WADY
WADY
WRODZONE U
WRODZONE U
NOWORODKA
NOWORODKA
Kazimierz Koziołkiewicz
Katedra i Klinika Chirurgii Dziecięcej
CM UMK
Wada rozwojowa
Wada rozwojowa
Odchylenie od stanu
prawidłowego powstałe na tle
uszkodzenia rozwijającego się
zarodka lub płodu.
Przyczyny wad rozwojowych:
Przyczyny wad rozwojowych:
1. Przyczyny chromosomalne:
poligenowe,
monogenowe,
2. Czynniki środowiskowe.
Wady wrodzone
Wady wrodzone
Główna przyczyna martwych
urodzeń i zgonów u noworodków;
Przyczyna defektów fizycznych i
zaburzeń metabolicznych;
Powszechna przyczyna
zachorowalności i umieralności w
okresie dzieciństwa.
Wady wrodzone
Wady wrodzone
Istotny problem dla perinatologii;
Zasadnicza przyczyna umieralności
okołoporodowej;
Przyczyna około ¼ zgonów niemowląt:
II miejsce po chorobach okresu
okołoporodowego,
I miejsce wśród przyczyn późnej
umieralności niemowląt.
Epidemiologia
Epidemiologia
10 – 15% zarodków wykazuje
poważne zmiany morfologiczne,
większość z nich ulega
samoistnemu poronieniu;
3% urodzeń z co najmniej jedną
poważną wadą;
0,7% urodzeń z zespołem mnogich
wad.
Chirurgia dziecięca
Chirurgia dziecięca
wady wrodzone;
urazy;
nowotwory;
zakażenia.
Chirurgia dziecięca
Chirurgia dziecięca
Największą liczbę chorych
stanowią dzieci z wadami
wrodzonymi.
Wady rozwojowe w
Wady rozwojowe w
zależności od ich
zależności od ich
zagrożenia dla życia
zagrożenia dla życia
dziecka dzielimy na
dziecka dzielimy na
dwie grupy:
dwie grupy:
Grupa pierwsza:
Grupa pierwsza:
Wady uszkadzające podstawowe
funkcje ustroju i wymagające
natychmiastowej korekcji
chirurgicznej w pierwszych
godzinach lub dniach po urodzeniu.
Grupa pierwsza
Grupa pierwsza
1. Niedrożności przewodu
pokarmowego:
wrodzona niedrożność przełyku;
wrodzona niedrożność XII – cy;
wrodzona niedrożność j. cienkiego;
wrodzona niedrożność j. grubego;
wrodzona niedrożność odbytnicy i
odbytu.
Grupa pierwsza
Grupa pierwsza
2. Przepukliny wrodzone:
przepukliny oponowo –
rdzeniowe;
przepukliny pępowinowe;
przepukliny przeponowe.
Grupa pierwsza
Grupa pierwsza
3. Wytrzewienie jelit.
4. Zarośnięcie cewki moczowej.
5. Przestawienie wielkich pni
tętniczych.
Grupa pierwsza
Grupa pierwsza
6. Wady wrodzone serca
z objawami ostrej niewydolności
krążenia nie dające się leczyć
zachowawczo.
Grupa pierwsza
Grupa pierwsza
7. Ostre stany duszności:
zespół Pierre – Robin;
olbrzymie wrodzone torbiele płuc;
wrodzona rozedma płatowa płuc;
pierścienie naczyniowe
zaciskające
przełyk i tchawicę.
Grupa pierwsza
Grupa pierwsza
8. Zakażenia jamy otrzewnej:
perforacje żołądka i jelit;
skręt krezki;
martwicze zapalenie jelita
grubego;
niedrożność smółkowa.
Grupa druga:
Grupa druga:
Wady, których czas korekcji
chirurgicznej może być przesunięty
w czasie do tygodni czy miesięcy.
Grupa druga
Grupa druga
1. Wady rozszczepowe twarzoczaszki.
2. Niektóre wady wrodzone układu
kostnego:
dysplazje bioder,
stopy końsko – szpotawe,
itp.
Wady wrodzone
Wady wrodzone
przewodu
przewodu
pokarmowego
pokarmowego
1. Wrodzona
1. Wrodzona
niedrożność
niedrożność
przełyku.
przełyku.
Wrodzona niedrożność
Wrodzona niedrożność
przełyku:
przełyku:
Częstość 1 : 3000 urodzeń;
Zaburzenie podziału pierwotnego
jelita w czasie formowania przełyku
i tchawicy:
częściowy brak przełyku,
nieprawidłowe połączenia
między
przełykiem a tchawicą.
Etiologia:
Etiologia:
dotąd nie ustalona;
gen / geny należą do grupy HOX
D (sterują
rozwojem kończyn i
przewodu
pokarmowego) ?
Klasyfikacja:
Klasyfikacja:
6 – stopniowy podział w zależności
od połączeń niedrożności i
współistnienia przetoki
przełykowo – tchawiczej wg
Grossa:
Klasyfikacja:
Klasyfikacja:
A. N. p. bez przetoki.
B. N. p. z górną przetoką.
C. N. p. z dolną przetoką.
D. N. p. z dwiema (górną
i dolną) przetokami.
E. Izolowana H –
przetoka przełykowo –
tchawicza.
F. Zwężenie przełyku bez
przetoki.
Częstość
Częstość
występowania:
występowania:
82 – 86% niedrożność górnego odcinka z
połączeniem dalszego z tchawicą ( C );
7 – 8% niedrożność bez przetoki (A);
0,8 – 2% z górną przetoką (B);
0,7 – 3,4% z dwiema przetokami (D);
3,3 – 4,2% z H – przetoką (E).
Diagnostyka prenatalna
Diagnostyka prenatalna
możliwość rozpoznania od 23
HBD:
• USG,
• MRI.
Objawy kliniczne:
Objawy kliniczne:
zależne od
postaci wady!
Objawy
Objawy
kliniczne:
kliniczne:
wielowodzie (A);
brak gazów w przewodzie pokarmowym (A,B);
zaśluzowywanie się jamy ustnej i nosowej;
sinica (gdy przetoka do tchawicy);
masa ciała urodzeniowa – około 1800g;
gdy górna przetoka – cewnik zatrzymuje
się
6 – 10 cm od j. ustnej;
gdy dolna przetoka – szmer
oddechowy w
rzucie żołądka (objaw Dreschera);
Potrwierdzenie rozpoznania
Potrwierdzenie rozpoznania
RTG klatki piersiowej i jamy
brzusznej AP i bok w pozycji
pionowej z niewielką ilością
kontrastu wodnego (po
badaniu odessać!)
Postępowanie
Postępowanie
przedoperacyjne:
przedoperacyjne:
odessać ślinę;
chronić przed utratą ciepła;
odpowiednia wilgotność
powietrza;
dostęp do O
2
;
dostęp do respiratora;
transport w inkubatorze.
NIE WOLNO
NIE WOLNO
KARMIĆ!!!
KARMIĆ!!!
bardzo duże ryzyko
wystąpienia:
zachłystowego zapalenie płuc;
chemicznego uszkodzenia
nabłonka .
Podstawowe zadanie:
Podstawowe zadanie:
wczesne rozpoznanie wady;
pilna operacja.
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne
gdy odległość odcinków 2cm –
połączenie
koniec do końca i zamknięcie
przetoki (80%);
gdy odległość odcinków 2cm –
pierwotne
odroczenie zespolenia przełyku
(20%):
• po samoistnym / mechanicznym
wydłużeniu
odcinków przełyku;
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne
gdy brak dużego odcinka – dwa etapy:
• przetoka żołądkowa i wyłonienie
górnego
odcinka na szyję,
• u kilku/kilkunastomiesięcznego dziecka
rekonstrukcja z tuby z krzywizny
mniejszej /
większej żołądka, przemieszczonego
żołądka,
uszypułowanych pętli jelita czczego lub
okrężnicy.
Przebieg pooperacyjny
Przebieg pooperacyjny
pobyt w OIOM – ie.;
możliwie wczesna ekstubacja;
hiperalimentacja;
antybiotykoterapia;
inhalacje;
fizykoterapia;
karmienie przez przetokę żołądkową
po
powrocie perystaltyki (około 36h);
karmienie doustne w 8 – 10 dobie po
kontrolnym badaniu przełyku.
Powikłania:
Powikłania:
rozejście zespolonego przełyku
ropniak opłucnej;
zwężenia w miejscu zespolenia;
zaburzenia czynności przełyku;
Noworodki te wymagają prowadzenia
pooperacyjnego do roku i okresowego
rozszerzania przełyku.
2. Zarośnięcie
2. Zarośnięcie
żołądka
żołądka
(atresio ventriculi)
(atresio ventriculi)
Zarośnięcie żołądka
Zarośnięcie żołądka
dotyczy odźwiernika / części
przedodźwiernikowej;
stanowi 1% wszystkich
niedrożności.
Pylorostenosis
Pylorostenosis
Wrodzone przerostowe zwężenie odźwiernika:
• przerost błony mięśniowej części
przedodźwiernikowej,
• zwężenie światła,
• utrudnienie pasażu treści pokarmowej.
Będzie szerzej omawiane na innym
seminarium!!!
3. Niedrożność
3. Niedrożność
dwunastnicy.
dwunastnicy.
Etiopatogeneza
Etiopatogeneza
zaburzenie proliferacji i rekanalizacji cewy
jelitowej (1992r, Tandler);
rodzinne występowanie? – gen
autosomalny
recesywny;
czynniki środowiskowe (infekcje w
ciąży,
leki, promieniowanie, zaburzenia
hormonalne);
1 : 4000 – 5000 urodzeń.
Postaci
Postaci
1. Przeszkoda wewnętrzna:
zarośnięcie przez przegrodę
błoniastą;
zwężenie przez przegrodę
błoniastą.
Postaci
Postaci
2. Przeszkoda zewnętrzna
trzustka obrączkowata: ucisk jednego z
zawiązków trzustki na część zstępującą;
pasmo Lada – pasmo łącznotkankowe
między
niezstąpioną kątnicą a górną
prawą
tylną ścianą brzucha.
Wady towarzyszące
Wady towarzyszące
70% z przeszkodą wewnętrzną –
zespół Downa;
33% – wady serca, przełyku,
odbytu;
50% matek – wielowodzie.
Diagnostyka prenatalna
Diagnostyka prenatalna
w USG „double bubble”
– podwójna bańka płynu
owodniowego w
proksymalnej
części jelita;
Objawy kliniczne
Objawy kliniczne
wymioty w I dobie życia, z domieszką
żółci;
duże zaleganie w żołądku;
wzdęcie w nadbrzuszu – odessać;
Rozpoznanie:
Rozpoznanie:
w RTG przeglądowym jamy brzusznej na
wisząco
– podwójna bańka powietrza w
żołądku i XII – cy;
gdy częściowa niedrożność – skąpa ilość
powietrza w dolnym odcinku przewodu
pokarmowego.
Postępowanie
Postępowanie
przedoperacyjne
przedoperacyjne
sonda do żołądka;
inkubator;
wady towarzyszące
(serca)!;
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne
zarośnięcie błoniaste – wycięcie przeszkody;
zarośnięcie całkowite – zespolenie
dwunastniczo – dwunastnicze (bok do boku,
karo);
trzustka obrączkowata –
duodenojejunostomia
– nigdy przecięcie trzustki
obrączkowatej!!!
Rokowanie
Rokowanie
zależne od czasu
rozpoznania i wad
towarzyszących.
4. Wrodzona
4. Wrodzona
niedrożność jelita
niedrożność jelita
cienkiego.
cienkiego.
Etiopatogeneza
Etiopatogeneza
teoria Tandlera – w 7 HBD zaburzenie
wakuolizacji i rekanalizacji prajelita;
teoria katastrof naczyniowych Laura –
nieprawidłowe krążenie naczyniowe
(zakrzep naczyń krezki, skręt, itp.)
odcinkowe zarośnięcie jelit.
Postaci
Postaci
typ I
• ciągłość ściany jelita
zachowana;
• światło zamknięte przegrodą;
• poszerzenie proksymalnej
części jelita;
• pusta, wąska dystalna
część jelita.
Postaci
Postaci
typ II
• ślepo zakończone odcinki;
• połączenie pasmem włóknistym;
• proksymalny: poszerzony,
przerośnięty,
atoniczny, nekroza, perforacje;
• krezka – prawidłowa, czasem
ubytek „V”;
• długość jelit prawidłowa.
Postaci
Postaci
typ IIIa
• ślepo zakończone odcinki;
• zawsze odseparowane;
• krezka – zawsze ubytek
„V”;
• długość jelit – skrócone.
Postaci
Postaci
typ IIIb
• zespół pagody = skórki od jabłka;
• ślepo zakończone, zarośnięte
odcinki;
• zawsze odseparowane;
• krezka – istotny duży ubytek;
• 50% – zespół krótkiego
jelita.
Postaci
Postaci
typ IV
• wieloodcinkowe zarośnięcia
= postać sznura kiełbasek;
• długość jelita przeważnie
zmniejszona.
Diagnostyka prenatalna
Diagnostyka prenatalna
USG – u około 24% płodów:
• wielowodzie;
• płyn w j otrzewnej –
perforacja płodowa?
Objawy kliniczne
Objawy kliniczne
wielowodzie – 50%;
wymioty – im wyżej, tym szybciej i mocniej;
wzdęcie – im niżej tym większe;
per rectum – często względne zwężenie
odbytnicy;
RTG j brzusznej na wisząco – poziomy
płynu zależne od wysokości
zarośnięcia.
Postępowanie
Postępowanie
przedoperacyjne
przedoperacyjne
sonda do żołądka;
wyrównanie wodno – elektrolitowe;
szybki transport do ośrodka
chirurgii
noworodka.
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne
zespolenie koniec do końca z wycięciem
odcinka
bliższego nadmiernie rozdętego;
wycięcie przegrody błoniastej i sonda do
odcinka obwodowego;
gdy perforacja i zapalenie otrzewnej –
wyłonienie obu końców jelita.
Postępowanie pooperacyjne
Postępowanie pooperacyjne
od 1 do 7/8 doby po zabiegu – TPN;
gdy rozległa resekcja –
konieczność
długotrwałego TPN.
TPN – żywienie pozajelitowe
5. Wrodzona
5. Wrodzona
niedrożność jelita
niedrożność jelita
grubego.
grubego.
Etiopatogeneza
Etiopatogeneza
teorie powstania – jak w zarośnięciu j
cienkiego;
1 : 20 000 urodzeń (rzadko!);
5 – 15% wszystkich atrezji jelit;
często inne anomalie!.
Postaci
Postaci
typ I
• ciągłość ściany jelita
zachowana;
• światło zamknięte
przegrodą;
Postaci
Postaci
typ II
• ślepo zakończone odcinki;
• połączenie pasmem
włóknistym;
Postaci
Postaci
typ IIIb
• ślepo zakończone odcinki;
• zawsze odseparowane;
• ubytek krezki.
Objawy kliniczne
Objawy kliniczne
wzdęcie brzucha, nasilające się po
karmieniu;
wymioty z domieszką żółci i treścią
jelitową;
brak smółki – objaw niskiej
niedrożności.
Diagnostyka prenatalna
Diagnostyka prenatalna
w USG
– rozdęte
pętle jelit.
Potwierdzenie rozpoznania
Potwierdzenie rozpoznania
RTG przeglądowe j brzusznej – wzdęte
pętle
jelitowe z licznymi poziomami płynu;
wlew doodbytniczy z kontrastem –
odległość
niedrożności od odbytu.
Leczenie operacyjne
Leczenie operacyjne
odtworzenie ciągłości
przewodu
pokarmowego;
Postępowanie pooperacyjne
Postępowanie pooperacyjne
postępowanie ogólne;
TPN do zagojenia zespolenia;
żywienie doustne po
zagojeniu
zespolenia.
6. Zaburzenia
6. Zaburzenia
zwrotu jelit
zwrotu jelit
– malrotacje.
– malrotacje.
Objawy kliniczne
Objawy kliniczne
55% – w I tygodniu życia;
80% – w I miesiącu życia;
0,2% – bez objawów klinicznych w
ciągu życia.
ujawnia się najczęściej jako
niedrożność
XII – cy i skręt jelit.
Wady towarzyszące
Wady towarzyszące
u 30 – 70% dzieci:
• atrezja jelit,
• przepuklina pępowinowa,
• wytrzewienie,
• przepuklina przeponowa,
• zespół brzucha śliwkowego,
• atrezja dróg żółciowych,
• atrezja przełyku.