,

magnezowe

bromkowe, jodkowe, żelaziste, siarczkowe

Głównym ich składnikiem jest chlorek sodu.

Jeżeli stężenie wody mineralnej wynosi co
najmniej 1,5% to nazywa się ją solanką, a
niżej procentową – wodą słoną.

LECZNICZE WODY MINERALNE
NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE W

POLSCE /2/

• wodorowęglanowe (szczawy)

sodowe, wapniowe, magnezowe,

chlorkowo-sodowe,

żelaziste, radoczynne
Wody wodorowęglanowe zawierają

naturalny dwutlenek węgla, wolny i

związany. Woda, która zawiera powyżej

1000 mg wolnego, naturalnego CO2 w

litrze nazywa się szczawą.

LECZNICZE WODY MINERALNE

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE W POLSCE /

• siarczkowo-siarkowodorowe

(siarkowe)

siarczkowe proste, siarczanowo-

sodowe (glauberskie)

     siarczkowo-wapienne (gipsowe)
     siarczkowo-magnezowe (gorzkie)
     żelaziste, chlorkowo-sodowe,

bromkowe, jodkowe, arsenowe

LECZNICZE WODY MINERALNE

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE W POLSCE /

• radoczynne

radonowo-siarczkowe, radonowo-

fluorkowe, szczawy radoczynne

Wodę za radoczynną uważa się wówczas,

gdy zawiera

co najmiej 2nCi składników

promieniotwórczych

w litrze

. Wody

zawierające radon i produkty jego rozpadu
są najczęściej wodami
niskozmineralizowanymi.

LECZNICZE WODY MINERALNE

NAJCZĘŚCIEJ WYSTĘPUJĄCE W POLSCE /

• termalne (cieplice)

chlorkowo-sodowe, radoczynne,

fluorkowe

Do wód termalnych zwanych też

cieplicami, zalicza się takie wody

lecznicze, których temperatura przy

wypływie przekracza

st.C. Są to

najczęściej wody o niskiej

mineralizacji.

WODY CHLORKOWO-SODOWE -

WYSTĘPOWANIE

Źródła wód mineralnych chlorkowo-

sodowych występują w

następujących uzdrowiskach : Busko,

Ciechocinek, Goczałkowice, Iwonicz,

Jastrzębie, Kamień Pomorski,

Kołobrzeg, Połczyn, Rabka, Solec,

Świnoujście, Ustroń.

WODY WODOROWĘGLANOWE -

WYSTĘPOWANIE

Szczawy występują w następujących

uzdrowiskach : Duszniki, Długopole,

Kudowa, Szczawno, Szczawnica,

Wysowa.

SIARCZKOWO-

SIARKOWODOROWE -

WYSTĘPOWANIE

Wody te występują w następujących

uzdrowiskach : Busko, Ciechocinek,

Duszniki, Horyniec, Kudowa, Lądek,

Przerzeczyn, Wieniec, Wysowa

WODY RADOCZYNNE -

WYSTĘPOWANIE

Wody te występują w uzdrowiskach :

Czerniawa, Lądek, Świeradów

WODY TERMALNE –

WYSTĘPOWANIE

Wody termalne występują w
następujących uzdrowiskach :

Cieplice, Ciechocinek, Lądek

ZABIEGI BALNEOLOGICZNE Z WÓD

MINERALNYCH

•

kąpiele lecznicze

•

kuracje pitne

•

inhalacje

•

irygacje, płukania

KĄPIELE LECZNICZE /1/

•

Najważniejsze są składniki chemiczne
wody mineralnej, które przenikając przez
skórę wywierają swoje

działanie

specyficzne

. Najlepiej przenikają

substancje rozpuszczalne w wodzie i
tłuszczach – CO2, H2S, Rn. Niektóre
substancje przenikają z organizmu w
kierunku do wody kąpielowej, przeważnie
są to uboczne produkty przemiany
materii.

KĄPIELE LECZNICZE /2/

•

Wchłonięte przez skórę składniki
mineralne częściowo odkładają się w
warstwie rogowej naskórka i
stopniowo dyfundują do krwi.

•

Wpływają również na uwalnianie
hormonów tkankowych takich jak :
acetylocholina, bradykinina,
histamina, serotonina.

KĄPIELE LECZNICZE /3/

•

Oprócz składników chemicznych w
czasie kąpieli oddziałują na chorego
czynniki fizyczne wynikające z
immersji wodnej i temperatury wody.

Kąpiele lecznicze w

uzdrowisku są stosowane

jako:

•

całkowite lub częściowe

•

indywidualne lub zbiorowe

PODZIAŁ KĄPIELI

LECZNICZYCH

•

kąpiele solankowe

•

kąpiele kwasowęglowe

•

kąpiele siarczkowo-siarkowodorowe

•

kąpiele radoczynne

KĄPIELE SOLANKOWE

•

Do kąpieli stosuje się 2-3% solankę
naturalną lub sztuczną.

•

Chlorek sodu w czasie kąpieli
przechodzi do skóry, gdzie odkłada się
w warstwie rogowej naskórka tworząc
na skórze „płaszcz solny”, a częściowo
wchłania bezpośrednio do krwi.

KĄPIELE SOLANKOWE

Miejscowe działanie soli powoduje :

•

rozszerzenie naczyń włosowatych

•

poprawę ukrwienia skóry

Działanie ogólnoustrojowe kąpieli

solankowych polega na:

•

wpływie na wydzielanie hormonów

tkankowych, takich jak: histamina,

acetylocholina, adrenalina,

serotonina, bradykinina

KĄPIELE SOLANKOWE

Działanie przegrzewające kąpieli

solankowych (stosuje się

temperatury w granicach 36-38

stopni C) powoduje :

•

rozluźnienie mięśni

•

rozszerzenie naczyń obwodowych

•

obniżenie ciśnienia tętniczego krwi

Wskazania do stosowania

kąpieli solankowych :

•

reumatoidalne zapalenie stawów

•

zesztywniające zapalenie stawów

kręgosłupa

•

choroba zwyrodnieniowa stawów

•

stany pourazowe kości i stawów

•

choroby ze zwiększonym napięciem

mięśniowym

•

choroba niedokrwienna kończyn

dolnych (o niewysokiej temperaturze)

Kąpiele solankowe stosuje

się:

•

codziennie lub co II dzień

•

czas trwania zabiegu 15-20 minut

•

seria 14-18 zabiegów

•

temperatura wody 36-38 stopni C

KĄPIELE KWASOWĘGLOWE

Kąpiele kwasowęglowe mogą być

wykonywane :

•

przy użyciu naturalnej wody –
szczawy, nasyconej naturalnym
dwutlenkiem węgla

•

przy użyciu wody gospodarczej
saturowanej technicznym
dwutlenkiem węgla

Kąpiele kwasowęglowe

powodują :

•

rozszerzenie naczyń włosowatych i
tętniczek (odczyn rumieniowy)

•

zwiększenie pojemności minutowej
serca przy jednoczesnej tendencji do
zwolnienia akcji serca

•

zwiększenie przepływu wieńcowego

•

zwiększenie diurezy i natriurezy

WSKAZANIA DO STOSOWANIA

KĄPIELI KWASOWĘGLOWYCH

•

nadciśnienie tętnicze w I i II okresie
wg WHO

•

zwężenie naczyń kończyn dolnych na
tle miażdżycy, zapalnym, cukrzycy

•

nerwice wegetatywne i
psychowegetatywne

•

czynnościowe choroby serca z
przyspieszoną akcją serca

Kąpiele kwasowęglowe

stosuje się

•

codziennie lub co II dzień

•

czas trwania zabiegu 10-15 minut

•

seria lecznicza obejmuje około 15
zabiegów

•

temperatura kąpieli 32-35 stopni C

W kąpieli kwasowęglowej jest

eliminowane działanie cieplne

ponieważ dwutlenek węgla
powoduje:

•

zmniejszenie pobudliwości
receptorów ciepła w skórze

•

zwiększenie pobudliwości receptorów
zimna

KĄPIELE GAZOWE W

DWUTLENKU WĘGLA

Wykorzystuje się naturalny, czasami

techniczny dwutlenek węgla

Mogą być stosowane jako :

•

indywidualne

•

zbiorowe (Kudowa)

Mają działanie podobne do kąpieli wodnych,

ale są znacznie mniej obciążające dla
chorych

KĄPIELE SIARCZKOWO-

SIARKOWODOROWE

Działanie związków siarki polega na :

•

działaniu keratolitycznym

•

działaniu keratoplastycznym

•

rozszerzaniu naczyń tętniczych

(odczyn rumieniowy)

•

siarka wchłonięta przez skórę

wykorzystywana jest do biosyntezy

kwasu chondroityno-siarkowego, który

wchodzi w skład chrząstek stawowych

Wskazania do stosowania kąpieli

siarczkowo-siarkowodorowych :

•

reumatoidalne zapalenie stawów

•

zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa

•

choroba zwyrodnieniowa stawów i kręgosłupa

•

stany pourazowe kości i stawów

•

nadciśnienie tętnicze I i II okres wg WHO

•

zmiany zwężeniowe naczyń kończyn dolnych

•

choroby dermatologiczne : łuszczyca, trądzik,
wyprysk, dermatozy zawodowe

Kąpiele siarczkowo-

siarkowodorowe stosuje się :

•

2-3 razy w tygodniu

•

czas trwania kąpieli 10-15 minut

•

seria zabiegów 14-16

•

temperatura zabiegu 34-37 stopni C

KĄPIELE RADOCZYNNE

Wskazania do stosowania kąpieli

radoczynnych :

•

choroba zwężeniowa naczyń kończyn
dolnych

•

nadciśnienie tętnicze

•

choroby reumatyczne

KĄPIELE RADOCZYNNE

Przeciwwskazania do stosowania

kąpieli radoczynnych :

•

młody wiek

•

ciąża

•

u osób, które w pracy zawodowej
stykają się z promieniowaniem
jonizującym

KRENOTERAPIA – LECZENIE

PITNYMI WODAMI MINERALNYMI

KRENOTERAPIA

– to picie wody

leczniczej przez określony czas,
dozowanej co do ilości, temperatury,
czasu w stosunku do posiłku i
zgodnie z zaleceniami lekarskimi.

KRENOTERAPIA

Działanie lecznicze wód mineralnych

polega na :

•

działaniu

miejscowym

na śluzówki

przewodu pokarmowego lub dróg
moczowych

•

działaniu

ogólnym

poprzez

wprowadzenie do organizmu
leczniczych składników mineralnych

Do leczenia pitnego stosuje się w

Polsce następujące rodzaje wód :

•

wody chlorkowo-sodowe (wody
słone)

•

wody alkaliczne (wodorowęglanowe)

•

szczawy niskozmineralizowane i
szczawy żelaziste

•

wody siarczkowo-siarkowodorowe

WODY SŁONE

•

Są to solanki rozcieńczone, których
głównym składnikiem jest chlorek
sodu.

•

Do kuracji pitnej stosuje się wody
mało mineralizowane 0,3-1,0%

WODY SŁONE

Wody hiperosmotyczne (1,0-1,5%)

powodują :

•

zwiększenie perystaltyki jelit

•

wzmagają wydzielanie soku
żołądkowego i zwiększają jego kwasotę

•

działają rozrzedzająco na śluz

•

zawierające związki magnezu i
siarczany działają wypróżniająco

WODY SŁONE

Wody hipoosmotyczne (0,3%) :

•

działają łagodząco w zapaleniach
śluzówki jelit

Wskazania do stosowania

wód słonych :

•

przewlekły nieżyt żołądka z
niedokwasotą

•

zaparcia

•

niedoczynność tarczycy

•

skaza moczanowa

•

zatrucia metalami, alkoholem i
nikotyną

WODY SŁONE

Wody z zawartością

jodu

mają

zastosowanie w :

•

leczeniu niektórych chorób tarczycy

•

nadciśnieniu

•

miażdżycy

WODY ALKALICZNE

Zawierają wodorowęglany sodu i

wapnia, powodują alkalizację

kwaśnego soku żołądkowego, która

trwa 15-20 minut po wypiciu wody.

Wskazania do stosowania

wód alkalicznych :

•

choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy

•

przewlekły nieżyt żołądka z nadkwasotą

•

po operacjach żołądka i dwunastnicy z

powodu owrzodzenia

•

przewlekłe zapalenie pęcherzyka

żółciowego

•

po zabiegach na drogach żółciowych

•

zaparcia ( zawierające siarczan

magnezowy )

SZCZAWY

NISKOZMINERALIZOWANE

•

działają moczopędnie

•

pobudzają wydzielanie żołądka i jelit,
gdyż zawierają naturalny dwutlenek
węgla.

Wskazania do stosowania wód

alkalicznych :

•

choroby dróg moczowych

•

przewlekłe nieżyty żołądka

•

kamica nerkowa

•

niedokrwistość (wody z zawartością
związków żelaza)

WODY SIARCZKOWO-

SIARKOWODOROWE

Wskazania do stosowania wód

siarczkowo-siarkowodorowych :

•

choroby dróg oddechowych (mają

działanie odczulające)

•

choroby przewodu pokarmowego

(pobudzają wydzielanie żółci i soku

trzustkowego)

•

zaburzenia przemiany materii

•

zatrucia metalami

Document Outline