Wykład II

Psychopatologia ogólna:

zaburzenia prostych i złożonych

czynności psychicznych.

Klasyfikacje i objawy zaburzeń

Jakościowe i ilościowe zaburzenia

świadomości.

„symptom” i „zespół”.

Psychopatologia ogólna vs

szczegółowa

• Psychopatologia

ogólna

• Definiuje,
• Klasyfikuje objawy

zaburzeń ,

• Wyjaśnia znaczenie

używanych nazw

• np. opisuje

urojenia

• Psychopatologia

szczegółowa

przedstawia opis i
klasyfikacje
jednostek (chorób)
psychicznych,
zespołów
psychopatologicznyc
h

• np. opisuje

psychozy

Zaburzenia procesów

poznawczych

• Uwagi

• Spostrzegania

• Pamięci

• Myślenia

Bloki funkcjonalne mózgu

według Łurii

Bloki funkcjonalne mózgu

cd.

Blok

energetyczn

y

Struktury

podkorowe:

Międzymózgow

ieMost
Pień mózgu

Blok

przetwarzani

a informacji
Kora

mózgowa:
Płaty

Ciemieniowe

:
Skroniowe
Potyliczne

Blok

programowa

nia

aktywności

Kora

mózgowa:

Płaty

czołowe

Trzy wymiary zaburzeń

spostrzegania

(Cierpiałkowska,

2007)

• Agnozje – brak umiejętności

spostrzegania całości lub cech
przedmiotu mimo zachowania
podstawowej funkcji zmysłowej

• Złudzenia – iluzje – zniekształcenia i

błędne rozpoznawanie istniejących w
rzeczywistości przedmiotów

• Omamy – spostrzeganie przedmiotów i

zjawisk, które nie istnieją realnie.

Agnozje – wybrane typy

• Wzrokowa. Słuchowa. Dotykowa.
• Wzrokowa:
• Apercepcyjna – brak umiejętności

rozpoznawanie cech przedmiotów

• Asocjacyjna – poprawne rozpoznawanie

cech przy braku możliwości spostrzegania

całości

• Prozopagnozja – nierozpoznawanie twarzy
• Achromatopsja/agnozja barw – niemożność

rozpoznawania i nazywania barw

Zaburzenia spostrzegania

Zaburzenia spostrzegania

• Złudzenia (iluzje) – zniekształcone

spostrzeżenia, które nie są
korygowane mimo dowodów ich
błędności

• Omamy (halucynacje) –

spostrzeżenia przedmiotów, które
nie znajdują się w zasięgu wzroku
chorego lub w ogóle nie istnieją

Omamy cd.

• Cechy charakterystyczne:
• Spostrzeżenia lub wrażenia

powstające bez bodźców
działających z zewnątrz

• Rzutowane na zewnątrz
• Towarzyszy im poczucie realności

Omamy c.d.

Lauveng

• Wkrótce zobaczyłam również

Kapitana...Nie był wcale przerażający.
Od tak dawna słyszałam jego głos, że
ujrzenie jego postaci nie stanowiło
wielkiej zmiany. Mniej więcej w tym
czasie na szkolnym korytarzu zaczęły
pojawiać się wilki i krokodyle. Bałam
się ich, bo wyglądały na bardzo
rozłoszczone.

Omamy c.d.

Lauveng

• Nagle zauważyłam, że na podłodze

wagonu leży wilk i obgryza moją
stopę. Wilk nie był wielki i
majestatyczny, tylko wyleniały i chudy,
z żółtymi zębami i cuchnącym
oddechem. Zżarł mięso z moich nóg na
tyle, że wystawały same suche kości.
Sprawiało mi to ból i wyglądało
obrzydliwie... (str. 47)

Omamy cd.

1/ Dzielone na: elementarne, proste,

złożone

2/ Niezależnie dzielone również w

zależności od rodzaju analizatora
na: wzrokowe, słuchowe,
dotykowe, smakowe, węchowe,
czucia ustrojowego

Zaburzenia

spostrzegania -

różnicowanie

• Pseudohalucynacje (omamy rzekome/

wyobrażenia) –

• Spostrzeżenia powstające bez bodźców

działających z zewnątrz

• Nie mają cech obiektywnej

rzeczywistości lecz cechy wyobrażeń

zlokalizowanych w przestrzeni

wewnętrznej

• Są spostrzegane jako obce, narzucone z

zewnątrz doznania

Zaburzenia

spostrzegania –

różnicowanie c.d.

Halucynoidy/

parahalucynacje

• Wrażenia lub spostrzeżenia

powstające bez bodźców
działających z zewnątrz; doznania
te chory ocenia krytycznie,
uważając je za objaw choroby

• Nie są zaliczane do omamów

,

określane mianem zaburzeń
psychosensorycznych

Psychopatologia

pamięci – zaburzenia

ilościowe

• Nadczynność – hypermnesia – stany

hypomaniakalne, upośledzenie

umysłowe, autyzm

• Niedoczynność – hympomnesia –

psychogenna vs organiczna

• Amnezja – całkowita/fragmentaryczna
trwała/przemijająca
• czynnościowa/organiczna

Jill Price

Kim Peek

Zafałszowanie pamięci

(paramnezja)

Złudzenia (iluzje) pamięciowe – trafnie

zapamiętane treści ulegają zniekształceniu
w okresie przetwarzania lub odtwarzania

Złudzenia pamięciowe utożsamiające –

poczucie znajomości sytuacji nowej: deja
vu – już widziane, deja vecu – już przeżyte,
już pomyślane, już słyszane lub obcość w
sytuacji znanej (jamais vu)

Zafałszowanie pamięci -

pseudomnezja

• Konfabulacje – wypełnianie luk

pamięciowych fałszywymi
informacjami, bez intencji
oszukiwania

• Omamy pamięciowe – realnie

odtwarzane wspomnienia sytuacji,
które się nie zdarzyły

Zaburzenia treści

myślenia

• Urojenia
• Obsesje (myśli natrętne)
• Idee nadwartościowe

(Jarosz, Cwynar)

• Pseudologia fantastyczna

(Chlewiński,

Grzywa)

Omamy/urojenia

Lauveng

• ...

zobaczyłam, że przy skrzynkach

pocztowych stoi kobieta. Miała ciemne

włosy związane w kok i prostą miękką

sukienkę, która była jednocześnie

jednolicie biała, a zarazem jednolicie

niebieska. Kobieta była piękna i

uśmiechała się

.

Nigdy wcześniej jej nie

widziałam, a jednak wiedziałam dobrze

kim jest. Była to Samotność

i była ona

piękna (str. 27)

Urojenia

• Fałszywe sądy, które chory

wypowiada z głębokim
przekonaniem o ich prawdziwości
i których nie koryguje mimo
oczywistych dowodów błędności

• Klasyfikowane pod względem

treści i budowy

Typy urojeń

(Cierpiałkowska, 2007)

• Ksobne

• Wielkościowe

• Prześladowcze

• Poniżenia

• Grzeszności i winy

• Zazdrości

• Hipochondryczne

• Zmiany osoby

Typologia urojeń wg

tematyki

(Kępiński, 1981)

Stosunek do:

Ludzi

ksobne,
prześladowcze,
pieniacze,
grzeszności i winy

Własnej roli

społecznej

wielkościowe,

posłannicze,
wynalazcze, nicości,

katastroficzne

Życia erotycznego

miłości, ciąży,

cudownego dziecka,

zazdrości

Własnego ciała

hipochondryczne

Świadomość – orientacja

(kategorie jakościowe) –

przytomność (kategorie

ilościowe)

Sensorium - świadomość

treści własnych przeżyć i

faktu ich doznawania

SADS

(Chlewiński, Grzywa, 1992)

• Skala do badania urojeń zawiera

11 typów urojeń:

• Odniesienia, kontroli, czytania

myśli, przekazywania i nasyłania
myśli, odciąganie i zabieranie
myśli, prześladowcze, zazdrości,
winy albo grzechu, wielkościowe i
somatyczne

Klasyfikacja urojeń ze

względu na ich budowę

• Paranoiczne – usystematyzowane;

powiązane, pozornie logiczne, spójne

• Paranoidalne – odnoszą się do kilku

zagadnień luźno ze sobą powiązanych, nie

tworzą spójnego systemu

• Inkoherentne – brak jakiejkolwiek spójności,

treść zmienna i dynamiczna

(Jarosz, Cwynar)

• Oniryczne – niespójne, zmienne, często

dotyczące dramatycznych wydarzeń,

przypominające marzenia senne

(Cierpiałkowska)

Rozpoznawanie przyczyn urojeń

Freedman, Schwab (1978)

• 52% - schizofrenia

33% - choroby OUN

• 12% - choroby afektywne

3% - zaburzenia niepsychotyczne

Możliwe występowanie urojeń w:

niedoczynności tarczycy, subklinicznej

niedoczynności tarczycy, cukrzycy,

niedoborze wit. B1

Zaburzenia obsesyjno-

kompulsywne

• Natręctwa polegają na konieczności

wykonywania czynności mimo
przeświadczenia o ich
niedorzeczności

• Natrętne (przymusowe):
- myśli
- wyobrażenia
- czynności

Natrętne myśli

• Uporczywie doznawane

wątpliwości, długotrwałe
poszukiwania zapomnianych nazw,
przymus liczenia przed
wykonaniem lub w trakcie
wykonywania czynności,
ruminacje

Natrętne wyobrażenia

• scen o treści erotycznych w

miejscach i sytuacjach
nieodpowiednich i
nieadekwatnych,

• sytuacji zagrożenia
• własnej nieuzasadnionej agresji

Natrętne czynności

• Sprawdzanie

• Mycie

• Powtarzanie

• Spowolnienie

• Skrupulatność

(Rachman, 2005)

Idee nadwartościowe

• Przekonania, które człowiek uważa

za szczególnie ważne i słuszne i z
którymi jest silnie związany
emocjonalnie

• Wymuszają uporczywe i fanatyczne

działania w imię ich realizacji

(Jarosz, Cwynar, 1978)

Zaburzenia orientacji

(Cierpiałkowska, 2007)

Właściwa orientacja
czasoprzestrzenna

derealiza
cja

Sytuacyjne/
/norma

Psychoza,
reakcja na
środki

psychoaktyw
ne

Zaburzenia orientacji

(Cierpiałkowska, 2007)

•Zaburzenia poczucia

własnej choroby

•Zaburzenia orientacji co do

własnej osoby

Dezorientacja/

depresonalizacja

Ilościowe zaburzenia

świadomości

(Cierpiałkowska, 2007)

Senność

patologicz

na

somnolentia

Półśpiącz

ka

sopor

Śpiączka

coma

Zaburzenie

czuwania

Zaburzenie

wzbudzania

Zaburzenie

reaktywności

Jakościowe zaburzenia

świadomości

(Jarosz, Cwynar, 1978))

• Zmącenie – niedokładne

spostrzeganie, treść spostrzeżeń
niewyraźna, spowolnienie
psychoruchowe

• Zwężenie (pola świadomości) – jedynie

wybrane bodźce są rejestrowane (np.
związane z sytuacją zagrożenia)

Jakościowe zaburzenia

świadomości

(Cierpiałkowska, 2007)

• Przymglenie – brak ostrości i wyrazistości

spostrzegania, w konsekwencji występuje
spowolnienie, utrudnienie kontaktu,
fragmentaryczna pamięć zdarzenia

• Zmącenie – fragmentaryczność, iluzje,

omamy,nastawienie urojeniowe,
niekontrolowane reakcje emocjonalne

• Zwężenie – pole widzenia „przez dziurkę

od klucza”, całkowita niepamięć zdarzenia

Jakościowe zaburzenia

świadomości

(Bilikiewicz, 1979)

• Zmiany majaczeniowe

• Zmiany pomroczne

• Zmiany splątaniowe (amentywne)

Zmiany majaczeniowe

(delirium, obłęd)

• Epizodyczne, ostre, powikłania chorób

ogólnych i zakaźnych

• Brak orientacji w czasie, przestrzeni,

otoczeniu i własnej sytuacji

• Zachowana orientacja odnośnie własnej

osoby

• Nastrój euforyczny lub dysforyczny
• Omamy, iluzje, urojenia logicznie

nieusystematyzowane

Zmiany pomroczne

• Rozszczepienie osobowości, pojawienie się

osobowości alternatywnej

• Całkowita niepamięć przeżyć,
• Brak orientacji wobec własnej osoby, brak

lub zaburzona orientacja czasoprzestrzenna

• Typowe urojenia, brak omamów (jeśli

występują – stany onejroidalne)

• Pomroczność jasna – urojenia

uporządkowane, zachowanie zborne,

celowe

Zmiany splątaniowe

(amentywne)

• Chaos – splątanie, inkoherencja
• O stanie można wnioskować

jedynie na podstawie zachowania

• Niepamięć stanu
• Brak kontaktu

Jakościowe zaburzenia

świadomości

• Zespół majaczeniowy
• Zespół pomroczny
• Zespół pomroczno- majaczeniowy
• Zespół pomroczny jasny
• Zespół splątaniowy
• Zespół oneiroidalny

Zespoły

psychopatologiczne

• Zespół to zbiór objawów

psychopatologicznych występujących

łącznie, charakterystycznych dla

przebiegu lub etiologii różnych chorób

np. :

• Zespół maniakalny:
• -podwyższenie nastroju,
• -przyspieszenie toku myślenia
• - pobudzenie ruchowe

Zespół

psychoorganiczny

Postać otępienna

• Deterioracja

intelektualna

• Zaburzenia pamięci
• Obniżenie

krytycyzmu

• Chwiejność

emocjonalna

(warunkowo)

Postać

charakteropatyczna

• Zaburzenie procesów

emocjonalno –
popędowych

• Zaburzenia zdolności

ukierunkowania,
integracji i kontroli
działania

Postać charakteropatyczna zpo

Phineas Gage

http://www.deakin.edu.au/hmnbs/psychology/gagepa

ge

/

Móżdżkowy zespół poznawczo-

emocjonalny (cerebellar cognitive

affective syndrome)

– zaburzenia funkcji wykonawczych, w tym
procesu planowania, rozumowania
abstrakcyjnego, fluencji słownej,
– zaburzenia funkcji wzrokowo-przestrzennych i
pamięci wzrokowej,
– zaburzenia nastroju, rozhamowanie,
nadpobudliwość, stępienie afektu,
– trudności w rozumieniu i tworzeniu sekwencji
logicznych,
– zaburzenia funkcji werbalnych – dysprozodia,
agramatyzm, anomia

Schmahmann i Sherman, 1997, za: Maryniak, Roszkowski, 2005)

Uszkodzenia

bądź

rozwojowe zmiany

strukturalne

móżdżku występują u osób z

różnorodnymi zaburzeniami, takim jak np.

autyzm, choroba afektywna jedno- i
dwubiegunowa, zespół nadpobudliwości z
deficytami uwagi

.

Początkowo móżdżkowy zespół poznawczo-
emocjonalny opisywany był u pacjentów
dorosłych, zwrócono jednak uwagę, że
podobne objawy mogą występować u dzieci
z uszkodzeniami móżdżku, także
spowodowanymi guzami zlokalizowanymi w
tym obszarze.

(Maryniak, Roszkowski, 2005)

Urojeniowy zespół

organiczny

• W obrazie klinicznym dominują

urojenia

• Świadomość nie może być

zaburzona

• Intelekt nie może być w znacznym

stopniu zaburzony

• Nie mogą dominować halucynacje

(Chlewiński, Grzywa 1992)