1
1
PODSYSTEM - ZINTEGROWANY
PODSYSTEM - ZINTEGROWANY
MONITORING ŚRODOWISKA
MONITORING ŚRODOWISKA
PRZYRODNICZEGO
PRZYRODNICZEGO
Istotą ZMŚP jest kompleksowe traktowanie
Istotą ZMŚP jest kompleksowe traktowanie
środowiska jako systemu składającego się z
środowiska jako systemu składającego się z
elementów biotycznych i abiotycznych
elementów biotycznych i abiotycznych
pozostających we wzajemnych relacjach.
pozostających we wzajemnych relacjach.
Koncepcja tak ujętego programu badawczego
Koncepcja tak ujętego programu badawczego
ma swoje źródło w europejskim programie
ma swoje źródło w europejskim programie
Integrated Monitoring i, chociaż nie została
Integrated Monitoring i, chociaż nie została
ujęta w regulacje prawne, będzie
ujęta w regulacje prawne, będzie
kontynuowana w ramach obecnego programu
kontynuowana w ramach obecnego programu
PMŚ ze względu na możliwość poznania
PMŚ ze względu na możliwość poznania
mechanizmów zmian zachodzących w
mechanizmów zmian zachodzących w
charakterystycznych dla Polski
charakterystycznych dla Polski
geoekosystemach.
geoekosystemach.
2
2
ZINTEGROWANY MONITORING
ZINTEGROWANY MONITORING
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
ZINTEGROWANY MONITORING
ZINTEGROWANY MONITORING
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
ma na celu
ma na celu
rejestrację i analizę krótko- i długookresowych
rejestrację i analizę krótko- i długookresowych
zmian zachodzących w systemach ekologicznych
zmian zachodzących w systemach ekologicznych
pod wpływem przemian klimatycznych,
pod wpływem przemian klimatycznych,
zanieczyszczeń i innych przejawów ingerencji
zanieczyszczeń i innych przejawów ingerencji
człowieka.
człowieka.
Ustala bilans energetyczny i materialny systemu
Ustala bilans energetyczny i materialny systemu
ekologicznego i zmiany jego struktury
ekologicznego i zmiany jego struktury
wewnętrznej, precyzuje prognozy i plan ochrony.
wewnętrznej, precyzuje prognozy i plan ochrony.
3
3
Podstawowe zadanie
Podstawowe zadanie
ZMŚR
ZMŚR
Podstawowym zadaniem
Podstawowym zadaniem
ZMŚR jest
ZMŚR jest
monitorowanie wybranych elementów
monitorowanie wybranych elementów
środowiska (części abiotycznych i biotycznych)
środowiska (części abiotycznych i biotycznych)
w oparciu o stacjonarne badania.
w oparciu o stacjonarne badania.
W konsekwencji powinniśmy uzyskać informacje
W konsekwencji powinniśmy uzyskać informacje
jakościowe i ilościowe o elementarnych
jakościowe i ilościowe o elementarnych
obiegach materii i energii i całym ekosystemie.
obiegach materii i energii i całym ekosystemie.
ZMŚP jest systemem informacyjnym typu
ZMŚP jest systemem informacyjnym typu
pomiarowo-kontrolno-sterującego.
pomiarowo-kontrolno-sterującego.
System ten w kraju wprowadził prof. Kostrzewski
System ten w kraju wprowadził prof. Kostrzewski
z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w
z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w
Poznaniu.
Poznaniu.
4
4
ZINTEGROWANY MONITORING
ZINTEGROWANY MONITORING
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO
W odniesieniu do badań systemu najważniejszą rzeczą
W odniesieniu do badań systemu najważniejszą rzeczą
jest właściwe określenie uwarunkowań funkcjonowania
jest właściwe określenie uwarunkowań funkcjonowania
systemu oraz rozpoznanie jego struktury wewnętrznej.
systemu oraz rozpoznanie jego struktury wewnętrznej.
Motorem funkcjonowania systemu jest dopływ energii,
Motorem funkcjonowania systemu jest dopływ energii,
który uruchamia czynniki systemu, które z kolei
który uruchamia czynniki systemu, które z kolei
przejawiają swoją działalność w postaci procesów.
przejawiają swoją działalność w postaci procesów.
Procesy oznaczamy jakościowo i ilościowo w
Procesy oznaczamy jakościowo i ilościowo w
odniesieniu do systemu denudacji lokalnej i regionalnej.
odniesieniu do systemu denudacji lokalnej i regionalnej.
Metodą powszechnie stosowaną jest oznaczanie
Metodą powszechnie stosowaną jest oznaczanie
denudacji chemicznej i mechanicznej jako
denudacji chemicznej i mechanicznej jako
podstawowego wskaźnika obiegu materii w systemie.
podstawowego wskaźnika obiegu materii w systemie.
Obok rozpoznania struktury wewnętrznej systemu na
Obok rozpoznania struktury wewnętrznej systemu na
wstępnym etapie kluczowe znaczenie ma określenie
wstępnym etapie kluczowe znaczenie ma określenie
źródeł dostawy i dróg krążenia materii w zlewni.
źródeł dostawy i dróg krążenia materii w zlewni.
Zasada monitoringu kompleksowego (zintegrowanego)
Zasada monitoringu kompleksowego (zintegrowanego)
zakłada równoczesne prowadzenie badań: warunków
zakłada równoczesne prowadzenie badań: warunków
meteorologicznych, depozycji zanieczyszczeń
meteorologicznych, depozycji zanieczyszczeń
powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych,
powietrza, wód powierzchniowych i podziemnych,
gleby, fauny i flory.
gleby, fauny i flory.
5
5
Zadanie:
Zadanie:
Badania elementów środowiska
Badania elementów środowiska
wybranych geoekosystemów Polski
wybranych geoekosystemów Polski
Celem tych prac jest dostarczanie danych o tendencjach
Celem tych prac jest dostarczanie danych o tendencjach
jakości komponentów środowiska i bioróżnorodności
jakości komponentów środowiska i bioróżnorodności
głównych geoekosystemów Polski na potrzeby prowadzenia
głównych geoekosystemów Polski na potrzeby prowadzenia
działań
działań
ochronnych służących zachowaniu struktury krajobrazowej
ochronnych służących zachowaniu struktury krajobrazowej
Polski.
Polski.
Przedmiotem monitoringu są wybrane geoekosystemy
Przedmiotem monitoringu są wybrane geoekosystemy
reprezentatywne dla zróżnicowanych pasmowo struktur
reprezentatywne dla zróżnicowanych pasmowo struktur
krajobrazowych Polski, ich elementy zarówno abiotyczne jak
krajobrazowych Polski, ich elementy zarówno abiotyczne jak
i biotyczne czułe na zmiany bilansu energii, biogenów i
i biotyczne czułe na zmiany bilansu energii, biogenów i
elementów toksycznych.
elementów toksycznych.
W roku 2003 pomiary będą prowadzone w oparciu o sieć
W roku 2003 pomiary będą prowadzone w oparciu o sieć
krajową, na którą składa się siedem Stacji Bazowych w
krajową, na którą składa się siedem Stacji Bazowych w
obrębie reprezentatywnych zlewni rzecznych i jeziornych. Do
obrębie reprezentatywnych zlewni rzecznych i jeziornych. Do
zlewni badawczych należą: zlewnia górnej Parsęty (Stacja
zlewni badawczych należą: zlewnia górnej Parsęty (Stacja
Bazowa Storkowo), Czarnej Hańczy (Stacja Bazowa Wigry),
Bazowa Storkowo), Czarnej Hańczy (Stacja Bazowa Wigry),
jeziora Łękuk (Stacja Bazowa Puszcza Borecka), Strugi
jeziora Łękuk (Stacja Bazowa Puszcza Borecka), Strugi
Toruńskiej (Stacja Bazowa Koniczynka), zlewnia Kanału
Toruńskiej (Stacja Bazowa Koniczynka), zlewnia Kanału
Olszowieckiego (Stacja Bazowa Pożary), zlewnia rolniczo-
Olszowieckiego (Stacja Bazowa Pożary), zlewnia rolniczo-
leśna w Górach Świętokrzyskich (Stacja Bazowa Św. Krzyż),
leśna w Górach Świętokrzyskich (Stacja Bazowa Św. Krzyż),
zlewnia Bystrzanki (Stacja Bazowa Szymbark).
zlewnia Bystrzanki (Stacja Bazowa Szymbark).
6
6
Badania elementów środowiska
Badania elementów środowiska
wybranych geoekosystemów Polski
wybranych geoekosystemów Polski
Przedmiotem monitoringu są wybrane geoekosystemy reprezentatywne dla
Przedmiotem monitoringu są wybrane geoekosystemy reprezentatywne dla
zróżnicowanych pasmowo struktur krajobrazowych Polski. Pomiary będą
zróżnicowanych pasmowo struktur krajobrazowych Polski. Pomiary będą
prowadzone na siedmiu stacjach bazowych: Storkowo, Diabla Góra, Wigry,
prowadzone na siedmiu stacjach bazowych: Storkowo, Diabla Góra, Wigry,
Koniczynka, Pożary, Św. Krzyż, Szymbark, w obrębie reprezentatywnych zlewni
Koniczynka, Pożary, Św. Krzyż, Szymbark, w obrębie reprezentatywnych zlewni
rzecznych i jeziornych ZMŚP będzie realizowany według zweryfikowanego
rzecznych i jeziornych ZMŚP będzie realizowany według zweryfikowanego
programu pomiarowego koncentrującego się na monitoringu najistotniejszych
programu pomiarowego koncentrującego się na monitoringu najistotniejszych
parametrów określających stan i funkcjonowanie wytypowanych
parametrów określających stan i funkcjonowanie wytypowanych
geoekosystemów.
geoekosystemów.
Program ZMŚP obejmuje:
Program ZMŚP obejmuje:
pomiary meteorologiczne,
pomiary meteorologiczne,
pomiary zanieczyszczeń powietrza,
pomiary zanieczyszczeń powietrza,
chemizmu opadów atmosferycznych,
chemizmu opadów atmosferycznych,
chemizmu opadu podkoronowego i spływu po pniach,
chemizmu opadu podkoronowego i spływu po pniach,
pomiary i analizy gleb oraz chemizmu roztworów glebowych,
pomiary i analizy gleb oraz chemizmu roztworów glebowych,
pomiary i analizy opadu biologicznego (ściółki),
pomiary i analizy opadu biologicznego (ściółki),
ilości i jakości wód powierzchniowych,
ilości i jakości wód powierzchniowych,
pomiary i analizy składu chemicznego i poziomu wód podziemnych,
pomiary i analizy składu chemicznego i poziomu wód podziemnych,
obserwacje porostów, flory i fauny bezkręgowców.
obserwacje porostów, flory i fauny bezkręgowców.
Lata 2004 – 2005
Lata 2004 – 2005
Planowane jest rozszerzenie zakresu monitoringu zmian pokrycia/użytkowania
Planowane jest rozszerzenie zakresu monitoringu zmian pokrycia/użytkowania
terenu zlewni reprezentatywnych w oparciu o powtarzalne zdjęcia lotnicze;
terenu zlewni reprezentatywnych w oparciu o powtarzalne zdjęcia lotnicze;
stopniowa realizacja programu rozszerzonego, prognozowanie tendencji zmian
stopniowa realizacja programu rozszerzonego, prognozowanie tendencji zmian
poszczególnych komponentów i bilansów przy pomocy modelowania
poszczególnych komponentów i bilansów przy pomocy modelowania
matematycznego
matematycznego
7
7
Zadanie:
Zadanie:
Badania elementów środowiska
Badania elementów środowiska
wybranych geoekosystemów Polski
wybranych geoekosystemów Polski
ZMŚP będzie realizowany według zweryfikowanego
ZMŚP będzie realizowany według zweryfikowanego
programu pomiarowego koncentrującego się na
programu pomiarowego koncentrującego się na
monitoringu najistotniejszych parametrów określających
monitoringu najistotniejszych parametrów określających
stan i funkcjonowanie wytypowanych geoekosystemów.
stan i funkcjonowanie wytypowanych geoekosystemów.
Obejmuje on: pomiary meteorologiczne, pomiary
Obejmuje on: pomiary meteorologiczne, pomiary
zanieczyszczeń powietrza, pomiary i analizy chemizmu
zanieczyszczeń powietrza, pomiary i analizy chemizmu
opadów atmosferycznych, pomiary i analizy chemizmu
opadów atmosferycznych, pomiary i analizy chemizmu
opadu podkoronowego i spływu po pniach, pomiary i
opadu podkoronowego i spływu po pniach, pomiary i
analizy gleb, pomiary i analizy chemizmu roztworów
analizy gleb, pomiary i analizy chemizmu roztworów
glebowych, pomiary i analizy opadu
glebowych, pomiary i analizy opadu
biologicznego(ściółki), pomiary i analizy ilości i jakości
biologicznego(ściółki), pomiary i analizy ilości i jakości
wód powierzchniowych, pomiary i analizy składu
wód powierzchniowych, pomiary i analizy składu
chemicznego i poziomu wód podziemnych, obserwacje i
chemicznego i poziomu wód podziemnych, obserwacje i
pomiary porostów, obserwacje i pomiary flory i
pomiary porostów, obserwacje i pomiary flory i
roślinności, obserwacje i pomiary fauny bezkręgowców.
roślinności, obserwacje i pomiary fauny bezkręgowców.
Każdy z wymienionych rodzajów pomiarów obejmuje
Każdy z wymienionych rodzajów pomiarów obejmuje
zestaw wskaźników uznanych za program podstawowy i
zestaw wskaźników uznanych za program podstawowy i
zestaw wskaźników uznanych za program rozszerzony.
zestaw wskaźników uznanych za program rozszerzony.
8
8
Zadanie:
Zadanie:
Badania elementów środowiska
Badania elementów środowiska
wybranych geoekosystemów Polski
wybranych geoekosystemów Polski
W latach 2004 – 2005 planuje się rozszerzenie
W latach 2004 – 2005 planuje się rozszerzenie
zakresu monitorowania zmian
zakresu monitorowania zmian
pokrycia/użytkowania terenu zlewni
pokrycia/użytkowania terenu zlewni
reprezentatywnych w oparciu o powtarzalne zdjęcia
reprezentatywnych w oparciu o powtarzalne zdjęcia
lotnicze; stopniowe włączanie do realizowanego
lotnicze; stopniowe włączanie do realizowanego
programu parametrów pomiarowych należących do
programu parametrów pomiarowych należących do
programu rozszerzonego, prognozowanie tendencji
programu rozszerzonego, prognozowanie tendencji
zmian poszczególnych komponentów i bilansów
zmian poszczególnych komponentów i bilansów
przy pomocy modelowania matematycznego.
przy pomocy modelowania matematycznego.
Planowane jest doposażenie stacji bazowych w
Planowane jest doposażenie stacji bazowych w
zestawy aparatury mające na celu standaryzację
zestawy aparatury mające na celu standaryzację
systemu pomiarowego i harmonizację metodyk
systemu pomiarowego i harmonizację metodyk
pomiarów z odpowiednimi metodykami
pomiarów z odpowiednimi metodykami
stosowanymi w innych podsystemach PMŚ.
stosowanymi w innych podsystemach PMŚ.
9
9
Badania elementów środowiska
Badania elementów środowiska
wybranych geoekosystemów Polski
wybranych geoekosystemów Polski
Przepisy prawne
Przepisy prawne
Brak specyficznych regulacji
Brak specyficznych regulacji
prawnych; zadanie nawiązuje do
prawnych; zadanie nawiązuje do
europejskiego programu
europejskiego programu
Integrated
Integrated
Monitoring
Monitoring
funkcjonującego jako
funkcjonującego jako
program dobrowolny pod egidą
program dobrowolny pod egidą
Konwencji Genewskiej
Konwencji Genewskiej
10
10
Obserwacje i badania zasadniczych
Obserwacje i badania zasadniczych
składowych środowiska
składowych środowiska
Obserwacje i badania zasadniczych składowych
Obserwacje i badania zasadniczych składowych
środowiska winny być prowadzone w granicach
środowiska winny być prowadzone w granicach
tego samego funkcjonalnie (hydrologicznie)
tego samego funkcjonalnie (hydrologicznie)
obszaru zlewni. Sugeruje się, by obszar objęty
obszaru zlewni. Sugeruje się, by obszar objęty
tymi badaniami wynosił ok. 1km
tymi badaniami wynosił ok. 1km
2
2
.
.
W przypadku monitoringu krajowego wybrany
W przypadku monitoringu krajowego wybrany
obszar musi być reprezentatywny tak ze
obszar musi być reprezentatywny tak ze
względu na przyczyny zagrożeń
względu na przyczyny zagrożeń
(zanieczyszczenia) jak również środowisko
(zanieczyszczenia) jak również środowisko
przyrodnicze (ekosystemy).
przyrodnicze (ekosystemy).
Ograniczony musi być wpływ specyficznych
Ograniczony musi być wpływ specyficznych
czynników lokalnych, gdyż przy konieczności
czynników lokalnych, gdyż przy konieczności
uogólniania wyników badań na duże obszary,
uogólniania wyników badań na duże obszary,
powstaje ryzyko popełnienia znacznych błędów.
powstaje ryzyko popełnienia znacznych błędów.
11
11
Krajowy program ZMŚP należy
Krajowy program ZMŚP należy
związać z programem
związać z programem
międzynarodowym
międzynarodowym
Krajowy program ZMŚP należy związać z programem
Krajowy program ZMŚP należy związać z programem
międzynarodowym dzięki temu można realizować następujące
międzynarodowym dzięki temu można realizować następujące
cele:
cele:
rozpoznanie struktury wewnętrznej i funkcjonalnej podstawowych
rozpoznanie struktury wewnętrznej i funkcjonalnej podstawowych
geoekosystemów na obszarze Polski
geoekosystemów na obszarze Polski
ustalenie wpływu naturalnych i antropogenicznych procesów
ustalenie wpływu naturalnych i antropogenicznych procesów
kształtujących rozwój geoekosystemów
kształtujących rozwój geoekosystemów
określenie odporności poszczególnych podsystemów na
określenie odporności poszczególnych podsystemów na
antropopresję
antropopresję
ustalenie aktualnych i potencjalnych zagrożeń w stosunku do
ustalenie aktualnych i potencjalnych zagrożeń w stosunku do
funkcjonowania geoekosystemów
funkcjonowania geoekosystemów
przedstawienie prognozy funkcjonowania geoekosystemów
przedstawienie prognozy funkcjonowania geoekosystemów
przedstawienie prognozy funkcjonowania geoekosystemów w
przedstawienie prognozy funkcjonowania geoekosystemów w
warunkach zmian klimatu i zwiększającej się ingerencji człowieka
warunkach zmian klimatu i zwiększającej się ingerencji człowieka
dostarczenie danych mających na celu zachowanie zasobów
dostarczenie danych mających na celu zachowanie zasobów
przyrodniczych geoekosystemów.
przyrodniczych geoekosystemów.
12
12
Zasada monitoringu
Zasada monitoringu
kompleksowego
kompleksowego
(zintegrowanego
(zintegrowanego
Zasada monitoringu kompleksowego
Zasada monitoringu kompleksowego
(zintegrowanego) zakłada równoczesne
(zintegrowanego) zakłada równoczesne
prowadzenie badań:
prowadzenie badań:
warunków
warunków
klimatycznych(meteorologicznych)
klimatycznych(meteorologicznych)
stężeń i depozycji zanieczyszczeń powietrza
stężeń i depozycji zanieczyszczeń powietrza
stężeń i depozycji zanieczyszczeń wód
stężeń i depozycji zanieczyszczeń wód
powierzchniowych i podziemnych
powierzchniowych i podziemnych
stężeń i depozycji zanieczyszczeń gleby,
stężeń i depozycji zanieczyszczeń gleby,
flory i fauny.
flory i fauny.
13
13
Kompleksowy monitoring środowiska
Kompleksowy monitoring środowiska
przyrodniczego w podstawowych typach
przyrodniczego w podstawowych typach
geoekosystemów Polski = Monitoring obiegu
geoekosystemów Polski = Monitoring obiegu
energii i materii
energii i materii
Wstępna koncepcja programu
Wstępna koncepcja programu
Celem programu jest:
Celem programu jest:
poznanie mechanizmów procesów obiegu energii i materii w
poznanie mechanizmów procesów obiegu energii i materii w
podstawowych typach geoekosystemów Polski,
podstawowych typach geoekosystemów Polski,
rozpoznanie rozmiarów antropogenicznej transformacji struktury
rozpoznanie rozmiarów antropogenicznej transformacji struktury
procesów obiegu energii i materii w geoekosystemach różnego
procesów obiegu energii i materii w geoekosystemach różnego
rodzaju i rzędu,
rodzaju i rzędu,
Oszacowanie bilansu energii i materii dla wybranych
Oszacowanie bilansu energii i materii dla wybranych
powierzchni w obrebie wyróżnionych typów geoekosystemów,
powierzchni w obrebie wyróżnionych typów geoekosystemów,
określenie wartości progowych tolerancji geoekosystemów
określenie wartości progowych tolerancji geoekosystemów
różnego rodzaju i rzędu na antropopresję ( zmiany użytkowania
różnego rodzaju i rzędu na antropopresję ( zmiany użytkowania
gruntów, agrotechnikę, gospodarkę leśną, hydrotechnikę,
gruntów, agrotechnikę, gospodarkę leśną, hydrotechnikę,
emisje zanieczyszczeń itp.) i zmiany globalne ( zmiany klimatu),
emisje zanieczyszczeń itp.) i zmiany globalne ( zmiany klimatu),
zebranie informacji niezbędnych do modelowania systemów
zebranie informacji niezbędnych do modelowania systemów
przyrodniczych i prognozowania ich ewolucji dla przewidywanych
przyrodniczych i prognozowania ich ewolucji dla przewidywanych
scenariuszy intensyfikacji/dezintensyfikacji produkcji rolniczej,
scenariuszy intensyfikacji/dezintensyfikacji produkcji rolniczej,
industrializacji/deindustrializacji, urbanizacji i przemian klimatu.
industrializacji/deindustrializacji, urbanizacji i przemian klimatu.
14
14
SIEĆ STACJI MONITORINGU
SIEĆ STACJI MONITORINGU
ZINTEGROWANEGO
ZINTEGROWANEGO
W pierwszym etapie prac monitoring zintegrowany będzie
W pierwszym etapie prac monitoring zintegrowany będzie
działał w oparciu o stacje bazowe.
działał w oparciu o stacje bazowe.
Stacja bazowa monitoringu zintegrowanego jest to
Stacja bazowa monitoringu zintegrowanego jest to
określony wzorcowy system ekologiczny (WSE) wraz z
określony wzorcowy system ekologiczny (WSE) wraz z
otoczeniem oraz infrastrukturą techniczną (laboratoria,
otoczeniem oraz infrastrukturą techniczną (laboratoria,
aparatura, budynki mieszkalne dla obserwatorów, itp.).
aparatura, budynki mieszkalne dla obserwatorów, itp.).
Stacja jest własnością określonej instytucji naukowej lub
Stacja jest własnością określonej instytucji naukowej lub
parku narodowego, która jednocześnie pełni rolę jednostki
parku narodowego, która jednocześnie pełni rolę jednostki
nadzorującej pomiary i badania prowadzone na Stacji.
nadzorującej pomiary i badania prowadzone na Stacji.
Wytypowano 12 stacji bazowych. Są one zlokalizowane
Wytypowano 12 stacji bazowych. Są one zlokalizowane
poza obszarami zurbanizowanymi i przemysłowymi,
poza obszarami zurbanizowanymi i przemysłowymi,
uwolnione od wpływu lokalnych zanieczyszczeń – na
uwolnione od wpływu lokalnych zanieczyszczeń – na
terenach typowego krajobrazu rolno-leśnego.
terenach typowego krajobrazu rolno-leśnego.
Planuje się wytypowanie stacji drugiego stopnia. Będą
Planuje się wytypowanie stacji drugiego stopnia. Będą
one usytuowane na terenach „subśrodowisk”
one usytuowane na terenach „subśrodowisk”
(zurbanizowanego, przemysłowego, leśnego, bagienno-
(zurbanizowanego, przemysłowego, leśnego, bagienno-
torfowego, jeziornego itp.) i będą miały za zadanie
torfowego, jeziornego itp.) i będą miały za zadanie
uzupełnienie informacji ze stacji bazowych. M.in. stacje
uzupełnienie informacji ze stacji bazowych. M.in. stacje
drugiego stopnia powstaną w pozostałych parkach
drugiego stopnia powstaną w pozostałych parkach
narodowych
narodowych
15
15
Wybór stacji
Wybór stacji
Przy wyborze stacji kierowano się następującymi
Przy wyborze stacji kierowano się następującymi
cechami uwzgledniając:
cechami uwzgledniając:
typ budowy geologicznej i rzeźby, określenie
typ budowy geologicznej i rzeźby, określenie
struktury sytemu przyrodniczego i społeczno-
struktury sytemu przyrodniczego i społeczno-
gospodarczego
gospodarczego
zróżnicowanie klimatyczne Polski, warunkujące
zróżnicowanie klimatyczne Polski, warunkujące
funkcjonowanie procesów przyrodniczych
funkcjonowanie procesów przyrodniczych
stopień transformacji antropogenicznej
stopień transformacji antropogenicznej
z wydzieleniem obszarów leśnych
z wydzieleniem obszarów leśnych
(z wyróżnieniem parków narodowych), rolnych,
(z wyróżnieniem parków narodowych), rolnych,
miejskich, obszarów przemysłowych
miejskich, obszarów przemysłowych
i górniczych.
i górniczych.
16
16
Stacje bazowe
Stacje bazowe
Stacje bazowe:
Stacje bazowe:
Storkowo (Uniwersytet Mickiewicza, Poznań)
Storkowo (Uniwersytet Mickiewicza, Poznań)
Wigierski Park Narodowy
Wigierski Park Narodowy
Puszczykowo – Wielkopolski Park Narodowy
Puszczykowo – Wielkopolski Park Narodowy
Koniczynka (U. Kopernika)
Koniczynka (U. Kopernika)
Białowieża – Białowieski Park Narodowy
Białowieża – Białowieski Park Narodowy
Granica – Kampinoski Park Narodowy
Granica – Kampinoski Park Narodowy
Świętokrzyski Park narodowy
Świętokrzyski Park narodowy
Sosnowiec
Sosnowiec
Karkonoski Park Narodowy
Karkonoski Park Narodowy
Brenna (Katowice)
Brenna (Katowice)
Szymbark (Kraków)
Szymbark (Kraków)
Ustrzyki Górne – Bieszczadzki Park Narodowy
Ustrzyki Górne – Bieszczadzki Park Narodowy
17
17
Ogólny ramowy zakres badań w stacjach
Ogólny ramowy zakres badań w stacjach
kompleksowego monitoringu
kompleksowego monitoringu
Ogólny ramowy zakres badań w stacjach
Ogólny ramowy zakres badań w stacjach
kompleksowego monitoringu powinien
kompleksowego monitoringu powinien
uwzględniać następujące elementy prostych i
uwzględniać następujące elementy prostych i
złożonych układów obiegu materii i energii:
złożonych układów obiegu materii i energii:
procesy pionowej wymiany energii i materii w
procesy pionowej wymiany energii i materii w
układzie atmosfera-roślina - gleba - skała,
układzie atmosfera-roślina - gleba - skała,
transformacje energii, transport i bilans materii w
transformacje energii, transport i bilans materii w
katenach stokowych,
katenach stokowych,
transformacje energii, transport i bilans materii w
transformacje energii, transport i bilans materii w
układach otwartych zlewni rzecznych i jeziorno -
układach otwartych zlewni rzecznych i jeziorno -
rzecznych o różnej wielkości,
rzecznych o różnej wielkości,
transformacje energii, transport i bilans materii w
transformacje energii, transport i bilans materii w
układach „zamkniętych” zlewni bezodpływowych
układach „zamkniętych” zlewni bezodpływowych
powierzchniowo
powierzchniowo
18
18
PODSTAWOWE ZRÓŻNICOWANIE TYPÓW ŚRODOWISKA NA
PODSTAWOWE ZRÓŻNICOWANIE TYPÓW ŚRODOWISKA NA
TERYTORIUM POLSKI JAKO TłO DLA SIECI STACJI ZMŚP
TERYTORIUM POLSKI JAKO TłO DLA SIECI STACJI ZMŚP
Biorąc pod uwagę cechy środowiska przyrodniczego Polski i
Biorąc pod uwagę cechy środowiska przyrodniczego Polski i
stopień jego transformacji przez człowieka, możemy
stopień jego transformacji przez człowieka, możemy
wyróżnić na obszarze kraju następujące typy:
wyróżnić na obszarze kraju następujące typy:
góry wysokie - o piętrowym zróżnicowaniu klimatu i całego
góry wysokie - o piętrowym zróżnicowaniu klimatu i całego
środowiska, odznaczające się wyższymi opadami i
środowiska, odznaczające się wyższymi opadami i
odprowadzaniem znacznych nadwyżek wody i substancji
odprowadzaniem znacznych nadwyżek wody i substancji
mineralnych,
mineralnych,
góry średnie i niskie - o glebach szkieletowych, przewadze
góry średnie i niskie - o glebach szkieletowych, przewadze
zbiorowisk leśnych, odznaczające
zbiorowisk leśnych, odznaczające
się wyższymi opadami, odprowadzniem nadwyżek wody i
się wyższymi opadami, odprowadzniem nadwyżek wody i
substancji mineralnych, ze stoków
substancji mineralnych, ze stoków
i zlewni,
i zlewni,
wyżyny i pogórze - zbudowane ze skał niewęglanowych, o
wyżyny i pogórze - zbudowane ze skał niewęglanowych, o
przyspieszonym obiegu energii i materii w obrebie katen
przyspieszonym obiegu energii i materii w obrebie katen
stokowych i zlewni,
stokowych i zlewni,
wyżyny zbudowane ze skał węglanowych - charakteryzujące
wyżyny zbudowane ze skał węglanowych - charakteryzujące
się głębokim krążeniem wód i wysokim tempem ługowania,
się głębokim krążeniem wód i wysokim tempem ługowania,
wyżyny i równiny lessowe - charakteryzujące się żyznymi a
wyżyny i równiny lessowe - charakteryzujące się żyznymi a
zarazem łatwo erodującymi się glebami,
zarazem łatwo erodującymi się glebami,
19
19
PODSTAWOWE ZRÓŻNICOWANIE TYPÓW ŚRODOWISKA NA
PODSTAWOWE ZRÓŻNICOWANIE TYPÓW ŚRODOWISKA NA
TERYTORIUM POLSKI JAKO TłO DLA SIECI STACJI ZMŚP
TERYTORIUM POLSKI JAKO TłO DLA SIECI STACJI ZMŚP
wysoczyzny młodoglacjalne głownie pagórkowate i
wysoczyzny młodoglacjalne głownie pagórkowate i
faliste - o przewadze zasobnych gleb i przyspieszonym
faliste - o przewadze zasobnych gleb i przyspieszonym
obiegu wody i materii w obrębie katen stokowych
obiegu wody i materii w obrębie katen stokowych
imałych zlewni,
imałych zlewni,
wysoczyzny płaskie, w przewadze staroglacjalne - o
wysoczyzny płaskie, w przewadze staroglacjalne - o
ograniczonym komponencie poziomej wymiany energii i
ograniczonym komponencie poziomej wymiany energii i
materii,
materii,
równiny piaszczyste - o mało zasobnych glebach i
równiny piaszczyste - o mało zasobnych glebach i
niemal wyłącznie pionowym komponencie wymiany ( z
niemal wyłącznie pionowym komponencie wymiany ( z
udziałem odpływu gruntowego),
udziałem odpływu gruntowego),
obszary wydmowe - jak wyżej, ale o wyraźnym eolicznym
obszary wydmowe - jak wyżej, ale o wyraźnym eolicznym
komponencie w przemieszczaniu substancji mineralnej,
komponencie w przemieszczaniu substancji mineralnej,
dna dolin - strefy inwersji temperatury i powodzi, o
dna dolin - strefy inwersji temperatury i powodzi, o
przewadze akumulacji wody i osadów,
przewadze akumulacji wody i osadów,
obszary bagien i mokradeł - wysokiego zwierciadła wód
obszary bagien i mokradeł - wysokiego zwierciadła wód
gruntowych bez odprowadzania substancji mineralnych i
gruntowych bez odprowadzania substancji mineralnych i
organicznych.
organicznych.
20
20
STOPIEŃ TRANSFORMACJI ANTROPOGENICZNEJ
STOPIEŃ TRANSFORMACJI ANTROPOGENICZNEJ
Stopień transformacji antropogenicznej objawia się w
Stopień transformacji antropogenicznej objawia się w
różnych typach użytkowania:
różnych typach użytkowania:
obszary parków narodowych - o w miarę niezaburzonym
obszary parków narodowych - o w miarę niezaburzonym
obiegu energii i materii,
obiegu energii i materii,
obszary o przewadze użytków leśnych,
obszary o przewadze użytków leśnych,
obszary o przewadze użytków rolnych ( rolnictwo
obszary o przewadze użytków rolnych ( rolnictwo
ekstensywne /intensywne),
ekstensywne /intensywne),
obszary aglomeracji miejskich ( zurbanizowane),
obszary aglomeracji miejskich ( zurbanizowane),
obszary przemysłowe, górnictwa podziemnego i
obszary przemysłowe, górnictwa podziemnego i
odkrywkowego o obiegu energii i materii zaburzonym, a
odkrywkowego o obiegu energii i materii zaburzonym, a
nawet całkowicie zniszczonych zasobach środowiskowych.
nawet całkowicie zniszczonych zasobach środowiskowych.
Stacje pełnego monitoringu środowiska powinny być
Stacje pełnego monitoringu środowiska powinny być
zlokalizowane w miarę możliwości we wszystkich
zlokalizowane w miarę możliwości we wszystkich
wyróżnionych typach - aby uchwycić różnorodność
wyróżnionych typach - aby uchwycić różnorodność
zasobów jak i mechanizmy obiegu energii i materii w skali
zasobów jak i mechanizmy obiegu energii i materii w skali
kraju.
kraju.
21
21
Stacje monitoringowe
Stacje monitoringowe
Początkowym etapem pracy na stacjach monitoringowych jest
Początkowym etapem pracy na stacjach monitoringowych jest
analizowanie strumieni składników zanieczyszczeń i opadów
analizowanie strumieni składników zanieczyszczeń i opadów
docierających do badanego systemu i zeń odprowadzanych.
docierających do badanego systemu i zeń odprowadzanych.
W dalszej kolejności prowadzone są badania i analizy przepływu
W dalszej kolejności prowadzone są badania i analizy przepływu
składników pomiędzy elementami monitorowanego układu, by w
składników pomiędzy elementami monitorowanego układu, by w
końcowym etapie móc modelować wpływ zanieczyszczeń na
końcowym etapie móc modelować wpływ zanieczyszczeń na
układy przyrodnicze i ich produktywność.
układy przyrodnicze i ich produktywność.
Obserwacje i pomiary musza być prowadzone takimi samymi lub
Obserwacje i pomiary musza być prowadzone takimi samymi lub
porównywalnymi metodami. Stała musi być częstotliwość
porównywalnymi metodami. Stała musi być częstotliwość
prowadzenia pomiarów, a ich wyniki muszą być opracowywane i
prowadzenia pomiarów, a ich wyniki muszą być opracowywane i
przedstawiane w ujednolicony sposób. Dalej, wyniki muszą być
przedstawiane w ujednolicony sposób. Dalej, wyniki muszą być
wiarygodne i porównywalne w skali wszystkich sieci
wiarygodne i porównywalne w skali wszystkich sieci
monitoringu.
monitoringu.
Moniotoringi niższego rzędu, organizowane są dla specyficznych
Moniotoringi niższego rzędu, organizowane są dla specyficznych
celów, powinny posiadać bardziej specyficzny charakter.
celów, powinny posiadać bardziej specyficzny charakter.
Stosowane metody winny być standardowe w ramach całego
Stosowane metody winny być standardowe w ramach całego
monitoringu krajowego i nie powinny się różnić od stosowanych
monitoringu krajowego i nie powinny się różnić od stosowanych
w innych krajach. Powinno to spowodować integrację z sieciami
w innych krajach. Powinno to spowodować integrację z sieciami
monitoringu innych krajów.
monitoringu innych krajów.
22
22
PROGRAM BADAWCZY PROWADZONY
PROGRAM BADAWCZY PROWADZONY
NA POWIERZCHNIACH STANOWIĄCYCH
NA POWIERZCHNIACH STANOWIĄCYCH
WSE
WSE
Charakterystyka zmian zachodzących w danym
Charakterystyka zmian zachodzących w danym
systemie ekologicznym wymaga odpowiedniego
systemie ekologicznym wymaga odpowiedniego
dobrania możliwie małej liczby parametrów,
dobrania możliwie małej liczby parametrów,
których pomiar będzie obrazował ciągi
których pomiar będzie obrazował ciągi
współzależnych zmian zachodzących w danym
współzależnych zmian zachodzących w danym
systemie.
systemie.
Dobór parametrów musi umożliwiać
Dobór parametrów musi umożliwiać
zintegrowaną jego ocenę.
zintegrowaną jego ocenę.
Ponadto zostaną one dobrane w ten sposób aby
Ponadto zostaną one dobrane w ten sposób aby
program badawczy prowadzony na stacjach
program badawczy prowadzony na stacjach
bazowych monitoringu zintegrowanego był
bazowych monitoringu zintegrowanego był
porównywalny z programami prowadzonymi w
porównywalny z programami prowadzonymi w
sieciach reperowych i podstawowych
sieciach reperowych i podstawowych
pozostałych podsystemów monitoringu.
pozostałych podsystemów monitoringu.
23
23
Programy prowadzone w
Programy prowadzone w
WSE
WSE
W WSE prowadzone będą 4 następujące programy:
W WSE prowadzone będą 4 następujące programy:
A
A
program standard realizowany we wszystkich WSE
program standard realizowany we wszystkich WSE
B
B
program optimum realizowany w wybranych WSE
program optimum realizowany w wybranych WSE
wg ujednoliconej metodyki
wg ujednoliconej metodyki
C
C
program lokalny realizowany zgodnie ze specyfiką
program lokalny realizowany zgodnie ze specyfiką
przyrodniczą danego WSE a niezbędny do prawidłowej
przyrodniczą danego WSE a niezbędny do prawidłowej
analizy wyników programów A i B
analizy wyników programów A i B
D
D
program specjalny realizowany w określonych WSE,
program specjalny realizowany w określonych WSE,
związany z zadaniami metodycznymi lub naukowymi
związany z zadaniami metodycznymi lub naukowymi
nawiązującymi do programów A, B i C.
nawiązującymi do programów A, B i C.
Za A i B odpowiedzialny jest Główny Inspektor Ochrony
Za A i B odpowiedzialny jest Główny Inspektor Ochrony
Środowiska
Środowiska
Za C i D odpowiedzialni są organizatorzy poszczególnych
Za C i D odpowiedzialni są organizatorzy poszczególnych
WSE
WSE
Z tych względów należy sugerować stosowanie
Z tych względów należy sugerować stosowanie
etapowości wdrażania monitoringu przy równoczesnym
etapowości wdrażania monitoringu przy równoczesnym
określeniu obserwacji podstawowych oraz dodatkowych.
określeniu obserwacji podstawowych oraz dodatkowych.
24
24
Obserwacje podstawowe
Obserwacje podstawowe
Do obserwacji podstawowych
Do obserwacji podstawowych
zaliczyć należy
zaliczyć należy
standardowe pomiary parametrów meteorologicznych.
standardowe pomiary parametrów meteorologicznych.
Z zanieczyszczeń powietrza: stężenia dwutlenku siarki
Z zanieczyszczeń powietrza: stężenia dwutlenku siarki
i dwutlenku azotu, pyłów zawieszonych oraz ozonu jako
i dwutlenku azotu, pyłów zawieszonych oraz ozonu jako
zanieczyszczenia wtórnego.
zanieczyszczenia wtórnego.
Ważnym elementem jest badanie depozycji głównie
Ważnym elementem jest badanie depozycji głównie
opadu atmosferycznego w aspekcie ilościowym i
opadu atmosferycznego w aspekcie ilościowym i
jakościowym.
jakościowym.
Tam, gdzie to możliwe zaleca się oddzielne zbieranie
Tam, gdzie to możliwe zaleca się oddzielne zbieranie
opadu suchego i mokrego. Wystarczającym jednak jest
opadu suchego i mokrego. Wystarczającym jednak jest
zbieranie opadu całkowitego.
zbieranie opadu całkowitego.
Zakres pomiarów i analiz opadów jest obszerniejszy,
Zakres pomiarów i analiz opadów jest obszerniejszy,
obejmuje zarówno składniki, które są toksyczne lub
obejmuje zarówno składniki, które są toksyczne lub
szkodliwe dla organizmów roślinnych lub zwierzęcych,
szkodliwe dla organizmów roślinnych lub zwierzęcych,
oraz takie które są składnikami nawozowymi np. azot.
oraz takie które są składnikami nawozowymi np. azot.
25
25
Program badawczo-pomiarowy Stacji Bazowych ZMŚP
Program badawczo-pomiarowy Stacji Bazowych ZMŚP
Lp
Lp
.
.
Grupa pomiarowa
Grupa pomiarowa
Cechy mierzone
Cechy mierzone
1.
1.
Meteorologia
Meteorologia
Temp., temp. gruntu (na głębokościach 5, 10,
Temp., temp. gruntu (na głębokościach 5, 10,
20, 50, 100 cm), wilg. bezwzgl., ciśnienie
20, 50, 100 cm), wilg. bezwzgl., ciśnienie
pary wodnej, wilg. wzgl., niedosyt wilg.,
pary wodnej, wilg. wzgl., niedosyt wilg.,
temp. punktu rosy, opady atm. na wys. 1m,
temp. punktu rosy, opady atm. na wys. 1m,
prędkość i kierunek wiatru, zachmurzenie,
prędkość i kierunek wiatru, zachmurzenie,
miąższość pokrywy śnieżnej, prom. całk.,
miąższość pokrywy śnieżnej, prom. całk.,
usłonecznienie, parowanie
usłonecznienie, parowanie
2.
2.
Skład chemiczny powietrza
Skład chemiczny powietrza
SO
SO
2
2
, NO, HNO
, NO, HNO
3
3
+ NO
+ NO
2
2
, NH
, NH
3
3
+NH
+NH
4
4
, O
, O
3
3
,
,
aerozole (siarczany)
aerozole (siarczany)
3.
3.
1.
1.
Skład chemiczny opadu atm.
Skład chemiczny opadu atm.
2.
2.
Skład chemiczny opadu
Skład chemiczny opadu
podkoronowego
podkoronowego
3.
3.
Skład chemiczny opadu
Skład chemiczny opadu
spływającego po pniach
spływającego po pniach
drzew
drzew
4.
4.
Skład chemiczny pokrywy
Skład chemiczny pokrywy
śniegowej
śniegowej
Przewodność i pH, zasadowość, siarczany, N-
Przewodność i pH, zasadowość, siarczany, N-
amonowy i azotanowy, chlorki, Na, K, Ca,
amonowy i azotanowy, chlorki, Na, K, Ca,
Mg, Mn, NH
Mg, Mn, NH
4
4
, P całkowity, azotany
, P całkowity, azotany
j.w.
j.w.
j.w.
j.w.
j.w.
j.w.
4.
4.
Skład chemiczny roztworu
Skład chemiczny roztworu
glebowego
glebowego
Ca, Mg, Na, K, P, Fe, Pb, Cd, Zn, N, chlorki,
Ca, Mg, Na, K, P, Fe, Pb, Cd, Zn, N, chlorki,
odczyn
odczyn
5.
5.
Skład chemiczny materiału
Skład chemiczny materiału
glebowego
glebowego
j.w.
j.w.
6.
6.
Skład chemiczny materiału
Skład chemiczny materiału
roślinnego
roślinnego
j.w.
j.w.
7.
7.
Skład chemiczny wód
Skład chemiczny wód
gruntowych
gruntowych
N-azotanowy i amonowy, Ca, Mg, N, K, Mn, Fe,
N-azotanowy i amonowy, Ca, Mg, N, K, Mn, Fe,
Al ogólny, chlorki, krzemionka, azotany,
Al ogólny, chlorki, krzemionka, azotany,
azotyny, temp.
azotyny, temp.
8.
8.
Skład chemiczny wód
Skład chemiczny wód
powierzchniowych
powierzchniowych
j.w. + stan wody, przepływ, przewodność,
j.w. + stan wody, przepływ, przewodność,
zawiesina
zawiesina
26
26
Najważniejsze zadania organizacyjne ZMŚP
Najważniejsze zadania organizacyjne ZMŚP
Do najważniejszych zadań organizacyjnych ZMŚR należy
Do najważniejszych zadań organizacyjnych ZMŚR należy
zaliczyć:
zaliczyć:
delimitację WSE (punkty, powierzchnie testowe, zlewnie)
delimitację WSE (punkty, powierzchnie testowe, zlewnie)
przygotowanie dokumentacji stanu mapy w skali 1: 10 000,
przygotowanie dokumentacji stanu mapy w skali 1: 10 000,
1: 25 000, 1:50000, plany, zdjęcia lotnicze, mapy
1: 25 000, 1:50000, plany, zdjęcia lotnicze, mapy
tematyczne: topograficzne, topoklimatyczne,
tematyczne: topograficzne, topoklimatyczne,
geomorfologiczne, litologiczne, glebowe, struktury
geomorfologiczne, litologiczne, glebowe, struktury
użytkowania, roślinności rzeczywistej i potencjalnej, zagrożeń
użytkowania, roślinności rzeczywistej i potencjalnej, zagrożeń
ustalenie przez specjalistów zakresu badań, częstotliwości,
ustalenie przez specjalistów zakresu badań, częstotliwości,
metodyki pomiarów oraz bazy danych wybranych elementów
metodyki pomiarów oraz bazy danych wybranych elementów
środowiska przyrodniczego
środowiska przyrodniczego
opracowanie instrukcji meteorologiczno-metodycznej ZMŚP
opracowanie instrukcji meteorologiczno-metodycznej ZMŚP
organizacja szkół tematycznych i seminariów ZMŚP
organizacja szkół tematycznych i seminariów ZMŚP
uzgodnienia z krajowymi monitoringami specjalistycznymi
uzgodnienia z krajowymi monitoringami specjalistycznymi
uzgodnienia z zagranicznymi monitoringami
uzgodnienia z zagranicznymi monitoringami
uzgodnienia dot. wiarygodności pomiarów terenowych i
uzgodnienia dot. wiarygodności pomiarów terenowych i
laboratoryjnych (interkalibracja)
laboratoryjnych (interkalibracja)
uzgodnienia dot. uruchomienia na stacjach bazowych
uzgodnienia dot. uruchomienia na stacjach bazowych
programu wstępnego, minimum, optimum, lokalnego i
programu wstępnego, minimum, optimum, lokalnego i
specjalnego
specjalnego
27
27
Badania na stacjach bazowych
Badania na stacjach bazowych
Przedmiotem badań na stacjach bazowych będą następujące zmiany
Przedmiotem badań na stacjach bazowych będą następujące zmiany
zachodzące w WSE:
zachodzące w WSE:
zmiany struktury przyrody WSE w tym obszarów poszczególnych
zmiany struktury przyrody WSE w tym obszarów poszczególnych
ekosystemów w zakresie wszystkich podsystemów
ekosystemów w zakresie wszystkich podsystemów
zmiany przebiegu podstawowych procesów w ekosystemach
zmiany przebiegu podstawowych procesów w ekosystemach
zmiany zachodzące w różnorodności biologicznej obszaru i
zmiany zachodzące w różnorodności biologicznej obszaru i
charakterystyce wybranych populacji
charakterystyce wybranych populacji
zmiany przebiegu procesów oddziaływujących między poszczególnymi
zmiany przebiegu procesów oddziaływujących między poszczególnymi
ekosystemami w zakresie wszystkich nośników oddziaływań
ekosystemami w zakresie wszystkich nośników oddziaływań
zmiany w czynnikach sterujących ekosystemami i całym WSE
zmiany w czynnikach sterujących ekosystemami i całym WSE
zmiany w oddziaływaniu otoczenia wpływającego na WSE
zmiany w oddziaływaniu otoczenia wpływającego na WSE
zmiany w strumieniach zanieczyszczeń wnikających do poszczególnych
zmiany w strumieniach zanieczyszczeń wnikających do poszczególnych
ekosystemów i dystrybucja tych zanieczyszczeń między ekosystemami
ekosystemów i dystrybucja tych zanieczyszczeń między ekosystemami
i wewnątrz ekosystemów oraz kumulacja zanieczyszczeń
i wewnątrz ekosystemów oraz kumulacja zanieczyszczeń
zmiany w bilansie energii i materii WSE i w poszczególnych
zmiany w bilansie energii i materii WSE i w poszczególnych
ekosystemach oraz porównanie zmian zachodzących na wejściach i
ekosystemach oraz porównanie zmian zachodzących na wejściach i
wyjściach tych systemów
wyjściach tych systemów
zmiany w oddziaływaniu czynników technicznych i antropogenicznych
zmiany w oddziaływaniu czynników technicznych i antropogenicznych
z otoczenia i wnętrza WSE na WSE i jego ekosystemy
z otoczenia i wnętrza WSE na WSE i jego ekosystemy
w tle środowiskowym jako czynniki zasilające i sterujące procesami na
w tle środowiskowym jako czynniki zasilające i sterujące procesami na
obszarze WSE
obszarze WSE
inne zanieczyszczenia w wybranych procesach specyficznych dla
inne zanieczyszczenia w wybranych procesach specyficznych dla
danego WSE i jego otoczenia.
danego WSE i jego otoczenia.
28
28
PROPOZYCJA SZCZEGÓŁOWEGO ZAKRESU BADAŃ
PROPOZYCJA SZCZEGÓŁOWEGO ZAKRESU BADAŃ
Wymiana energii i bilans promieniowania:
Wymiana energii i bilans promieniowania:
usłonecznienie i radiacja
usłonecznienie i radiacja
temperatura powietrza
temperatura powietrza
temperatura gruntu
temperatura gruntu
zamarzanie gruntu
zamarzanie gruntu
wiatr
wiatr
Obieg wody
Obieg wody
opad i intercepcja
opad i intercepcja
parowanie i ewapotranspiracja
parowanie i ewapotranspiracja
infiltracja
infiltracja
wilgotność gruntu
wilgotność gruntu
spływ powierzchniowy
spływ powierzchniowy
spływ podpowierzchniowy i odpływ drenarski
spływ podpowierzchniowy i odpływ drenarski
wody w profilu glebowym
wody w profilu glebowym
wody gruntowe
wody gruntowe
źródła
źródła
odpływ w korycie
odpływ w korycie
zbiorniki wodne
zbiorniki wodne
29
29
PROPOZYCJA SZCZEGÓŁOWEGO ZAKRESU BADAŃ
PROPOZYCJA SZCZEGÓŁOWEGO ZAKRESU BADAŃ
Procesy fizyczne w obiegu materii nieorganicznej i organicznej:
Procesy fizyczne w obiegu materii nieorganicznej i organicznej:
erozja gleb ( rozbryzg,spłukiwanie rozproszone i skoncentrowane, erozja
erozja gleb ( rozbryzg,spłukiwanie rozproszone i skoncentrowane, erozja
wąwozowa)
wąwozowa)
suffozja- erozja podziemna - polegająca na tworzeniu pod powierzchnią
suffozja- erozja podziemna - polegająca na tworzeniu pod powierzchnią
ziemi pustych przestrzeni, które z czasem łączą się stwarzając dogodne
ziemi pustych przestrzeni, które z czasem łączą się stwarzając dogodne
miejsca do podziemnego przepływu wody
miejsca do podziemnego przepływu wody
procesy grawitacyjne
procesy grawitacyjne
opad eoliczny ( z dalekiego transportu i transportu lokalnego) aerosoli,
opad eoliczny ( z dalekiego transportu i transportu lokalnego) aerosoli,
pyłów i makroszczątków
pyłów i makroszczątków
produkcja i destrukcja biomasy oraz odprowadzanie z plonami i spasanie
produkcja i destrukcja biomasy oraz odprowadzanie z plonami i spasanie
transport zawiesiny i ładunku dennego w korytach cieków
transport zawiesiny i ładunku dennego w korytach cieków
transformacja koryt i równin zalewowych
transformacja koryt i równin zalewowych
transport i sedymentacja w jeziorach i zbiornikach zaporowych
transport i sedymentacja w jeziorach i zbiornikach zaporowych
Procesy geochemiczne w obiegu substancjimineralnych i organicznych:
Procesy geochemiczne w obiegu substancjimineralnych i organicznych:
chemizm opadów
chemizm opadów
dostawa i skład chemiczny nawozów i środków ochrony roślin
dostawa i skład chemiczny nawozów i środków ochrony roślin
chemizm wód spływu powierzchniowego, podziemnego i wód
chemizm wód spływu powierzchniowego, podziemnego i wód
gruntowych
gruntowych
chemizm odpływu w korytach i źródłach
chemizm odpływu w korytach i źródłach
chemizm wód zbiorników wodnych
chemizm wód zbiorników wodnych
Badania inne, a w tym między innymi:
Badania inne, a w tym między innymi:
obserwacje fenologiczne, aktywność mikrobiologiczna gleb itp.
obserwacje fenologiczne, aktywność mikrobiologiczna gleb itp.
30
30
SKALE PRZESTRZENNE MONITORINGU
SKALE PRZESTRZENNE MONITORINGU
Podstawowymi obiektami badań dla analiz
Podstawowymi obiektami badań dla analiz
funkcjonalnych i bilansowych powinny być
funkcjonalnych i bilansowych powinny być
powierzchnie graniczne atmosfera - biosfera -
powierzchnie graniczne atmosfera - biosfera -
pedosfera - litosfera ( wymiana energii i materii
pedosfera - litosfera ( wymiana energii i materii
) oraz zlewnie różnej skali wielkości jako
) oraz zlewnie różnej skali wielkości jako
względnie domknięte ze wzgledu na obieg wody
względnie domknięte ze wzgledu na obieg wody
jednostki przestrzenne.
jednostki przestrzenne.
Wyróżniono następujące skale przestrzenne
Wyróżniono następujące skale przestrzenne
monitoringu:
monitoringu:
miejscowa ( 10
miejscowa ( 10
0
0
- 10
- 10
2
2
m
m
2
2
, 1 - 100 m
, 1 - 100 m
2
2
)
)
mikrozlewnia kateny stokowej ( mikrozlewnia
mikrozlewnia kateny stokowej ( mikrozlewnia
drenarska, 10
drenarska, 10
3
3
-10
-10
5
5
m
m
2
2
,),1 -10 ha)
,),1 -10 ha)
zlewnia rzeczna I rzędu ( lub zlewnia obszarów
zlewnia rzeczna I rzędu ( lub zlewnia obszarów
bezodpływowych powierzchniowo, 10
bezodpływowych powierzchniowo, 10
4
4
- 10
- 10
6
6
m
m
2
2
,
,
0,01 - 1km
0,01 - 1km
2
2
)
)
małe i średnie zlewnie rzeczne i jeziorne ( 10
małe i średnie zlewnie rzeczne i jeziorne ( 10
7
7
-
-
10
10
8
8
m
m
2
2
, 10 -100 km
, 10 -100 km
2
2
)
)
31
31
SKALE CZASOWE MONITORINGU I CHARAKTER
SKALE CZASOWE MONITORINGU I CHARAKTER
REJESTRACJI
REJESTRACJI
chwilowa ( 10
chwilowa ( 10
0
0
- 10
- 10
2
2
sek.,sek - min.), rejestracja ciągła,
sek.,sek - min.), rejestracja ciągła,
prędkość chwilowa wiatru, intensywność opadu, natężenie
prędkość chwilowa wiatru, intensywność opadu, natężenie
spływu powierzchniowego itp.)
spływu powierzchniowego itp.)
krótkookresowa 10
krótkookresowa 10
2
2
- 10
- 10
3
3
sek., min. - godz.), rejestracja
sek., min. - godz.), rejestracja
ciągła - temperatura powietrza, promieniowanie, prędkość
ciągła - temperatura powietrza, promieniowanie, prędkość
średnia wiatru,, natężenie przepływu w ciekach, wybrane
średnia wiatru,, natężenie przepływu w ciekach, wybrane
parametry fizykochemiczne wody w ciekach itp.)
parametry fizykochemiczne wody w ciekach itp.)
średniookresowa ( 10
średniookresowa ( 10
3
3
- 10
- 10
5
5
sek., godz. - doba), rejestracja
sek., godz. - doba), rejestracja
ciągła - stany wód gruntowych i jezior, wydajność źródeł
ciągła - stany wód gruntowych i jezior, wydajność źródeł
itp.)
itp.)
długookresowa ( 10
długookresowa ( 10
5
5
-10
-10
6
6
sek., doba - dekada ), rejestracja
sek., doba - dekada ), rejestracja
nieciągła- wilgotność gleb, produkcja biomasy itp.)
nieciągła- wilgotność gleb, produkcja biomasy itp.)
sezonowa ( 10
sezonowa ( 10
6
6
- 10
- 10
7
7
sek.,dekada - sezon ), rejestracja
sek.,dekada - sezon ), rejestracja
nieciągła- wybrane cechy fizyko-chemiczne gleb i
nieciągła- wybrane cechy fizyko-chemiczne gleb i
roślinności,plony itp.)
roślinności,plony itp.)
periodyczna ( 10
periodyczna ( 10
7
7
- 10
- 10
8
8
sek. sezon - wielolecie ), rejestracja
sek. sezon - wielolecie ), rejestracja
nieciągła- szczególowe kartowanie cech
nieciągła- szczególowe kartowanie cech
fizykochemicznych gleb i roślinności, analiza zmian
fizykochemicznych gleb i roślinności, analiza zmian
użytkowania i stanu roślinności na zdjęciach rolniczych)
użytkowania i stanu roślinności na zdjęciach rolniczych)
32
32
CELE I ZAŁOŻENIA METEOROLOGICZNE
CELE I ZAŁOŻENIA METEOROLOGICZNE
STACJI „ŚWIĘTY KRZYŻ”
STACJI „ŚWIĘTY KRZYŻ”
Założonym bezpośrednio celem funkcjonowania tej stacji jest pomiar, gromadzenie
Założonym bezpośrednio celem funkcjonowania tej stacji jest pomiar, gromadzenie
danych i analiza krótko- i długookresowa zmian zachodzących w wybranych
danych i analiza krótko- i długookresowa zmian zachodzących w wybranych
typowych systemach ekologicznych, pod wpływem cyklicznie zmieniających się
typowych systemach ekologicznych, pod wpływem cyklicznie zmieniających się
działań czynników naturalnych środowiska przyrodniczego oraz gospodarczej
działań czynników naturalnych środowiska przyrodniczego oraz gospodarczej
działalności człowieka.
działalności człowieka.
Założenia:
Założenia:
poznanie stanu aktualnego i trendów zachodzących zmian w ekosiedliskach
poznanie stanu aktualnego i trendów zachodzących zmian w ekosiedliskach
znajdujących się pod wpływami określonych długoterminowych i krótkookresowych
znajdujących się pod wpływami określonych długoterminowych i krótkookresowych
bliskich i znanych skutków aktywności człowieka
bliskich i znanych skutków aktywności człowieka
określenie kierunków i stopni zaawansowania zmian oraz standardów w środowisku
określenie kierunków i stopni zaawansowania zmian oraz standardów w środowisku
ekosiedlisk i WSE
ekosiedlisk i WSE
opracowywanie i aktualizacja modeli rozprzestrzeniania emisji, stanów agresywności
opracowywanie i aktualizacja modeli rozprzestrzeniania emisji, stanów agresywności
imisji, dynamiki i kierunków zmian w ekosiedliskach i WSE oraz modeli
imisji, dynamiki i kierunków zmian w ekosiedliskach i WSE oraz modeli
prognozowania ostrzegawczego
prognozowania ostrzegawczego
utworzenie bazy danych o środowisku geograficznym
utworzenie bazy danych o środowisku geograficznym
opracowanie i wdrażanie podstawowych założeń dalekosiężnej polityki środowiska
opracowanie i wdrażanie podstawowych założeń dalekosiężnej polityki środowiska
opracowanie algorytmów i modeli racjonalnej organizacji i wykorzystania danych
opracowanie algorytmów i modeli racjonalnej organizacji i wykorzystania danych
monitoringu regionalnego i lokalnego
monitoringu regionalnego i lokalnego
utworzenie ośrodka kształcenia ekologicznego młodzieży szkolnej i akademickiej oraz
utworzenie ośrodka kształcenia ekologicznego młodzieży szkolnej i akademickiej oraz
kadry kierowniczej administracji państwowej odpowiedni do polityki ekologicznej
kadry kierowniczej administracji państwowej odpowiedni do polityki ekologicznej
państwa.
państwa.
Schemat koncepcyjnego systemu monitoringu geoekologicznego w WSE w przekroju
Schemat koncepcyjnego systemu monitoringu geoekologicznego w WSE w przekroju
pionowym: atmosfera, hydrosfera i pedosfera, litosfera
pionowym: atmosfera, hydrosfera i pedosfera, litosfera
Wejście – atmosfera
Wejście – atmosfera
Wytwarzanie – hydrosfera i pedosfera
Wytwarzanie – hydrosfera i pedosfera
Wyjście – litosfera
Wyjście – litosfera