Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

1

Rachunkowość – wykłady
(30/15 / 12/9)

1. Istota, funkcje i zasady rachunkowości.

1. Zakres tematyczny.
2. Wymagania i forma zaliczenia (test

wyboru)

3. Literatura.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

2

Literatura

• Ustawa o rachunkowości,
• Ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych,
• Podstawy rachunkowości, Aleksandra Kwacz, Monika

Kaczurak-Kozak, PWSZ Sulechów 2007,
• Rachunkowość kurs podstawowy, Edward Nowak,

PWE 2008.
• Kiziukiewicz T., Sawicki K., Rachunkowość małych

firm, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa

2007.
• Voss G., Tokarski A, Tokarski M., Księgowość w małej i

średniej firmie.
• Podstawy rachunkowości, praca zbiorowa pod

redakcją Kazimiery Winiarskiej, Dom Wydawniczy ABC

2007, wydanie II zaktualizowane,
• Podstawy rachunkowości, Kazimierz Sawicki, PWE

Warszawa 2009, wydanie VI,
• Miesięcznik „RACHUNKOWOŚĆ”.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

3

Zakres tematyczny:

1.

Istota, funkcje i zasady rachunkowości. Zasoby majątkowe jednostek gospodarczych i

źródła ich finansowania. Inwentaryzacja i wycena aktywów i pasywów. Pojęcie i cechy

bilansu.

2.

Zadania i klasyfikacja dowodów księgowych. Operacje gospodarcze i ich wpływ na

składniki bilansu.

3.

Pojęcie i cechy konta. Klasyfikacja kont księgowych. Zasady funkcjonowania kont

bilansowych. Zakładowy plan kont.

4.

Podstawowe pojęcia z zakresu kosztów, dochodów i wyników. Zasady ewidencji i

rozliczania kosztów.

5.

Ewidencja przychodów.

6.

Wartości niematerialne i prawne. Środki trwałe. Środki trwałe w budowie. Inwestycje

długoterminowe. Ewidencja gotówki w kasie. Środki pieniężne na rachunkach bankowych.

Kredyty bankowe. Inne środki pieniężne.

7.

Ewidencja krótkoterminowych aktywów finansowych. Rozrachunki z odbiorcami i

dostawcami. Rozrachunki publicznoprawne. Rozrachunki z pracownikami. Pozostałe

rozrachunki.

8.

Rozliczenie zakupu materiałów. Ewidencja zużycia materiałów. Ewidencja rozliczenia

zakupu towarów. Ewidencja sprzedaży towarów.

9.

Pojęcie, klasyfikacja i zasady ewidencji kosztów. Ewidencja kosztów w układzie

rodzajowym. Ewidencja kosztów w układzie funkcjonalno-podmiotowym (według miejsc

powstawania) i ich rozliczenie. Rozliczenia międzyokresowe kosztów. Kalkulacja kosztów.

10. Zasady wyceny produktów i usług. Ewidencja sprzedaży produktów i usług.
11. Metody ustalania wyniku finansowego. Podział i rozliczenie wyniku finansowego. Kapitały i

fundusze własne. Fundusze specjalne. Rezerwy

12. Istota i cechy sprawozdawczości. Rodzaje sprawozdań finansowych.
13. Karta podatkowa. Ryczałt od przychodów ewidencjonowanych. Opodatkowanie na

zasadach ogólnych.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

4

Wprowadzenie

• rachunkowość – jest to proces identyfikacji,

pomiaru, rejestracji, przetwarzania i
raportowania ekonomicznych informacji dla
celów podejmowania decyzji w formie
sprawozdań finansowych.

• wg. encyklopedii zarządzania:

Rachunkowość – system ewidencji gospodarczej
ujmujący w mierniku pieniężnym i przekroju
poszczególnych podmiotów gospodarczych wraz z
procesami produkcji, dystrybucji, konsumpcji i
akumulacji. Rachunkowość jest sformalizowanym
systemem, odzwierciedlającym proces prowadzonej
działalności gospodarczej i służy jej ocenie.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

5

Wyjaśnienie pojęcia
rachunkowości

• Rachunkowość - stanowi oparty na

dokumentach, zamknięty i bilansujący się

system ewidencji gospodarczej. Jest ona

systemem ewidencyjnym, który ujmuje w

sposób systematyczny i ciągły przebieg oraz

skutki procesów gospodarczych

występujących w jednostce gospodarującej.

• bilansujący się - znaczy dążący do zrównoważenia wartości (np.

przychodów i rozchodów),

• ewidencja gospodarcza - pod tym pojęciem kryje się wykaz, spis

czynności, zdarzeń zachodzących w przedsiębiorstwie, które są przez nią

odnotowywane (np. sprzedaż wyprodukowanych wyrobów, zakup

samochodu firmowego, zakup drewna w firmie produkującej meble itp.,

itd.),

• systematyczny i ciągły - czyli regularne, okresowe i bezustanne

odnotowywanie tych zdarzeń,

• jednostka gospodarująca - czyli po prostu przedsiębiorstwo, firma,

instytucja budżetowa itp.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

6

System rachunkowości

• System rachunkowości jest serią kolejnych

etapów polegających na analizie, zapisie,
pomiarze, sumowaniu, klasyfikowaniu,
raportowaniu i interpretowaniu zdarzeń
ekonomicznych i ich efektu na organizację
oraz przygotowaniu sprawozdań finansowych.

• Każdy biznes (firma) na swój system

rachunkowości.

– Systemy te mogą być proste albo bardzo

kompleksowe, ale rzeczywista wartość systemu
odzwierciedlona jest w informacji, którą ten
system dostarcza.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

7

Podstawowym celem rachunkowości

jest dostarczenie prawdziwego i rzetelnego
obrazu sytuacji majątkowej i finansowej
podmiotu gospodarczego. Przedmiotem
rachunkowości jest każde zdarzenie
gospodarcze wyrażone w mierniku
pieniężnym i wpływające na zmianę sytuacji
podmiotu gospodarczego, jego zasoby i
wyniki.

Rachunkowość obejmuje trzy główne działy:

 księgowość

 kalkulację

 sprawozdawczość

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

8

• Potrzeba wspomagania pamięci ludzkiej za pomocą różnych

notatek i zapisów przyczyniła się do powstania zaczątków

stopniowo rozwijanej i doskonalonej rachunkowości.

Pierwsze zapisy były dokonywane już w starożytności (w

Babilonii, Grecji, Egipcie, Rzymie), co niektórzy historycy

uznawają za tworzenie podstaw przyszłej księgowości.

• W procesie rozwoju rachunkowości istotną rolę odegrał

okres średniowiecza. Począwszy od XI wieku rozwijały się

stosunki handlowe miast włoskich (Genua, Wenecja,

Florencja) z krajami śródziemnomorskimi oraz krajami

Bliskiego i Dalekiego Wschodu. Wraz ze wzrostem

gospodarczym podniósł się poziom wiedzy i kultury. Coraz

powszechniejsza stawała się umiejętność pisania i czytania

oraz znajomość arytmetyki. Od Arabów przyjęto system

dziesiętny i metody liczenia.

Zarys historyczny rozwoju
rachunkowości

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

9

Zarys historyczny rozwoju
rachunkowości

• Najpierw kupcy włoscy, a następnie również bankierzy prowadzili rozległe

i coraz bardziej skomplikowane transakcje handlowe i finansowe.

Wymagało to zapisywania w księgach nazwisk dłużników i

należnych od nich kwot pieniężnych wraz z podaniem terminu

spłaty należności

(pierwsze konto dłużników).

(pierwsze konto dłużników).

• W końcu XIII wieku pojawiają się konta rzeczowe służące do

ewidencji składników majątku (towarów, materiałów, kasy).

Około 1400 roku

księga kupiecka

księga kupiecka stanowiła pierwotną formę

księgowości pojedynczej,

umożliwiając kupcowi orientację w stanie

rozrachunków z kontrahentami i w najważniejszych rzeczowych
składnikach majątku

.

• W XIV wieku pojawiła się w miastach północno-włoskich

księgowość podwójna

księgowość podwójna nazywana wówczas systemem

weneckim, albo systemem księgowości prowadzonej w dwóch

księgach.

Zapisy były dokonywane najpierw w układzie chronologicznym

w dzienniku na podstawie którego przenoszono je następnie do księgi

głównej, zawierającej konta z podziałem na stronę debet i credid.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

10

•

Za pierwsze i najbardziej cenione uznaje się dzieło

matematyka i zakonnika Luca Pacioliego pt. "Zasady

arytmetyki, geometrii, proporcji i proporcjonalności"

[łac. Summa de arithmetica, geometria, proportioni

et proportionalita]. W pracy tej wydanej w 1491 roku

w Wenecji przedstawiono w sposób naukowy i

usystematyzowany zasady podwójnej rachunkowości

usystematyzowany zasady podwójnej rachunkowości.

Omówiono także sposób sporządzania inwentarza,

Omówiono także sposób sporządzania inwentarza,

rachunku zysków i strat, bilansu obrotów i bilansu

rachunku zysków i strat, bilansu obrotów i bilansu

sald wszystkich kont.

sald wszystkich kont.

•

Dużą rolę w upowszechnianiu rachunkowości odegrał

wydany

w 1673 roku francuski kodeks handlowy

w 1673 roku francuski kodeks handlowy,

który nałożył na kupców obowiązek prowadzenia

ksiąg handlowych, sporządzania co 2 lata inwentarza

oraz przechowywania ksiąg i dokumentów przez 10

lat. Na kodeksie tym opierały się kodeksy handlowe

prawie wszystkich innych państw.

• Podstawowym członem rachunkowości pozostaje księgowość z

niezmienioną zasadą podwójnego zapisu.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

11

Rachunkowość jako narzędzie wspomagające
podejmowanie decyzji

• Informacja z systemu rachunkowości jest

użyteczna dla każdego, kto podejmuje decyzje
mające wpływ na ekonomiczne rezultaty firmy.

•

Zarządzający

Zarządzający chcą wiedzieć czy nowy produkt będzie
zyskowny.

•

Właściciele

Właściciele chcą wiedzieć który z pracowników jest
produktywny.

•

Inwestorzy

Inwestorzy chcą wiedzieć czy firma jest dobrą inwestycją.

•

Prawodawca

Prawodawca chce wiedzieć jak proponowane prawo wpłynie
na budżet(y).

•

Kredytodawcy

Kredytodawcy chcą wiedzieć czy mogą przedłużyć termin
kredytowania, na jak długo i czy mogą zwiększyć kwotę kredytu.

•

Urząd skarbowy

Urząd skarbowy chce wiedzieć czy dochód do opodatkowania jest
mierzony we właściwy sposób.

•

Ustawodawca

Ustawodawca chce wiedzieć czy sprawozdania finansowe
sporządzone zostały zgodnie z obowiązującymi przepisami.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

12

Rachunkowość podmiotów
gospodarczych składa się z:

•

opisu przyjętych zasad rachunkowości, tj. ustalone i

stosowane przez jednostkę odpowiednie dla rodzaju

jej działalności rozwiązania dopuszczone przepisami

ustawy;

•

ksiąg rachunkowych obejmujących: dziennik, księgi

gł, księgi pomocnicze oraz zestawienie obrotów i sald

księgi głównej i pomocniczej a ponadto wykaz

składników aktywów i pasywów;

•

inwentaryzacji aktywów i pasywów;

•

wyceny aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku

finansowego;

•

gromadzenia i przechowywania dowodów księgowych

i pozostałej dokumentacji przewidzianej ustawą;

•

weryfikacji sprawozdań przez biegłych rewidentów

(audytorów).

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

13

Główne odmiany rachunkowości:

Rachunkowość finansowa jest systemem
ewidencji gospodarczej, odzwierciedlającym w
formie pieniężnej zjawiska i procesy gospodarcze,
zachodzące w danej jednostce. Dzięki zapisom
księgowym, możemy przedstawić sytuację
majątkowo – finansowej i wyniku finansowego
firmy.

W tej odmianie rachunkowości mamy do

W tej odmianie rachunkowości mamy do

czynienia z określeniem majątku (aktywa) oraz

czynienia z określeniem majątku (aktywa) oraz

sposobu jego finansowania (pasywa).

sposobu jego finansowania (pasywa).

finansowa

zarządcza

podatkowa

bankowa

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

14

Funkcje rachunkowości

• Funkcja informacyjna, dostarcza danych o wynikach finansowych firmy i

sytuacji finansowej, oraz danych do podejmowania decyzji gospodarczych
przez zarząd.

• Funkcja dowodowa, polega na odzwierciedleniu zaszłości gospodarczych

w pisemnych dowodach, archiwizowaniu dokumentów, dokonywaniu
zapisów księgowych na ich podstawie.

• Funkcja rozliczeniowo-obrachunkowa, polega na ścisłym określeniu

rozliczeń firmy z otoczeniem i wycenie wewnętrznych powiązań
majątkowych i wynikowych.

• Kontrolna, wyraża się w tworzeniu zbiorów informacji o majątku,

przebiegu i osiąganych wynikach. Jest też interpretowana jako
umożliwienie ochrony majątku przed nadużyciami.

• Sprawozdawcza, polega na sporządzaniu na podstawie danych księgowych

zewnętrznych sprawozdań finansowych, wykorzystywanych przez
użytkowników zewnętrznych, np. urzędy skarbowe, akcjonariuszy, banki,
Główny Urząd Statystyczny.

• Powiernicza, związana z ochroną nienaruszalności powierzonego kapitału.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

15

Główne odmiany rachunkowości:

• Rachunkowość zarządcza (tzw. menedżerska) jest

częścią rachunkowości; system realizujący procesy

identyfikacji, pomiaru, grupowania, analizy,

opracowania, interpretowania i komunikowania

informacji wykorzystywanych przez zarządzających do

planowania kontroli i oceny działań w organizacji oraz

do zapewnienia właściwej odpowiedzialności za jej

zasoby.

• A. Jaruga mówi o rachunkowości zarządczej

- jako procesie

identyfikacji, analizy, pomiaru, przygotowywania i prezentowania informacji

wykorzystywanych przez zarządzających do planowania, oceny i kontroli w

ramach organizacji oraz mający na celu zapewnienie możliwości dokonywania

rozliczeń z alokacji posiadanych zasobów i osiąganych wyników w ośrodkach

odpowiedzialności.

• RACHUNKOWOŚĆ ZARZĄDCZA jest nienormowanym przepisami

prawnymi systemem identyfikowania, gromadzenia, opracowywania,

interpretacji i analizy różnorodnych informacji finansowych i

niefinansowych, które mogą mieć znaczenia dla prowadzącej przez daną

jednostkę działalności gospodarczej.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

16

Różnice pomiędzy
rachunkowością finansową a
rachunkowością zarządczą:

Rachunkowość

Rachunkowość

finansowa

finansowa

Rachunkowość

Rachunkowość

zarządcza

zarządcza

odbiorcy informacji

zewnętrzni

wewnętrzni

regulacja prawna

zupełna

dowolność

charakter
informacji

dokładne

szybkie, istotne

zasady wyceny

koszt historyczny

dowolne

orientacja
informacji

przeszłość

teraźniejszość,

przyszłość

zakres sprawozdań

cała firma

segmenty

przedsiębiorstwa

okresy
sprawozdawcze

periodyzacja

dostosowanie do

potrzeb

podejście do
problemów

deterministyczne

probabilistyczne

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

17

Systemy rachunkowości

• Uproszczony, oparty na pojedynczych zapisach

wybranych zasobów lub wyników. Celem jest

uproszczenie sposobu naliczania podatku

dochodowego z prowadzonej działalności

gospodarczej. Formami tego systemu są: podatkowa

księga przychodów i rozchodów (k.p. i r.), ryczałt

ewidencjonowany i karta podatkowa.

• Pełny (księgi handlowe) dotyczy osób prawnych oraz

innych większych firm o większych obrotach (zobacz

niżej), rejestrujących swoją działalność na zasadzie

wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego. System jest

w pełni sprawdzalny przez organa kontrolne. Polega

na prowadzeniu zapisów na tzw. kontach ksiąg

rachunkowych na zasadzie wzajemnego bilansowania

zdarzeń gospodarczych (reguła podwójnego zapisu).

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

18

Podmioty zobowiązane do
prowadzenia pełnej księgowości:

• osoby prawne
• spółki kapitałowe prawa handlowego
• instytucje finansowe (banki, ubezpieczyciele,

fundusze powiernicze)

• jednostki państwowe i samorządowe
• wszystkie jednostki otrzymujące dotacje (np.

stowarzyszenia)

•

osoby fizyczne prowadzące działalność

osoby fizyczne prowadzące działalność

gospodarczą, spółki cywilne, spółki jawne osób

gospodarczą, spółki cywilne, spółki jawne osób

fizycznych oraz spółki partnerskie, których roczny

fizycznych oraz spółki partnerskie, których roczny

obrót netto za poprzedni rok obrotowy wyniósł w

obrót netto za poprzedni rok obrotowy wyniósł w

walucie polskiej co najmniej równowartość kwoty

walucie polskiej co najmniej równowartość kwoty

1 200 000 euro.

1 200 000 euro.

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

19

Ustawa określa zasady
rachunkowości, tryb badania
sprawozdań finansowych przez
biegłych rewidentów oraz zasady
wykonywania działalności w
zakresie usługowego
prowadzenia ksiąg
rachunkowych.

Ustawa o rachunkowości

(tekst

jednolity Dz. U. z 2009 r. Nr 152, poz. 1223, nr
157, poz. 1241, nr 165, poz. 1316, z 2010 r. nr
47, poz. 278)

Rachunkowość wykłady – Doc. dr inż. Izabela Wojewoda

20

Ustawa dokonuje w zakresie
swojej regulacji wdrożenia
następujących dyrektyw Wspólnot
Europejskich:

• 1) dyrektywy 2001/65/WE z dnia 27 wrzenia 2001 r.

zmieniającej dyrektywy 78/660/EWG, 83/349/EWG oraz

86/635/EWG w zakresie zasad oceny rocznych i

skonsolidowanych sprawozdań finansowych niektórych

rodzajów spółek a także banków oraz innych instytucji

finansowych (Dz. Urz. WE L 283 z 27.10.2001),

• 2) dyrektywy 2003/38/WE z dnia 13 maja 2003 r. zmieniającej

dyrektywę 78/660/EWG w sprawie rocznych sprawozdań

finansowych niektórych rodzajów spółek w odniesieniu do

kwot wyrażonych w euro (Dz. Urz. WE L 120 z 15.05.2003),

• 3) dyrektywy 2003/51/WE z dnia 18 czerwca 2003 r.

zmieniającej dyrektywy 78/660/EWG, 83/349/EWG,

86/635/EWG oraz 91/674/EWG w sprawie rocznych i

skonsolidowanych sprawozdań finansowych niektórych

rodzajów spółek, banków i innych instytucji finansowych oraz

zakładów ubezpieczeń (Dz. Urz. WE L 178 z 17.07.2003).