Podstawy terapii
poznawczo-behawioralnej.
Aplikacje do zaburzeń
lękowych i
psychosomatycznych
Michał Kuchczyński
„Jeśli cierpisz z powodu jakiejś
rzeczy, to nie ta rzecz Ci
przeszkadza, lecz Twój własny sąd
o niej.
I jest w Twej mocy ten sąd
zmienić.”
Marek Aureliusz
za:K. Drat Ruszczak, 2005
Paradygmat poznawczo-
behawioralny
Problemy pacjentów
wynikają z interakcji: umysłu,
sygnałów dochodzących z
ciała oraz środowiska
(fizyczne czynniki, społeczne,
ekonomiczne, kulturowe...).
przekonani
a
myśli
założenia
reakcje
fizjologiczn
e
zachowani
e
emocje
relacje z
otoczenie
m
świat, inni, ja,
przyszłość...
jeśli... to ...
„wydarze
nie
spustowe”
wczesne
doświadczeni
a
Zrozumienie problemów
klienta to nie diagnoza
psychiatryczna...
...ale dostrzeżenie
powyższych interakcji.
Zmiana w życiu pacjenta
może wymagać pracy nad
jedną, lub też nad kilkoma
z nich.
Formułowanie przypadku:
- nie spiesz się, ale też nie
przeciągaj – początkowe
sformułowanie jest podstawą do
pracy i może być póżniej
modyfikowane;
- rysunek często jest lepszy,
bardziej komunikatywny niż słowa;
- popatrz na korzyści – często
skupiają na podtrzymywaniu
problemów;
Jesteś terapeutą.
Pacjent, który do Ciebie przyszedł
powiedział przed chwilą, że ma już
serdecznie dość. Jego życie straciło sens
od czasu gdy został sam. Nie może
uwolnić się od poczucia winy, bólu... Gdy
prowadził samochód doszło do wypadku -
zginęły jego żona, dziecko... Jechał takim
samym samochodem jaki Ty kupiłeś
wczoraj.
„Wie Pan/i tu już nic mnie nie trzyma
– muszę skończyć ze sobą.... Mój ból
jest nie do zniesienia....”
W tym momencie słyszysz alarm w
samochodzie....
Myślisz
:
O Boże to mój
samochód!!!
Jakie emocje po
czujesz
?
..............................................
Jakie będą objawy
fizjologiczne
?
..............................................
Jakie będzie Twoje
zachowanie
?
..............................................
Myślisz
:
O (.........) jeszcze go nie
ubezpieczyłem!!!
Jakie emocje po
czujesz
?
..............................................
Jakie będą objawy
fizjologiczne
?
..............................................
Jakie będzie Twoje
zachowanie
?
..............................................
Myślisz
:
Ja myślę o aucie a ON
chce
się
zabić...
Jakie emocje po
czujesz
?
..............................................
Jakie będą objawy
fizjologiczne
?
..............................................
Jakie będzie Twoje
zachowanie
?
..............................................
Myślisz
:
Przecież moje auto jest w
garażu...
Jakie emocje po
czujesz
?
..............................................
Jakie będą objawy
fizjologiczne
?
..............................................
Jakie będzie Twoje
zachowanie
?
..............................................
Podstawowe założenia
• poznawcze: wydarzenie samo w
sobie nie ma ŻADNEGO znaczenia
- znaczenie ma to co o nim
myślimy;
• behawioralne: zmiana tego co
robimy jest najlepszym sposobem
na zmianę pozostałych systemów
(myśli, emocje...)
Terapia poznawcza opiera się na
sprawdzaniu w życiu codziennym
postawionych w czasie sesji hipotez.
Celem terapii jest nauczenie klienta jak
sam ma radzić sobie ze swoimi
najważniejszymi problemami.
Skupia się na tu i teraz - przynajmniej w
początkowym etapie terapii
Terapia opiera się na
współpracy.
Terapeuta wnosi: umiejętności,
wiedzę kliniczną -
- klient jest
ekspertem w dziedzinie „SIEBIE” i
to do niego należy ostatnie słowo.
Pacjent wspólnie z terapeutą
ustala cele, do których będzie
zmierzał w terapii.
Charakterystyka terapii
poznawczej:
- oparta na modelu poznawczym
- ograniczona w czasie,
ustrukturalizowana
- wymaga dobrej relacji terapeutycznej
- wymaga współpracy miedzy terapeutą
i klientem
cele i wiedza dają obojgu możliwość
zrozumienia i znalezienie rozwiązania
współpraca może być odkrywająca
- „sformułowanie przypadku”
celem jest podzielenie problemu na
mniejsze części
Charakterystyka terapii
poznawczej:
- zorientowana na problem
celem leczenia nie jest pomóc
ludziom myśleć racjonalnie
skierowana na rozwiązanie
obecnych problemów - tu i teraz
klient jest zachęcany do
identyfikowania problemów
celem terapeuty jest
zgeneralizowany problem zmienić na
bardziej specyficzny/e, szczegółowy/e
- psychoedukacja
Charakterystyka terapii
poznawczej:
- zorientowana na problem
celem leczenia nie jest pomóc
ludziom myśleć racjonalnie
skierowana na rozwiązanie
obecnych problemów - tu i teraz
klient jest zachęcany do
identyfikowania problemów
celem terapeuty jest
zgeneralizowany problem zmienić na
bardziej specyficzny/e, szczegółowy/e
- psychoedukacja
Zniekształcenia poznawcze – błędy
logiczne w myśleniu:
- uogólnianie: zawsze, nigdy, wszyscy;
- myślenie dychotomiczne, „skrajne”:
„jeżeli nie zrobiłem wszystkiego - nie
zrobiłem nic”;
- przypisywanie skrajnej oceny: „ależ ze
mnie bałwan”
- wyolbrzymianie lub pomniejszanie „to
jest przerażająco okropne”
- interpretowanie katastroficzne:
„umrę... zwariuję...”
Zniekształcenia poznawcze – błędy
logiczne w myśleniu:
- wróżenie - „przepowiadanie
przyszłości”: „nigdy tego nie zdołam
wykonać”
- odnoszenie do siebie: „to, że on pije to
wszystko moja wina”
- zbyt szybkie przechodzenie do
wniosków: „zabił się bo nic nie
widziałem”
- „czytanie w myślach”: „gdyby Ci
zależało, to sam byś najlepiej wiedział
czego pragnę”
UKIERUNKOWANE ODKRYWANIE:
- dobrze słuchaj
- zadawaj tylko takie pytania
pacjentowi na które zna odpowiedź
- skieruj uwagę pacjenta na
informacje które są istotne, ale
pochodzą z zewnątrz
- pomóż pacjentowi zastosować nowe
informacje w celu:
* ponownej oceny uprzednich
wniosków
* zbudowania nowych pomysłów
„Sokratejskie pytania”:
- Jak się czujesz?
- Co teraz dzieje się w Twojej głowie
- Co przyszło Ci do głowy zanim zacząłeś się
tak czuć?
- Jeśli to prawda, to co to mówi o Twoim życiu,
o Tobie, Twojej przyszłości?
- Jakich obawiasz się konsekwencji?
- Jeśli to prawda, co może się zdarzyć
najgorszego?
- Co to mówi o tym, co myślą/czują inni?
- Co to mówi o tej osobie/osobach lub ludziach
w ogóle?
- Jakie wspomnienia czy obrazy przychodzą Ci
na myśl w tej sytuacji?
Sytuacja
Emocje
Automatyczne myśli
Sytuacja
opisz
wydarzenie
, które
wywołuje
negatywną
emocję
i/lub
strumień
myśli
wywołujący
negatywną
emocję;
- kiedy to
się stało?
- gdzie
byłeś?
- z kim
byłeś?
- co
robiłeś?
Emocje
sprecyzuj
jaką/jakie
emocje
poczułeś;
określ siłę
emocji w
skali od 0 do
100;
opisz każdą
emocję czy
nastrój
jednym lub
dwoma
słowami
Automatyczne myśli
dla każdej myśli określ jak bardzo
wierzyłeś w to w danym
momencie – w skali od 0 do 100.
Odpowiedz na poniższe pytania:
- Co przyszło mi do głowy zanim
zacząłem się tak czuć?
- Jeśli to prawda to co to o mnie
mówi?
- Co to mówi o mnie, moim życiu,
mojej przyszłości?
- Jakich obawiam się
konsekwencji?
- Jeśli to prawda, to co może
zdarzyć się najgorszego?
- Co to mówi o tym, co myślą/
czują wobec mnie inni?
- Co to mówi o tej osobie/osobach
lub ludziach w ogóle?
- Jakie obrazy czy wspomnienia
przychodzą mi na myśl w tej
sytuacji?
Ćwiczenie:
Pomyśl o jakimś wydarzeniu w
szkole/domu/pracy podczas którego
wystąpiła znacząca reakcja
emocjonalna. Co takiego się
wydarzyło? Poszukaj takiej reakcji,
która jest dla Ciebie typowa i
MOŻESZ JĄ Z KORZYŚCIĄ
„OTWORZYĆ”.
WYBIERZ COŚ CO NIE POWODUJE
NADMIERNEGO STRESU.
Spróbuj zidentyfikować NAM i
uzupełnić:
MYŚL:
NASTRÓJ:
FIZJOLOGIA:
ZACHOWANIE
Sytuacja
opisz
wydarzenie
, które
wywołuje
negatywną
emocję
i/lub
strumień
myśli
wywołujący
negatywną
emocję;
- kiedy to
się stało?
- gdzie
byłeś?
- z kim
byłeś?
- co
robiłeś?
Emocje
sprecyzuj
jaką/jakie
emocje
poczułeś;
określ siłę
emocji w
skali od 0 do
100;
opisz każdą
emocję czy
nastrój
jednym lub
dwoma
słowami
Automatyczne myśli
dla każdej myśli określ jak bardzo
wierzyłeś w to w danym
momencie – w skali od 0 do 100.
Odpowiedz na poniższe pytania:
- Co przyszło mi do głowy zanim
zacząłem się tak czuć?
- Jeśli to prawda to co to o mnie
mówi?
- Co to mówi o mnie, moim życiu,
mojej przyszłości?
- Jakich obawiam się
konsekwencji?
- Jeśli to prawda, to co może
zdarzyć się najgorszego?
- Co to mówi o tym, co myślą/
czują wobec mnie inni?
- Co to mówi o tej osobie/osobach
lub ludziach w ogóle?
- Jakie obrazy czy wspomnienia
przychodzą mi na myśl w tej
sytuacji?
To samo wydarzenie może powodować różne
emocje w zależności od tego, kto to interpretuje.
Nie możemy sami poznać prawdy - jedynie możemy
się do niej zbliżać np. przez zbadanie hipotez na
temat rzeczywistości.
Eksperymenty są sposobem weryfikowania sposobu
myślenia i nabywania nowych doświadczeń - zmiany
negatywnych emocji, zbudowania funkcjonalnych
strategii behawioralnych.
„Terapia poznawcza nie jest sposobem zmiany
zaburzonego myślenia - jest uczeniem się patrzenia
z innej perspektywy
sytua
cja
emocje
,
nastroj
e
automatycz
ne myśli,
obrazy
dowody
na
słusznoś
ć
gorącej
myśli
dowody
podwa-
żające
słusznoś
ć
gorącej
myśli
myśli
alterna-
tywne
lub
równow
a-żące
ponowni
e oceń
nasileni
e emocji
i
nastrojó
w
Kto?
Co?
Kiedy?
Gdzie?
Co
czułeś?
Oceń
nasilenie
każdego
nastroju.
(0 - 100)
Co
przyszło Ci
do głowy,
zanim za-
cząłeś tak się
czuć?
Jakieś inne
myśli?
Obrazy?
Zakreśl gorą-
cą myśl.
Sformułuj
myśli
alternaty-
wne lub
równowa-
żące.
Oceń
swoją
wiarę w
nowo
sformu-
łowane
myśli.
(0 - 100)
Ponownie
oceń
nastroje
zapisane
w kolumnie
drugiej i
wszelkie
dodatkowe
emocje.
(0 - 100)
Co odkryłeś dziś:
- jako terapeuta;
- jako pacjent;
- sam dla siebie.
Co było łatwe?
Co sprawiło Ci problem?
Co „weźmiesz” dla siebie i będziesz
używał?
Czy coś zmieni się u Ciebie po tym
ćwiczeniu?
Czego jeszcze potrzebujesz by to
wykorzystać?
Jakie pytania pomagały Ci?
Jaki jest Twój „list w butelce”.