Prowadzenie 

rachunkowości w 

jednostkach 

podlegających ustawie o 

rachunkowości

Zasady ewidencji aktywów trwałych

Ustawa z 29.09.1994 r. o 

rachunkowości (tj.Dz.U.z 2009 r.Nr 

152,poz. 1223 ze zm.)

POJĘCIE  I KLASYFIKACJA MAJĄTKU
Specyfika w przedsiębiorstwie:
AKTYWA 
- niezbędne składniki rzeczowe i pieniężne, 

które tworzą majątek jednostki

- kontrolowane przez jednostkę o 

wiarygodnie określonej wartości

- powstałe w wyniku zaistniałych zdarzeń
- w przyszłości dadzą jednostce korzyści 

ekonomiczne (art.3 ust.1 pkt 12 ustawy z 
29.09.1994r. o rachunkowości /tj.Dz.U z 
2002r.Nr 76,poz.694 ze  zm.   –    
aktualny:     j.t. Dz.U.z 2009r. Nr 152, 
poz.1223 ze zm./

Klasyfikacja aktywów trwałych 

firm prowadzących księgi 

handlowe

AKTYWA  TRWAŁE
Rzeczowe aktywa trwałe:
• Środki trwałe
• Środki trwałe w budowie

Pozostałe aktywa trwałe:
• Wartości niematerialne i prawne
• Długoterminowe aktywa finansowe

-rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi 
składniki majątkowe
-przewidywany okres użyteczności 
ekonomicznej dłuższy niż 1 rok
-kompletne i zdatne do użytku
przeznaczone na potrzeby jednostki także w 
sytuacji gdy ich eksploatacja odbywa się 
poza siedzibą (odwierty w terenie, środki 
transportu, oddziały, zakłady)  - na ogólnych 
zasadach wynikających z ustawy o 
rachunkowości

ŚRODKI  TRWAŁE W PRZEDSIĘBIORSTWIE 

PODLEGAJĄCYM USTAWIE O RACHUNKOWOŚCI

 OBOWIĄZUJĄ ZASADY OGÓLNE WYNIKAJĄCE Z 

USTAWY O RACHUNKOWOŚCI

Klasyfikacja środków trwałych

(art.3 ust.1 pkt 15 ustawy z 29.09.1994r.o 

rachunkowości 

/tj.Dz.U z 2009r.Nr152,poz.1223 ze zm./

• Nieruchomości-

 grunty i prawo wieczystego 

użytkowania, budowle, budynki, lokale, 
spółdzielcze prawo do lokalu i lokalu użytkowego

• Maszyny i urządzenia, środki 

transportu i inne rzeczy

• Ulepszenia w obcych środkach 

trwałych

• Inwentarz żywy

EWIDENCJA ŚRODKOW 

TRWAŁYCH

• Zasada ujmowania na kontach 

„środki trwałe” zgodnie z analityką 
wg wartości początkowej

• W. początkowa:
- Cena nabycia
- Koszt wytworzenia
- Wartość rynkowa

Zwiększenie wartości środków 

trwałych

• Ulepszenie – przebudowa, rozbudowa, 

rekonstrukcja, modernizacja, adaptacja

• Aktualizacja wyceny – przeszacowanie 

zarówno wartości początkowej jak i 
dotychczasowego umorzenia na podstawie 
odrębnych przepisów – za pomocą 
współczynników. Np. wskutek inflacji lub 
postępu technicznego w szybkim tempie

• Skutki odnosi się na kapitał z aktualizacji 

wyceny

Umorzenie

okresowe korygowanie(zmniejszenie)wartości środka z 

uwagi na jego stopień zużycia. W kosztach 

odzwierciedla tę wartość amortyzacja.

Przyczyna- upływ czasu i eksploatacja.Stopniowa 

utrata wartości rozłożona w czasie

 

• DOKUMENTY  KSIĘGOWE:
• OT – przyjęcie środka trwałego
• LT – likwidacja środka trwałego
• PT – przekazanie środka trwałego

Ewidencja środków trwałych w 

jednostkach prowadzących 

pełną księgowość

• Operacje przykładowe:
1. 

4.3

Odpisy amortyzacyjne(umorzenie) z 

tytulu zużycia środka trwałego

2.Odpisy aktualizujące wartość środka 

trwałego

3. 

4.5 

Składki majątkowe przekazane przez 

fundatorów w akcie fundacyjnym

4.Przyjęcie darowizny środka trwałego
5.Koszty montażu lub budowy istniejącego 

środka trwalego

6.Zakup środka trwałego

WARTOŚCI NIEMATERIALNE I 

PRAWNE

• PRAWA MAJĄTKOWE w posiadaniu przedsiębiorstw
• Autorskie prawa 

majątkowe,licencje,koncesje,prawa do 

wynalazków,patentów.(w sektorze 

gospodarczym:know-how,wartość firmy,kosztyc 

prac rozwojowych)

• Nabyte prawa majątkowe –zakupione lub 

otrzymane jako forma rozliczeń (w spółkach np. 

aport) albo darowane – częste w jednostkach non 

profit (fundacje,stowarzyszenia, organizacje 

dobroczynne)

• Nadają się do gospodrczego wykorzystania
• Przewidywany okres eksploatacji dłuższy niż rok
• Przeznaczone na potrzeby danej jednostki
• Są umarzane i amortyzowane

Ewidencja wartości niematerialnych i 

prawnych - podmioty podlegające u. o 

r.

• Operacje przykładowe:
1. 

4.8

 Wartość nabytych praw w cenie zakupu

2.Opłaty związane z nabyciem 

praw(sądowe,notarialne,skarbowe)

3.Prawa majątkowe otrzymane od fundatorów
4.Okresowe opłaty patentowe, licencyjne
5. 

4.9

 Amortyzacja wartości niematerialnych i 

prawnych w fundacji

6.Odpisy aktualizujące z tytułu trwałej utraty 

wartości prawa

7.Korekta odpisu aktualizującego
8.Wyksięgowanie skladnika wartości niem. I 

prawnych ze względu na calkowite jego umorzenie 

(likwidacja księgowa)

FINANSOWE AKTYWA TRWAŁE

INWESTYCJE DŁUGOTERMINOWE

• Aktywa nabyte celem osiągnięcia korzyści 

ekonomicznych (odsetki,dywidendy inne 

pożytki)

• Nieużytkowane przez jednostkę –

nabyte celem uzyskania finansowej 

korzyści, lecz pozostają w niej 

powyżej 1 roku 

• (art. 3 ust. 1 pkt 17 ustawy o 

rachunkowości)

• ISTOTA: charakter długoterminowej 

lokaty

• Długoterminowe aktywa finansowe
• Nieruchomości, wartości 

niematerialne i prawne, pożyczki

Ewidencja długoterminowych aktywów 

finansowych w jednostkach 

podlegających ustawie z 29.09.1994r. 

O rachunkowości (tj.Dz.U. z 2009r.Nr 

152, poz.1223 ze zm.)

Operacje przykładowe do księgowania:
1.Firma wniosła do spółki udziały w formie 

wkładu niepieniężnego – np. środków 

trwałych

2.Przelew z rachunku spółki tytułem zapłaty 

za nabycie akcji

3.Sprzedaż długoterminowych papierów 

wartościowych

4.Wartość sprzedanych długoterminowych 

papierów wartościowych w cenie 

sprzedaży

5.Spółka wycofała udział wniesiony do spółki 

w formie pieniężnej

4.11