PowerPoint Presentation

Opieka zdrowotna
nad dziećmi i
młodzieżą

Struktura organizacyjna:



wojewodowie oraz z ich upoważnień – wojewódzkie centra

zdrowia publicznego – zgodnie z ustawą z dnia 5 czerwca 1998

r. o administracji rządowej w województwie

(Dz. U. z 2001r. Nr 80 poz. 872)



konsultanci krajowi i wojewódzcy w dziedzinach związanych

z udzielaniem profilaktycznych świadczeń zdrowotnych

dzieciom i młodzieży z dziedziny pediatrii, medycyny

rodzinnej, stomatologii oraz Konsultant Krajowy ds.

Pielęgniarstwa Pediatrycznego (w zakresie opiniowania,

udzielania stosownych wskazań postępowania, zgodnie

z tendencjami współczesnej medycyny)



samorządy terytorialne – zgodnie z ustawą z dnia 8 marca

1996 r. o samorządzie gminnym

(Dz. U. z 1996 r.Nr 13 poz. 74. z późn. zm.)

System profilaktycznych badań medycznych dzieci

i młodzieży określony jest poprzez

następujące akty prawne:



Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004 r.

w sprawie zakresu i organizacji profilaktycznej opieki zdrowotnej

nad dziećmi i młodzieżą – Dz. U. 2004 Nr 282 poz. 2814 (na

podstawie art. 27 ust. 3 ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o

świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych

ze środków publicznych – Dz. U. Nr 210, poz. 2135 – tekst

ujednolicony)



Wytyczne Krajowego Zespołu Specjalistycznego w dziedzinie

Pediatrii i Medycyny Szkolnej z dnia 15 grudnia 1992 r.

w sprawie powszechnych profilaktycznych badań medycznych

noworodków, niemowląt i dzieci w wieku 2 lat

Opieka zdrowotna
nad dziećmi i młodzieżą

W ramach organizacji opieki zdrowotnej

nad dziećmi i młodzieżą wyróżnia się

działania:



profilaktyczne,



lecznicze,



korekcyjno – rehabilitacyjne

Opieka zdrowotna

nad dziećmi i
młodzieżą

Pediatryczne świadczenia lecznicze mogą być

realizowane w formie:



ambulatoryjnej:

–

świadczenia podstawowe – poradnie rejonowe,

–

świadczenia specjalistyczne – poradnie, specjalistyczne



lecznictwa stacjonarnego:

–

szpitale,

–

kliniki,

–

instytuty pediatryczne



sanatoryjnej

Opieka zdrowotna
nad dziećmi i młodzieżą

Powszechne profilaktyczne
badania lekarskie (PPBL)



PPBL do 1992 r. były nazywane „bilansami

zdrowia”,



obejmują wszystkie dzieci w określonym wieku

(także nie chorujące i nie mające innego kontaktu

z lekarzem),



ich celem jest określenie stanu zdrowia

i prawidłowości rozwoju indywidualnego dziecka a

także wczesne wykrycie chorób, zagrożeń, wad i

innych problemów zdrowotnych i ustalenie

dalszego postępowania, jeśli jest ono konieczne

Powszechne profilaktyczne
badania lekarskie (PPBL)



dodatkowym zadaniem PPBL jest dostarczenie

danych na temat częstości występowania chorób

w populacji dzieci i młodzieży



wyjaśnienie rodzicom bieżących problemów

dotyczących danego etapu rozwoju dziecka



dostarczanie wskazówek dotyczących właściwego

sposobu higieny dziecka, żywienia, trybu życia



orzecznictwo ds. szkoły

Terminy przeprowadzania
PPBL



okres niemowlęcy:

– I półrocze: zalecone badania 1x / miesiąc

najczęściej w terminach szczepień ochronnych,

wizyta patronażowa powinna się odbyć do 6

tygodnia życia,

– II półrocze: co 3 miesiące (6, 9, 12 miesiąc

życia)



okres poniemowlęcy do wieku przedszkolnego: 2,

4, 6 rok życia

Terminy przeprowadzania
PPBL

(wg Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 22 grudnia 2004

r.)



wiek szkolny:

– 7 rż (klasa I) – w przypadku braku badania

PPBL w wieku 6 lat,

– 10 rż (klasa III),
– 12 rż (klasa V),
– 13 rż (klasa I gimnazjum),
– 16 rż (klasa I szkoły ponadgimnazjalnej)
– do 19 rż (ostatnia klasa szkoły

ponadgimnazjalnej)

Elementy składowe
PPBL

wywiad środowiskowo – zdrowotny
i analiza dokumentacji,

seria testów przesiewowych,

badanie przedmiotowe,

badania specjalistyczne, laboratoryjne,
psychologiczne (o ile są konieczne),

wnioski z przeprowadzonego badania

Testy
przesiewowe



są nieodłącznym elementem PPBL,



według definicji WHO test przesiewowy (screening) jest

wstępną identyfikacją nierozpoznanych dotychczas

chorób, zaburzeń lub wad poprzez zastosowanie

testów lub innych szybkich metod badania,



głównym celem testu przesiewowego jest wczesne

wykrywanie zaburzeń w takim okresie, w którym

możliwe jest jeszcze odwrócenie procesu chorobowego

lub zahamowanie tempa rozwoju choroby

Kryteria testu
przesiewowego



prostota, szybkość i łatwość wykonania
i interpretacji,



akceptacja przez badanego i badającego,



trafność (prawdziwość pomiaru) i precyzja
(zgodność wyniku ze stanem rzeczywistym) czyli
czułość i swoistość (niski % wyników fałszywie
ujemnych i fałszywie dodatnich)

Testy
przesiewowe



celem testu przesiewowego nie jest ustalenie

rozpoznania,



na podstawie tych badań wyodrębniane są

w populacji osoby, które prawdopodobnie mają

daną chorobę oraz osoby,

które prawdopodobnie jej nie mają,



osoby u których test przesiewowy wypadł

dodatnio są jedynie podejrzane o dane zaburzenie

bądź chorobę i powinny być w dalszym etapie

diagnozowane celem ostatecznego wykluczenia

lub ustalenia rozpoznania i wdrożenia leczenia

Stosowane są jedynie w wykrywaniu niektórych

chorób:



choroby te mają poważne skutki dla jednostki

i społeczeństwa,



występują stosunkowo często,



mają znaną historię naturalną,



są możliwe do zdiagnozowania,



mają dostępne, ogólnie akceptowalne metody

leczenia,



korzyści z wczesnego leczenia są znamienne

i równoważą koszty skriningu

Testy
przesiewowe

Przykładowe badania
przesiewowe u dzieci w
wieku do 2 lat

Badania (testy) przesiewowe w tym wieku

obejmują wykrywanie między innymi:

•

zaburzeń rozwoju wewnątrzmacicznego (pomiary

masy ciała, długości, obwodu głowy, klatki

piersiowej),

•

fenyloketonurii (test bibułkowy),

•

wrodzonej niedoczynności tarczycy (test bibułkowy),

•

mukowiscydozy (test bibułkowy),

•

zaburzeń słuchu,

•

wrodzonej dysplazji stawów biodrowych,

•

obecności lub braku jąder w mosznie,

•

zaburzeń rozwoju psychoruchowego,

•

zeza

Przykładowe badania
przesiewowe u dzieci w
wieku szkolnym

Badania (testy) przesiewowe w tym wieku

obejmują wykrywanie między innymi zaburzeń:



rozwoju fizycznego (pomiar wysokości i masy ciała),



układu ruchu w tym bocznego skrzywienia

kręgosłupa, zniekształceń statycznych kończyn

dolnych,



zeza (Cover test, test Hirschberga),



ostrości wzroku, widzenia barw,



słuchu (badanie orientacyjne szeptem),



ciśnienia tętniczego krwi

Program przesiewowy



test przesiewowy jest pierwszym etapem tzw.

programu przesiewowego. Dalsze fazy tego

programu obejmują:

–

postępowanie poprzesiewowe,

czyli diagnozowanie wszystkich osób z

dodatnim wynikiem testu przesiewowego,

–

leczenie i inne działania terapeutyczne

w stosunku do osób z potwierdzonym

ostatecznym rozpoznaniem

Noworodek

Pierwsze badanie lekarskie PPBL przeprowadza

się

w pierwszych dniach życia dziecka:



analiza dokumentacji medycznej ciąży

i porodu



badanie przedmiotowe z uwzględnieniem:

oceny stanu ogólnego bezpośrednio po

urodzeniu (skala Apgar), dojrzałości

biologicznej i neurologicznej, wydolności

krążeniowo – oddechowej, obecność tętna

na tętnicach udowych, u chłopców

obecność jąder w mosznie

Noworode
k



pomiar masy, długości ciała, obwodu głowy, klatki

piersiowej – wykrycie zaburzeń rozwoju

wewnątrzmacicznego,



wykonanie testów bibułkowych w celu

wykluczenia fenyloketonurii, mulowiscydozy i

wrodzonej niedoczynności tarczycy – wykluczenie

obecności wad wrodzonych i chorób

uwarunkowanych genetycznie

Noworode
k



badanie w kierunku wrodzonej dysplazji stawów

biodrowych,



badanie w kierunku zaburzeń słuchu,



podstawowe badania laboratoryjne,



w uzasadnionych przypadkach usg

przezciemieniowe,



pouczenie matki o korzyściach płynących

z karmienia naturalnego oraz instruktaż

karmienia piersią

Noworode
k

Wizyta patronażowa w domu noworodka:



zalecany termin – tydzień po wypisaniu z
oddziału noworodkowego,



ocena sytuacji rodzinnej, warunków społecznych,
sposobu pielęgnacji i karmienia,



ocena rozwoju dziecka

Pierwszy rok życia – I
kwartał



w szczególnych sytuacjach:

– dodatkowo badanie okulistyczne dna oka

– w przypadku dzieci z wcześniactwem

lub hipotrofią wewnątrzmaciczną,

– ponadto morfologia krwi – u dzieci z patologią

okołoporodową celem wykrycia wczesnej

niedokrwistości

Pierwszy rok życia – II
kwartał

Terminy badań w 3, 4, 5, 6 miesiącu życia pokrywają

się z terminami szczepień:



w wywiadzie uwzględnienie tempa rozwoju, przebytych

chorób, sposobu karmienia, profilaktyki krzywicy

i niedokrwistości,



w badaniu fizykalnym ocena rozwoju psychoruchowego,

wielkości ciemienia przedniego, obecności jąder

w mosznie,



inne specjalistyczne badania m. in. konsultacja

neurologiczna u dzieci z opóźnieniem

psychomotorycznym,



badania przesiewowe obejmują wykrywanie zaburzeń

rozwoju fizycznego, wrodzonej dysplazji stawów

biodrowych, zaburzeń rozwoju psychoruchowego,

zaburzeń słuchu, zaburzeń wzroku

Pierwszy rok życia – II
półrocze

W II półroczu życia badania wykonuje się co 3 miesiące

(9 i 12 miesiąc życia):



w wywiadzie uwzględnienie oceny tempa rozwoju,

przebytych chorób, wykonywania szczepień

ochronnych, profilaktyki krzywicy, próchnicy zębów,

chorób układu oddechowego, sposobu żywienia,



w badaniu przedmiotowym ocena rozwoju

fizycznego, wieku zębowego, rozwoju

psychoruchowego, u chłopców obecności jąder

w mosznie, ocena blizny po szczepieniu BCG,



badanie stanu neurologicznego u dzieci

z opóźnieniem psychomotorycznym

Pierwszy rok życia – II
półrocze



badanie okulistyczne w 12 mż u dzieci

przedwcześnie urodzonych i z

wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu

płodu oraz dzieci z ciąż wysokiego ryzyka, ciężko

chorych w okresie noworodkowym,



badania przesiewowe obejmują wykrywanie

zaburzeń rozwoju fizycznego, psychoruchowego,

wrodzonej dysplazji stawów biodrowych, zaburzeń

słuchu, zeza

Okres
poniemowlęc
y
i
przedszkolny

W okresie poniemowlęcym

i przedszkolnym

od 2 do 6 roku życia

badania PPBL

przeprowadzane są co 2

lata

Okres
poniemowlęcy
i przedszkolny

PPBL w 2 i 4 roku życia:



ocena rozwoju fizycznego (masa i wysokość ciała),



ocena rozwoju psychoruchowego,



orientacyjna ocena słuchu i ostrości wzroku,



wykluczenie zeza (wywiad, ustawienie gałek

ocznych, proste testy okulistyczne),



należy zwrócić szczególną uwagę na układ ruchu

(kształtowanie chodu), krążenia (ujawnienie się

wad serca), uzębienie (obecność próchnicy),

u chłopców obecność jąder w mosznie

Okres
poniemowlęcy
i przedszkolny

PPBL w 6 roku życia:



badanie poprzedzające rozpoczęcie

nauki w szkole,



wykrycie ewentualnych zaburzeń rozwoju,

niedosłuchu, zeza, zaburzeń ostrości

wzroku, wad postawy,



wydanie orzeczenia o gotowości szkolnej

i kwalifikacja do zajęć wychowania fizycznego,



początek regularnej kontroli stomatologicznej

(ocena stanu uzębienia i zgryzu)

Profilaktyczna opieka

zdrowotna nad
uczniami

Profilaktyczną opiekę zdrowotną sprawują:



lekarz podstawowej opieki zdrowotnej sprawujący

opiekę nad uczniem,



lekarz

stomatolog,



pielęgniarka, która ukończyła szkolenie

specjalizacyjne w dziedzinie pielęgniarstwa

środowiska nauczania i wychowania lub

ukończyła kurs kwalifikacyjny

w dziedzinie pielęgniarstwa środowiska nauczania

i wychowania, zwana dalej „pielęgniarką”,

albo higienistka szkolna

Profilaktyczna opieka

zdrowotna nad
uczniami

Profilaktyczna opieka zdrowotna sprawowana przez
lekarza podstawowej opieki zdrowotnej obejmuje
w szczególności:



prowadzenie edukacji zdrowotnej uczniów i ich

rodziców, opiekunów prawnych lub faktycznych,



wykonywanie profilaktycznych badań lekarskich

(wcześniej nazywanych bilansami zdrowia)

w ustalonych grupach wiekowych oraz prowadzenie

dokumentacji medycznej uczniów według

określonych wzorów,



formułowanie na piśmie zaleceń dla pielęgniarek

lub higienistek szkolnych co do dalszego

postępowania z uczniami,



czynne poradnictwo dla uczniów i ich rodziców,

opiekunów prawnych lub faktycznych

Okres szkolny
– szkoła
podstawowa

PPBL w 7 roku życia (klasa I):



badanie lekarskie należy przeprowadzić u dzieci,

które nie zostały poddane badaniu w wieku 6 lat

(przed rozpoczęciem nauki w szkole), lub w

przypadku braku dokumentacji zdrowotnej

przewidzianej dla dziecka 6-letniego,



badanie przesiewowe obejmuje wykrywanie

zaburzeń rozwoju fizycznego, układu ruchu, zeza,

ostrości wzroku, słuchu, ciśnienia tętniczego krwi

Okres szkolny
– szkoła
podstawowa

PPBL w wieku 10 lat (klasa III):



badanie przesiewowe obejmuje wykrywanie

zaburzeń rozwoju fizycznego, układu ruchu,

ostrości wzroku, widzenia barw, ciśnienia

tętniczego krwi,



badanie przedmiotowe z uwzględnieniem rozwoju

fizycznego i psychospołecznego, ocena układu

moczopłciowego, dojrzewania płciowego wg skali

Tannera, tarczycy, jamy ustnej

Okres szkolny
– szkoła
podstawowa

PPBL w wieku 12 lat (klasa V):



wykrywanie zaburzeń rozwoju fizycznego, układu

ruchu, ostrości wzroku,



postępowanie

poprzesiewowe

u uczniów

z dodatnim wynikiem

testu

Okres szkolny –
gimnazjum

PPBL w wieku 13 lat (klasa I gimnazjum):



wykrywanie zaburzeń rozwoju fizycznego, układu

ruchu, ostrości wzroku, słuchu, ciśnienia tętniczego

krwi,



badanie przedmiotowe

podobnie jak w 10 roku

życia +

ocena powłok

skórnych

Okres szkolny
– szkoła
ponadgimnazjalna

PPBL w wieku 16 lat (klasa I szkoły

ponadgimnazjalnej):



wykrywanie zaburzeń rozwoju fizycznego, układu

ruchu, ostrości wzroku, ciśnienia tętniczego krwi,



badanie przedmiotowe z uwzględnieniem

czynników podobnie jak w 13 roku życia,



poradnictwo w związku z wyborem dalszego

kształcenia lub pracy zawodowej

Okres szkolny
– szkoła
ponadgimnazjalna

PPBL do ukończenia 19 roku życia (ostatnia klasa

szkoły ponadgimnazjalnej):



wykrywanie zaburzeń rozwoju fizycznego, ostrości

wzroku, nadciśnienia tętniczego krwi,



podsumowanie badania, sugestie i rady dotyczące

dalszego kształcenia i wyboru zawodu, przyszłego

rodzicielstwa, prozdrowotnego stylu życia, w tym

aktywności fizycznej

Wnioski z badania
PPBL

Wyniki PPBL powinny być odnotowane w książeczce

zdrowia dziecka i dokumentacji w poradni.

Wnioski powinny uwzględniać:



ocenę rozwoju fizycznego, psychicznego

i motorycznego (u noworodków też ocenę w skali Apgar

i ocenę stanu neurologicznego),



informację o stwierdzanych u dziecka chorobach

i zaburzeniach,



zalecenia i formy dalszej opieki i pomocy ze strony

rodziców, szkoły i służby zdrowia,



orzecznictwo dla potrzeb szkoły tzn.:

–

ocena gotowości szkolnej – u dzieci 6 – letnich,

–

kwalifikacja do uczestniczenia w zajęciach wychowania fizycznego

w przedszkolu i szkole,

–

orzeczenie o zdolności do nauki wykonywania danego zawodu,

odbywania praktyk zawodowych, studiowania na wybranym

kierunku

Przy wypełnianiu formularza wniosku z badania

stosuje

się następujące symbole:

–

– stan prawidłowy

– dziecko wymaga obserwacji lekarza

podstawowej placówki zdrowia

– wynik nieprawidłowy, wymagana jest

konsultacja specjalisty oraz dodatkowe

badania

Przy symbolach „

” i „

” należy podać rodzaj

odchylenia.

Wnioski z badania
PPBL

Orzecznictwo
o gotowości
szkolnej

Pojęcie to oznacza gotowość:



biologiczną – stan zdrowia, rozwój fizyczny,

sprawność motoryczna, odporność na zmęczenie,



immunologiczną – odporność uzyskania m.in. w

drodze immunizacji czynnej,



psychospołeczną – funkcjonowanie w grupie

rówieśniczej,



intelektualną – poziom rozwoju umysłowego

Dojrzałość szkolną określamy jako:



pełną,



niepełną – w przypadku zaburzeń mogących

utrudniać adaptację do warunków szkolnych i

osiąganie dobrych wyników w nauce np.:

– zez i/lub niedowidzenie,
– nerwice,
– nadpobudliwość,
– opóźnienie psychomotoryczne,
– zaburzenia zachowania,
– częste infekcje

Orzecznictwo
o gotowości
szkolnej

Grupy
dyspanseryjne

Dzieci z ryzyka okołoporodowego – ze strony matki:

zagrażające poronienie, poród przedwczesny,

patologia przebiegu ciąży, patologia łożyska, gestoza,

zaburzenia hormonalne; ze strony dziecka: punktacja

< 6 pkt Apgar, mała masa urodzeniowa, drgawki,

zaburzenia oddychania, hemoliza, ciężkie zakażenia,

II.

Wady wrodzone i embrionalne – dzieci z wrodzonymi

wadami OUN, twarzoczaszki, układu oddechowego,

krążenia, pokarmowego, moczowego, narządów

płciowych, układu ruchu i powłok,

III.

Przewlekłe stany zaburzenia odżywiania i stany

niedoborowe - dzieci z przewlekłymi zaburzeniami

odżywiania i stanami niedoborowymi, z niedoborem i

nadmiarem masy ciała, z niedokrwistościami

niedoborowymi,

Grupy
dyspanseryjne

IV.

Zaburzenia w układzie psychicznym i somatycznym – dzieci

z zaburzeniami rozwoju somatycznego i psychicznego oraz

trwałymi uszkodzeniami OUN, upośledzenie umysłowe,

Wady i choroby narządu wzroku – nadwzroczność,

różnowzroczność, niezborność, niedowidzenie, zez,

zaburzenia widzenia barw,

VI.

Zaburzenia i choroby nosowo – gardłowe i uszu –

nawracające anginy, zapalenia zatok, uszu, zaburzenia

słuchu, wady wymowy,

VII.

Wady i choroby układu oddechowego – przewlekłe

zapalenia oskrzeli i płuc, mukowiscydoza, astma,

rozstrzenie oskrzeli, gruźlica, przewlekłe choroby miąższu

płuc,

Grupy
dyspanseryjne

VIII.

Wady i choroby układu kostnego i tkanki łącznej –

choroba reumatyczna, kolagenozy,

IX.

Wady i choroby układu moczowego – nawracające
infekcje,

Trwałe uszkodzenia narządu ruchu – dzieci z trwałym
uszkodzeniem narządu ruchu i statyki ciała,

XI.

Inne choroby wymagające czynnej opieki zdrowotnej –
choroby nowotworowe, choroby uwarunkowane
genetycznie, choroby wątroby, trzustki, zaburzenia
hormonalne,

XII.

Cukrzyca

00781

Document Outline