Średnia
dorosłość
Lata 35/40 – 55/60
Średnia
dorosłość
Lata 35/40 – 55/60
rozwinięcie okresu wczesnej
dorosłości
zapowiedź procesów, które
nastąpią w późniejszym życiu
Średnia dorosłość to:
Cechy charakterystyczne:
rozwój ma charakter plastyczny i
potencjalny
czynniki:
- genetyczne, warunkujące
zmiany
biologiczne
- oddziaływania społeczne
- własna aktywność
indywidualizacja ścieżek rozwoju
szczególne oczekiwania dotyczą:
- wspierania w rozwoju młodszych
pokoleń
- podjęcia opieki nad starzejącymi się
rodzicami
- osiągania najbardziej znaczących
sukcesów w karierze zawodowej
- wzięcia największej odpowiedzialności
za losy społeczne
pełnia życia
Rozwój fizyczny
i fizjologiczny
Powolne i niezauważalne zmiany
Zmiany zewnętrzne
Nieznaczne zmniejszenie wzrostu
Utrata sprężystości skóry
Przerzedzanie i siwienie włosów
Zmysły
Pogorszenie wzroku
Nieznaczne pogorszenie słuchu
Zmniejszenie wrażliwości smakowej
Węch bez zmian
Psychomotoryka
Spadek siły mięśni i koordynacji
ruchowej
Pozytywny wpływ ćwiczeń fizycznych
Możliwość kompensacji deficytów
poprzez doświadczenie i efektowne
strategie działania
Ogólny stan zdrowia
Ogólnie dobry, pogarsza się z wiekiem
Spadek ilości krwi pompowanej przez serce
Obniżona sprawność nerek
Mniejsze wydzielanie hormonów i enzymów
trawiennych
Słabsza przepona
Spadek aktywności seksualnej
Najczęstsze choroby
Choroby układu krążenia, zwłaszcza
nadciśnienie (ryzyko zawału serca),
oddechowego, trawiennego
Choroby psychiczne
Artretyzm i reumatyzm
Zaburzenia wzroku, słuchu itp.
Otyłość
Nowotwory
Zdrowie a płeć
Kobiety:
- bardziej świadome
własnego ciała
- szybciej dostrzegają
symptomy choroby
- częściej korzystają z
usług służby zdrowia
Mężczyźni:
- częste choroby
układu krążenia
- nie rozmyślają nad
swoim zdrowiem
- mniejsza aprobata
społ. dla wyrażania
przez mężczyzn lęku
o własne zdrowie
Przekwitanie
Klimakterium – objawy u kobiet:
niespodziewane fale gorąca
dysfunkcje układu moczowego
zmniejszone wydzielanie śluzu w pochwie
mniejsza produkcja estrogenu, ryzyko osteoporozy
Menopauza przyczyną depresji?
U mężczyzn obniżenie funkcji seksualnych
(andropauza)
Przekwitanie nie oznacza obniżenia potrzeb
seksualnych
ROZWÓJ
POZNAWCZY
Badania poprzeczne i podłużne
nad rozwojem inteligencji
Wyniki badań poprzecznych:
Najwyższy poziom wykonania zadań dotyczących
inteligencji płynnej jest osiągany w adolescencji,
a potem spada
Początek obniżania się poziomu wykonania testów
mierzących inteligencję skrystalizowaną pojawia
się w późnym wieku średnim
Z wiekiem wzrasta indywidualne zróżnicowanie
wyników
Badania poprzeczne i podłużne
nad rozwojem inteligencji c.d.
Wyniki badań podłużnych:
W wieku średnim obserwuje się nieznaczne
tendencje regresywne w przypadku testów
inteligencji płynnej
Wyniki testów inteligencji skrystalizowanej
nie wykazują takich tendencji
Badania sekwencyjne
Scheiego
Starzenie się dotyczy inteligencji płynnej pod koniec wieku
średniego (55-60 r.ż.), ale przyjmuje istotne rozmiary w
późnej starości (80 r.ż.)
Podstawową przyczyną różnic w poziomie inteligencji są
różnice generacyjne
względne starzenie się inteligencji – przeciętny poziom inteligencji dla
określonej generacji zostaje na przestrzeni życia właściwie niezmienny, przy
coraz wyższym przeciętnym poziomie inteligencji w każdej następnej generacji
Wraz z wiekiem wzrasta indywidualne zróżnicowanie
wyników, które zależą od: stanu zdrowia, cech osobowości,
preferowanego typu aktywności
Badania eksperymentalne nad
rozwojem myślenia
Stopniowo obniża się szybkość, wydajność i zakres
przetwarzania informacji
Uwaga:
Najwyraźniejsze ubytki pojawiają się w warunkach
utrudnienia przetwarzania informacji
Czynnik doświadczenia i praktyki niweluje w pewnym
stopniu różnice związane z wiekiem
Zautomatyzowanie i nieświadome procesy
przetwarzania informacji nie podlegają procesowi
starzenia w takim stopniu jak procesy kontrolne
Badania eksperymentalne nad
rozwojem myślenia
Pamięć:
Spadek poziomu wydolności w zakresie podstawowych
procesów pamięciowych
Gorsze zapamiętywanie i mniejsza skuteczność w analizie
treści pamięci bezpośredniej
Wolniejszy przebieg procesów umożliwiających dostęp do
pamięci długotrwałej
Brak wyraźnych różnic w odniesieniu do treści pamięci
autobiograficznej czy osobistej
Możliwość kompensowania pojawiających się wraz z
wiekiem deficytów formalnych pamięci przez struktury
metapamięciowe
Natura rozwoju poznawczego w
dorosłości
1.
Przeciętny poziom ukrytych możliwości
rozwojowych cechuje stabilizacja aż do
późnych lat życia
2.
Pewne wymiary inteligencji wykazują istotne
obniżanie się poziomu wydolności w wieku
dojrzałym
3.
W wielu przypadkach rozwój zdolności
intelektualnych trwa aż do późnego wieku
dojrzałego
4.
Wraz z wiekiem zmienia się struktura i treść
celów oraz zadań życiowych
Natura rozwoju poznawczego w
dorosłości c.d.
5.
Istotą rozwoju inteligencji jest jej
indywidualizacja
6.
Proces obniżania się możliwości intelektualnych
ma podłoże generacyjne i środowiskowo-
społeczne
7.
Problemem jest zaakceptowanie procesu
starzenia się funkcji biologicznych
8.
Podejmowane przez dorosłych wysiłki
zmierzające do kompensowania regresywnych
zmian biologicznych mogą zapewnić stan
selektywnej optymalizacji funkcjonowania
inteligencji
Model selektywnej
optymalizacji oraz kompensacji
Współwystępowanie tendencji
progresywnych, regresywnych i
stabilizacyjnych
Możliwość pomyślnego starzenia się
(kontynuacja tendencji progresywnych,
warunkiem umiejętność wyboru i
konsekwencja w realizacji celów,
umożliwiona przez pragmatyczne
struktury inteligencji)
Model dwóch procesów
odpowiedzialnych za rozwój
inteligencji
1.
Rozwój w zakresie podstawowych i
niezależnych od treści zdolności i
operacji intelektualnych
2.
Rozwój tych zdolności i struktur
intelektualnych, które mają charakter
pragmatycznych, specyficznych
treściowo zdolności, systemów wiedzy i
umiejętności ich zastosowania w
określonych warunkach
Inteligencja a mądrość
(Baltes)
Założenie: rozwój inteligencji w dorosłości
nie dotyczy formalnych struktur
inteligencji, ale pragmatycznych
aspektów życia
Przedmiot badań: dziedziny aktywności
intelektualnej noszące znamiona
znawstwa
Mądrość najlepiej wyraża naturę
inteligencji człowieka dorosłego
Mądrość
Wiedza dotycząca kwestii składających się
na pragmatykę życia
Wiedza:
Faktualno-proceduralna
Ewaluatywna
Zdolność do formułowania trafnych sądów
w niejednoznacznych kwestiach życiowych
Cechy mądrości
Znawstwo w istotnych dla każdego człowieka
kwestiach życiowych
Wiedza o wartości i znaczeniu dla dalszego
rozwoju owych kwestii życiowych
Zwracanie uwagi na istotną rolę i znaczenie
kontekstu w fazie definiowania problemu i jego
rozwiązywania
Deklarowana niepewność w fazie definiowania i
rozwiązywania problemu
Dobry sąd określający, jak należy postąpić w
sytuacji mającej znaczenie dla dalszego rozwoju
człowieka
Nauczanie dorosłych
Przeciwdziałanie efektom różnic
generacyjnych
Dostosowanie metod nauczania i uczenia
się do specyficznych w tym wieku trudności
Powinno mieć charakter
zindywidualizowany i koncentrować się na
reorganizowaniu i doskonaleniu nabytych
wcześniej sprawności i systemów wiedzy
Cechy uczenia się dorosłych
Sztywność, mniejsza podatność na zmiany
Określone nawyki, preferencje, oczekiwania, cele
Struktury poznawcze wypełnione zdobytą już
wiedzą i doświadczeniem, odwoływanie się do nich
Postawa bycia efektywnym, zwracanie uwagi na
użyteczność przyswajanego materiału,
nastawienie na rezultat
Oddzielenie nauki od zabawy
Edukacja polegająca na modyfikowaniu posiadanej
wiedzy, wzbogacaniu jej o nowe elementy
duża zdolność do koncentracji, wysoka odporność
na zmęczenie i sytuacje trudne
Podjęcie nauki – świadomy wybór, uczenie się
podlega wewnętrznej kontroli
Silna potrzeba oceny formatywnej
Rodzina
Związki partnerskie
Satysfakcja z pożycia małżeńskiego wzrasta, osiągając
najwyższy poziom (dzieci ,,wyfruwają z domu” i zanika
przeładowanie rolami).
Rośnie liczba problemów małżeńskich.
Mniej fizycznych oznak czułości oraz szczerych wyznań.
Mniej uczuć okazują sobie pary mające w domu małe dzieci i
więcej problemów.
Niektórzy opisują małżeństwa w wieku średnim jako
pozbawione życia; wg Sternberga prezentowały miłość próżną.
Partnerzy w tym wieku zwracają się do siebie w obliczu stresu i
pogrążają się w żałobie gdy wdowieją.
Zadania związane z rolami
małżeńskimi
Ustalenie swego miejsca i terytorium w relacjach
z partnerem.
Dbanie o własne poczucie bezpieczeństwa i
poczucie autonomii w relacjach z partnerem.
Ustalenie nowej jakości relacji.
Poradzenie sobie z problemem pustego gniazda.
Odnalezienie nowych form aktywności dla siebie.
Pomoc partnerowi w odnalezieniu nowych form
aktywności dla niego.
Odkrycie wspólnych dla siebie i partnera form
aktywności.
Interakcje rodzice -
dorastający
Ważną rolę odgrywa prawidłowa
komunikacja.
Międzypokoleniowa przepaść
rodzice - dorastające dzieci > odnosi
się do różnic w zakresie wartości, postaw i
zachowań pomiędzy dwiema grupami
generacyjnymi.
Zadania rodziców znajdujących się w
średniej dorosłości
Zaakceptowanie dorastania własnych dzieci, podejmowanych
przez nie decyzji, coraz większego stopnia niezależności od
rodziców.
Ustalenie nowej jakości relacji rodzic – dziecko, zmiana na
układy bardziej partnerskie.
Wspieranie dzieci debiutujących w nowych rolach dorosłych,
pomaganie im w stawaniu się odpowiedzialnymi i szczęśliwymi
dorosłymi.
Akceptacja związków partnerskich swoich dzieci.
Uczenie się i akceptowanie faktu korzystania z różnych form
pomocy udzielanej przez dzieci.
Próba oparcia pomocy udzielanej dzieciom na autentycznym
autorytecie, a nie na narzucaniu własnej woli.
Przystosowanie do
okresu
postrodzicielskiego
Puste gniazdo
Etap w życiu rodziny, gdy dzieci dorastają i opuszczają dom.
Dla wielu rodziców to stadium staje się okresem niepokoju,
refleksji a nawet niezadowolenia.
Matki, które żyły tylko problemami potomstwa mają
trudności z przyzwyczajeniem się do nowej sytuacji (nie
wiedzą co chciałyby dalej robić).
Rodzice mogą też odczuwać pozytywne uczucia
towarzyszące postrodzicielskiej fazie życia. Są szczęśliwi,
dzielą się obowiązkami i efektywnie komunikują ze sobą.
Mogą czuć się wolni od kłopotów finansowych i planować
dalekie podróże.
Rodzice mogą stopniowo przystosowywać się do tego okresu
np. gdzy dzieci jadą na studia.
Małżonkowie mogą stwierdzić, że całe lata dryfowali obok
siebie.
Jeśli para nie jest usatysfakcjonowana małżeństwem może
dość do rowodu.
Kobieta ma średnio 50 lat a mężczyzna 55 gdy dzieci
opuszczają dom.
Większość kobiet popada w stan depresji i podenerwowania z
powodu utraty głównej roli matki. Ale częściej opisują to
zdarzenie jako pozytywne.
1/3 opisuje odejście dziecka jako punkt zwrotny.
25 % uznało, że wiązało się z tym ,,dojrzewanie”, wzrost
satysfakcji z małżeństwa lub wewnętrzna
stabilizacja.
Pełne gniazdo
(,,zagracone”)
Obecnie około 20 milionów dorosłych w wieku od 18 do 34 lat mieszka z
rodzicami. (58% mężczyzn i 47% kobiet).
Może to być dla rodziców bardziej stresujące niż opuszczenie gniazda.
Wg Leonarda Pearlin’a nieprogramowa zmiana ról gdy dziecko po
wyprowadzce wraca do domu.
Ważne jest renegocjowanie ról rodzinnych.
Główną przyczyną są trudności finansowe.
Niektórzy pozostają w domu by nie narażać się na samotność.
Dorosłe dzieci często traktują dom jako miejsce do którego można
wrócić po pracy.
Może dostarczać satysfakcji rodzinie lub powodować napięcia i
problemy.
Dorosłe dzieci mogą narazić na konflikt związek małżeński rodziców.
Korzyści
płynące z
usamodzielnienia
się dzieci
Dla matki i ojca
Zmniejszenie obowiązków domowych.
Więcej wolnego czasu, który można przeznaczyć na dbanie o własny
rozwój, większą troskę o zdrowie, rozwijanie zainteresowań.
Więcej czasu na pracę i aktywność społeczną, podjęcie działań na
które wcześniej nie było czasu.
Wzrost poczucia samoakceptacji, jeśli dzieci dobrze sobie radzą w
dorosłym życiu.
Poczucie wypełnienia jednego z bardzo ważnych celów życiowych –
wprowadzenia w dorosłe życie kolejnego pokolenia.
Dzieci źródłem wsparcia.
Szansa na nowy początek – rozpoczęcie nowego etapu życia
małżeńskiego, rodzinnego w fazie porodzicielskiej, zawodowego,
towarzyskiego, wewnętrznego.
Dla ich związku
Możliwość poświecenia większej ilości czasu, uwagi,
zaangażowania partnerowi życiowemu.
Szansa na odnowienie więzi, możliwość bycia tylko we
dwoje.
Spadek liczby problemów we wzajemnej relacji, związanych
z wychowywaniem dzieci, skutkuje wzrostem zadowolenia z
wzajemnego pożycia.
Dla relacji z innymi ludźmi
o
Więcej czasu na relacje ze znajomymi, przyjaciółmi, rozwój
życia towarzyskiego.
o
Możliwość odnowienia, umocnienia zaniedbanych relacji z
innymi ludźmi.
o
Zmiana profilu znajomości, które w mniejszym stopniu
koncentrują się na sprawach związanych z wychowaniem i
edukacją dzieci.
o
Możliwość rozwinięcia szerszego wymiaru generatywności,
podjęcie działalności charytatywnej, społecznej, zadbania o
potrzebujacych.
Rola dziadków
Około 50 - 55 roku życia
3 style ,,dziadkowania” (A. Cherlin, F.
Furstenberg)
1)
Związek zdystansowany:
- około 29% dziadków
- rzadko widują wnuki i mają mały wpływ na ich życie
głównie z powodu dalekiej odległości miejsca zamieszkania
- są obecni w pamięci dziecka dzięki wspomnieniom i
opowieściom rodziców
2)
Związek towarzyski:
- 55%
- ciepłe, przyjemne związki z wnukami
- potrafią kochać i odesłać wnuki do domu
- zaspokajana jest potrzeba ciekawości, zabawy, eksploracji,
co wzmacnia własną aktywność dziecka w różnych obszarach
3)
Związek zaangażowany:
- 16%
- 3- pokoleniowa rodzina
- gdy matką jest niezamężna córka
- zaspokajane są podstawowe potrzeby dziecka > bliskości,
afiliacji, kształtuje się w nim poczucie zaufania do siebie, świata i
innych ludzi
Opieka nad starzejącymi się
rodzicami
Wg badań Spitze i Logan 11% dorosłych (40 – 65r.ż.) spędza tygodniowo
przynajmniej 3 godziny pomagając starszym rodzicom.
Zaakceptowanie pogarszającego się stanu zdrowia rodziców.
Opiekowanie się rodzicami i pielęgnacja ich.
Radzenie sobie ze stratą rodziców.
Opiekujący się niedołężnymi rodzicami częściej cierpią na depresję
i obniża się ich zadowolenie z pożycia małżeńskiego, częściej też sami są
chorzy lub mają mniej wydolny układ odpornościowy > obciążenie roli
opiekuna.
Najczęściej to kobiety zajmują się starszymi rodzicami. Wg badań są to
najczęściej kobiety zamężne, zdrowe i posiadające własne 5 – 18-letnie
dziecko.
Opieka wiąże się z ograniczeniem osobistej wolności i brakiem czasu na
aktywność społeczną.
Łączy się też z obciążeniem finansowym.
Często po raz pierwszy spostrzega się własnych rodziców w sposób bardziej
realistyczny, z większą tolerancją dla ich wad i słabości; jako osoby oczekujące
wsparcia i pomocy.
Rodzaje wsparcia udzielanego
starzejącym się rodzicom
Wsparcie emocjonalne
- pocieszenie w chwilach przygnębienia
- wysłuchanie kłopotów i bolączek
Wsparcie w postaci świadczenia konkretnych usług
- pomoc w prowadzeniu domu
- zakupy
- pomoc w transporcie (przemieszczaniu się)
- przygotowanie jedzenia
Pośredniczenie między starzejącym się rodzicem a instytucjami
- pomoc w załatwieniu spraw np. w ZUS-ie
Wsparcie finansowe
Całościowe otoczenie opieką – zabranie do własnego domu
- zaoferowanie wspólnego mieszkania
- dostosowanie własnego mieszkania i stylu życia rodziny do seniora
Łagodzenie obciążeń związanych z
opieką nad starszymi osobami
Poszukaj ludzi, którzy mogą przynieść ci ulgę.
Bądź realistyczny w ocenie tego co możesz zrobić
każdego dnia.
Poszukaj lokalnej grupy wsparcia.
Dbaj o swoje zdrowie.
Przygotuj się do dnia, w którym dłużej nie
będziesz mógł być opiekunem.
Dbaj o wyposażenie domu.
Długotrwałe konsekwencje śmierci
rodziców dla osoby w średniej
dorosłości
Przygotowanie do własnej śmierci.
Zmiana statusu na bycie najstarszą osobą w
rodzinie.
Utrata własnego źródła emocjonalnego wsparcia.
Świadomość, że nie można już wrócić do
rodzicielskiego domu.
PRACA
ZAWODOWA
Okres średniej dorosłości wg
koncepcji rozwoju zawodowego
Faza stabilizacji (25-44 r. ż.)
Faza podtrzymania (45-64 r. ż.)
Podstawowe zadania w pracy
Osiągnięcie i utrzymywanie odpowiedniego
ekonomicznego standardu życia
Poszerzanie swoich kwalifikacji w celu osiągnięcia
mistrzostwa
Radzenie sobie ze zwiększającą się
odpowiedzialnością zawodową w związku z
zajmowaniem najwyższych stanowisk
Przygotowanie swoich następców i wspieranie ich
w stopniowym osiąganiu coraz większej
samodzielności i niezależności od siebie – szefa,
mentora
Przygotowanie do odejścia na emeryturę
Na obraz zatrudnienia w wieku
średnim wpływają dwa
paradoksy:
1.
Satysfakcja zawodowa osiąga najwyższy
poziom, mimo że nie obserwuje się zbyt
wielu awansów
2.
Jakość wykonywanej pracy pozostaje
wysoka, mimo stopniowego spowalniania
procesów fizycznych i umysłowych
Satysfakcja zawodowa
Osoba osiągnęła sukces i pozycję w
okresie wcześniejszym
Osoba pogodziła się z myślą, że
raczej już awansu nie dostąpi, więc:
a)
dochodzi do wniosku, że osiągnęła
wystarczającą pozycję
b)
zmienia swoje oczekiwania i wartości
związane z pracą
Jakość wykonywania pracy
Pozostaje wysoka przez cały okres dorosłego
życia
Dorośli w obliczu zauważalnej erozji zdolności
fizycznych i poznawczych angażują się w
proces selektywnej optymizacji i kompensacji
złożony z 3 podprocesów (Baltes, Baltes):
1.
selekcji
2.
optymizacji
3.
kompensacji
Stres w pracy
Zadowolenie z wykonywanej pracy
koreluje z długością życia i jest podstawą
zadowolenia z życia
Jedną z najbardziej stresujących sytuacji
jest pozbawienie pracy
Długotrwały stres prowadzi stopniowo do
wypalenia zawodowego (obciążenie pracą
→ przeciążenie pracą → wypalenie)
Syndrom wypalenia
zawodowego
Wyczerpanie emocjonalne i poczucie utraty
możliwości wykonywania zawodu w sposób
efektywny i zaangażowany
Objawy: zmęczenie, bezsenność, bóle głowy,
brzucha, nadużywanie alkoholu, a także
utrata troski o drugiego człowieka, obniżone
morale, zmniejszona motywacja i chęć
działania, przesadne dystansowanie się
wobec problemów
Syndrom wypalenia
zawodowego c.d.
Szczególnie częsty u osób mocno
zaangażowanych w wykonywaną
pracę, zwłaszcza wśród zawodów
zorientowanych na niesienie pomocy
innym
Przyczyną może być brak umiejętności
radzenia sobie ze stresem (Sęk)
Fazy wypalenia
zawodowego:
1.
Faza wyczerpania emocjonalnego
2.
Faza depersonalizacji
3.
Faza braku poczucia własnych
osiągnięć
Pozbawienie pracy
Źródło stresu, zaburzeń zachowania,
problemów zdrowotnych i dysfunkcji
w rodzinie bezrobotnego
Zaniżenie samooceny, poczucia
własnej wartości
Sytuacja szczególnie trudna dla
mężczyzn
Sposoby radzenia sobie z
sytuacją bycia bezrobotnym
Dodatkowe źródła utrzymania
Wsparcie ze strony rodziny, przyjaciół
Indywidualna interpretacja sytuacji
Poziom rozwoju psychospołecznego
jednostki
Stadia psychologiczne
przedłużającego się bezrobocia
(Powell, Driscol)
1.
Odprężenie i ulga
2.
Wysiłek w celu znalezienia nowej
pracy
3.
Rezygnacja i zwątpienie
4.
Napięcie i cynizm
Zmiana pracy
Nie ma charakteru normatywnego i nie
zakłada jednego wspólnego mechanizmu
leżącego u jej podłoża
Motywy:
blue collar workers - zmiana pracy wskutek
pozbawienia jej przez pracodawcę lub ze
względów zdrowotnych
white collar workers – zmiana pracy ma
charakter pozytywny
Osiąganie mistrzostwa
Człowiek staje się ekspertem w jednej dziedzinie
Mistrzów określonej profesji wyróżnia szczególny
poziom kompetencji w zakresie specyficznych
umiejętności i sprawności umysłowych związanych z
wykonywanym zawodem
Eksperci mają bardziej rozległą i wewnętrznie
zróżnicowaną wiedzę niż nowicjusze
Znawstwo umożliwia kompensację spadku
elementarnych procesów przetwarzania informacji
Wiek wyraźnie koreluje z rozwojem systemów wiedzy
eksperckiej
Właściwości myślenia i
działania ekspertów
automatyzacja
podzielność uwagi
większa sensytywność na nowe
informacje
Przygotowanie do odejścia na
emeryturę
Stopniowa redukcja wymiaru godzin pracy
Rozmowy z małżonkiem, przyjaciółmi,
współpracownikami i czytanie publikacji na ten temat
Szukanie kontaktu z osobami na emeryturze i
profesjonalnych porad dotyczących emerytury
Dowiadywanie się o wysokość dochodów, jakiej
można oczekiwać i poszukiwanie różnych sposobów
utrzymania swych dochodów na akceptowanym przez
siebie poziomie
Poszukiwanie różnych możliwości pozostania
aktywnym po przejściu na emeryturę
Osobowość i
obraz siebie
Zmiana osobowości w wieku
średnim
zainteresowanie własnym wnętrzem,
od generatywności do integralności ego
- kryzys generatywność a stagnacja,
- kryzys integralność ego a rozpacz
(koniec
wieku średniego).
elastyczność i wytrwałość,
dojrzałość mechanizmów obronnych,
podejmowanie przeciwnych ról płciowych.
Zmiany nastawienia wobec świata
i siebie
1.
Zmiany autopercepcji i główne ich
wymiary,
2.
Kryzys środka życia,
3.
Rozwój perspektywy biograficznej
(A. Niemczyński).
Zmiany autopercepcji i główne ich
wymiary
Jung
1. Sfinalizowanie fazy indywiduacji – zakłada
ujawnienie, integrację oraz
zrównoważenie wszystkich składowych
psychiki człowieka;
2. Wejście kolejną fazę rozwoju osobowości –
fazę transcendencji – umożliwia rezygnację
z dążeń młodości, zdobycie wglądu w istotę
człowieczeństwa, osiągnięcie świadomości życia w
jedności z całym światem i w zgodzie z prawami
natury.
Erikson
kryzys generatywności – stagnacja
– zadanie przekazania własnego
dziedzictwa, wiedzy i koncepcji
świata następnym pokoleniom.
Rozwój perspektywy
biograficznej
3 poziomy:
poziom personalizacji – określenia przez
podmiot własnego miejsca w świecie ludzkich
zadań i dążeń; jednostka dokonuje tego przez
indywidualną syntezę społecznie określonych
i abstrakcyjnych form ludzkich zadań i dążeń;
jest to podstawą kształtowania się
poznawczo- motywacyjnego centrum w
organizacji zachowania człowieka
poziom dopełnienia osobowościowej
konstrukcji – zintegrowania podmiotowej
struktury ludzkich zadań i dążeń
jednostki z przebiegiem procesów
społecznych; proces ten dokonuje się
przez indywidualną syntezę społecznie
określonych sposobów:
spostrzegania sensu zdarzeń w świecie
orientowania się na wartości idealne
działania dla realizacji tych wartości
poziom eksternalizacji i finalnej
integracji osobowości –
potwierdzenia wartości
indywidualnej syntezy ludzkich
zadań i dążeń oraz sposobów ich
realizacji przez produktywne i
twórcze uczestnictwo w procesach
społecznych
istota rozwoju osobowości –
osiąganie przez człowieka coraz
większej autonomii oraz finalnej
afirmacji konkretnego kształtu
własnego życia oraz życia człowieka
w ogóle
osobowość
indywidualna, osobista,
aspołeczna
społeczna, kolektywna,
apersonalna
Zadania rozwojowe
typu „ja dla innych”
pomaganie nastoletnim dzieciom w
stawaniu się szczęśliwymi i
odpowiedzialnymi dorosłymi
osiągnięcie odpowiedzialności w
pełni dojrzałej społecznie i obywatelskiej
przystosowanie się do starzenia się
rodziców
typu „ja dla siebie” i „inni dla mnie”
rozwijanie zainteresowań i hobby
stosownych do wieku dojrzałego
akceptacja fizjologicznych zmian
wieku średniego oraz
przystosowanie się do nich
osiągnięcie i utrzymanie
satysfakcjonującej kariery
zawodowej
Człowiek w średniej
dorosłości:
w swoim postępowaniu kieruje się
zasadą realizmu – osiągnięcie
poziomu regulacji autonomicznych w
rozwoju (G. Labouvie- Vief)
etap konformistyczny etap
indywidualistyczny etap
autonomiczny
Kryzys wieku
średniego
Kryzys wieku średniego
Pojęcie używane w teoriach psycholog. np.
Junga i Levinsona
Wg Levinsona jest wynikiem:
uświadomienia sobie własnej
śmiertelności
uznaniem fizycznych ograniczeń
zmianami w większości pełnionych ról
społecznych
Kryzys wieku średniego –
prawda czy mit?
Niektórzy badacze kwestionują istnienie kryzysu
wieku średniego. Faktycznie badania wykazują,
że wskaźnik depresji i zaburzeń lękowych jest
niezależny od wieku, a maksymalnie wynosi
zaledwie 4,5% (Bee, Olejnik, 2001).
Kryzys może jednak przebiegać w sposób
łagodny, niedostrzegalny dla otoczenia.
Możemy też rozumieć kryzys wieku średniego
jako zadanie środkowej dorosłości – kolejny
stopień w rozwoju, a wtedy…
Kryzys wieku średniego to:
Głęboka refleksja nad swoim
dotychczasowym życiem
Bilans sukcesów i porażek oraz
wyciąganie z nich wniosków
Weryfikacja młodzieńczych marzeń i
snucie nowych
Czynniki prowadzące do
powstania kryzysu środka życia
Wzrost refleksyjności
Zmiana perspektywy czasowej
Zmiany fizyczne
Zmiana w relacji z rodzicami
Zmiana w relacji z dziećmi
Kult młodości obecny w kulturze
By rozwiązać kryzys trzeba:
Zaakceptować zmiany swojego ciała
Zweryfikować pozytywnie koncepcję siebie
i otaczającego świata, poznać i zrozumieć
siebie na nowo
Ponownie określić swoje miejsce i zadania
we współczesnym świecie
Pogodzić się z tym, że niektóre marzenia
wczesnej dorosłości nie mogą zostać
zrealizowane i zastąpić je realiami
środkowej dorosłości
Bibliografia
Brzezińska A., Psychologiczne portrety
człowieka, Gdańsk 2005.
Bee H., Społeczna psychologia rozwoju,
Poznań 2004.
Harwas-Napierała B., Trempała J., Psychologia
rozwoju człowieka t.2, Warszawa 2000.
Turner J., Helms D., Rozwój człowieka,
Warszawa 1999.