1

Jan Łazowski

Psychologia dla Fizjoterapii

SEMINARIUM 1

UMYSŁ i EMOCJE

2

Ewolucja



Przetrwanie wymaga zaspokojenia

potrzeb



Służy temu samosterowność istot żywych



Doskonalona w ewolucji przez samoistną

selekcję jednostek najlepiej

zaspakajających potrzeby



Zdolność do przetrwania jest

dziedziczona w genach jako instynkty



Mamy samosterowną zdolność do

przetrwania w określonym środowisku,

która wyraża się emocjami i umysłem

3

Poznawanie motywacji



Dlaczego robimy to, co właśnie
teraz robimy ?



Jaką przyczynę ma zachowanie ?



Znaleźć odpowiedź to zadanie na
dzisiejsze seminarium



Postarajmy się analizując
przyczyny dojść do pierwszej
przyczyny zachowania.

4

Poznawanie motywacji



Znajdujemy przyczyny rozumowe,
intelektualne a za nimi uczuciowe



Przykrość i przyjemność to
uczucia.



Czujemy bardzo dużo różnych
uczuć i odczuć.



Czy one mają wpływ na nasze
zachowanie ?

5

Motywacje uczuciowe



U źródeł każdego zachowania jest
unikanie przykrości i dążenie do
przyjemności.

Zasada kija i marchewki.

To są właśnie instynktowe,

popędowe, wrodzone źródła
zachowania

6

Rozpoznawanie uczuć



Obserwowanie motywacji,
napędu, popędu, podniety



Ekspresja emocjonalna



Występowanie jednoczesne kilku
motywacji, kolizje



Wybór motywacji i jej realizacja w
postaci zachowania, tu do głosu
przychodzi rozum – umysł

7

Umysł



Przejmuje inicjatywę i nadal
działa w kierunku wyznaczonym
przez popęd, to znaczy w
kierunku zaspokojenia potrzeby.



Zdolności umysłowe wielokrotnie
przewyższają zdolności
instynktowe, w analizie sytuacji i
konstruowaniu zachowań.

8

Emocje



Nagłe, gwałtowne popędy, motywacje
nazywamy emocjami



Napęd (zachowanie) narzucany przez
emocje czasem szybciej jest
realizowany niż umysł zdąży pojąć
sytuację.



Najczęściej nagłe emocje są
wywoływane nagłymi zagrożeniami i
koniecznością nagłego zaspakajania
potrzeby bezpieczeństwa

9

Potrzeby



Umysłowe tylko ludzkie



Twórczości, estetyki, sensu (religii)



Socjalne



Więzi rodzinnej i grupowej, seksu,

współdziałania i komunikacji, pozycji

społecznej i własnej wartości



Informacji, poznania, wiedzy



Bezpieczeństwa zewnętrznego



Zdrowia i sprawności (integracji

cielesnej i psychicznej)



Biologiczne (substancji i energii)

10

Psychika składa się z:



Napędów z emocjami

i uczuciami,

prowadzącymi do zaspokojenia

potrzeb



Funkcji poznawczych

– pamięć,

spostrzeganie, myślenie,

wyobraźnia, język.



Funkcji scalających – inteligencja,

osobowość, świadomość



Realizuje się w zachowaniu –

dokonywanym narządem ruchu.

11

Emocje a uczucia



Uświadomiona część emocji
to

uczucia i podnieta (motywacja)



Wgląd

to uświadamianie sobie

własnych emocji, motywacji i
potrzeb



Emocje można dostrzec przez



Uczucia



Zachowania emocjonalnego



Ekspresję emocjonalną

12

EKSPRESJA

EMOCJONALNA

To instynktowne

komunikaty dla otoczenia i

dla siebie

o potrzebach i aktualnym

stanie ich zaspokojenia

13

EKSPRESJA EMOCJONALNA,
CZYLI INFORMACJA EMOCJONALNA



Gesty



Mimika



Dźwięki nieartykułowane



Ton i dynamika mowy



Treść mowy

14

EKSPRESJA EMOCJONALNA



jest taka sama u wszystkich ludzi



rozpoznawanie i reagowanie jest
uwarunkowana genetycznie, nie
trzeba się tego uczyć



warto emocje jak najszerzej
wydobyć z podświadomości, i z nich
świadomie korzystać

15

16

17

Zaskoczenie - zdziwienie

Strach - trwoga

18

Przejęcie
kontroli

Oddanie
kontroli

Uścisk
partnerski

19

Agresja

słowna,

czynna

Agresja
bierna

20

Kciuk
i

Podwójne wiązanie

- Według mojej
skromnej opinii..

21

Scenk
a 1

22

Scenka 2

23

Scenka 3

24

Skuteczność



Poznawanie motywacji



Przewidywanie zachowań



Dostosowanie własnego

zachowania



Panowanie nad skutkami



Inteligencja emocjonalna i

intelektualna

25

Koniec

seminarium

26

Jan Łazowski

Psychologia dla
Fizjoterapii

Wykład 1.

EMOCJE i UMYSŁ

27

Dlaczego psychologia w
fizjoterapii ?

Po pierwsze ponieważ



Istnieje powiązanie pomiędzy
psychiką a



powstawaniem, przebiegiem
chorób i leczeniem



Psychika wpływa na choroby



Choroby wpływają na psychikę

28

Dlaczego psychologia w
fizjoterapii ?



Po drugie ponieważ



Fizjoterapeuta posiada mózg z
umysłem, który jest jego
najważniejszym narzędziem i
winien wiedzieć jak to narzędzie
działa a szczególnie jak może
wpływać na zdrowie pacjentów i
na zdrowie własne.

29

Psychika jest funkcją
mózgu



Jest najważniejszą funkcją ludzką



W mózgu mieści się istota i
indywidualność każdego człowieka



Mózgu nie można przeszczepić,
gdyż znaczyłoby to utworzenie
innego człowieka



Gdy zamiera mózg - umiera
człowiek

30

Mózg



Najbardziej skom-

plikowana struktura

we wszechświecie.



Składa się 100

miliardów komórek –

neuronów



Miliony miliardów

synaps – tworzy

niepoliczalną liczbę

połączeń, wiązanych

neuromediatorami

31

Neromediatory



Substancje biochemiczne

przekazujące sygnał w synapsie



Adrenalina



Noradrenalina



Acetylocholina



Serotonina



Dopamina



Kw. Betaokymasłowy



Endomorfiny

32

Człowiek i nasza psychika

powstały z organizmu

zwierzęcego dzięki

potężnemu rozwojowi

mózgu w procesie

ewolucji

33

Ewolucja



Zaspokojenie potrzeb (wymagań

organizmu) warunkiem przetrwania



Samosterowność to zdolność do zdrowego,

szczęśliwego, samodzielnego przetrwania



Selekcja najzdolniejszych doskonali

samosterowność



Zdolność do przetrwania dziedziczy się w

genach w postaci instynktów



Mechanizm samosterowności, czyli nasza

zdolność do przetrwania przejawia się w

uczuciach i motywacjach emocjonalnych

34

Samosterowność



Zaspakajanie potrzeb



Przez instynkty



W określonym
środowisku

35

Środowisko



Fizyczne



Temperatura, światło, powietrze



Biologiczne



Rośliny, zwierzęta i inne istoty żywe



Społeczne



Człowiek żyje indywidualnie, ale może

tak żyć tylko w społeczeństwie.



Człowiek zmienia środowisko,

czyni je sobie przyjazne

36

Uczucia i motywacja



Powstają w podświadomości



Informują o potrzebach i

możliwościach zaspokojenia potrzeb



Występują w emocjach, jednocześnie

z napędami (motywacjami)



Napęd, popęd, motywację

odczuwamy jako podnietę,

uzasadnienie i energię zachowania



Są wyrażane w ekspresji

emocjonalnej

37

Emocje i uczucia



Przyjemne, gdy uzyskujemy

zaspokojenie potrzeb: radość,

przyjemność, wesołość – dobry nastrój

Maksymalnie dobry euforia. Sprzyjają

zdrowiu



Przykre, gdy potrzeby niezaspokojone:

smutek, złość, gniew, ponurość, lęk, -

obniżony (zły) nastrój, maksymalnie

frustracja i depresja. Są patogenne –

sprzyjają chorobom.

38

Emocje



Emocje są uwarunkowane
genetycznie, podobne występują
także u zwierząt wyższych



Ekspresja emocjonalna, jest taka
sama u wszystkich ludzi,
występuje bez udziału
świadomości



Wszyscy umiemy odczytywać
ekspresję emocjonalną

39

Umysł



Przejmuje inicjatywę i działa nadal w
kierunku wyznaczonym przez
popęd, to znaczy w kierunku
zaspokojenia potrzeby.



Zdolności umysłowe wielokrotnie
przewyższają zdolności instynktowe,
w analizie sytuacji i konstruowaniu
zachowań, lecz są kontrolowane
uczuciami i im podległe.

40

Emocje i umysł



Emocje wyznaczają przez uczucia

przyjemne i przykre, co człowiekowi

potrzeba



Umysł ocenia kiedy i jak do tego dojść,

bilansując

przewidywanie

uczuć

przyjemnych i przykrych



Dla zdrowia



Należy słuchać swoich motywacji

emocjonalnych



Ich realizacje porządkować umysłem

(rozsądkiem) i szukać zachowań wiodących

do przyjemności a omijających przykrości

41

Psychika składa się z:



Napędów z emocjami

i uczuciami,

prowadzącymi do zaspokojenia

potrzeb



Funkcji poznawczych

– pamięć,

spostrzeganie, myślenie,

wyobraźnia, język.



Funkcji scalających – inteligencja,

osobowość, świadomość



Realizuje się w zachowaniu –

dokonywanym narządem ruchu.

42

Funkcje poznawcze
(intelektualne)



Uwaga



Spostrzeganie



Myślenie, rozważanie



Tworzenie wiedzy



Pamięć



Wyobraźnia i fantazja



Język i mowa

43

Funkcje scalające
psychikę



Świadomość (najmniej poznana –
tajemnicza właściwość psychiki)



Inteligencja – umiejętność
rozwiązywania zadań, korzystania
z doświadczenia i wyobraźni



Osobowość – temperament,
intelekt, wiedza, gradacje potrzeb,
związanie z otoczeniem
społecznym.

44

Zachowania - behawior



Zachowania człowieka, to jest to co
widać i co świadczy o czynności
psychicznej – umysłowej, służą
zaspakajaniu potrzeb.



Zachowania są inicjowane przez
emocje (uczucia) i napędy prowadzą
-

pod większą lub mniejszą

kontrolą poznawczą -

do

zaspokojenia potrzeb.

45

Potrzeby



Umysłowe ludzkie



Twórczości, estetyki, sensu (religii)



Socjalne



Więzi rodzinnej i grupowej, seksu,

współdziałania i komunikacji, pozycji

społecznej i własnej wartości



Informacji, poznania, wiedzy



Bezpieczeństwa zewnętrznego



Zdrowia i sprawności (integracji

cielesnej i psychicznej)



Biologiczne (substancji i energii)

46

Potrzeby



Zaspokojenie potrzeb jest niezbędne do
przetrwania



Zaspakajamy potrzeby w nadmiarze i
nie widzimy ich związku z przetrwaniem



Mogą być rozwijane lub tłumione



Przerwanie zaspakajania potrzeby
nazywa się frustracją, dłużej trwająca
frustracja nazywa się deprywacją i
wiedzie do zaburzenia zdrowia i zgonu

47

Potrzeby biologiczne

(materii i

energii)



tlenu, wody, pokarmu, ciepła, światła.



Uczucia Przykre: głód, zimno, ciemno
przyjemne: apetyt, zaspakajanie
głodu i apetytu, sytość, ciepło, jasno.



Napęd i zachowanie: poszukiwanie i
przygotowanie pokarmu, jedzenie do
sytości, ubieranie się odpowiednie do
temperatury, aktywność w dzień,
oświetlanie.

48

Potrzeba rozwoju, zdrowia i
sprawności



Sprawności fizycznej i umysłowej,

np.. uczenie się chodzenia, jazdy na

nartach itp., pielęgnacja ciała,

czyszczenie się, dbanie o

równowagę pomiędzy aktywnością i

wypoczynkiem ze snem, chorowanie

i leczenie, medycyna i rehabilitacja



Uczucia: zmęczenie, senność, ból,

duszność, swędzenie, wszelkie

dolegliwości cielesne

49

Potrzeba
bezpieczeństwa



Odczuwana przy zagrożeniach



Napędy i zachowania: ucieczka,
walka, ukrywanie się, maskowanie
itp.



emocje:
przyjemne:

(słabo odczuwane)

spokój,

luz nieprzyjemne:

(silne)

agresja,

gniew, lęk, strach, trwoga, bojaźń.



Są patogenne

50

Potrzeba
bezpieczeństwa



Poważniejsza frustracja i
deprywacja każdej potrzeby jest
zagrożeniem dla zdrowia i życia



Dlatego z frustracją każdej potrzeby
wiąże się występowanie lęku,
trwogi i innych uczuć zagrożenia



Lęk i inne uczucia zagrożenia
występują najczęsciej, są
patogenne

51

Potrzeba
Informacji i poznania



Zmysły stanowią bramę dla informacji



Informacje są selekcjonowane przez

instynkt i przez umysł



Napędy i zachowania: badanie

otoczenia, zachowanie eksploracyjne,

badania naukowe, odkrywcze, pamięć



Emocje:

przyjemne: ciekawość, pewność,

wiedza; przykre: zagubienie,

niepewność, bezradność.

52

Potrzeby socjalne,

wymagające

współdziałania innych osób
WSPÓŁDZIAŁANIA I KOMUNIKACJI



Uzgodnienie wspólnego działania,
następuje samoistnie – instynktowo



Obyczaje, zwyczaje, prawo, statuty i
regulaminy to formy współdziałania



Uczucia przyjemne: zgody,
porozumienia, współdziałania.
Przykre: sporu, kolizji,
nieporozumienia, niezgody,
niezrozumienia

53

Potrzeby socjalne,

wymagające

współdziałania innych osób
WSPÓŁDZIAŁANIA I KOMUNIKACJI



Głównym narzędziem komunikacji

jest język



Pierwotnym narzędziem komunikacji

jest ekspresja emocjonalna



Rozwinięte narzędzia komunikacji to

pismo, telefon, radio, TV, prasa



Potrzeba komunikacji jest bardzo

bliska potrzebie poznania (informacji)



Język jest częściowo wrodzony a

częściowo nabyty

54

Potrzeby socjalne,

wymagające

współdziałania innych osób

WIĘZI Rodzinnej



Napędy i zachowania: poszukiwanie
partnerów, seks, erotyka, tworzenie
rodziny, opiekowanie się dziećmi.
Najwyraźniej widoczny łańcuch
zachowań instynktowych



Emocje:
przyjemne: więzi, miłość, zakochanie,
fascynacja, przyjaźń, pożądanie, rozkosz
przykre: samotność, rozłąka, żal,
nienawiść, tęsknota, nostalgia,
odrzucenie.

55

Potrzeby socjalne,

wymagające

współdziałania innych osób

WIĘZI grupowej



Potrzeba i instynkt przynależności
grupowej.



Samoistne powstawanie więzi w
grupach ludzi związanych każdą
sprawą



Plemiona, narody oznaki i hasła
grupowe, poświęcenie dla grupy

56

Potrzeby socjalne,

wymagające

współdziałania innych osób
WARTOŚCI WŁASNEJ I POZYCJI SPOŁECZNEJ



Poczucie własnej wartości (niższości,

wyższości) wykształcenie,

umiejętności, wiedza, kompetencje.



Zdobywanie i utrzymanie pozycji

socjalnej dającej udział w wymianie i

dystrybucji dóbr.



Uczucia: duma, pycha, pokora,

rywalizacja, poczucie użyteczności

społecznej, chęć władania,

skromność, wstyd, poczucie winy,

zazdrość, zawiść.

57

Potrzeby duchowe,
umysłowe, wyłącznie
ludzkie



Są trzy potrzeby, które
występują wyłącznie u ludzi i
w podstawowy sposób
odróżniają nas od zwierząt



Twórczości, estetyki i sensu



Tworzą one życie duchowe i
kulturę

58

Potrzeba twórczości



Potrzeba twórczości, wynalazczości.
Każdy człowiek wypełnia przestrzeń
zależną od siebie na swój indywidualny
sposób. Zawiera w niej niezbędne
oznaki przynależności i indywidualności.
Tworzenie indywidualne ma różne
rozmiary i konstrukcje od małych do
wielkich. Estetyka i przydatność do
zaspakajania potrzeb nadają im wartość
poza indywidualną.

59

Potrzeby estetyki, piękna



Potrzeby estetyczne – piękna, urody



Napędy:

zdobienie, upiększanie, tworzenie

sztuk pięknych



Emocje

przyjemne: zachwyt, poczucie

uroku, piękna, fascynacja,

zauroczenie,

przykre: poczucie brzydoty,

obrzydliwości, wstrętu.

60

Potrzeby sensu



Sensu istnienia (życia) i sensu

(celu) każdej czynności.



Napędy i zachowania:

Poszukiwanie celu życia w filozofii,

tworzenie religii, porządku, ładu,



Emocje:

przykre: uczucie bezsensu,

przyjemne: zachwyt, olśnienie,

fascynacja

(sztuką, literaturą, przyrodą)

.

61

Ciało – psychika - duch



Granica pomiędzy funkcjami
psychicznymi, które są natury
informatyczno-cielesnej
a funkcjami duchowymi jest
trudna do wykreślenia i sporna.



Duchowość gra wielką rolę w
procesach zdrowia i choroby

62

Cel wykładu



Umiejętność poznawanie siebie samego



Umiejętność dostrzegania potrzeb ludzi
chorych – naszych pacjentów

POZNAJ SAMA SIEBIE

Podstawa kultury osobistej

Możliwość kontrolowania siebie i

innych

63

KONIEC

64

Ekspresja emocjonalna –
podświadoma - mowa
ciała



mimika - twarz, oczy



gesty – głowa, ręce, postawa



ekspresja parawerbalna

(przysłowna) – ton,

dynamika głosu, akcentuacja



relacja słowna – treść słów



Zachowanie – radosne, smutne,

lękliwe

Uczucia – są to uświadomione

części emocji

65

EKSPRESJA EMOCJONALNA



jest taka sama u wszystkich ludzi



rozpoznawanie i reagowanie jest
uwarunkowana genetycznie, nie
trzeba się tego uczyć



warto emocje jak najszerzej
wydobyć z podświadomości, i z nich
świadomie korzystać

66

67

68

Zaskoczenie - zdziwienie

Strach - trwoga

69

Emocje



Ekspresja emocjonalna, jest taka
sama u wszystkich ludzi,
występuje bez udziału
świadomości



Wszyscy umiemy odczytywać
ekspresję emocjonalną

70

Empatia

Podświadoma umiejętność

rozpoznawania emocji i potrzeb

drugiego człowieka

i potrzeb własnych

oraz ich bieżące zaspakajanie

Człowiek z empatią może być

świetnym terapeutą

71

Aleksytymia

Nieumiejętność poznawania emocji

(potrzeb) innych ludzi a także

własnych.

Aleksytymia występuje w różnym

natężeniu, można się jej pozbyć

Człowiek z aleksytymią nie może

być dobrym terapeutą

72

Potrzeba socjalna



Poczucie własnej wartości, pozycji

społecznej



Napędy i zachowania: rywalizacja,

chęć posiadania, chęć władzy



Emocje: przykre (niedobór

wartości): zazdrość, zawiść,

poczucie winy,



Przyjemne (dosyć wartości) pycha,

duma, pewność siebie, zadufanie,

poczucie godności

73

Motywacje i uczucia



Powstają w podświadomej części umysłu



Spowodowane potrzebami (przyczyny

wewnętrzne) i możliwościami

zaspokojenia potrzeb (przyczyny

zewnętrzne) oraz wyobraźnią



Motywacje, podniety, popędy, napędy,

energie jako emocje i uczucia dochodzą

do świadomości, informują świadomość o

rodzaju motywacji, przynoszą ocenę



Napęd, popęd, motywację odczuwamy

jako podnietę, uzasadnienie i energię

zachowania



Są wyrażane w ekspresji emocjonalnej

74

Emocje



Nagłe, gwałtowne popędy, motywacje
nazywamy emocjami



Napęd (zachowanie) narzucany przez
emocje czasem szybciej jest
realizowany niż umysł zdąży pojąć
sytuację.



Najczęściej nagłe emocje są
wywoływane nagłymi zagrożeniami i
koniecznością nagłego zaspakajania
potrzeby bezpieczeństwa