Komunikacja

niewerbalna

Wstęp do psychologii

społecznej II

I rok studiów

wykład 2, 01-02.03.2005

Marek Cielecki

Charakterystyka komunikacji
niewerbalnej:

• Występuje powszechnie, np.

– wyżsi i ciężsi prezydenci Stanów Zjednoczonych

– atrakcyjniejsi posłowie kanadyjscy

– bardziej wpływowi dyskutanci u głowy stołu

– bardziej skrajne decyzje w mniejszych

pomieszczeniach

• Jest predyktywna, np.

– wrażenia interpersonalne z fotografii pozwalają

przewidywać przyjaźnie szkolne po kilku tygodniach

– pobudzenie emocjonalne w czasie dyskusji

małżonków pozwala przewidywać satysfakcję ze

związku po 3 latach

Charakterystyka komunikacji
niewerbalnej - c.d.:

• Wymaga niewielkiego zaangażowania

poznawczego ze strony odbiorcy, np.

– rozpoznawanie płci, wieku, tożsamości, stanu

emocjonalnego na podstawie ruchu ciała
reprezentowanego nawet przez jeden punkt

• Jest spostrzegana całościowo, np.

– połączenie informacji z wyrazu twarzy i tonu

głosu zwiększa diagnostyczność w stosunku do
diagnostyczności tych kanałów traktowanych
oddzielnie

• Jest silna, „przekonująca”, np.:

– efekty fizycznej wyrazistości osoby bodźcowej

(„efekt solo”, „efekt punktu widzenia”,
oświetlenie, in.) występują niezależnie od
dystrakcji i przy dużym zaangażowaniu
obserwatora

• Jest odbierana podprogowo, np.:

– prezentowane w czasie nie pozwalającym na

świadomą rejestrację wyrazy emocjonalne
twarzy wpływają na spostrzeganie i zachowanie

Charakterystyka komunikacji
niewerbalnej - c.d.:

• Służy wykrywaniu zagrożenia, np.:

– twarz wyrażająca agresję na tle twarzy

wyrażających inne emocje jest
spostrzegana szczególnie szybko

– negatywny komunikat niewerbalny znosi

wpływ walencji komunikatu werbalnego

Charakterystyka komunikacji
niewerbalnej - c.d.:

Definicje komunikacji niewerbalnej

:

• KN jest to wszelkie zamierzone i

niezamierzone pozasłowne
przekazywanie informacji

• KN jest to wszelki przekaz informacji

bez użycia słowa mówionego,
pisanego lub kodów słowopochodnych,
dokonywany przy pomocy statycznych
i dynamicznych właściwości ciała
ludzkiego

Kodowa
nie
samoistn
e

Kodowanie
ikoniczne

Kodowanie
arbitralne

Komunikacja niewerbalna a
werbalna:

Kod
pojedynczy

Kod
podwójny

a) ze względu na dystans
przedmiot-znak wg Ekmana i
Friesena:

b) ze względu na liczbę kodów
wg Kurcz:

Kategorie znaczeń przekazywanych drogą niewerbalną
wg Mehrabiana:

•

bezpośredniość

• status

• reaktywność

Porównanie ze strukturą dyferencjału
semantycznego wg Osgooda:

•

ewaluacja

• potencja

• aktywność

Komunikacja niewerbalna a
werbalna - c.d.:

• Ma specyficzne funkcje (wg
Argyle’a):

- wyrażanie emocji
- wyrażanie postaw w relacji interpersonalnej
- prezentacja własnych cech osobowości
- funkcje pomocnicze w toku rozmowy

Charakterystyka komunikacji
niewerbalnej - c.d.:

• Komunikacja niewerbalna jest:

–

mniej intencjonalna

–

mniej konwencjonalna

–

dotyczy bardziej bezpośrednich przedmiotów i
relacji

–

bardziej związana z afektem

Klasyfikacja komunikacji
niewerbalnej:

• Zachowania proksemiczne

(dystans

fizyczny, orientacja)

• Zachowania kinezyjne

(postawa ciała,

wyraz emocjonalny twarzy, wyraz oczu, ruchy
ręki: emblematy, ilustratory, regulatory,
adaptory)

• Zachowania paralingwistyczne

Proksemika - dystans fizyczny:

– intymny 0-45 cm
– osobisty 45-120 cm
– społeczny 150-350 cm
– publiczny 10-25 m

• W tym zakresie istnieją znaczne

różnice międzykulturowe

Proksemika - orientacja:

X

X

X

X

X

X

Kinetyka - emocje podstawowe:

1. radość/szczęście
2. smutek
3. gniew/złość/agresja
4.
zdziwienie/zaskoczenie
5. strach/lęk
6. wstręt/obrzydzenie
7. podległość/poddanie
się
8. pogarda/lekceważenie

• Te wyrazy emocjonalne są:

- w większości wspólne ludziom i zwierzętom

- rozpoznawalne międzykulturowo

Ekspresja a przeżycie emocjonalne:

• Tradycja darwinowska (teoria sprzężenia

zwrotnego z twarzy) - im silniejsza
ekspresja, tym silniejsze przeżycie

– teoria Jamesa-Langego - interpretacja zmian

wisceralnych i motorycznych

– teoria Cannona-Barda - „produkt uboczny”

rozpoznania we wzgórzu

– teoria Schachtera-Singera -interpretacja

pobudzenia i zdarzenia

• Tradycja freudowska - im słabsza

ekspresja, tym silniejsze przeżycie

• Osoby tłumiące emocje (ich zewnętrzny wyraz)

doświadczają silniejszego pobudzenia ze strony
układu autonomicznego

• Osoby te wykazują pogorszenie funkcjonowania

poznawczego (pamięci) związanego z sytuacją
wywołującą emocje

• Istnieją w tym zakresie różnice indywidualne między

ludźmi

(internalizerzy-eksternalizerzy)

• Teoria sprzężenia zwrotnego z twarzy jest

potwierdzona w wersji „dymensjonalnej”

• W wersji „kategorialnej” wymaga dalszych badań

Ekspresja a przeżycie emocjonalne -
c.d.:

• Od największej do najmniejszej:

–

werbalny

–

wyraz emocjonalny twarzy

–

postawa ciała i kończyn

–

głos

• Ekspresje stłumione można odczytać

świadomie, mikroekspresje - z trudem

• Przy sprzecznej informacji z kanału

niewerbalnego i werbalnego na ogół
przeważa ten pierwszy, ale to zależy od
kontekstu

Kontrolowalność kanałów
komunikacyjnych :

LEWA :

PRAWA:

• WERBALNA NIEWERBALNA
• ANALITYCZNA

HOLISTYCZNA

• SEKWENCYJNA

RÓWNOLEGŁA

• RACJONALNA

EMOCJONALNA

• POZYTYWNA NEGATYWNA
• ZBLIŻANIE

UNIKANIE

Półkulowe mechanizmy komunikacji
niewerbalnej:

Półkulowe mechanizmy komunikacji
niewerbalnej - c.d.:

Półkulowe mechanizmy komunikacji
niewerbalnej - c.d.:

P

L

P

L

Paradoksy
spostrzegan
ia emocji na
twarzy
ludzkiej

pozytywne +
agresja

negatywne +
dowolne

Teoria konfliktu afiliacyjnego
Argyle’a-Dean:

• Różne kanały komunikacji

niewerbalnej (odległość fizyczna,
kontakt wzrokowy, ilość uśmiechów),
a także intymność tematu rozmowy
określają poziom intymności kontaktu
interpersonalnego.

• Mogą się w zakresie tej funkcji

wzajemnie kompensować.

• Dla danej diady istnieje optymalny

poziom intymności kontaktu.