Fizjologia

Część VI

Układ sercowo - naczyniowy

Podział
układu sercowo -
naczyniowego



1. Serce - 2 przedsionki i 2 komory



2. tętnice i żyły krążenia dużego, tworzące 2

zbiorniki, zbiornik tętniczy duże i zbiornik żylny

duży



3. Tętnice i żyły krążenia małego tworzące

zbiornik tętniczy płucny i zbiornik żylny płucny



4. Dwie sieci naczyń włosowatych (jedna łącząca

zbiornik tętniczy duży ze zbiornikiem żylnym

dużym, a druga - podobne połączenie w płucach)

Zadania serca i modyfikacja
krążenia



Zadaniem serca jest pompowanie krwi ze
zbiorników żylnych do tętniczych i utrzymywanie
w zbiornikach tętniczych odpowiednio wysokiego
ciśnienia. Zapewnia to jednocześnie przepływ
przez naczynia włosowate.



Pojemność krwi w pewnych obszarach zmienia się
w zależności od czynności fizjologicznych, np.
zwiększa się w mięśniach przy wysiłku, a w
przewodzie pokarmowym przy trawieniu.

Czynność bioelektryczna serca



Rozrusznikiem dla potencjałów czynnościowych jest układ bodźco-

przewodzący serca.



Błony komórkowe tego układu ulegają rytmicznym spontanicznym

depolaryzacjom.



Komórki tworzące węzeł zatokowo - przedsionkowy depolaryzują

się najszybciej w stosunku do pozostałych komórek tego układu.



Węzeł zatokowo - przedsionkowy stanowi ośrodek

pierwszorzędowy.



Depolaryzacja przenosi się do węzła przedsionkowo - komorowego

za pomocą 3 pęczków międzywęzłowych przedniego, środkowego i

tylnego i rozchodzi się na mięsień przedsionków.



Depolaryzacja przenosi się do mięśni komór za pomocą pęczka

przedsionkowo - komorowego, który dzieli się na prawą i lewą

odnogę, a ta ostatnia dzieli się w obrębie komory na przednią i

tylną.



Odnogi te pod wsierdziem przechodzą w komórki Purkinjego,

Odprowadzenia EKG



Rejestruje się różnice potencjałów pomiędzy

elektrodami za pomocą tzw. odprowadzeń

kończynowych



Trzy odprowadzenia dwubiegunowe Einthoyena



I Prawe przedramię - lewe przedramię



II. Prawe przedramię - lewa goleń



III, Lewe przedramię - lewa goleń.



Odprowadzenia jednobiegunowe (różnice

potencjałów między elektrodą aktywną i



nieaktywną (aVR. AVL, aVF



Odprowadzenia przedsercowe (V1 - V6

Elektrokardiogram



EKG zarejestrowany za pomocą II odprowadzenia

kończynowego na 5 załamków (P., Q, R,



S,T.



Załamek P. - początek depolaryzacji przedsionków



QRS - początek depolaryzacji komór



Analiza EKG obejmuje



Załamki - kierunek ich wychylenia, amplitudę, czas trwania,

częstość występowania i kształt.



Odcinki - czas trwania linii izoelektrycznej pomiędzy

załamkami



Odstępy - łączny czas trwania załamków i odcinków.



Amplituda P. 1-2,5 mm - 0,1 - 0,25 mV



QRS 7-18 mm - 0,7 - 1,8 mV



T 2,5 -6mm-0,25-0,6mV

Średni czas trwania poszczególnych
załamków, odcinków i odstępów w EKG

Czynność mechaniczna serca



Krew z przedsionków wtłaczana do komór przez ujście

przedsionkowo - komorowe.



Następnie skurcz izowolumetryczny rozpoczyna skurcz

komór.



Zastawki trójdzielna i dwudzielna zamykają się.



Wzrasta napięcie i skurcz komór wtłacza krew do aorty i

tętnicy płucnej otwierając zastawki aorty i pnia płucnego..



Otwarcie tych zastawek rozpoczyna skurcz izotoniczny

komór- krew wtłaczana jest do zbiorników tętniczych.



Rozkurcz izowolumetryczny - zastawki pnia płucnego i aorty

są zamknięte



Okres szybkiego wypełniania się komór - otwarcie zastawek

przedsionkowo - komorowych i przepływ krwi z

przedsionków do komór.

Wyrzut serca



Objętość wyrzutowa - ilość krwi wtłoczona przez jedną z

tych komór.



U dorosłego mężczyzny w pozycji leżącej w czasie jednego

skurczu wtłacza się 75 ml krwi.



Po skurczu w każdej komorze pozostaje około 50 ml krwi. -

objętość krwi zalegającej.



Frakcja wyrzutowa - stosunek objętości wyrzutowej do

objętości późnorozkurczowej (75 + 50 = 125 ml).



Pojemność minutowa - ilość krwi wtłoczona przez 1 minutę

5,4 l/min.



Wskaźnik sercowy - pojemność minutowa przeliczona na

powierzchnię ciała wynosi 3,2 l/min/m2.



Zwiększenie pojemności minutowej - zwiększenie objętości

wyrzutowej serca



- przyspieszenie czynności serca.

Objętość wyrzutowa



Objętość wyrzutowa zależy od



początkowego rozciągnięcia komór ciśnienia w
tętnicach



transmiterów układu autonomicznego
uwalnianych na zakończeniach nerwowych w
mięśniu sercowym.



Zgodnie z prawem Starlinga objętość
wyrzutowa zależy od stopnia wypełnienia
komór w końcu fazy rozkurczu.

Odpowiedź układu bodźcowo -
przewodzącego



Czynniki nerwowe i humoralne wykazują działanie:



Inotropowe - wpływają na siłe skurczów



Chronotropowe - wpływają na częstość skurczów



Dromotropowe - wpływają na przewodzenie



Batmotropowe - wpływają na pobudliwość



Impulsy na zakończeniach ukł. współczulnego

uwalniają noradrenalinę,



która zwiększa siłę skurczów komórek mięśniowych, ma

dodatnie działanie ino- chronodromo- i batmotropowe.



Zwiększa zatem objętość wyrzutową i pojemność

minutową serca.



Działanie przeciwne wykazuje acetylocholina.

Echokardiografia



Wykorzystuje się ultradźwięki.



Fale ultradźwiękowe odbijają się od powierzchni
klatki piersiowej oraz od ścian komór i
przedsionków oraz od powierzchni zastawek



szerokości światła prawej i lewej komory,



grubości ściany przedniej prawej komory serca,



grubości przegrody,



grubości tylnej ściany lewej komory,



pomiar rozwarcia płatków zastawki dwudzielnej.

Zjawiska akustyczne



Tony serca - fizjologiczne, szmery serca -

nieprawidłowe



Pierwszy ton serca - zamknięcie zastawek

przedsionkowo-komorowych



Drugi ton - zamykanie się zastawek aorty i pnia

płucnego



Trzeci ton - w rozkurczu - napełnianie się komór -

wywołany wibracją napełniających się komór.



Szmery wywołane są nieprawidłowymi

połączeniami pomiędzy komorami lub wadami

zastawek.



Tony i szmery rejestruje fonograf

Krążenie wieńcowe



Pomiędzy tętnicami wieńcowymi nie ma połączeń.



Przepływ uzależniony jest od cyklu pracy serca i
od ciśnienia w aorcie.



W fazie rozkurczu krew przepływa przez tt
wieńcowe.



Na początku skurczu komór przepływ ten
gwałtownie zmniejsza się.



Przyspieszenie częstości serca zmniejsza
przepływ wieńcowy, zwiększa się czas kiedy
przepływ jest zmniejszony (skraca się czas
rozkurczu komór)

Ciśnienie tętnicze



Zależy od dopływu i odpływu krwi ze zbiornika
tętniczego.



Przy zrównoważonym dopływie i odpływie nie
zmienia się,



jeżeli nie zmieni się napięcie ścian tętnic
wywołane skurczem błony mięśniowej.



Ciśnienie w zbiorniku tętniczym dużym waha się
w zależności od okresu cyklu pracy serca. W
okresie maksymalnego wyrzutu lewej komory jest
najwyższe i określane jako ciśnienie skurczowe.

Ciśnienie tętnicze



Na tętnicy ramieniowej w okresie spokoju, w
pozycji leżącej wynosi 16 kPa (120 mmHg) W
okresie rozkurczu i w okresie skurczu
izowolumetrycznego komór, przed otworzeniem
zastawek aorty ciśnienie jest najniższe
(rozkurczowe i wynosi 93 kPa (7OmmHg).



Średnie ciśnienie tętnicze wynosi 12 kPa (90
mmHg), a amplituda ciśnień 6,7 kPa (60 mmHg).



Wartości ciśnień odnoszą się do wartości u
człowieka leżącego, mierzone w 1/2 ramienia, na
wysokości ujścia lewej komory do aorty.

Przepływ krwi



Krew przepływa w zbiorniku tętniczym dużym

zgodnie z gradientem ciśnienia od serca do naczyń

włosowatych.



Przepływ ma charakter pulsujący.



Prędkość jest maksymalna w czasie skurczu

izotonicznego komór, w okresie maksymalnego

wyrzutu, a zmniejsza się niemal do zera w okresie

rozkurczu.



Przez aortę krew płynie z szybkością 0,6 m/s, a w

miarę oddalania się od serca zmniejsza się w

małych tętnicach do kilku cm/s



Odpływ z układu tętniczego dużego zależy od

światła naczyń oporowych (światła małych

tętniczek) i od lepkości krwi

Fala tętna



Po wtłoczeniu krwi do aorty w czasie skurczu komory lewej
dochodzi do wzrostu ciśnienia i powstania fali ciśnieniowej z
towarzyszącym odkształceniem ścian tętnic - fala tętna.



Rozchodzi się ona wzdłuż ścian zbiornika tętniczego dużego
od serca aż do naczyń przedwłosowatych tętniczych, a
nawet włosowatych.



Prędkość rozchodzenia się fali tętna zależy od elastyczności
ścian tętnic i ich przebiegu i wynosi 5 - 9 mis.



W tętnicach o ścianach elastycznych przesuwa się wolniej,
a w tętnicach o ścianach stwardniałych - szybciej.



W tętnicach o prostym przebiegu - szybciej niż w krętych.



Zapis odkształceń ściany tętnic -sfigmogram.

Rola naczyń oporowych



Błona mięśniowa małych tętniczek pozostaje pod

stałym wpływem bodźców nerwowych z ośrodka

zwężającego naczynia.



W zależności od zapotrzebowania na tlen w

danym obszarze — rozszerzają się w nim małe

tętniczki i przepływ zwiększa się w tym obszarze, a

w innych - dochodzi do zwężenia tętniczek



Czynność naczyń oporowych (małych tętniczek)

można porównać do czynności kurków.



W spoczynku są one niemal zamknięte,

przepuszczają niewielką ilość krwi.



Jednocześnie rozkurczenie większej liczby

tętniczek doprowadza do obniżenia ciśnienia w

zbiorniku tętniczym.

Opór naczyniowy



Energia związana z różnicą ciśnień między

zbiornikiem tętniczym a żylnym zużywana jest na

pokonanie oporu naczyniowego.



Całkowity opór naczyniowy -obejmuje wszystkie

naczynia krążenia dużego (tętnice, tętniczki,

naczynia włosowate i żyły.



Decydujące znaczenie mają naczynia oporowe – tj.

małe tętniczki i naczynia przedwłosowate tętnicze.



Opór naczyniowy jest wprost proporcjonalny do

różnicy ciśnień pomiędzy zbiornikami tętniczymi i

żylnymi i



odwrotnie proporcjonalny do objętości minutowej

serca

Zbiornik żylny duży



Znajduje się w nim krew wypełniająca duże, średnie i małe

żyły krążenia dużego



W zbiorniku żylnym dużym mieści się 2,7 1 krwi.



Ciśnienie w zbiorniku żylnym dużym zależy od miejsca

pomiaru i pozycji ciała.



Ciśnienie w żyle głównej górnej i żyle głównej dolnej przy

ujściu do prawego przedsionka wynosi około 0,5 kPa (3,7

mmHg) w pozycji leżącej - jest to ciśnienie żylne centralne



Ciśnienie w małych żyłach wynosi 2 kPa (15 mmHg), a w

dużych żyłach na zewnątrz klatki piersiowej 0,6 kPa

(4,5mmHg).



W pozycji stojącej ciśnienie żylne centralne nie zmienia się,



a poniżej Ujścia przedsionkowego zwiększa się o 0,1 kPa na

każdy cm różnicy poziomów,



tj w obrębie żył stopy 13,3 kPa (100 mmHg.

Ciśnienie i przepływ żylny



Wahania ciśnienia żylnego zależą od



Ruchów klatki piersiowej



Pracy serca



W czasie wydechu zwiększa się.



Przepływ krwi w zbiorniku żylnym



Na napływ krwi do prawego przedsionka wpływają



Ssące działanie ruchów klatki piersiowej i ssące działanie serca



Resztkowy gradient ciśnienia od małych żył do prawego

przedsionka



Pomna mięśniowa - skurcze mięśni szkieletowych pompują

krew



średnia prędkość w żyłach centralnych do 0,4 m/s

Krążenie w naczyniach
włosowatych



Przepływ jest wolny 0,5 m/s



Zawierają 5% całkowitej objętości krwi
krążącej.



Istotna rola metaboliczna - wymiana
składników odżywczych, tlenu, CO

2

.

Zjawiska dyfuzji, filtracji i resorpcji.



W naczyniach włosowatych przytętniczych
ciśnienie wynosi 4,6 kPa, a w naczyniach
włosowatych przyżylnych - 2 kPa.

Filtracja w naczyniach
włosowatych



W naczyniach włosowatych przytętniczych - filtracja wody i

składników drobnocząsteczkowych przez pory w ścianach

naczyń włosowatych do płynu tkankowego.



Ciśnienie hydrostatyczne w tym miejscu wynosi 4,6 kPa, a

onkotyczne 3,3 kPa; ciśnienie płynu tkankowego 0,2 kPa.

Przeważa ciśnienie filtracyjne (+1,1 kPa)



W naczyniach włosowatych przyżylnych zachodzi resorpcja

wody i związków w niej rozpuszczonych. Ciśnienie

osmotyczne białek jest wyższe od ciśnienia

hydrostatycznego. Ciśnienie resorpcyjne w naczyniach

włosowatych przyżylnych wynosi 1,6 kPa



W ciągu doby filtruje się 0,25% objętości krwi

przepływającej przez naczynia. Większość przefiltrowanego

płynu wchłania się, a 2-4 l przedostaje się do chłonki.

Filtracja i resorpcja

Krążenie chłonki



Chłonka odprowadza część płynu przefiltrowanego przez

ściany naczyń krwionośnych.



Występują w niej te same składniki co w osoczu

pozbawionym białek



oraz związki wielkocząsteczkowe, które nie mogą dostać się

do krwi np. chylomikrony



Zwiększona filtracja wynika ze zwiększonego przepływu

krwi wzmaga tworzenie chłonki



Czynniki wpływające na przepływ chłonki



1. Rytmiczne skurcze dużych naczyń chłonnych



2. Skurcze mięśni szkieletowych



3. Ujemne ciśnienie w klatce piersiowej.



Zastawki w naczyniach chłonnych nie pozwalają na cofanie

się chłonki

Regulacja ciśnienia tętniczego
krwi



Ciśnienie w zbiorniku tętniczym stanowi

wypadkową



dopływu krwi pompowanej przez serce i



odpływu krwi zależnego od stanu błony mięśniowej



Odruchy neurohormonalne



Silne emocje, wysiłek fizyczny, utrata krwi oziębienie

powodują wydzielenie adrenaliny i noradrenaliny przez

rdzeń nadnerczy. Impulsy do wydzielenia wychodzą od

kory i układu limbicznego.



W czasie silnych emocji lub po utracie krwi wydziela się

wazopresyna z części tylnej przysadki mózgowej.



Wazopresyna zwiększa opór naczyniowy i podnosi

ciśnienie krwi.

Układ renina angiotensyna -
aldosteron



Renina wydzielana jest głównie przez aparat

przykłębuszkowy nerek.



Bodźcem jest spadek ciśnienia tętniczego w tt,

nerkowych



Renina odcina dekapeptyd (angiotenzynę I) od

angiotenzynogenu - składnika alfa 2 globulin.



Konwertaza znajdująca się w śródbłonku zmienia

dekapeptyd w oktapeptyd (angiotenzynę II).

Związek ten jest silnym aktywatorem kurczliwości

naczyń, zwiększa całkowity obwodowy opór

naczyniowy.



Stymuluje nadnercza do wydzielania aldosteronu

Czynniki rozkurczające
naczynia



Podwyższenie temperatury



Zwiększenie prężności CO

2



Zmniejszenie prężności 0

2



Zwiększenie wartości pH



Wzrost ciśnienia osmotycznego



Miejscowe zwiększenie stężenia mleczanów,

histaminy, adenozyny, jonów K, prostaglandyn

(PGE2), prostacykliny (PGI2) i



przedsionkowego peptydu natriuretycznego (ANP)



Tlenek azotu (uwalniany pod wpływem

acetylocholiny, bradykininy, wazoaktywnego

peptydu jelitowego — VIP)

Czynniki kurczące naczynia



Miejscowe obniżenie temperatury



Zmniejszenie prężności dwutlenku węgla



Zmniejszenie wartości pH



Zwiększenie stężenia serotoniny, endoteliny I, II i
III



Zmniejszenie stężenia mleczanów, histaminy,
adenozyny, jonów K, prostaglandyn (PGE

2

),

prostacykliny (PGI

2

) i



przedsionkowego peptydu natriuretycznego
(ANP),

Krążenie krwi w mózgu



Przepływ krwi przez mózg nie zmienia się w

istotny sposób w czasie pracy fizycznej, czy

umysłowej.



Nie ma różnicy pomiędzy okresami czuwania i

snu. Przez mózgowie przepływa 750 ml krwi na

minutę.



W zależności od stanu fizjologicznego występują

zmiany miejscowe przepływu w różnych

obszarach mózgu.



Przepływ zależy od ciśnienia śródczaszkowego.

Zmniejsza się przy podwyższonym ciśnieniu

śródczaszkowym.

Przyczyny wzrostu ciśnienia
śródczaszkowego



Wzrost ciśnienia tętniczego w obrębie tętnic mózgowych



Wzrost ciśnienia żylnego w obrębie żył mózgowych



Zwiększenie lepkości krwi



Miejscowe zwiększenie prężności dwutlenku węgla

miejscowe zmniejszenie prężności tlenu



Następstwem jest wzrost ciśnienia śródczaszkowego i

przepływ krwi zmniejsza się



Odwrotnie zwiększenie prężności 0

2

i zmniejszenie

prężności CO

2

powoduje umiarkowany skurcz naczyń

mózgowych i zmniejszenie przepływu krwi.



Prężność dwutlenku węgla i tlenu ma zasadnicze znaczenie

w regulacji przepływu krwi przez naczynia mózgowe.



Unerwienie wegetatywne ma mniejsze znaczenie w tej

regulacji.

Krążenie wrotne



Żyła wrotne zbiera krew żylną z żołądka,



dwunastnicy, jelita cienkiego, grubego trzustki i śledziony.



W wątrobie krew rozlewa się do wtórnej sieci naczyń

włosowatych.



Z wątroby krew kieruje się do żyły głównej dolnej.



W spoczynku przepływa 1,5 1 krwi na minutę (28%

pojemności minutowej) lewej komory.



Przeciętnie 4/5 krwi dopływającej pochodzi z żyły wrotnej a

l/5 - tętnicy wątrobowej.



W pozycji leżącej ciśnienie w żyle wrotnej wynosi 0,9 do 1,3

kPa (7 - 10 mmHg)



Przepływ zwiększa się w czasie trawienia pokarmów, a

zmniejsza się w pozycji wyprostnej. W czasie pracy fizycznej

zmniejsza się do 350 ml/min.

Układ trawienny

Odżywiania



Funkcje organizmu wymagają dostarczenia
energii i wody ze środowiska zewnętrznego.



Ilość spożywanego pokarmu uwarunkowany jest
zapotrzebowaniem



Odżywianie obejmuje:



-przyjmowanie pokarmów



- trawienie pokarmów



- wchłanianie składników pokarmowych i wody



- przyswojenie składników pokarmowych

Przyjmowanie składników
pokarmowych



Kontrolę nad ilością spożywanych pokarmów
sprawują ośrodki podwzgórza



Ośrodek głodu - pobudzający łaknienie (wyzwala
potrzebę poszukiwania pokarmu i jedzenia) i



ośrodek sytości - hamujący łaknienie



Neuropeptyd Y wytwarzany w podwzgórzu
pobudza ośrodek głodu



Leptyna- hormon białkowy wydzielany przez
adipocyty działa jako czynnik sytości.



Hamuje tworzenie NPY w podwzgórzu.

Przyjmowanie składników
pokarmowych



U ludzi z nadwagą poziom leptyny jest

podwyższony, ale ośrodki podwzgórzowe

nie są na nią wrażliwe.



Interoreceptory w ścianie przewodu

pokarmowego wrażliwe na rozciąganie

(wypełnienie przewodu pokarmowego)

zmieniają pobudliwość ośrodka sytości,

hamowany jest apetyt.



Apetyt hamowany jest przez zwiększone

ciśnienie osmotyczne osocza, co nasila

pobudzenie ośrodka pragnienia.

Trawienie pokarmów



W układzie pokarmowym pokarm poddany
jest działaniu czynników mechanicznych i
chemicznych



Białka, tłuszcze i węglowodany wymagają
obróbki mechanicznej, a następnie
chemicznej



Witaminy i sole mineralne, uwolnione w
obróbce mechanicznej, raczej nie
wymagają obróbki chemicznej.

Jama ustna i język



Żucie pokarmu aż do odpowiedniego rozdrobnienia i

nasycenia śliną, aż do uformowania kęsa.



Ślina wydzielana na drodze odruchowej - odruch

bezwarunkowy (zetknięcie pokarmu z błoną śluzową) oraz

warunkowego (widok, zapach pokarmu)



Na dobę wydziela się 1,5 1 śliny o pH około 7.0.



Wydzielana jest przez 3 parzyste gruczołu (ślinianki

podjęzykowa. podżuchwowa i przyuszna).



Najwięcej śliny surowiczo - śluzowej wydzielają

podżuchwowe, przyuszne wydzielają surowiczą a najmniej

śliny - podjęzykowe (śluzową)



W ślinie surowiczej jest enzym - alfa- amylaza - trawiąca

wielocukry,



W ślinie śluzowej jest mucyna ułatwiający połykanie.

Połykanie



Ma 3 fazy



1. Ustno gardłowa -przesunięcie kęsa z j. ustnej
do gardła - podlega woli.



2. Faza gardłowo - przełykowa - odruchowa -
zwieracz gardła górny początkowo rozkurcza się,
a następnie kurczy się przesuwając pokarm do
przełyku



3. Faza przełykowo - żołądkowa - odruchowa -
rozkurcz wpustu i przesunięcie pokarmu do
żołądka

Żołądek



Funkcje



- gromadzenie pokarmu



- trawienie pokarmu



- wyjałowienie pokarmu



Gromadzenie pokarmu



Pokarmy stałe wypełniają trzon, a następnie dno żołądka.



Kolejne porcje rozpychają przyjęty wcześniej pokarm,

przyciskając go do ściany.



Trawienie pokarmu w żołądku



W części środkowej (dalej od ścian) pokarm jest jeszcze

poddany działaniu amylazy.



Bliżej ścian zmieszany jest już z sokiem żołądkowym.



Sok żołądkowy wydzielany jest przez gruczoły błony

śluzowe.



Na dobę wydziela się około 3 litrów, a pH około 1,0.

Składniki soku żołądkowego:



kwas solny, enzymy trawienne, śluz sole

mineralne, woda.



Kwas solny powstaje w komórkach okładzinowych

gruczołów błony śluzowej pod wpływem histaminy

działającej na receptory H

2

.



Jony wodorowe powstają z dysocjacji kwasu

węglowego,



który jest tworzony z CO

2

i wody pod wpływem

anhydrazy węglanowej.



Jon wodorowy jest aktywnie transportowany do

światła kanalików komórkowych przy udziale

cAMP i prawdopodobnie ATP-azy.



Jednocześnie wydzielane są jony chlorkowe.

Składniki soku żołądkowego:



Komórki główne zawierają ziarnistości,w których

gromadzony jest pepsynogen - nieczynny enzym

proteolityczny.



Enzym ten uaktywnia się po wydzieleniu do światła

gruczołów pod wpływem HCl i przekształca się w pepsynę.



Komórki dodatkowe gruczołów błony śluzowej wydzielają

śluz, który ma działanie ochronne na błonę śluzową przed

HCl i enzymami.



Pepsyna - rozkłada białka na polipeptydy.



Atakuje wiązania wewnątrz łańcucha białkowego rozczepia

wiązania aminokwasów aromatycznych oraz między

leucyną a glutaminą.



Największą aktywność ma przy pH 1,6 - 3,2

Komórka główna i
okładzinowa

Aktywność motoryczna



Dwa rodzaje aktywności ruchowej żołądka



Nasilenia i osłabienie napięcia błony mięśniowej - wahania

ciśnienia żołądka



- Skurcze perystaltyczne - od wpustu do odźwiernika.



Skurcz warstwy okrężnej rozpoczyna się w części wpustowej

co 20 sekund i przesuwa się do odźwiernika przesuwa treść

płynną do dwunastnicy.



Fala perystaltyczna silniejsza jest w części odźwiernikowej i

wciska treść płynną do dwunastnicy, a treść stałą cofa się

do żołądka.



Powoduje to mieszanie zawartości żołądka rozdrobnienie i

upłynnienie zawartości stałej.



„Pompa odźwiernikowa” - przesuwanie treści płynnej do

dwunastnicy, a stałej - cofanie do żołądka.

Kontrola wydzielania
żołądkowego



1. Faza głowowa



W fazie głowowej (dawniej nerwowej) wydzielanie soku
żołądkowego pod wpływem impulsów przewodzonych n.
błędnym (n.X).



Odruchy bezwarunkowe (pokarm ma kontakt z błoną
śluzową jamy ustnej) i warunkowe.



Acetylocholina uwalniana na zakończeniach nerwowych
n przywspółczulnych pobudza komórki główne błony
śluzowej bezpośrednio i pośrednio - przez neurony
zawierające peptyd uwalniający gastrynę.



Gastrynę uwalniają komórki G.



Komórki okładzinowe pobudzone są przez histaminę i
receptor H

2

.

Kontrola wydzielania
żołądkowego



2. Faza żołądkowa



Podrażnienie błony śluzowej przez pokarm wypełniający

żołądek na zasadzie odruchu oraz przez gastrynę

wydzielaną przez komórki G



w błonie śluzowej żołądka.



3. Faza jelitowa Pod wpływem treści

przechodzącej do dwunastnicy



pobudzenie i hamowanie na drodze odruchowej

nerwowej oraz drodze humoralnej.



Wydzielona w dwunastnicy gastryna i CCK



pobudzają wydzielanie soku żołądkowego, a sekretyna -

hamuje.



Pokarm w dwunastnicy hamuje na drodze odruchu

jelitowo - żołądkowego opróżnianie żołądka i wydzielanie

soku żołądkowego.

Motoryka jelita cienkiego



1. Skurcze odcinkowe



2. Ruchy wahadłowe



3. Skurcze perystaltyczne



rozpoczynają się w dwunastnicy i przesuwają się z

prędkością 2 - 25 cm/s.



Fala perystaltyczna powstaje pod wpływem mechanicznego

podrażnienia receptorów w błonie śluzowej i



pobudzenie k-k nerwowych splotu warstwy mięśniowej za

pomocą k-k dwubiegunowych splotu podśluzówkowego.



K-ki splotu mięśniowego unerwiają k-ki mięśniowe i

powodują przesuwanie się fali perystaltycznej,



Po podniesieniu ciśnienia w pobliżu zastawki krętniczo

-kątniczej treść przelewana jest do kątnicy.



W czasie trawienia kosmki wykonują ruchy - skracanie i

wydłużanie,

Trawienie jelitowe



W trawieniu biorą udział



- sok jelitowy



- sok trzustkowy



- żółć



Wydzielanie soku jelitowego



Gruczołu jelitowe wytwarzają sok jelitowy

zawierający enzymy trawienne



1. Aminopeptydazy, dwupeptydazy.



2, Nukleotydazy



3. Rozkładające wielocukry i dwucukry (maltaza,

sacharaza izomaltaza, laktaza)



4. Lipaza

Sok jelitowy (c.d.)



Sok jelitowy jest lekko zasadowy.



W ciągu doby wydziela się 3 - 6 1. soku.



Poza trawieniem alkalizuje treść jelitową,



obniża ciśnienie osmotyczne do izotonicznego



Wydzielany jest pod wpływem bodźców
mechanicznych oraz działania hormonów
żołądkowo - jelitowych.



Gruczoły dwunastnicze podśluzówkowe Brunnera
wydzielają śluz mający działanie ochronne przed
kwasem solnym.

Wydzielanie soku
trzustkowego



W ciągu doby wydziela się około 2 1 soku

trzustkowego



o odczynie zasadowym (pH 7,1 - 8,4).



Zawiera dużą ilość dwuwęglanów,co neutralizuje kwaśną

treść przechodzącą z żołądka.



Enzymy trzustkowe



Trysynogen i chymotrypsynogen (nieaktywne enzymy

proteolityczne)



Elastaza



Karboksypeptydazy



Rybonukleaza i dezoksyrybonukleaza



Alfa- amylaza



Lipaza

Działanie enzymów
trzustkowych



Trypsynogen uaktywnia się pod wpływem enterokinazy

jelitowej.



Aktywna trypsyna uaktywnia inne cząsteczki enzymów

proteolitycznych



Trypsyna działa na wiązania utworzone przez aminokwasy

zasadowe (lizyna, arginina).



Chymotrypsyna rozkłada wiązania utworzone przez

aminokwasy aromatyczne (fenyloalanina, tyrozyna,

tryptofan).



Elastaza rozkłada wiązania peptydowe utworzone przez

małe aminokwasy (glicyna, seryna, alanina).



Karboksyieptydazy są egzopeptydazami odczepiając

końcowe aminokwasy.

Komórka
zewnątrzwydzielnicza trzustki

Kontrola wydzielania soku
trzustkowego



3 fazy wydzielania



1.Głowowa



2. Żołądkowa



3. Jelitowa



ad 1. Nerwem doprowadzającym włókna

stymulujące wydzielanie jest n. X. a bodźcem

pokarm w j. ustnej.



Ad.2 poprzez gastrynę



Ad 3. Po przejściu pokarmu do dwunastnicy

uwalnia się CCK pobudzająca przede wszystkim

komórki zewnątrzwydzielnicze pęcherzyków

trzustkowych do produkcji soku bogatego w

enzymy.

Kontrola wydzielania soku
trzustkowego



Obecność kwaśnej treści w dwunastnicy

pobudza błonę śluzową do wydzielania

sekretyny.



Enterohormon ten przede wszystkim pobudza

komórki przewodów wyprowadzających do

produkcji i wydzielania dwuwęglanów do soku

trzustkowego.



Inne działanie sekretyny



zwiększenie wydzielania żółci



hamowanie wydzielania kwasu solnego

Wydzielanie żółci



Żółć wytwarzana jest przez hepatocyty, skąd wydzielana

jest do kanalików żółciowych łączących się w przewody

żółciowe a następnie przez przewód żółciowy wspólny

przedostaje się do dwunastnicy.



W okresach między posiłkami



zwieracz bańki wątrobowo- trzustkowej (Oddiego) jest

obkurczony,



a żółć gromadzi się w pęcherzyku żółciowym.



W czasie opróżniania się żołądka dochodzi do odruchowego

(n.X), rozkurczu mięśnia zwieracza Oddiego i skurczu błony

mięśniowej pęcherzyka żółciowego..



Podobnie stymuluje cholecystokinina uwalniana w

dwunastnicy.



Żółć gromadząca się w pęcherzyku jest kilkakrotnie

zagęszczona, pH 5,0 - 7,4.



A żółć w drogach wewnątrzwątrobowych ma pH 8.0

Udział żółci w trawieniu



W ciągu doby wydziela się 0,5 l. żółci



Najważniejsze składniki: kwasy żółciowe (cholowy
i dezoksycholowy) związane z tauryną lub glicyną
(np. taurocholowy, glikocholowy)



W świetle jelita kwasy żółciowe



Zmniejszają napięcie powierzchniowe,



tworzą micelle, zawierające w składzie produkty lipolizy



aktywują lipazę



Kwasy żółciowe pozostają w krążeniu wątrobowo -
jelitowym (8x na dobę) odgrywają ważną rolę we
wchłanianiu lipidów i witamin rozpuszczalnych w
tłuszczach.

Jelito grube



Procesy zachodzące w jelicie grubym



Wchłanianie wody i elektrolitów, witamin i
aminokwasów



Formowanie kału



Rezerwuar drobnoustrojów wytwarzających
krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, niektóre
witaminy.



Tworzą się też związki toksyczne (tyramina,
amoniak)



Obecne są tylko gruczoły śluzowe

Motoryka jelita grubego



Podobnie jak w jelicie cienkim są zmiany
napięcia



Skurcze odcinkowe



Skurcze masowe (2-3 razy na dobę,



przesuwające treść jelitową do bańki
odbytu.



Ruchy masowe występują w pierwszej
godzinie po spożyciu pokarmu (odruch
żołądkowo - okrężniczy).

Oddawanie kału



Kał wypełniając odbytnicę rozciąga jej ścianę.



Podrażnienie receptorów czuciowych może wyzwolić

odruchowe oddanie stolca.



Ośrodek odruchu jest w części krzyżowej rdzenia kręgowego

(u niemowląt).



U dzieci w późniejszym okresie i u dorosłych wytwarza się

na wyższych piętrach układu nerwowego ośrodek

kontrolujący oddawanie stolca.



Ośrodek w części krzyżowej rdzenia za pośrednictwem

współczulnych nn trzewnych miednicznych zimniejsza

napięcie zwieracza wewnętrznego odbytu.



Świadomy rozkurcz m. zwieracza zewnętrznego odbytu,

unerwianego przez n sromowy, skurcz przepony i mm

brzucha (zwiększenie ciśnienie w jamie brzusznej) ułatwia

usunięcie kału.

Hormony żołądkowo - jelitowe
(enterohormony)



Wydzielane są przez komórki wydzielania

wewnętrznego,



rozsiane w błonie śluzowej przewodu

pokarmowego (komórki APUD)



Mają budowę peptydową. Mogą działać

endokrynowo lub parakrynowo.



Gastryna



Główny hormon żołądkowo - jelitowy kontrolujący

motorykę i wydzielanie żołądka i jelit. Najsilniej pobudza

wydzielanie soku żołądkowego, w mniejszym

stopniwydzielaniejelitowe oraz



komórki zewnątrzwydzielnicze trzustki i produkcję żółci w

wątrobie.



Nasila motorykę żołądka i jelit oraz skurcze pęcherzyka

żółciowego.

Enterohormony (c.d.)



Cholecystokinina



Wydzielana jest przez komórki wewnątrzwydzielnicze

dwunastnicy i początkowych odcinków jelita cienkiego.



CCK pobudza wydzielanie soku trzustkowego, słabiej -

soku żołądkowego, soku jelitowego i żółci.



Silnie kurczy ścianę pęcherzyka żółciowego i



Zwiotcza zwieracz Oddiego, nasila perystaltykę jelit, a

hamuje motorykę żołądka



Sekretyna



Wydzielana jest przez komórki S błony śluzowej

dwunastnicy i



jelita cienkiego przez kwaśną treść przemieszczoną z

żołądka do dwunastnicy.



Pobudza trzustkę do wydzielania dwuwęglanów.



Hamuje perystaltykę żołądka i jelit.

Wchłanianie w przewodzie
pokarmowym



Błona śluzowa pokryta jest kosmkami 0,5 - 1 mm, których

jest 20 - 40/ mm

2

, każdy z kosmków pokryty jest kilkoma

mikrokosmki.



Łączą powierzchnia jelita cienkiego (z mikrokosmkami)

wynosi 300 m

2

. Wchłanianie zachodzi w enterocytach,

mających od strony światła rąbek szczoteczkowy



Wchłanianie niektórych związków może być bierne (woda,

fruktoza),



a niektórych czynne, wymagające energii.



Aktywny transport glukozy przyspieszony jest przez

obecność jonów Na. Dwucukry rozkładane są przez

odpowiednie disacharazy w rąbku szczoteczkowym



enterocytów.

Wchłanianie w przewodzie
pokarmowym



Tłuszcze hydrolizowane są do monoacyligliceroli i

wolnych kwasów tłuszczowych po uprzednie

micellizacji.



Monoacyloglicerole i wolne kwasy tłuszczowe

wnikają do enterocytów, gdzie część z nich ulega

estryfikacji do triacylgliceroli, z których tworzone

są chylomikrony, wydzielane następnie do naczyń

chłonnych.



Triacylglicerole zawierające średniołańcuchowe

kwasy tłuszczowe (MCT) wchłaniane są do

krążenia wrotnego



Cholesterol również jest składnikiem micelli, z

której przechodzi do enterocyta, a następnie jest

składnikiem chylomikronów

Kosmki jelitowe

Wchłanianie jelitowe



Białka i kwasy nukleinowe



Rozkładane są białka egzogenne oraz endogenne

ze złuszczonego nabłonka, występujące w sokach

trawiennych.



Aminokwasy wchłaniane są za pomocą transportu

aktywnego, przy udziale jonów sodu.



Kwasy nukleinowe rozkładane są do zasad

purynowych i pirymidynowych, rybozy lub

dezoksyrybozy oraz fosforanów.



Zasady purynowe i pirymidynowe są aktywnie

wchłaniane w jelicie.



Witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (ADEK)

wchłaniają się podobnie jak cholesterol

Wchłanianie jelitowe



Witaminy rozpuszczalne w wodzie nie wymagają

specjalnych warunków do wchłaniania.



Wit. B

12

wchłania się w jelicie krętym, zwłaszcza w

końcowej jego części (ileum terminale) w postaci

kompleksu z czynnikiem wewnętrznym

wydzielanym w żołądku.



Woda dyfunduje bez przeszkód.



Jeżeli w jelicie jest roztwór hipertoniczny to woda

przechodzi z płynu pozakomórkowego do światła

jelita aż do wyrównania ciśnień osmotycznych.



W jelicie grubym aktywnie wchłania się sód

pociągając za sobą wodę.

Wchłanianie jelitowe



Żelazo wiąże się w błonie śluzowej dwunastnicy z
białkiem – apoferrytyną i magazynuje się w
postaci ferrytyny.



W razie potrzeby jest uruchamiane i w połączeniu
z transferryną przechodzi do miejsc syntezy
hemoglobiny.



Wapń wchłania się czynnie (przy udziale
1,25(OH)

2

D i biernie (przez złącza ścisłe pomiędzy

enterocytami)



Przy przeciętnej diecie połowa wapnia wchłania
się czynnie, a połowa – biernie.

Czynność wątroby



Skład komórkowy



Hepatocyty 80%



Układ siateczkowo - śródbłonkowy 16%



Nabłonek dróg żółciowych 4%



Funkcja wątroby:



Filtr dla związków wchłoniętych w przewodu pokarmowego

oraz dla związków uwolnionych z innych narządów.



Zewnątrzwydzielnicza: produkcja żółci i jej wydzielanie



Wewnątrzwydzielnicza - synteza różnych związków i ich

wydzielanie do krwi



Magazyn związków niezbędnych dla prawidłowego

funkcjonowania organizmu.



Filtr wątrobowy



80% krwi - krew wrotna, 20% - krew tętnicza

Składniki zatrzymywane w
wątrobie



Monosacharydy.



Glukoza substrat do syntezy glikogenu



Wolne kwasy tłuszczowe



częściowo wbudowywane do lipidów,



a częściowo metabolizowane do acetylo-
koenzymu A i ciał ketonowych.



Magazyn aminokwasów.



Stężenie ich w hepatocytach może być 10x
większe niż w osoczu.

Wątrowa jako filtr



Filtr dla bilirubiny,



która po glukuronizacji wydzielana jest do żółci



Filtr dla amoniaku



(metabolizowany do mocznika), glutaminy,

kwasu glutaminowego



Filtr zatrzymujący hormony, pośrednio

reguluje ich stężenie we krwi.



Hormony peptydowe rozkładane do

aminokwasów, a sterydowe metabolizowane

lub wiązane z kwasem glukuronowym i

wydalane.

Czynność zewnątrz- i
wewnątrzwydzielnicza.
Magazynowanie



Czynność zewnątrzwydzielnicza



Wytwarzanie składników żółci w tym usuwanie
metabolitów związanych z kwasem glukuronowym



Czynność wewnątrzwydzielnicza



Synteza albumin,



alfa i beta - globulin,



fibrynogenu oraz innych czynników krzepnięcia krwi.



Magazynowanie



Zapas glikogenu, witaminy rozpuszczalne w tłuszczach.
(ADEK). Żelazo w postaci ferrytyny

UŚŚ. Przepływ krwi



Komórki usś są komórkami żernymi wyściełają zatoki żylne.

Wychwytują fragmenty komórek, rozpadające się

erytrocyty, pośredniczą w wymianie składników pomiędzy

krwią a hepatocytami.



Przez wątrobę przepływa 1500 ml krwi na minutę



Wpływ na przepływ wątrobowy ma pozycja ciała i praca

fizyczna



Pozycja siedząca - zmniejszenie o 20%, stojąca - o 40%, a

praca fizyczna - nawet o 80%.



W tym czasie zmniejsza się prężność tlenu i zwalniają się

wszystkie procesy metaboliczne wymagające stałego dopływu

tlenu.



Przeplyw krwi przez wątrobę zwiększa się pod wpływem

sekretyny i wchłoniętych kwasów żółciowych, a w

mniejszym stopniu - adrenaliny, glukagonu i insuliny.

Układ moczowy

Drogi utraty wody



Z moczem przez nerki



Z moczem utrata wynosi około 1,5 1/dobę.



Z potem wydzielanym przez gruczoły potowe



Z potem wydzielanym przez gruczoły łojowe zależy od

temperatury ciała, temp. otoczenia.



W temp. do 28

o

C organizm traci około 500 ml wydzielanej z

potem i utraty przez skórę drogą parowania.



Z powierzchni skóry w wyniku parowania



Z kałem przez przewód pokarmowy



Z kałem wydała się 100 - 200 ml wody na dobę.



Z powietrzem wydychanym przez płuca



Utrata wody przez płuca zależy od temp. własnej ciała i

otoczenia, od wilgotności powietrza. Przeciętnie traci 300 ml na

dobę.

Struktura nerek



Jednostką funkcjonalną jest nefron, składający się

z ciałka nefronu (kłębka, kłębuszka nerkowego) i

kanalików nerkowych.



W kłębuszku zachodzi filtracja kłebuszkowa,, tj.

przenikanie części osocza przepływającego przez

kłębuszek naczyniowy kłębka i przedostaje się do

światła torebki kłębuszka,



Z torebki ultrafiltrat przepływa przez część bliższą

kanalika nerkowego, który składa się z kanalika

nerkowego głównego i



części zstępującej pętli nefronu oraz części

dalszej nefronu, składającej się z części

wstępującej pętli nefronu oraz kanalika II rzędu

wpływającego do kanalika zbiorczego

Budowa nerki (c.d.)



Tworzący się mocz odpływa przez kanalik
nerkowy zbiorczy i przewód brodawkowaty
do miedniczki nerkowej.



W każdej nerce jest około 1 mln nefronów.



Dla prawidłowej czynności wydalniczej
potrzeba około 30% czynnych nefronów.

Czynność nerek



1. Tworzenie moczu, z którym usuwane są z
organizmu metabolity, nadmiar wody i
elektrolitów (czynność zewnątrzwydzielniczą).



2, Wydzielanie do krwi związków biologicznie
czynnych (renina, erytropoetyna, 1,25



(OH)2D.



Tworzenie moczu związane jest:



a) filtracją kłębuszkową



b) resorpcją kanalikową



c) sekrecją kanalikową.

Przepływ krwi



Przez nerki przepływa 20% pojemności minutowej

serca. (18 ml/s + 1,08 l/min)



Do kłębuszka krew dopływa przez tętniczkę

doprowadzającą i odpływa przez tętniczkę

odprowadzającą.



Ciśnienie w naczyniach włosowatych kłębuszka

wynosi 6 kPa (45 mmHg).



Tętniczki doprowadzające kurczą się



po impulsach przewodzonych przez nn

współczulne do tych tętniczek.



Skurcz tt doprowadzających zmniejsza przepływ

krwi przez nerki i przez naczynia kłębka

nerkowego.

Przepływ krwi

(c.d.)



Podobnie wpływają hormony i przekaźniki chemiczne

działając na komórki mezangium kłębka nerkowego, które

otaczają naczynia kłębuszka.



Skurcz tych komórek zmniejsza przepływ krwi przez

naczynia włosowate kłębuszków.



Czynniki powodujące skurcz k-k mesangialnych kłębka



Noradrenalina



Hormony peptydowe - endotelina, wazopresyna, angiotenzyna

II



Eikozanoidy tromboksan A2. prostaglandyna F2, leukotrien C4



Rozkurczająco na komórki mezangium działa



Dopamina



Przedsionkowy poptyd natriuretyczny



Prostagłandyna E2

Klirens PAH



Miarą przepływu krwi przez nerki jest



kwas para-amino-hipurowy (PAH), z którego
niemal całkowicie oczyszcza się z krew.

Filtracja kłębuszkowa



W naczyniach włosowatych kłębka ciśnienie
hydrostatyczne 6,0 kPa,



ciśnienie onkotyczne 3,3 kPa,



1,3 kPa- ciśnienie w świetle torebki kłębuszka.



Przefiitrowana zostaje 1/5 osocza
przepływającego przez nerki.



Wielkość filtracji kłebkowej (GFR glomerular
fitrate rate) u człowieka można oznaczyć za
pomocą inuliny, która nie jest ani wchłaniana ani
wydzielana do kanalika.

Filtracja kłębuszkowa

Podobnie oblicza się klirens kreatyniny

Resorpcja i sekrecja
kanalikowa



Filtrowane związki chemiczne można
podzielić na:



1. Nie wchłaniane, ani nie wydzielane w
kanalikach np. inulina



2. Wchłaniane całkowicie lub częściowo np.
glukoza



3. są dodatkowo wydzielane przez nabłonek
kanalików np. PAH



4. Są jednocześnie wchłaniane i wydzielane np.
jony potasu

Resorpcja i sekrecja
kanalikowa



Resorpcja ma charakter:



a) resorpcji biernej (zgodnie z gradientem

stężeń i potencjału elektrycznego



Biernie wchłania się woda i chlorki i mocznik b)

resorpcji czynnej (wbrew gradientowi stężenia)



Czynnie wchłaniane związki mają ograniczone

maksymalne wchłanianie



a) stężeniem



b) stężeniem i czasem działania



Ograniczenie pierwszej grupy nazywa się

Tm (transport maximum)

Resorpcja i sekrecja
kanalikowa



Największe stężenie, przy którym
substancja ta jest całkowicie wchłaniana w
kanalikach nerwowych.



Dla glukozy Tm wynosi 10,0 mmol/l



Progowe stężenie, powyżej którego dana
substancja pojawia się w moczu nazywa
się progiem nerkowym



Aktywnie wchłaniają się glukoza, potas
fosforany, siarczany, aminokwasy, kwas
moczowy, kw. askorbinowy, ciała ketonowe

Sekrecja kanalikowa



3 mechanizmy:



1. Bierne wydzielanie (dyfuzja zgodna z

gradientem stężenia)



Dotyczy słabych zasad np., soli amonowych i słabych

kwasów np. salicylowego.



2. Aktywne wydzielanie o bezwzględnie

ograniczonej najwyższej pojemności wydzielniczej



Na tej zasadzie wydziela się PAH, penicylina,

sulfonamidy, kreatynina, hormony steroidowe.



3. Aktywne wydzielanie, którego pojemność

zależy od gradientu stężeń i czynnika czasu.



Wydzielane są jony K i H przez części dalsze kanalików

nerkowych

Wchłanianie wody



W przesączu wypływającym ze światła torebki
ciśnienie osmotyczne wynosi około 300 mOsm/l



W części bliższej następuje aktywne wchłanianie
Na i woda biernie podąża za Na.



W ramieniu zstępującym pętli nefronu wzrasta
ciśnienie osmotyczne aż do 1200 mOsm



(zagięcie pętli).



Jest to wynikiem dużego ciśnienia osmotycznego
w przestrzeni okołokanalikowej.

Wchłanianie wody



Nabłonek części wstępującej jest
nieprzepuszczalny dla wody.



W tym odcinku aktywnie wchłaniają się
jony Na,



które następnie gromadzą się w przestrzeni
okołokanalikowej.



W dalszej części nefronu, jeżeli nie ma
działania wazopresyny to



nabłonek jest dalej nieprzenikliwy dla wody,
ciśnienie osmotyczne obniża się do 100 mOsm.

Czynniki wpływające na
zagęszczanie moczu



Wazopresyna poprzez aktywację cyklazy
adenylowej w komórkach nabłonka części
dalszej kanalików nerkowych powoduje
resorpcję wody.



Tylko 1% przefitrowanej w kłębkach wody
zostaje wydalony z moczem,



Po wypiciu dużej ilości wody ciśnienie osocza
obniży się wydzielanie wazopresyny i



następuje diureza wodna z wydalaniem dużej
ilości hipotonicznego moczu.

Regulacja tworzenia się moczu



Zależność od ciśnienia tętniczego w naczyniach
kłębuszków nerkowych



Znaczne obniżenie ciśnienia tętniczego lub



środki kurczące tętniczki nerkowe (impulsacja układu
współczulnego zmniejszają filtrację kłebkową.



Wzrost ciśnienia tętniczego jest w pewnym stopniu
wyrównywany przez autoregulację przepływu krwi przez
nerki.



Filtracja kłębkowa zależy od gry hormonów krążących we
krwi, zmieniających ciśnienie w zbiorniku tętniczym
dużym.

Czynność kanalików
nerkowych



Podlega wpływowi



Wazopresyny –



Mineralokortykoidów (gł aldosteronu) - zwiększają

wchłanianie Na i wydalanie K w częsci dalszej kanalików

nerkowych



Hormonów przytarczyc (PTH) - zwiększa wydalanie

fosforanów w moczem



Przedsionkowego peptydu natriuretycznego (ANP) -

wydzielany jest przez komórki mięśniowe przedsionków

serca.



Przedsionkowy peptyd natriuretyczny zwiększa wydalanie

Na, a za nim wody, a w konsekwencji zmniejsza objętość

krążącej krwi i jej ciśnienie.



Hamuje czynność układy renlina - angiotenzyna -

aldosteron.

Czynność
wewnątrzwydzielnicza



Renina



Wydzielana jest przez aparat przykłębkowy, utworzony

przez komórki mięsni gładkich tętniczki

doprowadzającej, w miejscu przylegania kanalika

krętego do plamki gęstej.



Niedokrwienie nerek powoduje wydzielanie przez aparat

przykłębkowych reniny, która jest enzymem

proteolitycznym, uwalniającym angiotenzynę I

(dekapeptyd) z angiotenzynogenu znajdującego się w

alfa2 globulinach.



Angiotenzyna I pod wpływem konwertazy przekształca

się w oktapeptyd - angiotenzynę II, a ta zwiększa

ciśnienie krwi i pobudza korę nadnerczy do wydzielania

aldosteronu.

Czynniki powodujące
wydzielanie reniny



Obniżone ciśnienie w zbiorniku tętniczym dużym



Zmniejszenie przepływu nerkowego (skurcz błony
mięśniowej tętnic nerkowych)



Zmniejszenie się stężenia Na w moczu
pierwotnym, przepływającym przez kanalik dalszy
w pobliżu plamki gęstej



Eikozanoidy ( prostaglandyna E2, prostacyklina
POI2, kininy

Erytropoetyna



Wytwarzana jest przez komórki śródbłonka
naczyń włosowatych otaczających kanaliki
nerkowe w korze nerek.



Erytropoetyna jest glikoproteiną o masie
cząsteczkowej około 19 kDa, o okresie
połowicznego rozpadu 5 godzin.



Pobudza erytropoezę w szpiku kostnym.



Wydzielana jest po utracie krwi lub niedotlenieniu
(np. pobyt wysoko w górach).



Aminy katecholowe również mogą stymulować
wydzielanie erytropoetyny.

Metabolizm cholekalcyferolu



W skórze witamina D powstaje pod wpływem promieni

nadfioletowych z 7 dehydrocholesterolu powstaje

prowitamina D, która przekształca się



pod wpływem ciepła w witaminę D

3

.



Witamina ta dostarczana także jest z pożywieniem.



W wątrobie wit. D przekształcana jest w 25

hydroksycholekalcyferol (250HD

3

).



W komórkach kanalików nerkowych 250HD3 przekształcany

jest pod wpływem PTH w



1,25(OH)

2

D

3

przy większym zapotrzebowaniu na Ca, a



przy normokalcemii metabolizowany jest do 24,25(OH)

2

D

3



1,25(OH)

2

D

3

jest silnym stymulatorem zwiększenia

aktywnego wchłaniania wapnia i fosforu w jelitach.

Wydalanie moczu



Mocz z kanalików zbiorczych spływa do miedniczki nerkowej,

a z miedniczki poprzez moczowody spływa do pęcherza

moczowego.



Moczowód wykazuje ruchy perystaltyczne.



Wypełnienie pęcherza moczowego rozciąga ściany i drażni

ścienne receptory czuciowe.



Odruch z ośrodkiem oddawania moczu w części krzyżowej

rdzenia kręgowego — skurcz mięśnia wypierającego (m.

gładki) i rozkurcz mięśnia zwieracza zewnętrznego cewki

moczowej (m. prążkowany).



Skurcz mięśnia wypierającego i rozkurcz zwieracza

powoduje wydalanie moczu. Odruch ten występuje też po

uszkodzeniu rdzenia kręgowego.



W obrębie pnia mózgu wykształcają się ośrodki nadrzędne,

kontrolujące ośrodek oddawania moczu.

Mikcja



Wypływ moczu z pęcherza poprzedza wzrost

ciśnienia w jamie brzusznej spowodowany

odruchowym skurczem mm powłok brzucha i



wzrostem ciśnienia śródpęcherzowego.



Proces ten bada się metodą pomiaru przepływu

cewkowego moczu.



Oznacza się maksymalną i średnią szybkość

przepływu moczu.



Przy 400 ml wydalonego moczu



u kobiet maksymalna szybkość wynosi 20 -60 mus,



a średnia szybkość 10 - 30 mi/s.



U mężczyzn maksymalna szybkość



wynosi 18 - 46 mi/s (średnio 11- 28 ml/s).



Maksymalna szybkość pojawia się w 1/3 okresu mikcji

Układ rozrodczy

DETERMINACJA PŁCI



• podstawą rozrodu jest połączenie się dwóch odmiennych

komórek płciowych (gamet), powstanie zygoty i rozwój

nowego ustroju potomnego;



• komórka płciowa męska (plemnik) wytwarzana jest w

jądrze, a komórka żeńska (jajo) powstaje w jajniku;



• komórki płciowe męskie i żeńskie w czasie dojrzewania

wykazują podział redukcyjny (mejotyczny) w czasie którego

liczba chromosomów zmniejsza się o połowę;



• w czasie podziału redukcyjnego w cewkach nasiennych

krętych jąder powstają komórki płciowe męskie zawierające

22 chromosomy (autosomy) i jeden chromosom płciowy X

lub Y;



• w jajnikach dojrzałe komórki płciowe żeńskie mają 22

chromosomy i 1 chromosom płciowy X;

DETERMINACJA PŁCI



Od informacji genetycznej zawartej w
chromosomach płciowych zależy płeć osobnika;



Po zapłodnieniu i powstaniu zygoty determinuje
się płeć genetyczna przyszłego organizmu, jeśli
zygota zawiera chromosomy XY, będzie to
genetycznie organizm męski, jeśli ma 2
chromosomy XX - genetycznie organizm żeński;



W 9 tyg. życia płodowego pod wpływem
hormonów wydzielanych przez gruczoły płciowe
(testosteron u płodów męskich i estrogenów u
płodów żeńskich) tworzy się płeć gonadalna;

DETERMINACJA PŁCI



Garnitur chromosomalny i hormony płciowe warunkują pleć

somatyczną, na którą składa się rozwój narządów płciowych

wewnętrznych i zewnętrznych oraz budowa ciała i

zachowanie typowe dla płci męskiej lub żeńskiej:



Gruczoły płciowe nie wykazują większej aktywności w

organizmach wzrastających aż do czasu osiągnięcia

dojrzałości płciowej, która występuje u chłopców ok. 14 rż u

dziewcząt ok. 12 rż;



W okresie pierwszych kilkunastu lat życia wytwarzane i

wydzielanie do przysadkowych naczyń wrotnych hormonu

uwalniającego gonadotropiny z przysadki (GnRH) jest

hamowane m.in. przez melatoninę powstającą w szyszynce



Osiągnięcie dojrzałości płciowej jest uwarunkowane

zwiększeniem wydzielania gonadotropin przez część

gruczołową przysadki;

Spermatogeneza



komórki płciowe w cewkach nasiennych tworzą
kilka warstw, pomiędzy nimi występują komórki
podporowe;



komórki płciowe dojrzewając zbliżą się do światła
cewek nasiennych



najdalej od światła w cewkach nasiennych są
rozmieszczone spermatogonie, następnie
występują spermatocyty I i II rzędu, spermatydy i
w samym świetle cewek znajdują się plemniki



dojrzewanie męskiej komórki płciowej trwa ok. 74
dni;

Spermatogeneza



Plemniki są transportowane wraz z innymi
składnikami nasienia przez cewki nasienne proste
i przewodziki odprowadzające jądra do nąipdrza,
w którego przewodzie są magazynowane;



Hormon folikulotropowy (FSH) pobudza czynność
komórek podporowych w cewkach nasiennych;



Spermatoeneza jest kontrolowana przez hormon
folikulotropowy, hormon lutenizujący i testosteron
wytwarzany przez komórki śródmiąższowe jądra.

Cykl płciowy żeński



Zaczyna występować w okresie pokwitania w
wieku od 11 do 14 lat;



Przekwitanie objawia się wydłużeniem i zanikiem
cykli płciowych, zachodzi od 45 do 55 rż;



Zasadniczym objawem wskazującym na
występowanie cykli płciowych są krwawienia
miesiączkowe, w trakcie których dochodzi do
utraty łącznie ok. 70 ml krwi;



Dzień, w którym pojawia się krwawienie,
rozpoczyna cykl miesiączkowy trwający
przeciętnie 28 dni;

Cykl płciowy żeński



w cyklu płciowym żeńskim wyróżnia się:



krwawienie miesiączkowe - trwa przeciętnie 4 dni;



fazę folikularną - trwa ok. 9 dni;



owulację - trwa 1 dzień;



fazę lutealną - trwa 14 dni.



poszczególne dni cyklu miesiączkowego

charakteryzują się określoną czynnością

wewnątrzwydzielniczą podwzgórza, przysadki i

jajników oraz towarzyszącymi im zmianami

morfologicznymi i czynnościowymi w obrębie



jajników,



macicy,



pochwy i



sutkach.

Hormonalne sprzężenie
zwrotne



Regularne występowanie cykli płciowych u dojrzałych

płciowo kobiet zależy od fizjologicznego mechanizmu

kontrolowanego przez żeński ośrodek rozrodczy w

podwzgórzu;



Przed osiągnięciem dojrzałości płciowej szyszynka i

wydzielana przez nią melatonina hamują czynność ośrodka

rozrodczego w podwzgórzu, opóźniają pokwitanie i

wystąpienie pierwszych cykli miesiączkowych:



Układ limbiczny, zwłaszcza należące do niego ciało

migdałowate, działają przeciwnie przyspiesząjąc pokwitanie



Ośrodek rozrodczy znajduje się w podwzgórzu



W sprzężeniu zwrotnym hormony wytwarzane w jąjniku

oddziałują na podwzgórze, hamując wydzielanie hormonu

uwalniającego gonadotropiny z płata gruczołowego

przysadki (GnRH);

Hormonalne sprzężenie
zwrotne



• pulsacyjne wydzielanie GnRH przez podwzgórze

do przysadkowych naczyń wrotnych



w fazie folikularnej cyklu miesiączkowego,

powoduje pulsacyjne wydzielanie przez



płat gruczołowy przysadki hormonów

lutenizującego (LH) i folikulotropowego (FSH)



i przez jąjniki – estrogenów



• w ostatnich dniach fazy folikularnej zawartość

estrogenów we krwi zmniejsza się

(prawdopodobnie jest to spowodowane zwrotnym,

hamującym działaniem estrogenów na komórki

płata gruczołowego przysadki wytwarzające

hormony gonadotropowe);

Hormonalne sprzężenie
zwrotne



• zmniejszanie się zawartości estrogenów we krwi

komórki i zaczyna uwalniać większe ilości GnRH



Zwiększone wydalanie przez podwzgórze tego

neurohormonu przysadka wydziela do krwi w ciągu

kilku godzin większą ilość hormonu lutenizującego

(LH). powoduje to owulację



• GnRH wydzielany jest w sposób pulsacyjny co 90

- 120 min.



• Systematycznie wprowadzany do organizmu

egzogenny estrogen w fazie folikularnej cyklu

hamuje czynność podwzgórza.



Nie dochodzi do zwiększonego wydzielania LH i

następowego pękania pęcherzyków. Występują

bezowulacyjne cykle miesiączkowe

Cykl jajnikowy i maciczny



Krwawienie miesięczne - złuszczanie warstw

powierzchniowych nabłonka i ich wydalenie na zewnątrz

wraz z krwią



• W fazie folikularnej - odnowa błony śluzowej macicy

(przeciętnie 9 dni)



• W jajnikach kilka pęcherzyków jajnikowych pierwotnych

przekształca się w pęcherzyki jajnikowe wzrastające, z

których jeden lub dwa dojrzewają, osiągając 10 mm.

Pozostałe zmniejszają się (atrezja)



W połowie cyklu pękanie pęcherzyka jąjnikowego dojrzałego

pod wpływem LH i komórka jajowa - owocyt II rzędu zostaje

wydalony przez jajnik



Komórka jajowa pozostaje w jajowodzie 4 dni, a następnie

wydalona do jamy macicy, gdzie podlega cytolizie

Cykl jajnikowy i maciczny



Po owulacji rozpoczyna się faza lutealna

(sekrecyjna). Pogrubienie błony śluzowej macicy

do 6 mm, a gruczoły śluzowe wydzielają dużą ilość

śluzu i jest przygotowana na przyjęcie jaja.



Jama pęcherzyka początkowo wypełniona krwią, a

następnie zapełnia się komórkami luteinowymi i

zamienia się w ciałko żółte miesiączkowe,

wytwarzające hormony płciowe (estrogeny,

progestereon) i oksytocynę



W końcu fazy lutealnej (jeżeli nie nastąpiło

zapłodnienie) ciałko żółte miesiączkowe przestaje

wydzielać progesteron, a dalej wydziela

oksytocynę

Cykl jajnikowy i maciczny



Pod jej wpływem w macicy tworzą się substancje
leteolityczne i ciałko żółte zamienia się w ciałko
białe miesiączkowe



W przebiegu cyklu następuje zmiana ilości i
konsystencji śluzu.



W fazie lutealnej powiększają się sutki, przy
końcu tej fazy przed wystąpieniem krwawienia
następuje zatrzymanie wody



Zmiana temperatury. W dniu jajeczkowania
obniżenie, a w fazie lutealnej - podwyższenie

Schemat fazy owulacyjnej i
lutealnej