Ekonomia pracy – klin podatkowy i płaca 

minimalna

Wiktor Wojciechowski

2

Pracujący / Bezrobotni / Nieaktywni

Popyt na pracę

Podaż pracy

Poziom i struktura 

wynagrodzeń

Klin płacowyy

(koszty pracy)

Prawna 

ochrona 

zatrudnienia

Wydajność

 pracy

System 

negocjacji 

płacowych

Siła 

związków 

zawodowych

Płaca 

minimalna

Obciążenia

fiskalne ogółem

Długość i wysokość 

zasiłków

Płaca progowa

Intensywność 

poszukiwania 

pracy 

Zakres 

wolności 

gospodarczej

• Pozapłacowe koszty pracy (klin płacowy) to wszystkie podatki i 

parapodatki (np. obowiązkowe składki ubezpieczeniowe) stanowiące 
różnicę pomiędzy całkowitymi kosztami pracy ponoszonymi przez 
pracodawcę a wynagrodzeniem, które faktycznie otrzymuje 
pracownik („na rękę”). 

• Gdy klin płacowy obniża płace netto:

– Istotny spadek podaży pracy kobiet, osób młodych, osób bez 

doświadczenia zawodowego

– Stosunkowo nieduży lub w ogóle brak wpływu na wielkość 

podaży pracy mężczyzn (niska elastyczność płacowa podaży)

• Gdy klin płacowy zwiększa całkowite koszty pracy:

– Istotny spadek popytu na pracę 
– Istotne spowolnienie wzrostu PKB, o ile nie następuje 

kompensacyjny wzrost popytu na kapitał (inwestycje mogą być 
jednak niskie, gdy firmy doświadczają rosnących kosztów 
produkcji)

3

• Klin płacowy nie musi obniżać „odczuwalnego” dochodów  z 

pracy

– składki na ubezpieczenie emerytalne – odsunięcie konsumpcji w 

czasie

– składki na ubezpieczenie od bezrobocia – zapobiega spadkowi 

konsumpcji w przypadku utraty pracy

• Wysoki klin płacowy obniża popyt na pracę i podaż pracy. Skala 

tego wpływu zależy od otoczenia instytucjonalnego rynku pracy 
(interakcje z pozostałymi regulacjami), w szczególności od:

– Systemu negocjacji płacowych – jak ciężar klina płacowego jest 

dzielony pomiędzy pracowników i pracodawców

– System zasiłków dla bezrobotnych – czy zasiłki są opodatkowane  

tak samo jak płace

– ALMP – siła bodźców do podejmowania pracy
– Wcześniejsze emerytury – korzyść z wydłużania okresu pracy 

zawodowej

– Regulacji rynku produktów 

4

• Przeciętne opodatkowanie dochodów ->  udział pozapłacowych 

kosztów pracy w całkowitych kosztach pracy

• Krańcowa stawka opodatkowania dochodów  ->opodatkowanie 

dodatkowych dochodów 

• Krańcowa efektywna stawka opodatkowania dochodów -> 

opodatkowanie dodatkowych dochodów  z uwzględnieniem utraty 
prawa do transferów  socjalnych/ulg

• Pozapłacowe koszty pracy mogą ograniczać podaż pracy w ujęciu:

– Ekstensywnym – liczba pracowników 
– Intensywnym – liczba godzin pracy  

5

• „Elastyczny” rynek pracy – wzrost klina płacowego nie zwiększa 

całkowitych kosztów pracy, ale za to obniża płace netto => spadek 
podaży pracy

• „Sztywny” rynek pracy – wzrost klina płacowego zwiększa całkowite 

koszty pracy, pozostawiając płace netto na niezmienionym poziomie => 
spadek popytu na pracę.

• Im bardziej sztywna podaż pracy  (high-skilled) -> tym mniejszy spadek 

zatrudnienia

• Im bardziej elastyczna podaż pracy  (low-skilled) -> tym większy spadek 

zatrudnienia 

• Wyniki badań empirycznych wskazują, że

Elastyczność podaży < Elastyczność popytu

Wysoki  klin  podatkowy  obniża  zatrudnienie  w  większym  stopniu 
w  krajach  o  sztywnych  regulacjach  rynku  pracy  niż  w  krajach, 
w których rynek pracy jest elastyczny. 

6

• Wysoka krańcowa  stawka opodatkowania obniża podaż pracy i 

intensywność pracy (liczbę przepracowanych godzin) osób o 
najwyższych dochodach

• Wysokie przeciętne opodatkowanie  + zasiłki (mean-tested) 

obniżają zatrudnienie i aktywność zawodową osób o najniższych 
dochodach (pułapka bezrobocia/bierności zawodowej)

• Wysokie przeciętne opodatkowanie zachęcają do dezaktywizacji 

zawodowej

• Wysoka efektywna krańcowa stawka podatkowa -> bariera w 

aktywizacji zawodowej osób młodych  - negatywny klin 
podatkowy/”in-work benefits”

7

Negatywny podatek od dochodów  

„In-work benefits” 

• Zwiększa zatrudnienie i aktywność zawodową
• Największe efekty gdy stała reguła, a nie rozwiązanie przejściowe
• Uzależnione od dochodów w gospodarstwie domowym -> może 

ograniczyć podaż pracy drugiej osoby w gospodarstwie (np. ulga 
prorodzinna)

• Uzależnione od dochodów indywidualnych -> część pomocy może 

trafić do rodzin o wysokim dochodzie całkowitym

Subsydiowanie miejsc pracy

8

Klin podatkowy– 100% średniej płacy

Źródło: OECD, dane za 
2004 r.

Klin podatkowy - 67% średniej płacy

Źródło: OECD, dane za 
2004r.

Klin podatkowy - 100% i 0% średniej płacy + 2 

dzieci

Źródło: OECD, dane za 
2004r.

12

.2

.25

.3

.35

A

ve

ra

ge

 T

ax

 W

ed

ge

2

4

6

8

10

A

ve

ra

ge

 U

ne

m

pl

oy

m

en

t

1960

1970

1980

1990

2000

Year...

Average Unemployment

Average Tax Wedge

Average Tax Wedge and Unemployment in Europe

• Spadek progresji podatkowej może 

– zwiększać presję płacową, bo osiąganie wyższych dochodów nie 

skutkuje wpadaniem w wyższe progi podatkowe (dotyczy to głównie 
osób o bardzo wysokich dochodach)

– Zachęcać do zwiększania inwestycji w kapitał ludzki, bo wysokie 

dochody wynikające z wysokich kwalifikacji są mniej opodatkowane niż 
w sytuacji dużej progresji  podatkowej

• Efektywny klin podatkowy uwzględnia nie tylko wysokość podatków 

i parapodatków, ale także utratę prawa do transferów socjalnych (zasiłki 
dla bezrobotnych, zasiłki z pomocy społecznej - w szczególności 
uzależnione od wysokości dochodu)

– Wysoki klin podatkowy obniża wielkość podaży pracy silniej 

w krajach, w których są dostępne wysokie transfery socjalne. (Wysokie 
transfery socjalne zwiększają płacę progową)

– Aktywność zawodowa i liczba przepracowanych godzin pracy jest 

przeciętnie niższa w krajach Europy kontynentalnej niż w krajach 
anglosaskich (np. w USA)

13

• Zmniejszają popyt na pracę:

– osób o niskich kwalifikacjach zawodowych, a przez to niskiej 

wydajności pracy (np. Nickell, Layard, 1999)

– w pracochłonnych sektorach usług (np. Rogerson, 2007) – efekt 

substytucyjny

• Silniej ograniczą zatrudnienie, w krajach w których: 

– związki zawodowe wywierają silną presję na wzrost 

wynagrodzeń(np. Nunziata, 2002; Daveri, Tabellini, 1997)

–  sektorowy system negocjacji płacowych (Alesina, Perotti, 1997) -> 

w pozostałych krajach też obniża zatrudnienie, ale w mniejszym 
stopniu (Elmeskov i in., 1998).

– są łatwo dostępne różnego rodzaju świadczenia zastępujące 

dochód 
z pracy (szczególnie gdy te świadczenia są dodatkowo wysokie)

14

• Wysoki klin podatkowy przyczynia się do rozwoju zatrudnienia w szarej 

strefie kosztem zatrudnienia oficjalnego (rejestrowanego) – (np. Davis, 
Henrekson, 2005)

• W latach 2000-2002 przeciętna liczba przepracowanych godzin 

przypadająca na osobę w wieku produkcyjnym w sektorze rynkowym 
była w USA o 10% większa niż w Szwecji. Po doliczeniu jednak do tej 
liczby czasu poświęconego na pracę w gospodarstwie domowym w obu 
krajach, różnica ta ulega zmniejszeniu do zaledwie 1% (Olovsson, 2004)

• Pomimo istotnie mniejszej liczby godzin przeznaczonej na pracę 

zarobkową przez kobiety w Niemczech niż w USA, w rzeczywistości 
łączny czas poświęcony na pracę przez kobiety w obu tych krajach jest 
identyczny (Freeman i Schettkat, 2001). 

15

• Wpływ wysokich podatków na tempo wzrostu gospodarczego:

– Im wyższa relacja wydatków publicznych do PKB (lub 

podatków/PKB) =>tym niższe tempo wzrostu PKB

– Obniżenie relacji wydatków publicznych/PKB o 10 pkt. proc. może 

skutkować zwiększeniem rocznego tempa wzrostu PKB nawet o 1 
pkt. proc.  (Thorthon, 1997)

• Wnioski dla polityki gospodarczej:

– Wysoki klin podatkowy w połączeniu z niską elastycznością rynku 

pracy w wielu krajach Europy kontynentalnej (m.in. sektorowy 
system negocjacji płacowych)  odpowiada za niski popyt na pracę.

– „Przerzucenie” klina podatkowego w większym stopniu niż obecnie 

na pracowników zwiększyłoby popyt na pracę, przy stosunkowo 
małym spadku podaży pracy (mniejsza elastyczność)

– Zmniejszenie opodatkowania pracy na rzecz wzrostu 

opodatkowania konsumpcji (np. VAT) => szersza baza podatkowa 
(również opodatkowanie transferów), zwiększenie bodźców do 
pracy.

16

Płaca minimalna

- Wysoka płaca minimalna ogranicza możliwość „przerzucania” 

wysokiego klina podatkowego na pracowników --> wysoki klin silniej 
ogranicza popyt na pracę, gdy równocześnie wysoka płaca minimalna. 
Wzrost relacji płacy minimalnej do mediany wynagrodzeń o 10 pkt. 
proc.  zwiększa negatywny wpływ klina o połowę (Bassanini, Duval, 
2006).

- Ogranicza popyt na pracę w szczególności osób młodych i 

pracowników bez lub z niewielkim doświadczeniem zawodowym

- Negatywne konsekwencje widoczne przez wiele lat – niższe dochody 

osób, które z powodu wysokiej płacy mają małe doświadczenie i staż 
pracy (Neumark, Nizalova, 2004).

- Wysoka płaca minimalna zwiększa udział w bezrobociu osób młodych 

(Neumark, Wascher, 1995)

17

Minimum wage as % of an average wage in the 

economy

18

Source: Eurostat, 2005 

Związki zawodowe

• Różne systemy negocjacji płacowych:

– całkowicie zdecentralizowane (np. USA, Polska, Irlandia)
– na szczeblu poszczególnych branż (np. Niemcy, Francja, Belgia)
– Silnie scentralizowane i skoordynowane (Szwecja, Norwegia, 

Irlandia, Holandia)

• Najniższy poziom zatrudnienia w przypadku negocjacji branżowych

• Presja płacowa wywierana przez związki zawodowe jest ograniczana, 

gdy negocjacje płacowe związków zawodowych z pracodawcami są 
koordynowane na szczeblu krajowym (zob. np. Scarpetta [1996])

• Siły negocjacyjnej pracowników nie można oceniać na podstawie 

odsetka pracowników zrzeszonych w związkach zawodowych. O 
rzeczywistej sile związków zawodowych decyduje bowiem sposób 
prowadzenia negocjacji płacowych.

19

Stopień uzwiązkowienia i 

rozszerzania wyników negocjacji 

płacowych

20

.4

.42

.44

.46

.48

.5

A

v

e

ra

g

e

 U

n

io

n

 D

e

n

si

ty

2

4

6

8

10

A

v

e

ra

g

e

 U

n

e

m

p

lo

ym

e

n

t

1960

1970

1980

1990

2000

Year...

Average Unemployment

Average Union Density

Average Union Density and Unemployment in Europe