Geriatria z elementami

Geriatria z elementami

gerontologii

gerontologii

Dietetyka, III rok

Dietetyka, III rok



Gerontologia

Gerontologia

–

–

nauka

nauka

interdyscyplinarna o starzeniu się i starości,

interdyscyplinarna o starzeniu się i starości,

zajmującą się szerokim zakresem

zajmującą się szerokim zakresem

zagadnień od biologii i genetyki poprzez

zagadnień od biologii i genetyki poprzez

medycynę, psychologię, po socjologię i

medycynę, psychologię, po socjologię i

demografię

demografię



Geriatria

Geriatria

–

–

dziedzina medycyny

dziedzina medycyny

dotycząca fizjologicznych i patologicznych

dotycząca fizjologicznych i patologicznych

aspektów starzenia się człowieka oraz

aspektów starzenia się człowieka oraz

problemów klinicznych wieku starszego

problemów klinicznych wieku starszego

STARZENIE SIĘ

STARZENIE SIĘ



Jest to normalny, długotrwały i

Jest to normalny, długotrwały i

nieodwracalny proces fizjologiczny

nieodwracalny proces fizjologiczny

zachodzący w osobniczym rozwoju

zachodzący w osobniczym rozwoju

żywych organizmów, także człowieka.

żywych organizmów, także człowieka.

Procesy starzenia rozpoczynają się u

Procesy starzenia rozpoczynają się u

ludzi już w wieku średnim i nasilają

ludzi już w wieku średnim i nasilają

się z upływem czasu.

się z upływem czasu.

Starzenie się jest więc zjawiskiem

Starzenie się jest więc zjawiskiem

dynamicznym

dynamicznym



Starzenie prawidłowe

Starzenie prawidłowe

– starzenie, które pod

– starzenie, które pod

względem jakościowym przebiega jako proces

względem jakościowym przebiega jako proces

fizjologiczny, bez powikłań chorobowych

fizjologiczny, bez powikłań chorobowych

(znaczne różnice osobnicze, rodzinne

(znaczne różnice osobnicze, rodzinne

predyspozycje)

predyspozycje)



Starzenie patologiczne

Starzenie patologiczne

– ponieważ starzenie to

– ponieważ starzenie to

proces długoletni, trudno oczekiwać aby było

proces długoletni, trudno oczekiwać aby było

w pełni fizjologiczne. Najczęściej starzenie fizj.

w pełni fizjologiczne. Najczęściej starzenie fizj.

zostaje powikłane lub przyspieszone przez

zostaje powikłane lub przyspieszone przez

przewlekłe procesy chorobotwórcze

przewlekłe procesy chorobotwórcze

Podstawowe warunki

Podstawowe warunki

pomyślnego starzenia się:

pomyślnego starzenia się:

1) Utrzymanie zadowalającego stanu

1) Utrzymanie zadowalającego stanu

zdrowia

zdrowia

(niezależności funkcjonalnej)

(niezależności funkcjonalnej)

2) Utrzymanie niezależności finansowej i

2) Utrzymanie niezależności finansowej i

mieszkaniowej

mieszkaniowej

3) Utrzymywanie więzi rodzinnych i

3) Utrzymywanie więzi rodzinnych i

społecznych

społecznych

4) Możliwość kształcenia się i samorealizacji

4) Możliwość kształcenia się i samorealizacji

Ludzie starsi nie stanowią jednolitej

Ludzie starsi nie stanowią jednolitej

grupy istotne różnice dotyczą:

grupy istotne różnice dotyczą:



Stanu zdrowia

Stanu zdrowia



Sprawności fizycznej

Sprawności fizycznej



Sprawności psychicznej

Sprawności psychicznej



Sytuacji życiowej

Sytuacji życiowej



Sytuacji ekonomicznej

Sytuacji ekonomicznej



Sytuacji społecznej

Sytuacji społecznej

PODZIAŁ STAROŚCI NA

PODZIAŁ STAROŚCI NA

PODOKRESY

PODOKRESY



starość wczesna (wiek podeszły) - 65-

starość wczesna (wiek podeszły) - 65-

74 r. ż.

74 r. ż.



starość pośrednia (pełna) - 75-89 r. ż.

starość pośrednia (pełna) - 75-89 r. ż.



starość późna – powyżej 90 r. ż.

starość późna – powyżej 90 r. ż.

Starzenie się człowieka to bardzo

Starzenie się człowieka to bardzo

złożony, zindywidualizowany proces.

złożony, zindywidualizowany proces.

Przebiega w co najmniej trzech

Przebiega w co najmniej trzech

płaszczyznach:

płaszczyznach:



Biologicznej

Biologicznej



Psychologicznej

Psychologicznej



Społeczna - socjalnej

Społeczna - socjalnej

Zależność przeżywalności osobników od ich wieku w

Zależność przeżywalności osobników od ich wieku w

warunkach naturalnych (A) oraz w środowisku chronionym

warunkach naturalnych (A) oraz w środowisku chronionym

(B), do którego można zaliczyć współczesną cywilizację.

(B), do którego można zaliczyć współczesną cywilizację.

(zmodyfikowane wg Kirkwood T.B., Austad S.N.)

(zmodyfikowane wg Kirkwood T.B., Austad S.N.)



Starzenie się słabo ujawnia się w środowisku

Starzenie się słabo ujawnia się w środowisku

naturalnym, w którym obecni są naturalni

naturalnym, w którym obecni są naturalni

wrogowie np. czynniki chorobotwórcze co

wrogowie np. czynniki chorobotwórcze co

sprawia, że osobniki stare są rzadkością.

sprawia, że osobniki stare są rzadkością.

Przeniesienie osobników do środowiska

Przeniesienie osobników do środowiska

pozbawionego wrogów sprawia, że krzywa

pozbawionego wrogów sprawia, że krzywa

przeżywalności ulega rektangularyzacji

przeżywalności ulega rektangularyzacji

(wzrost przeżywalności we wszystkich

(wzrost przeżywalności we wszystkich

grupach wiekowych a zwłaszcza osobników

grupach wiekowych a zwłaszcza osobników

młodych i w średnim wieku)

młodych i w średnim wieku)



Tajemnica starzenia się jest równie

Tajemnica starzenia się jest równie

skomplikowana jak tajemnica życia

skomplikowana jak tajemnica życia



Mechanizmy starzenia się są u wszystkich

Mechanizmy starzenia się są u wszystkich

organizmów bardzo podobne i ściśle

organizmów bardzo podobne i ściśle

związane z:

związane z:



Metabolizmem glukozy

Metabolizmem glukozy



Procesami uszkodzeń i naprawy DNA

Procesami uszkodzeń i naprawy DNA



Produkcją reaktywnych form tlenu i obroną

Produkcją reaktywnych form tlenu i obroną

przed ich szkodliwym działaniem

przed ich szkodliwym działaniem



Działaniem układu odpornościowego

Działaniem układu odpornościowego

Zasadnicze zmiany starcze w niektórych

Zasadnicze zmiany starcze w niektórych

układach i narządach

układach i narządach

Proces starzenia się związany jest z szeregiem

Proces starzenia się związany jest z szeregiem

zmian

zmian

strukturalnych i czynnościowych

strukturalnych i czynnościowych

:

:



spadek beztłuszczowej masy ciała (

spadek beztłuszczowej masy ciała (

o

o

15% między

15% między

3 i 8 dekadą życia)

3 i 8 dekadą życia)



wzrost % zawartości tkanki tłuszczowej

wzrost % zawartości tkanki tłuszczowej



spadek podstawowej przemiany materii (BMR) i

spadek podstawowej przemiany materii (BMR) i

całkowitego wydatku energetycznego

całkowitego wydatku energetycznego

Układ krążenia:

Układ krążenia:



Usztywnienie ścian serca

Usztywnienie ścian serca



↑

↑

objętości przedsionków

objętości przedsionków



Włóknienie i uwapnienie zastawek

Włóknienie i uwapnienie zastawek



Niedomykalność zastawek

Niedomykalność zastawek



↑

↑

dysfunkcji śródbłonka tętnic

dysfunkcji śródbłonka tętnic



Zwiotczenie ścian żył

Zwiotczenie ścian żył

Układ oddechowy

Układ oddechowy



↓

↓

wrażliwości na tlen o 50%

wrażliwości na tlen o 50%

na dwutlenek węgla o 40%

na dwutlenek węgla o 40%



Osłabienie mięśni oddechowych

Osłabienie mięśni oddechowych



↓

↓

sprężystości tkanki płucnej

sprężystości tkanki płucnej

Układ pokarmowy

Układ pokarmowy



Zanik mięśniówki w ścianie i zwieraczach

Zanik mięśniówki w ścianie i zwieraczach



↓

↓

masy wątroby o 20-30%, zmniejszenie

masy wątroby o 20-30%, zmniejszenie

liczby mitochondriów

liczby mitochondriów



↓

↓

sekrecji HCL a ↑ gastryny

sekrecji HCL a ↑ gastryny

Układ moczowy

Układ moczowy



↓

↓

masy nerek o 25-30% (głównie kory)

masy nerek o 25-30% (głównie kory)



↓

↓

objętości pęcherza

objętości pęcherza



↓

↓

siły mięśni zwieraczy i wypieracza

siły mięśni zwieraczy i wypieracza

Układ ruchu

Układ ruchu



Ubytek masy kostnej (osteopenia)

Ubytek masy kostnej (osteopenia)



Ubytek masy (sarkopenia) i siły mięśniowej

Ubytek masy (sarkopenia) i siły mięśniowej



Degeneracja chrząstek stawowych

Degeneracja chrząstek stawowych



↓

↓

zakresu ruchów stawów

zakresu ruchów stawów



↓

↓

elastyczności mięśni, ścięgien i wiązadeł

elastyczności mięśni, ścięgien i wiązadeł

Według prognoz demograficznych ONZ, liczba osób w

Według prognoz demograficznych ONZ, liczba osób w

wieku powyżej 60 roku życia w połowie XXI wieku

wieku powyżej 60 roku życia w połowie XXI wieku

gwałtownie wzrośnie. Szacuje się, że w roku 2030,

gwałtownie wzrośnie. Szacuje się, że w roku 2030,

osoby powyżej 65 roku życia będą stanowiły 23 proc.

osoby powyżej 65 roku życia będą stanowiły 23 proc.

populacji w krajach rozwiniętych i 10 proc. w krajach

populacji w krajach rozwiniętych i 10 proc. w krajach

rozwijających się.

rozwijających się.

Przygotowane przez ONZ prognozy na lata 2000-2050

Przygotowane przez ONZ prognozy na lata 2000-2050

dla Polski przewidują natomiast, że liczba obywateli

dla Polski przewidują natomiast, że liczba obywateli

naszego kraju w wieku

naszego kraju w wieku

60- 64 lat wzrośnie o ok. 53

60- 64 lat wzrośnie o ok. 53

proc

proc

., w wieku

., w wieku

75-79 lat o ok. 75 proc

75-79 lat o ok. 75 proc

., a osób powyżej

., a osób powyżej

80 roku życia nawet o 155 proc

80 roku życia nawet o 155 proc

. Z tego względu coraz

. Z tego względu coraz

ważniejsza staje się kwestia zapewnienia seniorom

ważniejsza staje się kwestia zapewnienia seniorom

odpowiedniej do ich potrzeb opieki medycznej.

odpowiedniej do ich potrzeb opieki medycznej.

1931

1960

1970

1980

1990

1999

2025

2050

4,8 %

5,8 %

8,3 %

10,0 %

10,2 %

12,0 %

17,2 %

21,2%

0

5

10

15

20

25

1931

1960

1970

1980

1990

1999

2025

2050

L A T A

%

Odsetek osób powyżej 65 roku w Polsce w latach 1931-2050.

1960

1995

10,8% 11,0%

9,6%

5,9%

10,9%

22,7%

19,7%

17,8%

19,2%

19,0%

0

5

10

15

20

25

1960

1995

Łódź
Warszawa
Kraków
Wrocław
Poznań

%

L A T A

Udział procentowy osób w wieku 60 lat i więcej wśród ogółu ludności
w pięciu największych miastach w Polsce w 1960 i 1995 roku.

Not only are there more old people, but there is an increase in the old-old.
Percentage of population aged 80 and over, 1994 and 2020 (Butler, RN.

Population aging and health. Brit Med J 1997; 315: 1082-1084)

Ludność według płci i wieku w 2002 i

2030 r.



Epidemiologię geriatryczną, cechuje

Epidemiologię geriatryczną, cechuje

polipatologia, czyli równoczesne

polipatologia, czyli równoczesne

występowanie kilku swoistych lub

występowanie kilku swoistych lub

odmiennie przebiegających procesów

odmiennie przebiegających procesów

chorobowych oraz ich współistnienie

chorobowych oraz ich współistnienie

z fizjologicznymi zmianami starczymi,

z fizjologicznymi zmianami starczymi,

upośledzającymi sprawność

upośledzającymi sprawność

psychiczną i fizyczną

psychiczną i fizyczną

6

0

-6

9

7

0

-7

9

8

0

+

O

g

ó

łe

m

0

1

0

2

0

3

0

4

0

5

0

6

0

7

0

6

0

-6

9

7

0

-7

9

8

0

+

O

g

ó

łe

m

M

ę

ż

cz

y

ź

n

i

K

o

b

ie

ty

WIEK

%

6

0

-6

9

7

0

-7

9

8

0

+

O

g

ó

łe

m

0

1

0

2

0

3

0

4

0

5

0

6

0

7

0

6

0

-6

9

7

0

-7

9

8

0

+

O

g

ó

łe

m

M

ę

ż

cz

y

ź

n

i

K

o

b

ie

ty

WIEK

%

Z

g

o

n

y

z

p

o

w

o

d

u

n

o

w

o

t

w

o

ró

w

z

ło

śliw

y

ch Z

g

o

n

y

z

p

o

w

o

d

u

ch

o

ró

b

u

k

ła

d

u

k

rą

ż

e

n

ia

20-24

40-44

60-64

70-74

0,46

0,6

1,2

1,86

2,86

3,77

3,1

3,79

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

20-24

40-44

60-64

70-74

Mężczyźni
Kobiety

GRUPY WIEKU

średnia liczba chorób przewlekłych

Choroby przewlekłe w wybranych grupach wieku.

Mężczyźni

Kobiety

0,46

1,2

2,86

3,1

0,6

1,86

3,77

3,79

0,0

0,5

1,0

1,5

2,0

2,5

3,0

3,5

4,0

Mężczyźni

Kobiety

20-24

40-44

60-64

70-74

GRUPY WIEKU

średnia liczba chorób przewlekłych

C horoby przewlekłe w wybranych grupach wieku wg płci.

2

0

-3

4

3

5

-4

9

5

0

-

6

4

6

5

-7

9

0

5

0

1

0

0

1

5

0

2

0

0

2

5

0

2

0

-3

4

3

5

-4

9

5

0

-

6

4

6

5

-7

9

WIEK

%

2

0

-3

4

3

5

-4

9

5

0

-

6

4

6

5

-7

9

0

5

0

1

0

0

1

5

0

2

0

0

2

5

0

2

0

-3

4

3

5

-4

9

5

0

-

6

4

6

5

-7

9

WIEK

%

M

Ę

Ż

C

Z

Y

Ź

N

I

K

O

B

IE

T

Y

Stężenie cholesterolu w badaniu przekrojowym i zmiany w obserwacji 8-letniej w badaniu Framingham

Wilson et al., J Gerontol: MED SCI 1994: 49, M252-M257SCI 1994: 49, M252-M257

Reprezentatywna próba starszych Polaków:

Reprezentatywna próba starszych Polaków:

Nadwaga

Nadwaga

(BMI>25) - 66% (71%

(BMI>25) - 66% (71%

kobiet,

kobiet,

58% mężczyzn)

58% mężczyzn)

Nadciśnienie tętnicze (JNC VI) - 74%

Nadciśnienie tętnicze (JNC VI) - 74%

Wśród

Wśród

hospitalizowanych pacjentów w wieku 65-75

hospitalizowanych pacjentów w wieku 65-75

lat

lat

u 47,7% kobiet i 49,8% mężczyzn rozpoznano

u 47,7% kobiet i 49,8% mężczyzn rozpoznano

chorobę niedokrwienną serca

chorobę niedokrwienną serca

Losowo dobrana grupa mieszkańców

Losowo dobrana grupa mieszkańców

Łodzi

Łodzi

w wieku 65-79 lat

w wieku 65-79 lat

Chances per 1000 at age 65 of eventually dying from a specified
cause. The differences in risk seen in this table are caused by
differences in the factors that can prolong health and lifespan, e.g.
diet, access to good healthcare.
(Marsden, K. The Five percent Solution. Centre for Policy Studies, London,

2000)

The types of condition that patients have that contribute to relative
disability, according to a UK community practice survey. Their
relative importance will be different in different countries.

(Brocklehurst)

Causes of death in developing regions by year

(Brocklehurst)



 

 

Choroby wieku podeszłego

Choroby wieku podeszłego

OF AGING - Choroby swoiste np.:

OF AGING - Choroby swoiste np.:



upadki,

upadki,



odleżyny,

odleżyny,



otępienia,

otępienia,



osteoporoza,

osteoporoza,



nie trzymanie zwieraczy

nie trzymanie zwieraczy



choroba niedokrwienna serca

choroba niedokrwienna serca

IN AGING

IN AGING

- przebiegające odmiennie, często

- przebiegające odmiennie, często

utrudniają postawienie właściwego

utrudniają postawienie właściwego

rozpoznania, dlatego też ważne są:

rozpoznania, dlatego też ważne są:



znajomość zmian patofizjologicznych

znajomość zmian patofizjologicznych

zachodzących wraz z wiekiem,

zachodzących wraz z wiekiem,



dokładny wywiad (jeśli to możliwe

dokładny wywiad (jeśli to możliwe

uzupełniony przez opiekuna) z

uzupełniony przez opiekuna) z

uwzględnieniem wszystkich używanych

uwzględnieniem wszystkich używanych

leków,

leków,



dokładne badanie przedmiotowe

dokładne badanie przedmiotowe



nadciśnienie tętnicze, cukrzyca,

nadciśnienie tętnicze, cukrzyca,

niewydolność serca

niewydolność serca

Najczęstsze przyczyny inwalidztwa w

Najczęstsze przyczyny inwalidztwa w

wieku starszym to między innymi

wieku starszym to między innymi



choroby układu ruchu – zmiany

choroby układu ruchu – zmiany

zwyrodnieniowe, reumatoidalne

zwyrodnieniowe, reumatoidalne

zapalenie stawów, złamania jako

zapalenie stawów, złamania jako

powikłania osteoporozy,

powikłania osteoporozy,



udary mózgu,

udary mózgu,



choroba Parkinsona,

choroba Parkinsona,



otępienia

otępienia

15-29

30-39

40-49

50-59

60-69

70-79

80 +

3,9

6,6

18,3

23,2

26,3

14,9

6,8

0

5

10

15

20

25

30

15-29

30-39

40-49

50-59

60-69

70-79

80 +

%

GRUPY WIEKU

Odsetek osób niepełnosprawnych w poszczególnych grupach wieku.

15-29

30-39

40-49

50-59

60-69

70-79

80 +

22

60

154

333

395

386

446

0

100

200

300

400

500

15-29

30-39

40-49

50-59

60-69

70-79

80 +

GRUPY WIEKU

wskaźnik na 1000 osób w danym wieku

Częstość występowania niepełnosprawności w poszczególnych

grupach wieku na 1000 osób w danym wieku.



Older women are more likely to be
disabled than older men. Although
the "active life expectancy" of
women is longer, the expected
period of terminal disability and
dependency is about twice that for
men.

W Polsce szacuje się, że populacja osób starszych

W Polsce szacuje się, że populacja osób starszych

powyżej 65 r. ż. stanowi grupę liczącą prawie 5

powyżej 65 r. ż. stanowi grupę liczącą prawie 5

mln ludzi. Wśród nich:

mln ludzi. Wśród nich:



około 2% to osoby obłożnie chore stale

około 2% to osoby obłożnie chore stale

pozostające w łóżku,

pozostające w łóżku,



17% to ludzie mający poważne problemy w

17% to ludzie mający poważne problemy w

zakresie poruszania się w obrębie mieszkania.

zakresie poruszania się w obrębie mieszkania.

Osoby starsze przeciętnie chorują na 3-4 choroby

Osoby starsze przeciętnie chorują na 3-4 choroby

przewlekłe i zażywają przewlekle 4-5 leków.

przewlekłe i zażywają przewlekle 4-5 leków.

Zaledwie 7% osób w wieku powyżej 75 roku życia

Zaledwie 7% osób w wieku powyżej 75 roku życia

nie zgłasza żadnych schorzeń przewlekłych.

nie zgłasza żadnych schorzeń przewlekłych.

Potrzeby ludzi w wieku podeszłym zazwyczaj mają

Potrzeby ludzi w wieku podeszłym zazwyczaj mają

charakter złożony.

charakter złożony.

Natomiast

Natomiast

po 75 roku

po 75 roku

życia zdecydowanie

życia zdecydowanie

częściej pojawia się zniedołężnienie i tzw.

częściej pojawia się zniedołężnienie i tzw.

specyficzne problemy geriatryczne

specyficzne problemy geriatryczne

, do

, do

których m. in. zaliczamy:

których m. in. zaliczamy:



otępienie,

otępienie,



odleżyny

odleżyny



stan odżywienia

stan odżywienia



zespoły psycho - geriatryczne

zespoły psycho - geriatryczne



Upadki i złamania

Upadki i złamania



nietrzymanie zwieraczy

nietrzymanie zwieraczy



udar mózgu

udar mózgu



zaburzenia równowagi i chodu

zaburzenia równowagi i chodu



depresję

depresję

Rola lekarza pierwszego

Rola lekarza pierwszego

kontaktu

kontaktu

Wg European Health Committee tylko

Wg European Health Committee tylko

16%

16%

problemów z jakimi osoby starsze zgłaszają się do

problemów z jakimi osoby starsze zgłaszają się do

lekarza dotyczy spraw medycznych. Większość to

lekarza dotyczy spraw medycznych. Większość to

problemy psychologiczne i dotyczące funkcjonowania

problemy psychologiczne i dotyczące funkcjonowania

we własnym środowisku. Wg WHO Celem leczenia

we własnym środowisku. Wg WHO Celem leczenia

osób starszych jest nie tyle dążenie do całkowitego

osób starszych jest nie tyle dążenie do całkowitego

wyleczenia chorób - co zwykle nie jest realne, ale –

wyleczenia chorób - co zwykle nie jest realne, ale –

pomoc w utrzymaniu takiego stanu zdrowia i

pomoc w utrzymaniu takiego stanu zdrowia i

rozwijaniu takich zdolności, które zapewnią choremu

rozwijaniu takich zdolności, które zapewnią choremu

jak największą autonomię i możliwość samoopieki

jak największą autonomię i możliwość samoopieki

.

.

Wg WHO zdrowie osoby starszej to taki stan dobrego

Wg WHO zdrowie osoby starszej to taki stan dobrego

samopoczucia fizycznego i psychicznego, który

samopoczucia fizycznego i psychicznego, który

pozwala na optymalne funkcjonowanie we własnym

pozwala na optymalne funkcjonowanie we własnym

środowisku.

środowisku.

Zadania LR w opiece nad pacjentami w

Zadania LR w opiece nad pacjentami w

starszym wieku:

starszym wieku:



promocja zdrowia (styl życia: aktywność

promocja zdrowia (styl życia: aktywność

fizyczna, dieta, zainteresowania, etc)

fizyczna, dieta, zainteresowania, etc)



profilaktyka I-, II- i III-rzędowa

profilaktyka I-, II- i III-rzędowa



chorób przewlekłych, „cywilizacyjnych”

chorób przewlekłych, „cywilizacyjnych”

(cukrzyca, choroby układu krążenia, nowotwory)

(cukrzyca, choroby układu krążenia, nowotwory)



oraz schorzeń „typowych” dla wieku

oraz schorzeń „typowych” dla wieku

(np.osteoporozy)

(np.osteoporozy)

Prewencja trzeciorzędowa

Prewencja trzeciorzędowa

– zapobieganie

– zapobieganie

powikłaniom lub opóźnianie rozwoju powikłań

powikłaniom lub opóźnianie rozwoju powikłań



profilaktyka urazów i upadków – sprawność fizyczna chorego,

profilaktyka urazów i upadków – sprawność fizyczna chorego,

leki, sprzęt ortopedyczny,

leki, sprzęt ortopedyczny,



porady dotyczące aranżacji „bezpiecznego” mieszkania

porady dotyczące aranżacji „bezpiecznego” mieszkania



zapobieganie infekcjom (szczepienia ochronne – np. p-w

zapobieganie infekcjom (szczepienia ochronne – np. p-w

grypie, p-w zakażeniom pneumokokowym)

grypie, p-w zakażeniom pneumokokowym)



leczenie, w tym współpraca ze specjalistami

leczenie, w tym współpraca ze specjalistami



kontrola lekarska w domu

kontrola lekarska w domu



samoopieka i samokontrola (w tym wybór odpowiednich

samoopieka i samokontrola (w tym wybór odpowiednich

technologii i technik np. obsługa glukometru, kontrola RR)

technologii i technik np. obsługa glukometru, kontrola RR)



edukacja pacjenta i opiekunów

edukacja pacjenta i opiekunów



kontakt z rodziną – w tym ustalenie zasad opieki nad chorym,

kontakt z rodziną – w tym ustalenie zasad opieki nad chorym,

kwestia podawania leków

kwestia podawania leków



opieka pielęgniarki środowiskowej

opieka pielęgniarki środowiskowej



ośrodki opieki stacjonarnej, w tym hospicjum – zasady

ośrodki opieki stacjonarnej, w tym hospicjum – zasady

kierowania

kierowania



opieka w domu, w tym socjalna (możliwości, informacja,

opieka w domu, w tym socjalna (możliwości, informacja,

skierowania)

skierowania)

Lekarz rodzinny

Lekarz rodzinny

opracowując

opracowując

plan

plan

diagnostyczno – terapeutyczny

diagnostyczno – terapeutyczny

musi

musi

uwzględniać nie tylko aktualny stan

uwzględniać nie tylko aktualny stan

somatyczny chorego, ale także ocenę

somatyczny chorego, ale także ocenę

społeczną, czynnościową i przybliżone

społeczną, czynnościową i przybliżone

określenie czasu przeżycia. Po

określenie czasu przeżycia. Po

przeprowadzeniu

przeprowadzeniu

dokładnego wywiadu

dokładnego wywiadu

,

,

porozumieniu się z rodziną czy opiekunem

porozumieniu się z rodziną czy opiekunem

należy zebrać informacje dotyczące

należy zebrać informacje dotyczące

aktywności życiowej, sprawności intelektualnej

aktywności życiowej, sprawności intelektualnej

i fizycznej, stanu psychicznego oraz schorzeń

i fizycznej, stanu psychicznego oraz schorzeń

współistniejących. Na ich podstawie należy

współistniejących. Na ich podstawie należy

określić

określić

cele leczenia i możliwość ich realizacji

cele leczenia i możliwość ich realizacji

.

.

Rola geriatry w europejskich

Rola geriatry w europejskich

systemach opieki zdrowotnej

systemach opieki zdrowotnej

Lekarze geriatrzy pełnią różne role:

Lekarze geriatrzy pełnią różne role:



Jako lekarze opieki podstawowej

Jako lekarze opieki podstawowej



Jako konsultanci lekarzy rodzinnych w

Jako konsultanci lekarzy rodzinnych w

szpitalach i zakładach opieki

szpitalach i zakładach opieki

długoterminowej

długoterminowej



Jako kierownicy w zarządach wielu

Jako kierownicy w zarządach wielu

zakładów opieki zdrowotnej i pomocy

zakładów opieki zdrowotnej i pomocy

społecznej

społecznej

Należy podkreślić, że szersze

Należy podkreślić, że szersze

wprowadzenie geriatrów do systemu

wprowadzenie geriatrów do systemu

opieki zdrowotnej ma swoje

opieki zdrowotnej ma swoje

ekonomiczne uzasadnienie

ekonomiczne uzasadnienie

Zasady ogólne postępowania z chorymi w starszym wieku

Zasady ogólne postępowania z chorymi w starszym wieku



wywiad prowadzić kilkukrotnie

wywiad prowadzić kilkukrotnie



leczenie zapewniające zachowanie lub poprawę jakości życia

leczenie zapewniające zachowanie lub poprawę jakości życia

– często objawowe

– często objawowe



pamiętać o konsekwencjach polipragmazji

pamiętać o konsekwencjach polipragmazji



konieczna znajomość dotychczasowej dokumentacji

konieczna znajomość dotychczasowej dokumentacji



plan postępowania – kolejność badań

plan postępowania – kolejność badań



diagnoza po obserwacji – pamiętać o maskach! (np. depresji)

diagnoza po obserwacji – pamiętać o maskach! (np. depresji)



unikac zarzutu niekompetencji (ostrożna diagnoza)

unikac zarzutu niekompetencji (ostrożna diagnoza)

Podsumowując

Podsumowując

, lekarz rodzinny jest kluczową postacią w

, lekarz rodzinny jest kluczową postacią w

opiece nad osobami starszymi. Posiadając odpowiednie

opiece nad osobami starszymi. Posiadając odpowiednie

informacje i właściwie korzystając z dostępnych form opieki

informacje i właściwie korzystając z dostępnych form opieki

lekarz ma możliwość właściwego pokierowania opieką nad

lekarz ma możliwość właściwego pokierowania opieką nad

pacjentem w podeszłym wieku i tym samym stworzenia mu

pacjentem w podeszłym wieku i tym samym stworzenia mu

szansy na jak najdłuższe życie w dobrej formie.

szansy na jak najdłuższe życie w dobrej formie.

Standardy opieki geriatrycznej

Standardy opieki geriatrycznej



Celem medycyny geriatrycznej jest zachowanie maksymalnej
sprawności i samodzielności pacjenta by przywrócić mu
możliwości niezależnego życia w środowisku, a przez to zapewnić
optymalną jakość życia w starości.



Uzyskuje się to poprzez specyficzne podejście diagnostyczne,
lecznicze, rehabilitację, wsparcie rodzin i opiekunów, utrzymanie i
wzmocnienie sprawności funkcjonalnej.



Leczenie i diagnozowanie patologii w wieku podeszłym wymaga z
jednej strony znajomości konsekwencji procesu starzenia, a z
drugiej strony wiedzy na temat patofizjologii i symptomatologii
chorób wieku podeszłego, które są mało charakterystyczne i
często zupełnie odmienne w przebiegu niż u osób młodszych.



Opieka nad pacjentem w starszym wieku sprawowana jest przez
wielodyscyplinarny zespół złożony z personelu medycznego,
niemedycznego oraz wolontariuszy

Choroby często nierozpoznawalne u

Choroby często nierozpoznawalne u

starszych chorych:

starszych chorych:



zawał,

zawał,



choroby tarczycy,

choroby tarczycy,



owrzodzenia przewodu pokarmowego,

owrzodzenia przewodu pokarmowego,



zakażenia,

zakażenia,



niedobory,

niedobory,



choroby autoimmunizacyjne,

choroby autoimmunizacyjne,



depresja,

depresja,



niepożądane skutki politerapii

niepożądane skutki politerapii



Although people in developing countries do not live

as long, there are many more old people in them:



In 1980

they accounted for over

half of all people

aged

60+ worldwide



By

the end of the 20th

century, the figure was

60%



This is expected to

rise to 80%

towards

the middle of

this century.



By 2025, China may have 285 million people aged

over 60 years - more than the total present

population of the US.

Narastająca liczba osób starszych w

Narastająca liczba osób starszych w

społeczeństwie i rosnące w związku z tym potrzeby

społeczeństwie i rosnące w związku z tym potrzeby

w zakresie opieki medycznej i pomocy społecznej

w zakresie opieki medycznej i pomocy społecznej

stanowią poważne wyzwanie dla organizatorów

stanowią poważne wyzwanie dla organizatorów

ochrony zdrowia.

ochrony zdrowia.

Według WHO zasadniczym celem

Według WHO zasadniczym celem

polityki zdrowotnej w tym zakresie jest:

polityki zdrowotnej w tym zakresie jest:



wczesne wykrywanie i zapobieganie problemom

wczesne wykrywanie i zapobieganie problemom

zdrowotnym;

zdrowotnym;



promocja zdrowia osób starszych w sensie:

promocja zdrowia osób starszych w sensie:



utrzymania i poprawy sprawności (fizycznej i

utrzymania i poprawy sprawności (fizycznej i

psychicznej),

psychicznej),



edukacji w zakresie zachowań pro-zdrowotnych i

edukacji w zakresie zachowań pro-zdrowotnych i

samokontroli zdrowia

samokontroli zdrowia



stymulowania poprawy funkcjonowania tych osób w

stymulowania poprawy funkcjonowania tych osób w

środowisku społecznym;

środowisku społecznym;



organizacja opieki w taki sposób, aby zapewnić osobie

organizacja opieki w taki sposób, aby zapewnić osobie

starszej jak najdłuższe samodzielne funkcjonowanie w

starszej jak najdłuższe samodzielne funkcjonowanie w

środowisku domowym;

środowisku domowym;



zapobieganie instytucjonalizacji (umieszczaniu w

zapobieganie instytucjonalizacji (umieszczaniu w

placówkach opiekuńczych) poprzez przeciwdziałanie

placówkach opiekuńczych) poprzez przeciwdziałanie

niepełnosprawności fizycznej i psychicznej

niepełnosprawności fizycznej i psychicznej

Opieka nad pacjentem geriatrycznym powinna być

sprawowana przez zespół geriatryczny, w skład, którego

wchodzą, co najmniej: lekarz, pielęgniarka, rehabilitant,

psycholog i pracownik socjalny. Współdziałanie w ramach

zespołu pozwala na objęcie pacjenta opieką holistyczną,

czyli zaspokojenie zarówno jego potrzeb zdrowotnych –

psychosomatycznych, jak i opiekuńczo-bytowych.

W ramach działalności zespołu, każdy z jego członków ma za

zadanie ocenić stan i potrzeby pacjenta samodzielnie, a

następnie wszyscy razem powinni skonstruować plan

działania uwzględniający hierarchizację potrzeb osoby

objętej opieką. Pożądanym jest, aby w działalność zespołu

zostali również włączeni przeszkoleni woluntariusze

Profil działalności ośrodków geriatrycznych wynika z

zapotrzebowania z jednej strony na kompleksowa ocenę stanu

zdrowia osób starszych, którzy chcą być długo sprawni, a z

drugiej na opiekę domową u pacjentów nieopuszczających domu,

zwłaszcza tych radzących sobie samodzielnie z czynnościami

dnia codziennego.

Geriatra, opiekujący się osobami starszymi – co wymaga

podkreślenia - nie zastępuje lekarza rodzinnego, a jedynie z nim

współdziała na rzecz zdrowia pacjenta. Pacjenci bowiem, u

których zostaje ustalony schemat leczenia są odsyłani do lekarzy

rodzinnych, przez których są dalej prowadzeni.

Wiadomo również, że hospitalizacja osób starszych prowadzić może

do nieodwracalnego pogorszenia ich sprawności fizycznej i

intelektualnej. Tak więc, leczenie zaostrzeń schorzeń

podstawowych w warunkach domowych jest zdecydowanie

korzystniejsze - nie tylko ekonomicznie - od przewlekłych

hospitalizacji.



Obecnie istnieją następujące formy

Obecnie istnieją następujące formy

stacjonarnej opieki długoterminowej

stacjonarnej opieki długoterminowej

zorganizowanej w ramach opieki

zorganizowanej w ramach opieki

zdrowotnej:

zdrowotnej:



oddziały dla przewlekle chorych,

oddziały dla przewlekle chorych,



zakłady opiekuńczo-lecznicze (ZOL),

zakłady opiekuńczo-lecznicze (ZOL),



zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze (ZPO),

zakłady pielęgnacyjno-opiekuńcze (ZPO),



hospicja

hospicja

Hospitalizacja domowa

Hospitalizacja domowa



Koncepcja hospitalizacji domowej wywodzi się z Francji. Powstała w 1961

Koncepcja hospitalizacji domowej wywodzi się z Francji. Powstała w 1961

roku i była dotąd realizowana w krajach Europy i Ameryki Północnej. W

roku i była dotąd realizowana w krajach Europy i Ameryki Północnej. W

Polsce popularyzuje się tę formę opieki.

Polsce popularyzuje się tę formę opieki.



Jest definiowana jako świadczenia obejmujące

Jest definiowana jako świadczenia obejmujące

aktywne leczenie,

aktywne leczenie,

realizowane przez klinicystów w domu pacjenta

realizowane przez klinicystów w domu pacjenta

, w przypadku schorzeń,

, w przypadku schorzeń,

które zwykle wymagają leczenia w oddziale szpitalnym. Należy jednak

które zwykle wymagają leczenia w oddziale szpitalnym. Należy jednak

podkreślić, że hospitalizacja domowa ogranicza się tylko do okresu, gdy

podkreślić, że hospitalizacja domowa ogranicza się tylko do okresu, gdy

stan pacjenta wymaga skierowania do leczenia w szpitalu.

stan pacjenta wymaga skierowania do leczenia w szpitalu.



Zasadniczym celem tego modelu opieki jest zapobieganie hospitalizacji,

Zasadniczym celem tego modelu opieki jest zapobieganie hospitalizacji,

a jeśli do niej doszło przyspieszenie wypisu pacjenta ze szpitala. HD

a jeśli do niej doszło przyspieszenie wypisu pacjenta ze szpitala. HD

organizowana jest na bazie szpitali lub opieki środowiskowej. W

organizowana jest na bazie szpitali lub opieki środowiskowej. W

szpitalach często tworzone są zespoły lekarzy i pielęgniarek oraz innych

szpitalach często tworzone są zespoły lekarzy i pielęgniarek oraz innych

terapeutów, które kontynuują leczenie w domu pacjenta po jego wypisie.

terapeutów, które kontynuują leczenie w domu pacjenta po jego wypisie.

Pacjenci są kierowani do hospitalizacji domowej prosto ze szpitala lub ze

Pacjenci są kierowani do hospitalizacji domowej prosto ze szpitala lub ze

środowiska (przez lekarza rodzinnego).

środowiska (przez lekarza rodzinnego).



W DPS opieka prowadzona jest przez wielodyscyplinarny zespół

W DPS opieka prowadzona jest przez wielodyscyplinarny zespół

terapeutyczny, który realizuje:

terapeutyczny, który realizuje:



usługi opiekuńcze,

usługi opiekuńcze,



pielęgnację,

pielęgnację,



terapię zajęciową,

terapię zajęciową,



rehabilitację,

rehabilitację,



psychoterapię

psychoterapię



pracę socjalną.

pracę socjalną.



Opieka medyczna jest prowadzona przez lekarza rodzinnego, na

Opieka medyczna jest prowadzona przez lekarza rodzinnego, na

zasadach podobnych jak w przypadku osób mieszkających we

zasadach podobnych jak w przypadku osób mieszkających we

własnym domu. Leki przepisywane na recepcie są częściowo

własnym domu. Leki przepisywane na recepcie są częściowo

refundowane przez NFZ na takich samych zasadach jakie

refundowane przez NFZ na takich samych zasadach jakie

dotyczą osób mieszkających we własnych domach.

dotyczą osób mieszkających we własnych domach.



Mieszkańcy tych placówek ponoszą koszty pobytu w placówce do

Mieszkańcy tych placówek ponoszą koszty pobytu w placówce do

wysokości 70% własnych dochodów netto (tzn. emerytury lub

wysokości 70% własnych dochodów netto (tzn. emerytury lub

renty), ale nie więcej niż rzeczywisty koszt utrzymania w

renty), ale nie więcej niż rzeczywisty koszt utrzymania w

określonym domu

określonym domu

Dzienny dom pomocy społecznej (DDPS)

Dzienny dom pomocy społecznej (DDPS)



W ramach pomocy społecznej funkcjonują dzienne domy pomocy

W ramach pomocy społecznej funkcjonują dzienne domy pomocy

społecznej (DDPS). Osoby starsze przyjmowane są na podstawie

społecznej (DDPS). Osoby starsze przyjmowane są na podstawie

diagnozy pracownika socjalnego dotyczącej niepełnosprawności

diagnozy pracownika socjalnego dotyczącej niepełnosprawności

(fizycznej lub psychicznej) oraz trudnej sytuacji uprawniającej do

(fizycznej lub psychicznej) oraz trudnej sytuacji uprawniającej do

pomocy społecznej.

pomocy społecznej.



W DDPS:

W DDPS:



wydawane są posiłki,

wydawane są posiłki,



prowadzone są warsztaty terapii zajęciowej,

prowadzone są warsztaty terapii zajęciowej,



zajęcia społecznie aktywizujące,

zajęcia społecznie aktywizujące,



czasami fizjoterapia,

czasami fizjoterapia,



psychoterapia.

psychoterapia.



DDPS stanowią formę wsparcia głównie dla osób niepełnosprawnych

DDPS stanowią formę wsparcia głównie dla osób niepełnosprawnych

intelektualnie i z zaburzeniami psychicznymi oraz osób starszych z

intelektualnie i z zaburzeniami psychicznymi oraz osób starszych z

łagodnymi zaburzeniami psychofizycznymi. W niektórych domach

łagodnymi zaburzeniami psychofizycznymi. W niektórych domach

prowadzone są zajęcia dla osób starszych chorych na otępienie,

prowadzone są zajęcia dla osób starszych chorych na otępienie,

chociaż trzeba podkreślić, że ta forma opieki dla tego typu chorych jest

chociaż trzeba podkreślić, że ta forma opieki dla tego typu chorych jest

nadal bardzo rzadka. Udzielane świadczenia są bezpłatne na podstawie

nadal bardzo rzadka. Udzielane świadczenia są bezpłatne na podstawie

wniosku o przyjęcie składanego w ośrodku pomocy społecznej.

wniosku o przyjęcie składanego w ośrodku pomocy społecznej.



Brak zintegrowanego

Brak zintegrowanego

systemu opieki nad

systemu opieki nad

osobami starszymi w

osobami starszymi w

Polsce

Polsce