Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Od wychowania do profilaktyki – 

wspieranie wszechstronnego 

rozwoju młodszego dziecka

Joanna Szymańska

„Promowanie umiejętności 

społecznych i 

emocjonalnych dziecka”

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Challenging behaviour – 
zachowania stanowiące wyzwanie dla 
samego dziecka i jego dorosłych 
opiekunów.

Zachowania te utrudniają dziecku 
wchodzenie w normalne interakcje z 
rówieśnikami i dorosłymi i zaburzają 
proces uczenia się

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Challenging behaviour u małych 
dzieci:

• Krzyk, płacz, rzucanie się na podłogę;
• Gryzienie i bicie rówieśników;
• Zabieranie lub niszczenie zabawek;
• Bicie, kopanie dorosłych opiekunów;
• Odmowa wykonywania poleceń;
• Wędrowanie bez celu po klasie;
• Izolowanie się, samotne zabawy pod 

stołem lub w kącie;

• Stereotypie: kręcenie włosów, drapanie 

się, żucie zabawek.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Przegląd badań – 
C. Webster-Stratton, M. J. Reid

• Około 10-25% dzieci w wieku 3-9 lat wykazuje 

deficyty umiejętności psychologicznych i 

społecznych i stwarza kłopoty wychowawcze;

• Problemy emocjonalne, społeczne i „trudne” 

zachowania u młodszych dzieci są kluczowym 

predyktorem późniejszych kłopotów z nauką, 

wypadania ze szkoły,sięgania po substancje 

psychoaktywne oraz zachowań 

antyspołecznych. Należy je uznać za 

„czerwony sygnał”;

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Przegląd badań c.d.

• Przyjęty przez dziecko wzorzec 

zachowania utrwala się zasadniczo do 8 
roku życia i później coraz trudniej jest 
go zmienić;

• Wiek 4 - 8 lat jest okresem największej 

plastyczności i podatności na zmiany. 
Interwencje podejmowane w tym 
okresie dają wysoką gwarancję sukcesu.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Podstawowe założenia dotyczące 

„trudnych zachowań”

• Trudne zachowania zwykle niosą 

przekaz: ”Jestem znudzony, jestem 
smutny, zraniono moje uczucia, 
potrzebuję trochę uwagi”;

• Dzieci mają silną potrzebę kontaktu. 

Przy braku umiejętności społecznych, 
zwłaszcza komunikacyjnych, posługują 
się „trudnymi zachowaniami” w 
interakcjach z dorosłymi i rówieśnikami;

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Podstawowe założenia c.d.

• Jeżeli dziecko odnosi korzyści i osiąga 

swoje cele zachowując się nieprawidłowo 

(np. zwraca uwagę otoczenia), 

„zachowania trudne” utrwalają się;

• Dziecko z deficytami umiejętności 

potrzebuje instrukcji. „Zachowania trudne” 

można wyeliminować tylko wówczas, gdy 

jasno przekażemy nasze oczekiwania i 

nauczymy  dziecko zachowań i reakcji 

prawidłowych. 

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Najważniejsze umiejętności u 
młodszych dzieci (Webster-Stratton, 
Reid):

• Rozpoznawanie i artykułowanie emocji;
• Empatia;
• Inicjowanie i podtrzymywanie 

kontaktów;

• Zawieranie przyjaźni;
• Kontrolowanie gniewu;
• Rozwiązywanie problemów 

interpersonalnych.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Model wspierania kompetencji 

społecznych i zapobiegania 

trudnym zachowaniom u 

młodszych dzieci

•Autorzy:
•L. Fox – Uniwersytet Płd. Florydy,Tampa;
•G. Dunlap – Uniwersytet Illinois;
•M. L. Hemmeter – Uniwersytet Illinois;
•G. E. Joseph – Uniwersytet Colorado, 
Denver;
•P. S. Strain – Uniwersytet Colorado, 
Denver.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Piramida skutecznego radzenia sobie 

z „trudnymi” zachowaniami dziecka

 

Intensywna 

indywidualna

interwencja

Strategie uczenia 

umiejętności 

psycholog. 

i społecznych

Zarządzanie klasą i kreowanie 

pozytywnego klimatu

Budowanie dobrych relacji z dziećmi, 

rodzicami 

i współpracownikami

Nauczyciel

Specjalista 

współpracujący z 

rodziną i nauczycielem

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

• Wizyty domowe;
• Rozmowy z rodzicami bezpośrednie 

i telefoniczne – wspólne poszukiwanie 
mocnych stron dziecka, ustalanie zasad 
postępowania;

• Rozmowy z dzieckiem,  okazywanie życzliwego 

zainteresowania, uwagi i szacunku;

I. Budowanie relacji 
a. Podstawą wszelkich działań jest 
zbudowanie dobrych relacji z 
dzieckiem i jego rodziną. Bez tej 
podstawy najlepsze programy nie 
przyniosą trwałego efektu

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

b. Budowanie dobrych relacji 
pomiędzy dziećmi

Różnorodne działania integracyjne 
umożliwiające dobre wzajemne 
poznanie się dzieci i nakłaniające je 
do współpracy.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

II. Podstawowe działania 
zapobiegawcze w klasie:

• Odpowiednia aranżacja wnętrza 

zapewniająca swobodę i bezpieczeństwo;

• Materiały dostosowane do wieku i 

zainteresowań dzieci, powtarzanie 

instrukcji jak je używać;

• Stały plan dnia: zajęć,przerw i 

odpoczynku -przewidywalność wydarzeń; 

• Jasne określenie oczekiwań dotyczących 

zachowań dzieci; nagradzanie 

pozytywnych zachowań poprzez 

okazywanie uwagi.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

III. Strategie uczenia 
umiejętności psychologicznych i 
społecznych

• Włączenie zajęć poświęconych 

ćwiczeniu najważniejszych 

umiejętności do programu nauczania;

• Szczególne angażowanie dzieci z 

deficytami umiejętności i udzielanie im 

wsparcia;

• Stwarzanie okazji podczas codziennych 

zajęć do doświadczalnego uczenia się 

umiejętności i wzmacnianie ich.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

IV. Intensywna indywidualna 
interwencja

Kroki podejmowane przez szkołę lub 
przedszkole:

• Powołanie zespołu, który zajmie się 

problemami dziecka;

• Szczegółowy przegląd działań podejmowanych 

na niższych poziomach piramidy i ocena ich 

skuteczności;

• Zebranie i analiza wszystkich informacji i 

wyników badań dziecka; konsultacje z 

rodzicami;

• Burza mózgów dotycząca planu interwencji w 

oparciu o zgromadzone dane;

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Kroki podejmowane przez 
nauczycieli c.d.

• Wdrożenie dodatkowych, 

alternatywnych działań umożliwiających 
dziecku zmianę zachowań;

• Przegląd i ewaluacja stosowanej 

strategii; ewentualne wprowadzenie 
korekty;

• Przy braku oczekiwanych efektów 

podjęcie decyzji o włączeniu specjalisty. 

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Interwencja samego specjalisty 

bez równoczesnego wysiłku 

nauczycieli na rzecz kreowania 

przyjaznego wspierającego 

środowiska w szkole lub 

przedszkolu nie może przynieść 

oczekiwanych zmian w 

funkcjonowaniu dziecka.

Centrum Metodyczne Pomocy Psychologiczno-

Pedagogicznej

Dziękuję za uwagę

Zapraszam na stronę internetową

www.cmppp.edu.pl

 

Profilaktyka

Warto wiedzieć: Program „Golden 

Five”