Średnia
dorosłość

Lata 35/40 – 55/60



rozwinięcie okresu wczesnej
dorosłości



zapowiedź procesów, które
nastąpią w późniejszym życiu

Średnia dorosłość to:

Cechy charakterystyczne:



rozwój ma charakter plastyczny i
potencjalny



czynniki:

- genetyczne, warunkujące

zmiany

biologiczne
- oddziaływania społeczne
- własna aktywność



indywidualizacja ścieżek rozwoju



szczególne oczekiwania dotyczą:

- wspierania w rozwoju młodszych

pokoleń

- podjęcia opieki nad starzejącymi się
rodzicami
- osiągania najbardziej znaczących
sukcesów w karierze zawodowej
- wzięcia największej odpowiedzialności
za losy społeczne



pełnia życia

Rozwój fizyczny
i fizjologiczny

Powolne i niezauważalne zmiany

Zmiany zewnętrzne



Nieznaczne zmniejszenie wzrostu



Utrata sprężystości skóry



Przerzedzanie i siwienie włosów

Zmysły



Pogorszenie wzroku



Nieznaczne pogorszenie słuchu



Zmniejszenie wrażliwości smakowej



Węch bez zmian

Psychomotoryka



Spadek siły mięśni i koordynacji
ruchowej



Pozytywny wpływ ćwiczeń fizycznych



Możliwość kompensacji deficytów
poprzez doświadczenie i efektowne
strategie działania

Ogólny stan zdrowia



Ogólnie  dobry, pogarsza się z wiekiem



Spadek ilości krwi pompowanej przez serce



Obniżona sprawność nerek



Mniejsze wydzielanie hormonów i enzymów
trawiennych



Słabsza przepona



Spadek aktywności seksualnej

Najczęstsze choroby



Choroby układu krążenia, zwłaszcza
nadciśnienie (ryzyko zawału serca),
oddechowego, trawiennego



Choroby psychiczne



Artretyzm i reumatyzm



Zaburzenia wzroku, słuchu itp.



Otyłość



Nowotwory

Zdrowie a płeć



Kobiety:
- bardziej świadome
własnego ciała
- szybciej dostrzegają
symptomy choroby
- częściej korzystają z
usług służby zdrowia



Mężczyźni:
- częste choroby
układu krążenia
- nie rozmyślają nad
swoim zdrowiem
- mniejsza aprobata
społ. dla wyrażania
przez mężczyzn lęku
o własne zdrowie

Przekwitanie



Klimakterium – objawy u kobiet:
 niespodziewane fale gorąca
 dysfunkcje układu moczowego
 zmniejszone wydzielanie śluzu w pochwie
 mniejsza produkcja estrogenu, ryzyko osteoporozy



Menopauza przyczyną depresji?



U mężczyzn obniżenie funkcji seksualnych

(andropauza)



Przekwitanie nie oznacza obniżenia potrzeb

seksualnych

ROZWÓJ
POZNAWCZY

Badania poprzeczne i podłużne
nad rozwojem inteligencji



Wyniki badań poprzecznych:



Najwyższy poziom wykonania zadań dotyczących
inteligencji płynnej jest osiągany w adolescencji,
a potem spada



Początek obniżania się poziomu wykonania testów
mierzących inteligencję skrystalizowaną pojawia
się w późnym wieku średnim



Z wiekiem wzrasta indywidualne zróżnicowanie
wyników

Badania poprzeczne i podłużne
nad rozwojem inteligencji c.d.



Wyniki badań podłużnych:



W wieku średnim obserwuje się nieznaczne
tendencje regresywne w przypadku testów
inteligencji płynnej



Wyniki testów inteligencji skrystalizowanej
nie wykazują takich tendencji

Badania sekwencyjne
Scheiego



Starzenie się dotyczy inteligencji płynnej pod koniec wieku

średniego (55-60 r.ż.), ale przyjmuje istotne rozmiary w

późnej starości (80 r.ż.)



Podstawową przyczyną różnic w poziomie inteligencji są

różnice generacyjne

względne starzenie się inteligencji – przeciętny poziom inteligencji dla

określonej generacji zostaje na przestrzeni życia właściwie niezmienny, przy

coraz wyższym przeciętnym poziomie inteligencji w każdej następnej generacji



Wraz z wiekiem wzrasta indywidualne zróżnicowanie

wyników, które zależą od: stanu zdrowia, cech osobowości,

preferowanego typu aktywności

Badania eksperymentalne nad
rozwojem myślenia



Stopniowo obniża się szybkość, wydajność i zakres
przetwarzania informacji



Uwaga:



Najwyraźniejsze ubytki pojawiają się w warunkach
utrudnienia przetwarzania informacji



Czynnik doświadczenia i praktyki niweluje w pewnym
stopniu różnice związane z wiekiem



Zautomatyzowanie i nieświadome procesy
przetwarzania informacji nie podlegają procesowi
starzenia w takim stopniu jak procesy kontrolne

Badania eksperymentalne nad
rozwojem myślenia



Pamięć:



Spadek poziomu wydolności w zakresie podstawowych

procesów pamięciowych



Gorsze zapamiętywanie i mniejsza skuteczność w analizie

treści pamięci bezpośredniej



Wolniejszy przebieg procesów umożliwiających dostęp do

pamięci długotrwałej



Brak wyraźnych różnic w odniesieniu do treści pamięci

autobiograficznej czy osobistej



Możliwość kompensowania pojawiających się wraz z

wiekiem deficytów formalnych pamięci przez struktury

metapamięciowe

Natura rozwoju poznawczego w
dorosłości

1.

Przeciętny poziom ukrytych możliwości

rozwojowych cechuje stabilizacja aż do

późnych lat życia

2.

Pewne wymiary inteligencji wykazują istotne

obniżanie się poziomu wydolności w wieku

dojrzałym

3.

W wielu przypadkach rozwój zdolności

intelektualnych trwa aż do późnego wieku

dojrzałego

4.

Wraz z wiekiem zmienia się struktura i treść

celów oraz zadań życiowych

Natura rozwoju poznawczego w
dorosłości c.d.

5.

Istotą rozwoju inteligencji jest jej

indywidualizacja

6.

Proces obniżania się możliwości intelektualnych

ma podłoże generacyjne i środowiskowo-

społeczne

7.

Problemem jest zaakceptowanie procesu

starzenia się funkcji biologicznych

8.

Podejmowane przez dorosłych wysiłki

zmierzające do kompensowania regresywnych

zmian biologicznych mogą zapewnić stan

selektywnej optymalizacji funkcjonowania

inteligencji

Model selektywnej
optymalizacji oraz kompensacji



Współwystępowanie tendencji

progresywnych, regresywnych i

stabilizacyjnych



Możliwość pomyślnego starzenia się

(kontynuacja tendencji progresywnych,

warunkiem umiejętność wyboru i

konsekwencja w realizacji celów,

umożliwiona przez pragmatyczne

struktury inteligencji)

Model dwóch procesów
odpowiedzialnych za rozwój
inteligencji

1.

Rozwój w zakresie podstawowych i

niezależnych od treści zdolności i

operacji intelektualnych

2.

Rozwój tych zdolności i struktur

intelektualnych, które mają charakter

pragmatycznych, specyficznych

treściowo zdolności, systemów wiedzy i

umiejętności ich zastosowania w

określonych warunkach

Inteligencja a mądrość
(Baltes)



Założenie: rozwój inteligencji w dorosłości

nie dotyczy formalnych struktur

inteligencji, ale pragmatycznych

aspektów życia



Przedmiot badań: dziedziny aktywności

intelektualnej noszące znamiona

znawstwa



Mądrość najlepiej wyraża naturę

inteligencji człowieka dorosłego

Mądrość



Wiedza dotycząca kwestii składających się
na pragmatykę życia



Wiedza:



Faktualno-proceduralna



Ewaluatywna



Zdolność do formułowania trafnych sądów
w niejednoznacznych kwestiach życiowych

Cechy mądrości



Znawstwo w istotnych dla każdego człowieka

kwestiach życiowych



Wiedza o wartości i znaczeniu dla dalszego

rozwoju owych kwestii życiowych



Zwracanie uwagi na istotną rolę i znaczenie

kontekstu w fazie definiowania problemu i jego

rozwiązywania



Deklarowana niepewność w fazie definiowania i

rozwiązywania problemu



Dobry sąd określający, jak należy postąpić w

sytuacji mającej znaczenie dla dalszego rozwoju

człowieka

Nauczanie dorosłych



Przeciwdziałanie efektom różnic

generacyjnych



Dostosowanie metod nauczania i uczenia

się do specyficznych w tym wieku trudności



Powinno mieć charakter

zindywidualizowany i koncentrować się na

reorganizowaniu i doskonaleniu nabytych

wcześniej sprawności i systemów wiedzy

Cechy uczenia się dorosłych



Sztywność, mniejsza podatność na zmiany



Określone nawyki, preferencje, oczekiwania, cele



Struktury poznawcze wypełnione zdobytą już

wiedzą i doświadczeniem, odwoływanie się do nich



Postawa bycia efektywnym, zwracanie uwagi na

użyteczność przyswajanego materiału,

nastawienie na rezultat



Oddzielenie nauki od zabawy



Edukacja polegająca na modyfikowaniu posiadanej

wiedzy, wzbogacaniu jej o nowe elementy



duża zdolność do koncentracji, wysoka odporność

na zmęczenie i sytuacje trudne



Podjęcie nauki – świadomy wybór, uczenie się

podlega wewnętrznej kontroli



Silna potrzeba oceny formatywnej

Rodzina

Związki partnerskie



Satysfakcja z pożycia małżeńskiego wzrasta, osiągając
najwyższy poziom (dzieci ,,wyfruwają z domu” i zanika
przeładowanie rolami).



Rośnie liczba problemów małżeńskich.



Mniej fizycznych oznak czułości oraz szczerych wyznań.



Mniej uczuć okazują sobie pary mające w domu małe dzieci i
więcej problemów.



Niektórzy opisują małżeństwa w wieku średnim jako
pozbawione życia; wg Sternberga prezentowały miłość próżną.



Partnerzy w tym wieku zwracają się do siebie w obliczu stresu i
pogrążają się w żałobie gdy wdowieją.

Zadania związane z rolami
małżeńskimi



Ustalenie swego miejsca i terytorium w relacjach

z partnerem.



Dbanie o własne poczucie bezpieczeństwa i

poczucie autonomii w relacjach z partnerem.



Ustalenie nowej jakości relacji.



Poradzenie sobie z problemem pustego gniazda.



Odnalezienie nowych form aktywności dla siebie.



Pomoc partnerowi w odnalezieniu nowych form

aktywności dla niego.



Odkrycie wspólnych dla siebie i partnera form

aktywności.

Interakcje rodzice -
dorastający



Ważną rolę odgrywa prawidłowa
komunikacja.



Międzypokoleniowa przepaść

rodzice - dorastające dzieci > odnosi

się do różnic w zakresie wartości, postaw i
zachowań pomiędzy dwiema grupami
generacyjnymi.

Zadania rodziców znajdujących się w
średniej dorosłości



Zaakceptowanie dorastania własnych dzieci, podejmowanych

przez nie decyzji, coraz większego stopnia niezależności od

rodziców.



Ustalenie nowej jakości relacji rodzic – dziecko, zmiana na

układy bardziej partnerskie.



Wspieranie dzieci debiutujących w nowych rolach dorosłych,

pomaganie im w stawaniu się odpowiedzialnymi i szczęśliwymi

dorosłymi.



Akceptacja związków partnerskich swoich dzieci.



Uczenie się i akceptowanie faktu korzystania z różnych form

pomocy udzielanej przez dzieci.



Próba oparcia pomocy udzielanej dzieciom na autentycznym

autorytecie, a nie na narzucaniu własnej woli.

Przystosowanie do
okresu
postrodzicielskiego

Puste gniazdo



Etap w życiu rodziny, gdy dzieci dorastają i opuszczają dom.



Dla wielu rodziców to stadium staje się okresem niepokoju,
refleksji a nawet niezadowolenia.



Matki, które żyły tylko problemami potomstwa mają
trudności z przyzwyczajeniem się do nowej sytuacji (nie
wiedzą co chciałyby dalej robić).



Rodzice mogą też odczuwać pozytywne uczucia
towarzyszące postrodzicielskiej fazie życia. Są szczęśliwi,
dzielą się obowiązkami i efektywnie komunikują ze sobą.
Mogą czuć się wolni od kłopotów finansowych i planować
dalekie podróże.



Rodzice mogą stopniowo przystosowywać się do tego okresu
np. gdzy dzieci jadą na studia.



Małżonkowie mogą stwierdzić, że całe lata dryfowali obok
siebie.



Jeśli para nie jest usatysfakcjonowana małżeństwem może
dość do rowodu.



Kobieta ma średnio 50 lat a mężczyzna 55 gdy dzieci
opuszczają dom.



Większość kobiet popada w stan depresji i podenerwowania z
powodu utraty głównej roli matki. Ale częściej opisują to
zdarzenie jako pozytywne.



1/3 opisuje odejście dziecka jako punkt zwrotny.



25 % uznało, że wiązało się z tym ,,dojrzewanie”, wzrost
satysfakcji z małżeństwa lub wewnętrzna
stabilizacja.

Pełne gniazdo
(,,zagracone”)



Obecnie około 20 milionów dorosłych w wieku od 18 do 34 lat mieszka z
rodzicami. (58% mężczyzn i 47% kobiet).



Może to być dla rodziców bardziej stresujące niż opuszczenie gniazda.



Wg Leonarda Pearlin’a nieprogramowa zmiana ról gdy dziecko po
wyprowadzce wraca do domu.



Ważne jest renegocjowanie ról rodzinnych.



Główną przyczyną są trudności finansowe.



Niektórzy pozostają w domu by nie narażać się na samotność.



Dorosłe dzieci często traktują dom jako miejsce do którego można
wrócić po pracy.



Może dostarczać satysfakcji rodzinie lub powodować napięcia i
problemy.



Dorosłe dzieci mogą narazić na konflikt związek małżeński rodziców.

Korzyści

płynące z

usamodzielnienia
się dzieci

Dla matki i ojca



Zmniejszenie obowiązków domowych.



Więcej wolnego czasu, który można przeznaczyć na dbanie o własny
rozwój, większą troskę o zdrowie, rozwijanie zainteresowań.



Więcej czasu na pracę i aktywność społeczną, podjęcie działań na
które wcześniej nie było czasu.



Wzrost poczucia samoakceptacji, jeśli dzieci dobrze sobie radzą w
dorosłym życiu.



Poczucie wypełnienia jednego z bardzo ważnych celów życiowych –
wprowadzenia w dorosłe życie kolejnego pokolenia.



Dzieci źródłem wsparcia.



Szansa na nowy początek – rozpoczęcie nowego etapu życia
małżeńskiego, rodzinnego w fazie porodzicielskiej, zawodowego,
towarzyskiego, wewnętrznego.

Dla ich związku



Możliwość poświecenia większej ilości czasu, uwagi,
zaangażowania partnerowi życiowemu.



Szansa na odnowienie więzi, możliwość bycia tylko we
dwoje.



Spadek liczby problemów we wzajemnej relacji, związanych
z wychowywaniem dzieci, skutkuje wzrostem zadowolenia z
wzajemnego pożycia.

Dla relacji z innymi ludźmi

o

Więcej czasu na relacje ze znajomymi, przyjaciółmi, rozwój
życia towarzyskiego.

o

Możliwość odnowienia, umocnienia zaniedbanych relacji z
innymi ludźmi.

o

Zmiana profilu znajomości, które w mniejszym stopniu
koncentrują się na sprawach związanych z wychowaniem i
edukacją dzieci.

o

Możliwość rozwinięcia szerszego wymiaru generatywności,
podjęcie działalności charytatywnej, społecznej, zadbania o
potrzebujacych.

Rola dziadków

Około 50 - 55 roku życia

3 style ,,dziadkowania” (A. Cherlin, F.
Furstenberg)

1)

Związek zdystansowany:

- około 29% dziadków
- rzadko widują wnuki i mają mały wpływ na ich życie

głównie z powodu dalekiej odległości miejsca zamieszkania

- są obecni w pamięci dziecka dzięki wspomnieniom i

opowieściom rodziców

2)

Związek towarzyski:

- 55%
- ciepłe, przyjemne związki z wnukami
- potrafią kochać i odesłać wnuki do domu
- zaspokajana jest potrzeba ciekawości, zabawy, eksploracji,

co wzmacnia własną aktywność dziecka w różnych obszarach

3)

Związek zaangażowany:

- 16%
- 3- pokoleniowa rodzina
- gdy matką jest niezamężna córka
- zaspokajane są podstawowe potrzeby dziecka > bliskości,

afiliacji, kształtuje się w nim poczucie zaufania do siebie, świata i

innych ludzi

Opieka nad starzejącymi się
rodzicami



Wg badań Spitze i Logan 11% dorosłych (40 – 65r.ż.) spędza tygodniowo

przynajmniej 3 godziny pomagając starszym rodzicom.



Zaakceptowanie pogarszającego się stanu zdrowia rodziców.



Opiekowanie się rodzicami i pielęgnacja ich.



Radzenie sobie ze stratą rodziców.



Opiekujący się niedołężnymi rodzicami częściej cierpią na depresję

i obniża się ich zadowolenie z pożycia małżeńskiego, częściej też sami są

chorzy lub mają mniej wydolny układ odpornościowy > obciążenie roli

opiekuna.



Najczęściej to kobiety zajmują się starszymi rodzicami. Wg badań są to

najczęściej kobiety zamężne, zdrowe i posiadające własne 5 – 18-letnie

dziecko.



Opieka wiąże się z ograniczeniem osobistej wolności i brakiem czasu na

aktywność społeczną.



Łączy się też z obciążeniem finansowym.



Często po raz pierwszy spostrzega się własnych rodziców w sposób bardziej

realistyczny, z większą tolerancją dla ich wad i słabości; jako osoby oczekujące

wsparcia i pomocy.

Rodzaje wsparcia udzielanego
starzejącym się rodzicom



Wsparcie emocjonalne

- pocieszenie w chwilach przygnębienia
- wysłuchanie kłopotów i bolączek



Wsparcie w postaci świadczenia konkretnych usług

- pomoc w prowadzeniu domu
- zakupy
- pomoc w transporcie (przemieszczaniu się)
- przygotowanie jedzenia



Pośredniczenie między starzejącym się rodzicem a instytucjami

- pomoc w załatwieniu spraw np. w ZUS-ie



Wsparcie finansowe



Całościowe otoczenie opieką – zabranie do własnego domu

- zaoferowanie wspólnego mieszkania
- dostosowanie własnego mieszkania i stylu życia rodziny do seniora

Łagodzenie obciążeń związanych z
opieką nad starszymi osobami



Poszukaj ludzi, którzy mogą przynieść ci ulgę.



Bądź realistyczny w ocenie tego co możesz zrobić
każdego dnia.



Poszukaj lokalnej grupy wsparcia.



Dbaj o swoje zdrowie.



Przygotuj się do dnia, w którym dłużej nie
będziesz mógł być opiekunem.



Dbaj o wyposażenie domu.

Długotrwałe konsekwencje śmierci
rodziców dla osoby w średniej
dorosłości



Przygotowanie do własnej śmierci.



Zmiana statusu na bycie najstarszą osobą w
rodzinie.



Utrata własnego źródła emocjonalnego wsparcia.



Świadomość, że nie można już wrócić do
rodzicielskiego domu.

PRACA
ZAWODOWA

Okres średniej dorosłości wg
koncepcji rozwoju zawodowego



Faza stabilizacji (25-44 r. ż.)



Faza podtrzymania (45-64 r. ż.)

Podstawowe zadania w pracy



Osiągnięcie i utrzymywanie odpowiedniego

ekonomicznego standardu życia



Poszerzanie swoich kwalifikacji w celu osiągnięcia

mistrzostwa



Radzenie sobie ze zwiększającą się

odpowiedzialnością zawodową w związku z

zajmowaniem najwyższych stanowisk



Przygotowanie swoich następców i wspieranie ich

w stopniowym osiąganiu coraz większej

samodzielności i niezależności od siebie – szefa,

mentora



Przygotowanie do odejścia na emeryturę

Na obraz zatrudnienia w wieku
średnim wpływają dwa
paradoksy:

1.

Satysfakcja zawodowa osiąga najwyższy
poziom, mimo że nie obserwuje się zbyt
wielu awansów

2.

Jakość wykonywanej pracy pozostaje
wysoka, mimo stopniowego spowalniania
procesów fizycznych i umysłowych

Satysfakcja zawodowa



Osoba osiągnęła sukces i pozycję w

okresie wcześniejszym



Osoba pogodziła się z myślą, że

raczej już awansu nie dostąpi, więc:

a)

dochodzi do wniosku, że osiągnęła

wystarczającą pozycję

b)

zmienia swoje oczekiwania i wartości

związane z pracą

Jakość wykonywania pracy



Pozostaje wysoka przez cały okres dorosłego

życia



Dorośli w obliczu zauważalnej erozji zdolności

fizycznych i poznawczych angażują się w

proces selektywnej optymizacji i kompensacji

złożony z 3 podprocesów (Baltes, Baltes):

1.

selekcji

2.

optymizacji

3.

kompensacji

Stres w pracy



Zadowolenie z wykonywanej pracy

koreluje z długością życia i jest podstawą

zadowolenia z życia



Jedną z najbardziej stresujących sytuacji

jest pozbawienie pracy



Długotrwały stres prowadzi stopniowo do

wypalenia zawodowego (obciążenie pracą

→ przeciążenie pracą → wypalenie)

Syndrom wypalenia
zawodowego



Wyczerpanie emocjonalne i poczucie utraty
możliwości wykonywania zawodu w sposób
efektywny i zaangażowany



Objawy: zmęczenie, bezsenność, bóle głowy,
brzucha, nadużywanie alkoholu, a także
utrata troski o drugiego człowieka, obniżone
morale, zmniejszona motywacja i chęć
działania, przesadne dystansowanie się
wobec problemów

Syndrom wypalenia
zawodowego c.d.



Szczególnie częsty u osób mocno
zaangażowanych w wykonywaną
pracę, zwłaszcza wśród zawodów
zorientowanych na niesienie pomocy
innym



Przyczyną może być brak umiejętności
radzenia sobie ze stresem (Sęk)

Fazy wypalenia
zawodowego:

1.

Faza wyczerpania emocjonalnego

2.

Faza depersonalizacji

3.

Faza braku poczucia własnych
osiągnięć

Pozbawienie pracy



Źródło stresu, zaburzeń zachowania,
problemów zdrowotnych i dysfunkcji
w rodzinie bezrobotnego



Zaniżenie samooceny, poczucia
własnej wartości



Sytuacja szczególnie trudna dla
mężczyzn

Sposoby radzenia sobie z
sytuacją bycia bezrobotnym



Dodatkowe źródła utrzymania



Wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół



Indywidualna interpretacja sytuacji



Poziom rozwoju psychospołecznego

jednostki

Stadia psychologiczne
przedłużającego się bezrobocia
(Powell, Driscol)

1.

Odprężenie i ulga

2.

Wysiłek w celu znalezienia nowej
pracy

3.

Rezygnacja i zwątpienie

4.

Napięcie i cynizm

Zmiana pracy



Nie ma charakteru normatywnego i nie
zakłada jednego wspólnego mechanizmu
leżącego u jej podłoża



Motywy:



blue collar workers - zmiana pracy wskutek
pozbawienia jej przez pracodawcę lub ze
względów zdrowotnych



white collar workers – zmiana pracy ma
charakter pozytywny

Osiąganie mistrzostwa



Człowiek staje się ekspertem w jednej dziedzinie



Mistrzów określonej profesji wyróżnia szczególny

poziom kompetencji w zakresie specyficznych

umiejętności i sprawności umysłowych związanych z

wykonywanym zawodem



Eksperci mają bardziej rozległą i wewnętrznie

zróżnicowaną wiedzę niż nowicjusze



Znawstwo umożliwia kompensację spadku

elementarnych procesów przetwarzania informacji



Wiek wyraźnie koreluje z rozwojem systemów wiedzy

eksperckiej

Właściwości myślenia i
działania ekspertów



automatyzacja



podzielność uwagi



większa sensytywność na nowe
informacje

Przygotowanie do odejścia na
emeryturę



Stopniowa redukcja wymiaru godzin pracy



Rozmowy z małżonkiem, przyjaciółmi,

współpracownikami i czytanie publikacji na ten temat



Szukanie kontaktu z osobami na emeryturze i

profesjonalnych porad dotyczących emerytury



Dowiadywanie się o wysokość dochodów, jakiej

można oczekiwać i poszukiwanie różnych sposobów

utrzymania swych dochodów na akceptowanym przez

siebie poziomie



Poszukiwanie różnych możliwości pozostania

aktywnym po przejściu na emeryturę

Osobowość i
obraz siebie

Zmiana osobowości w wieku
średnim



zainteresowanie własnym wnętrzem,



od generatywności do integralności ego

- kryzys generatywność a stagnacja,
- kryzys integralność ego a rozpacz

(koniec

wieku średniego).



elastyczność i wytrwałość,



dojrzałość mechanizmów obronnych,



podejmowanie przeciwnych ról płciowych.

Zmiany nastawienia wobec świata
i siebie

1.

Zmiany autopercepcji i główne ich

wymiary,

2.

Kryzys środka życia,

3.

Rozwój perspektywy biograficznej

(A. Niemczyński).

Zmiany autopercepcji i główne ich
wymiary



Jung

1. Sfinalizowanie fazy indywiduacji – zakłada
ujawnienie, integrację oraz
zrównoważenie wszystkich składowych
psychiki człowieka;
2. Wejście kolejną fazę rozwoju osobowości –
fazę transcendencji – umożliwia rezygnację
z dążeń młodości, zdobycie wglądu w istotę
człowieczeństwa, osiągnięcie świadomości życia w
jedności z całym światem i w zgodzie z prawami

natury.



Erikson

kryzys generatywności – stagnacja

– zadanie przekazania własnego
dziedzictwa, wiedzy i koncepcji
świata następnym pokoleniom.

Rozwój perspektywy
biograficznej

3 poziomy:



poziom personalizacji – określenia przez
podmiot własnego miejsca w świecie ludzkich
zadań i dążeń; jednostka dokonuje tego przez
indywidualną syntezę społecznie określonych
i abstrakcyjnych form ludzkich zadań i dążeń;
jest to podstawą kształtowania się
poznawczo- motywacyjnego centrum w
organizacji zachowania człowieka



poziom dopełnienia osobowościowej
konstrukcji – zintegrowania podmiotowej
struktury ludzkich zadań i dążeń
jednostki z przebiegiem procesów
społecznych; proces ten dokonuje się
przez indywidualną syntezę społecznie
określonych sposobów:

 spostrzegania sensu zdarzeń w świecie
 orientowania się na wartości idealne
 działania dla realizacji tych wartości



poziom eksternalizacji i finalnej
integracji osobowości –
potwierdzenia wartości
indywidualnej syntezy ludzkich
zadań i dążeń oraz sposobów ich
realizacji przez produktywne i
twórcze uczestnictwo w procesach
społecznych



istota rozwoju osobowości –
osiąganie przez człowieka coraz
większej autonomii oraz finalnej
afirmacji konkretnego kształtu
własnego życia oraz życia człowieka
w ogóle



osobowość

 indywidualna, osobista,

aspołeczna

 społeczna, kolektywna,

apersonalna

Zadania rozwojowe



typu „ja dla innych”

 pomaganie nastoletnim dzieciom w

stawaniu się szczęśliwymi i

odpowiedzialnymi dorosłymi

 osiągnięcie odpowiedzialności w

pełni dojrzałej społecznie i obywatelskiej

 przystosowanie się do starzenia się

rodziców



typu „ja dla siebie” i „inni dla mnie”

 rozwijanie zainteresowań i hobby

stosownych do wieku dojrzałego

 akceptacja fizjologicznych zmian

wieku średniego oraz
przystosowanie się do nich

 osiągnięcie i utrzymanie

satysfakcjonującej kariery
zawodowej

Człowiek w średniej
dorosłości:



w swoim postępowaniu kieruje się
zasadą realizmu – osiągnięcie
poziomu regulacji autonomicznych w
rozwoju (G. Labouvie- Vief)



etap konformistyczny  etap

indywidualistyczny  etap

autonomiczny

Kryzys wieku
średniego

Kryzys wieku średniego



Pojęcie używane w teoriach psycholog. np.
Junga i Levinsona



Wg Levinsona jest wynikiem:
 uświadomienia sobie własnej

śmiertelności
 uznaniem fizycznych ograniczeń
 zmianami w większości pełnionych ról

społecznych

Kryzys wieku średniego –
prawda czy mit?



Niektórzy badacze kwestionują istnienie kryzysu

wieku średniego. Faktycznie badania wykazują,

że wskaźnik depresji i zaburzeń lękowych jest

niezależny od wieku, a maksymalnie wynosi

zaledwie 4,5% (Bee, Olejnik, 2001).



Kryzys może jednak przebiegać w sposób

łagodny, niedostrzegalny dla otoczenia.



Możemy też rozumieć kryzys wieku średniego

jako zadanie środkowej dorosłości – kolejny

stopień w rozwoju, a wtedy…

Kryzys wieku średniego to:



Głęboka refleksja nad swoim
dotychczasowym życiem



Bilans sukcesów i porażek oraz
wyciąganie z nich wniosków



Weryfikacja młodzieńczych marzeń i
snucie nowych 

Czynniki prowadzące do
powstania kryzysu środka życia



Wzrost refleksyjności



Zmiana perspektywy czasowej



Zmiany fizyczne



Zmiana w relacji z rodzicami



Zmiana w relacji z dziećmi



Kult młodości obecny w kulturze

By rozwiązać kryzys trzeba:



Zaakceptować zmiany swojego ciała



Zweryfikować pozytywnie koncepcję siebie

i otaczającego świata, poznać i zrozumieć

siebie na nowo



Ponownie określić swoje miejsce i zadania

we współczesnym świecie



Pogodzić się z tym, że niektóre marzenia

wczesnej dorosłości nie mogą zostać

zrealizowane i zastąpić je realiami

środkowej dorosłości

Bibliografia



Brzezińska A., Psychologiczne portrety
człowieka, Gdańsk 2005.



Bee H., Społeczna psychologia rozwoju,
Poznań 2004.



Harwas-Napierała B., Trempała J., Psychologia
rozwoju człowieka t.2, Warszawa 2000.



Turner J., Helms D., Rozwój człowieka,
Warszawa 1999.