Leki działające na układ oddechowy

Kaszel



Kaszel jest złożonym odruchem

obronnym mającym na celu usunięcie

ciała obcego bądź zalegającej

wydzieliny z dróg oddechowych



I faza- głęboki wdech na szczycie,

którego dochodzi do zamknięcia głośni i

znacznego wzrostu ciśnienia



II faza- gwałtowne otwarcie głośni i

spadek ciśnienia wywołujące prąd

powietrza w kierunku krtani i gardła

Kaszel



Wrażliwe miejsca błony śluzowej,

których podrażnienie wywołuje odruch

kaszlowy przez pobudzenie nerwu

błędnego



brzeg nagłośni



rozwidlenia tchawicy



rozwidlenia dużych oskrzeli

poza drzewem oskrzelowym:



opłucna



tylna ściana przewodu słuchowego

Kaszel – aktywacja

autonomicznego uk.

nerwowego



Kaszel powstaje na drodze pobudzenia

receptorów włókien C znajdujących się w

nabłonku oddechowym, aktywowanych

przez mediatory uwalniane w procesie

zapalnym: histaminę i bradykininę.

Pobudzone włókna C wydzielają

substancję P aktywującą szybko

adoptujące się receptory (RASP)

odpowiedzialne za odruch kaszlowy.

Uwagi ogólne



Leki przeciwkaszlowe to leki hamujące

odruch kaszlu ale nie likwidujące jego

przyczyny. Dlatego przy ostrym stanie

zapalnym stosowanie tych leków

uniemożliwia ewakuację wydzieliny

zapalnej co może doprowadzić do przejście

zapalenia na tkanki płucne.



Dlatego w takich sytuacjach należy

stosować leki ułatwiające ewakuację

wydzieliny czyli leków wykrztuśnych.

Leki przeciwkaszlowe o

działaniu ośrodkowym



Pochodne alkaloidów opium



Leki wykazujące działanie euforyzujące i

wywołujące szybkie uzależnienie



Morfina

- podawana dożylnie bardzo szybko

i skutecznie znosi odruch kaszlu. Podawana

tylko w przypadku chorych zagrożonych

krwotokiem (nowotwory płuc, zranienia

klatki piersiowej)



Oksykodon

- podobnie jak morfina



Bezitramid

- podawany tylko ambulatoryjnie



Hydrokodon

- podobne działanie do morfiny



Pochodne alkaloidów opium



Leki niewykazujące działania euforyzującego o

słabych właściwościach uzależniających



Kodeina

- słabsze niż morfina działanie przeciwbólowe,

hamujące ośrodek oddechowy i uzależniające. W

przeciwieństwie do morfiny dobrze wchłania się z uk.

pokarmowego. Skuteczna przeciwkaszlowo. Objawy

niepożądane to nudności, wymioty, zaparcia, senność

zawroty głowy. Ryzyko wystąpienia depresji uk.

oddechowego dotyczyć może dzieci i osób w

podeszłym wieku. Podawana drogą doustną rzadko

prowadzi do uzależnienia.



Normetadon- działanie jak kodeina

Leki przeciwkaszlowe o

działaniu ośrodkowym

Leki przeciwkaszlowe o działaniu

ośrodkowym



Leki nie wywołujące uzależnień



Dekstrmetorfan

- nie wykazuje działania

przeciwbólowego, uzależnień oraz działania

depresyjnego na uk. oddechowy. Działanie

przeciwkaszlowe odpowiada kodeinie. Występuje

w preparatch sprzedawanych bez recepty,

najczęściej w kombinacji z pseudoefedryną,

paracetamolem, i lekiem przeciwhistaminowym.



Folkodyna

- syntetyczna pochodna kodeiny, silne

działanie przeciwkaszlowe i mniej skutków

ubocznych. Senność, nudności, niepokój.



Batmirat-

podobnie jak Folkodyna



Noskapina

- naturalny alkaloid otrzymany z

opium, działanie podobne do Falkoidyny. Senność,

zawroty głowy, nudności

Leki przeciwkaszlowe

nieopioidowe o działaniu

ośrodkowym



Okseladyna

- słabsze działanie przeciwkaszlowe niż opioidy

oraz słabe działanie wykrztuśne. Nie działa depresyjnie na uk.

oddechowy, nie powoduje uzależnień.



Pentoksyweryna

- działanie przeciwkaszlowe, miejscowo

znieczulające i cholinolityczne. Działanie na OUN – senność.

Zaburzenia ze strony uk. pokarmowego oraz odczyny

alergiczne



Glaucyna

- alkaloid z ziela siwca żółtego (

Glaucium flavum

Nie działa depresyjnie na uk. oddechowy, nie powoduje

uzależnień



Dimetoksanat

- słabsze działanie przeciwkaszlowe od

kodeiny, miejscowo znieczulający, oddziałuje na OUN



Pipazetat

- podobne działanie do Falkoidyny, dodatkowo

miejscowo znieczulający



Oksomemazyna-

przeciwkaszlowo podobnie jak leki

powyżej, również działanie przeciwhistaminowe i

uspakajające. Nudności, senność, odczyny alergiczne



Alimemazyna

- jak oksomemazyna, ale stosowna w

anestezjologii w premedykacji zabiegów chirurgicznych

Leki przeciwkaszlowe o

działaniu obwodowym



Leki wpływające na zakończenia

czuciowe w oskrzelach



Benzonatat

- działanie miejscowo

znieczulające. Wykorzystywany

wyłącznie w anestezjologii w

premedykacji przed bronchoskopią lub

bronchografią

Śluzy roślinne



Działanie przeciwkaszlowe śluzów polega

na ich działaniu ochraniającym błony

śluzowe. Podawane doustnie łagodzą

odczucie drażnienia. Ich działanie jest

bardzo słabe i są stosowane jako dodatek

do innych leków.



korzeń prawoślazu



liść podbiału



kwiat dziewanny



liść i kwiat malwy

Leki wykrztuśne i

sekretolityczne



Leki wykrztuśne i sekretolityczne ułatwiają

oczyszczenie dróg oddechowych z zalegającej

wydzieliny poprzez jej upłynnienie i zmniejszenie

lepkości.



W stanach chorobowych mamy do czynienia z

nadmiarem wydzieliny i zwiększeniem jej lepkości co

hamuje ruch rzęsek nabłonka oddechowego.



W takich sytuacjach podaje się leki oraz dba o obfite

nawodnienie pacjenta doustne lub w postaci inhalacji.



W przypadku osób starszych dzieci i ciężko chorych

bezwzględnie leczenie należy uzupełniać kinezyterapią

– gimnastyka oddechowa, oklepywanie powierzchni

nad płucami i odpowiednie ułożenie chorego.

Leki wykrztuśne



Efedryna i pseudoefedryna-

składnik złożonych preparatów.

Rozkurczają mięśnie gładkie oskrzeli,

zmniejszają przekrwienie błony

śluzowej, działają na OUN

poprawiając samopoczucie chorego.

Leki wykrztuśne



Leki wykrztuśne o działaniu odruchowym –

drażnią błonę śluzową żołądka wywołując

na drodze odruchowej zwiększone

wydzielanie wodnistego śluzu przez

gruczoły oskrzelowe.



Korzeń wymiotnicy

(alkaloid emetyna)



Saponiny

– jak emetyna: korzeń senegi, korzeń

lukrecji, korzeń pierwiosnka, korzeń żywokostu,

mieszanki np. Pektosan.



Benzoesan sodu-

drażni błonę śluzową żołądka

Leki wykrztuśne działające

bezpośrednio na gruczoły

oskrzelowe



Leki te po podaniu doustnym wydzielane są w gruczołach

oskrzelowych pobudzając ich pracę, dodatkowo drażnią

błonę śluzową też nasilając w ten sposób wydzielanie.



Jodek potasu-

działa na gruczoły oskrzelowe i wykazuje

działanie drażniące podobne do emetyny. Bardzo skuteczny ale

wykazuje wiele działań niepożądanych: obrzęk ślinianek,

wyciek z nosa, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, uczulenia,

osłabienie czynności tarczycy.



Związki kreozotu-

produkt destylacji smoły z drzewa

bukowego (gajkol, kreozol i inne pochodne fenolu). Wydziela się

w gruczołach drażni błonę śluzową żołądka. Skuteczny choć

działa słabiej od jodku potasu jest pozbawiony jego działań nie

pożądanych. Preparaty

Sulfogwajakol i Gwajafenazyna



Olejki eteryczne-

lotne aromatyzowane zawierają głównie

terpeny. Drażnią błonę śluzową oskrzeli, zwiększają wydzielanie,

ułatwiają odksztuszanie wykrztuszanie. Najskuteczniejsze w

postaci inhalacji:

olejek sosnowy, eukaliptusowy,

tymiankowy, terpentynowy

. Nieskuteczne przy podaniu

doustnym w postaci syropów pastylek do ssania czy cukierków.

Leki wykrztuśne zmieniające

odczyn wydzieliny gruczołów

oskrzelowych



Zmian pH wydzieliny powoduje jej upłynnienie.

Stosowane leki zmieniające pH nie mają wysokiej

skuteczności i są składnikami złożonych

preparatów wykrztuśnych.



Wodorowęglan sodu-

podawany doustnie prowadzi do

alkalizacji wydzieliny a w konsekwencji do jej

upłynnienia. Może usposabiać do wystąpienia kamicy

nerkowej przez alkalizację moczu



Chlorek amonu-

wydzielany w oskrzelach po podaniu

doustnym powoduje zakwaszenie i upłynnienie

wydzieliny. Pobudza ośrodek oddechowy oraz drażni

błonę śluzową żołądka

Leki sekretolityczne



Leki te działają wykrztuśnie ale nie

przez zwiększanie objętości płynnej

wydzieliny ale poprzez zmianę jej

składu zmniejszają znacząco jej

lepkość.



Leki mukolityczne



Enzymy proteolityczne



Detergenty

Leki mukolityczne



Pochodne cysteiny (acetylocysteina i

karbocysteiny)

- zmniejszają lepkość

wydzieliny poprzez rozerwanie wiązań

disiarczkowych w polipeptydach śluzu z

jednoczesnym wytworzeniem wiązań

hydrofilnych co powoduje upłynnienie i

zmniejszenie lepkości śluzu.

Najskuteczniejsze w inhalacjach i wlewach

do oskrzelowych, ale także są preparaty

doustne. Wskazania mukowiscydoza, ostre

stany zapalne dróg oddechowych.

Przeciwwskazania astma oskrzelowa.

Leki mukolityczne



Mesna-

2-merkaptoetanosulfonian sodu mechanizm

działania jak pochodne cysteiny, taka sama

skuteczność, ale mniej działań niepożądanych.

Inhalacje w chorobach dróg oddechowych z

towarzyszącym lepkim śluzem, w znieczuleniu

ogólnym i bronchoskopii. W niektórych stanach

zapalnych zatok przynosowych i zapaleniu ucha

środkowego. Podrażnienia błony śluzowej.



Bromoheksyna

- działa wykrztuśnie i mukolitycznie.

Zmniejsza zawartość mukopolisacharydów i albumin

w śluzie, zwiększa wytwarzanie substancji

powierzchniowo czynnej surfaktantu. Podawana

doustnie, dożylnie i w inhalacjach. Przekształcana w

wątrobie do czynnego metabolitu ambroksolu.

Leki mukolityczne



Ambroksol

- działa silniej niż związek

macierzysty. Wyraźnie pobudza produkcję

surfaktantu i zwiększa częstotliwość

ruchu rzęsek nałonka oddechowego,

zwiększa wydzielanie wydzieliny

surowiczej. Ułatwia to transport rzęskowy

i ewakuację zalegającej wydzieliny.

Podawany doustnie, dożylnie ,

domięśniowo i podskórnie.

Detergenty



Tyloksapol

- lek zmniejszający napięcie

powierzchniowe ułatwia wykrztuszanie i przywraca

ruch rzęsek. Stosowany tylko w szpitalach,

zaburzenia oddychania u małych dzieci i

noworodków, torakochirurgii w postaci inhalacji

(ryzyko zapadnięcia pęcherzyków płucnych)



Surfaktant

- naturalnie wytwarzany w

pęcherzykach płucnych, podawany we wlewach

bezpośrednio do dróg oddechowych. U

noworodków w zespole zaburzeń oddychania po

klinicznym potwierdzeniu w badaniach

biochemicznych i radiologicznych.

Enzymy proteolityczne



Obecnie rzadko stosowane ze względu na

działania niepożądane, podawane były

drogą wziewną, nie są skuteczniejsze od

wcześniej wymienionych leków

mukolitycznych.



Dornaza

deoksyrybonukleaza rekombinant

DNA- silne właściwości upłynniające wydzielinę

ropną. Podawany dooskrzelowo tylko w

przypadku mukowiscydozy.



Trypsyna

i chymotrypsyna- otrzymywane z

trzustki wołu. Stosowana przy wydzielinach

bogatych w włóknik i śluz. Silne odczyny

alergiczne i podrażnienia błon śluzowych.

Leki stosowane w astmie

oskrzelowej



Leki pobudzające receptory beta-

adrenergiczne- pobudzenie tych

receptorów aktywuje błonową

cyklazę adenylową co powoduje

wzrost cAMP w komórkach mięśni

gładkich od tchawicy do oskrzelików

końcowych. Leki te powodują

rozkurcz mięśni oskrzeli i poprawę

klirensu rzęskowo- śluzowego.

Leki pobudzające receptory

beta-adrenergiczne



Salmeterol

- selektywny aktywator

receptorów adrenergicznych beta2. Receptor

ten jest wielokrotnie pobudzany przez lek,

dzięki temu działanie jest przedłużone oraz

zapobiega rozwojowi tolerancji.



Formoterol-

selektywny aktywator

receptorów adrenergicznych beta2, lek długo

działający ale także szybko działający i

skuteczny w napadach duszności.



Obecnie oba te leki stosowane są w lekach

złożonych zawierających glikokortykosterydy

Leki cholinolityczne



Pobudzenie receptorów muskarynowych

M3 w obrębie mięśni gładkich dużych i

małych oskrzeli, a także w gruczołach

śluzowych wywołuje skurcz oskrzeli i

zwiększenie wydzielania



Bromek ipratropium-

blokuje receptory

muskarynowe i zapobiega napadom

powisiłkowego skurczu oskrzeli. Stosowany

wziewnie jako lek wspomagający w leczeniu

nagłego napadu duszności

Metyloksantyny



Teofilina

- działa rozkurczająco poprzez

zapobieganie poadenozynowemu skurczowi

oskrzeli (blokowanie receptorów dla

adenozyny). Wskazania to duszność w wyniku

upośledzenia drożności dróg oddechowych w

przebiegu astmy oskrzelowej, zapalenia

oskrzeli i rozedmy płuc. Działania niepożądane

głównie w obrębie układu naczyniowo-

sercowego, OUN oraz przewodu

pokarmowego.



Pochodne teofiliny:

Aminofilina i Diprofilina

Document Outline