Pediculus humanus
Pediculus humanus
Linnaeus, 1758
Linnaeus, 1758
Wesz ludzka
Wesz ludzka
Michał Szymański gr 1
Michał Szymański gr 1
Pediculus humanus
Pediculus humanus
Linnaeus, 1758
Linnaeus, 1758
Wesz ludzka
Wesz ludzka
Michał Szymański gr 1
Michał Szymański gr 1
Charakterystyka
Charakterystyka
Owad z rzędu Pthiraptera
Owad z rzędu Pthiraptera
Pasożyt kosmopolityczny
Pasożyt kosmopolityczny
Gatunek występujący w dwóch
Gatunek występujący w dwóch
odmianach:
odmianach:
–
P. humanus humanus
P. humanus humanus
Latreille,
Latreille,
1803(wesz odzieżowa)
1803(wesz odzieżowa)
–
P. humanus capitis
P. humanus capitis
De Geer, 1778 (wesz
De Geer, 1778 (wesz
głowowa)
głowowa)
Żywi się krwią
Żywi się krwią
Żywicielem jest człowiek
Żywicielem jest człowiek
Budowa
Budowa
Ciało spłaszczone grzebietowo-brzusznie,
Ciało spłaszczone grzebietowo-brzusznie,
pozbawione skrzydeł
pozbawione skrzydeł
Barwa brudnobiała
Barwa brudnobiała
Słabo widoczne segmenty ciała
Słabo widoczne segmenty ciała
Narząd gębowy kłująco-ssący (część ssąca
Narząd gębowy kłująco-ssący (część ssąca
–
–
cibarium
cibarium
i 2 sztyleciki schowane w
i 2 sztyleciki schowane w
pochewce pod gardzielą)
pochewce pod gardzielą)
3 pary krótkich odnóży zakończone
3 pary krótkich odnóży zakończone
mocnymi ruchomymi pazurami + wyrostki
mocnymi ruchomymi pazurami + wyrostki
na goleniach (narządy chwytne)
na goleniach (narządy chwytne)
Oczy proste, krótkie czułki (5-członowe)
Oczy proste, krótkie czułki (5-członowe)
Dymorfizm
Dymorfizm
Samice: 3 – 4 mm długości,
Samice: 3 – 4 mm długości,
rozdzielone zakończenie odwłoka
rozdzielone zakończenie odwłoka
Samce: mniejsze od samic, na końcu
Samce: mniejsze od samic, na końcu
odwłoka ostro zakończone prącie
odwłoka ostro zakończone prącie
Wesz odzieżowa jest większa od
Wesz odzieżowa jest większa od
głowowej, jaśniej zabarwiona i ma
głowowej, jaśniej zabarwiona i ma
mniej wyraźne segmenty odwłoka
mniej wyraźne segmenty odwłoka
Cykl życiowy
Cykl życiowy
Samica składa owalne jaja, tzw. gnidy (7-10 dziennie)
Samica składa owalne jaja, tzw. gnidy (7-10 dziennie)
na ubraniu, wzdłuż szwów bielizny lub na włosach
na ubraniu, wzdłuż szwów bielizny lub na włosach
głowy. Jaja przyczepione są wydzieliną gruczołu
głowy. Jaja przyczepione są wydzieliną gruczołu
cementowego
w
charakterystycznej
pozycji.
cementowego
w
charakterystycznej
pozycji.
Zaopatrzone są w wieczko (
Zaopatrzone są w wieczko (
operculum
operculum
) – funkcja
) – funkcja
wentylacyjna.
wentylacyjna.
Rozwój zarodka w optymalnych warunkach (temp. 28
Rozwój zarodka w optymalnych warunkach (temp. 28
O
O
- 30
- 30
O
O
) trwa ok. tygodnia, przy 25
) trwa ok. tygodnia, przy 25
O
O
trochę dłużej.
trochę dłużej.
Występują 3 stadia nimfalne, podobne do postaci
Występują 3 stadia nimfalne, podobne do postaci
dorosłej – przeobrażenie niezupełne.
dorosłej – przeobrażenie niezupełne.
Pełen cykl pozazarodkowy trwa ok. 16 dni.
Pełen cykl pozazarodkowy trwa ok. 16 dni.
W temp. 32
W temp. 32
O
O
samice nie mogą składać jaj, przy 40
samice nie mogą składać jaj, przy 40
O
O
opuszczają żywiciela, a przy 5
opuszczają żywiciela, a przy 5
O
O
giną po kilku dniach.
giną po kilku dniach.
Poza człowiekiem wszy mogą przeżyć tylko kilka dni.
Poza człowiekiem wszy mogą przeżyć tylko kilka dni.
Wszawica głowowa
Wszawica głowowa
Grudki obrzękowe i bąble pokrzywkowe koloru
Grudki obrzękowe i bąble pokrzywkowe koloru
czerwonego lub niebieskiego w miejscach ukłucia
czerwonego lub niebieskiego w miejscach ukłucia
Z ranek po ukłuciu sączy się płyn surowiczy
Z ranek po ukłuciu sączy się płyn surowiczy
mogący sklejać włosy
mogący sklejać włosy
Świąd i pieczenie skóry
Świąd i pieczenie skóry
Wtórne zakażenia bakteryjne przez zranienia skóry
Wtórne zakażenia bakteryjne przez zranienia skóry
powodowane drapaniem
powodowane drapaniem
Pojawia się charakterystyczny rumień na karku –
Pojawia się charakterystyczny rumień na karku –
wyprysk wszawiczy
wyprysk wszawiczy
Objawy alergiczne
Objawy alergiczne
W bardzo zaniedbanych przypadkach tworzy się
W bardzo zaniedbanych przypadkach tworzy się
tzw. kołtun (
tzw. kołtun (
plica
plica
), w którym znajduje się siedlisko
), w którym znajduje się siedlisko
pasożytów
pasożytów
Do zarażenia dochodzi przez kontakt z osobą
Do zarażenia dochodzi przez kontakt z osobą
zainfekowaną.
zainfekowaną.
Wszawica odzieżowa
Wszawica odzieżowa
Plamy krwotoczne lub grudki obrzękowe w
Plamy krwotoczne lub grudki obrzękowe w
miejscach ukłucia
miejscach ukłucia
Świąd i pieczenie skóry
Świąd i pieczenie skóry
Objawy alergiczne
Objawy alergiczne
W długotrwałym przebiegu choroby
W długotrwałym przebiegu choroby
charakterystyczne są:
charakterystyczne są:
–
brunatne przebarwienia skóry
brunatne przebarwienia skóry
–
małe odbarwione blizny
małe odbarwione blizny
–
wtórne zakażenia ropne
wtórne zakażenia ropne
pojawiające się w miejscach styku skóry ze
pojawiające się w miejscach styku skóry ze
szwami odzieży: kark, grzbiet, pośladki
szwami odzieży: kark, grzbiet, pośladki
Do zarażenia dochodzi przez kontakt z
Do zarażenia dochodzi przez kontakt z
osobą zainfekowaną
osobą zainfekowaną
Dur plamisty epidemiczny
Dur plamisty epidemiczny
Wesz odzieżowa może przenosić riketsje duru
Wesz odzieżowa może przenosić riketsje duru
plamistego epidemicznego (
plamistego epidemicznego (
Rickettsia prowazekii
Rickettsia prowazekii
).
).
Riketsje rozmnażają się w komórkach epitelialnych
Riketsje rozmnażają się w komórkach epitelialnych
jelita środkowego wszy, a stamtąd przedostają się
jelita środkowego wszy, a stamtąd przedostają się
wraz z kałem owada do rany na skórze lub na
wraz z kałem owada do rany na skórze lub na
błonę śluzową.
błonę śluzową.
Do zakażenia może także dojść przez rozgniecenie
Do zakażenia może także dojść przez rozgniecenie
zainfekowanego owada na zranionej skórze.
zainfekowanego owada na zranionej skórze.
R. Weigl opracował szczepionkę przeciw tej
R. Weigl opracował szczepionkę przeciw tej
chorobie szeroko stosowaną przed i po 2 wojnie
chorobie szeroko stosowaną przed i po 2 wojnie
światowej.
światowej.
Dur powrotny
Dur powrotny
Wywoływany jest przez krętki
Wywoływany jest przez krętki
Borrelia recurrentis
Borrelia recurrentis
, które wnikają do
, które wnikają do
jamy ciała wszy i namnażają się w
jamy ciała wszy i namnażają się w
hemolimfie.
hemolimfie.
Do zakażenia dochodzi przez
Do zakażenia dochodzi przez
zgniecenie zainfekowanego osobnika
zgniecenie zainfekowanego osobnika
na zranionej skórze.
na zranionej skórze.
Inną chorobą także przenoszoną przez
Inną chorobą także przenoszoną przez
wszy jest gorączka okopowa (tzw.
wszy jest gorączka okopowa (tzw.
pięciodniowa).
pięciodniowa).
Wykrywanie
Wykrywanie
Wszy głowowej lub jej jaj poszukuje
Wszy głowowej lub jej jaj poszukuje
się na włosach głowy, głównie za
się na włosach głowy, głównie za
uszami
uszami
Wszy odzieżowej poszukuje się w
Wszy odzieżowej poszukuje się w
fałdach ubrania i na szwach bielizny
fałdach ubrania i na szwach bielizny
Zwalczanie
Zwalczanie
Unikanie kontaktu z osobami zainfekowanymi
Unikanie kontaktu z osobami zainfekowanymi
Zachowanie higieny, dbałość o czystość odzieży i
Zachowanie higieny, dbałość o czystość odzieży i
częsta jej zmiana zapobiegają namnażaniu się
częsta jej zmiana zapobiegają namnażaniu się
owadów
owadów
Prasowanie gorącym żelazkiem i gotowanie odzieży w
Prasowanie gorącym żelazkiem i gotowanie odzieży w
wodzie z mydłem zabija wszystkie postacie pasożyta
wodzie z mydłem zabija wszystkie postacie pasożyta
Na odzież można stosować preparaty zawierające
Na odzież można stosować preparaty zawierające
melation, karbaryl lub permetrynę z
melation, karbaryl lub permetrynę z
piperonylobutoksydem
piperonylobutoksydem
Przeciw wszy głowowej – częste czesanie gęstym
Przeciw wszy głowowej – częste czesanie gęstym
grzebieniem
grzebieniem
Kilkakrotne mycie włosów szamponem zawierającym
Kilkakrotne mycie włosów szamponem zawierającym
środek owadobójczy np. permatrynę
środek owadobójczy np. permatrynę
Zwilżanie włosów na noc nalewkami roślinnymi
Zwilżanie włosów na noc nalewkami roślinnymi
(Delacet, Artemizol)
(Delacet, Artemizol)
Zwalczanie ostrych objawów alergicznych przez leki
Zwalczanie ostrych objawów alergicznych przez leki
antyhistaminowe
antyhistaminowe
