Kierowanie i zarządzanie

Pojęcie organizacji
Definicje i cechy organizacji
Podejścia w badaniach organizacji
Typy organizacji

Pojęcie organizacji

„Organizacja” jest pojęciem starym,
znanym od co najmniej średniowiecza
Termin pochodzi od łac. organum –
(wyspecjalizowany) narząd, narzędzie
lub gr. organiso – tworzenie
uporządkowanej całości
Występuje w wielu naukach i ma wiele
znaczeń, także w ramach jednej
dziedziny wiedzy

Pojęcie organizacji

Np. w socjologii może oznaczać:

– Szeroko pojętą organizację społeczną

• Uporządkowane współżycie i współdziałanie ludzi ze

sobą

– Rozmaite instytucje gospodarcze, polityczne,

oświatowe, religijne

– Struktury społeczne z przynależnością

dobrowolną klub przymusową

• Związki, zrzeszenia , fundacje

– Zasady i reguły umożliwiające sprawne

funkcjonowanie konkretnych organizacji

społecznych

Definicje i cechy

organizacji

Mnogość definicji; różne rozłożenie

akcentów
Trzy podstawowe znaczenia terminu

„organizacja”

– Rzeczowy

(rzecz zorganizowana, całość złożona ze

współdziałąjących mniejszych elementów

)

– Atrybutywny

(

cecha bycia zorganizowanym,

sposób uporządkowania)

– Czynnościowy

(proces stawania się

uporządkowanym, działanie, /samo/organizowanie się )

Definicje i cechy

organizacji

Organizacja (w sensie rzeczowym)

– „

pewien rodzaj całości ze względu na stosunek

do niej jej własnych elementów, mianowicie
taka całość, której wszystkie składniki
współprzyczyniają się do powodzenia całości” (T.
Kotarbiński)

– „pewien szczególny rodzaj stosunków części do

siebie i do złożonej z nich całości; stosunek ten
polega na tym, iż części współprzyczyniają się do
powodzenia całości” (J.
Zieleniewski)

Definicje i cechy

organizacji

Organizacja (w sensie rzeczowym)

– „

kolektyw, który jest powołany do realizacji

względnie ściśle określonych celów na mniej lub

bardziej trwałej podstawie” (W. R. Scott)

Organizacja (w sensie atrybutywnym)

–

„system świadomie skoordynowanych działań lub

sił dwóch lub więcej ludzi” (Ch. Barnard)

–

„celowo obmyślany system organów i metod

postępowania porządkujący typowe czynności i

przebieg w obrębie zakładu w jednolicie i

wydajnie działającą całość podobnie jak to się

dzieje w organizmach przyrody” (E. Hauswald)

Definicje i cechy

organizacji

Definicja R. W. Griffina

– Organizacja to grupa ludzi, którzy

współpracują ze sobą w sposób
uporządkowany i skoordynowany, aby
osiągnąć pewien zestaw celów

Definicje i cechy

organizacji

Cechy wspólne organizacji

– Celowość (

celowy, planowy, programowy i

świadomy charakter instytucji zwanej organizacją)

– Złożoność

(wewnętrzny układ, ład zwany strukturą

organizacji, której elementami podstawowymi są
pozycje i role grup społecznych)

– Odrębność

(relatywne wyodrębnienie organizacji

jako określonego podsysytemu społeczeństwa z
globalnego otoczenia zewnętrznego)

– Istnienie zespołu wartości, norm i kodeksów

regulujących zachowania członków

Definicje i cechy

organizacji

Model organizacji H. Leavitta (1965)

– Elementy społeczne: LUDZIE, ZADANIA
– Elementy techniczne: STRUKTURA,

TECHNOLOGIA

– 4-elementowa organizacja współdziała z

OTOCZENIEM ZEWNĘTRZNYM

– Wszystkie 4 elementy są ze sobą

skorelowane, więc zmiana w jednym systemie
wymusza zmiany w pozostałych

Podejścia w badaniach

organizacji

Artykuł „Dżungla teorii organizacji”
Harolda Koontza z 1961 r.
Używanie tego sformułowania jest
nadal uzasadnione
Mnogość typologii (klasyfikacji)
kierunków nauki o organizacjach i
zarządzaniu i ich niezgodność,
niespójność terminologiczna

Podejścia w badaniach

organizacji

Ciągłe modyfikacje szkół myślenia,
trudności z określeniem ram
czasowych, zmiany dominujących
kierunków, różny stopień
steoretyzowania
W dżungli rosną drzewa w różnym
wieku, różnym stopniu żywotności i
zdolności do adaptacji, z których
walczy o jak największą ilość słońca

Podejścia w badaniach

organizacji

Klasyfikacja 1

(

na podst.J. Biedy i G. Gruszczyńskiej-Malec)

– Podejście uniwersalistyczne

• Szkoła klasyczna (kierunek naukowego

zarządzania, kierunek administracyjny)

• Szkoła behawioralna (humanistyczna, HR)

– Podejście integracyjne

• Podejście ilościowe (kierunek badań operacyjnych,

szkoła systemowa, szkoła systemów społecznych)

• Podejście sytuacyjne

– Szkoła neoklasyczna

Podejścia w badaniach

organizacji

Klasyfikacja 2

(na podst. M. Bielskiego)

– Nurt klasyczny i neoklasyczny
– Nurt psycho-socjologiczny

(= behawioryzm)

– Nurt systemowy

(=podejście integracyjne)

Typy organizacji (1)

Istnieje wiele typologii, ponieważ organizacje

można rozpatrywać przez pryzmat wielu

wewnętrznych kryteriów, takich jak:

– Funkcje genotypowe organizacji
– Typ relacji jednostka-organizacja
– Cechy systemu zarządzania
– Charakter otoczenia organizacji
– Stosowana technologia
– Cechy struktury organizacyjnej
– Cechy i struktura populacji uczestników

Typy organizacji

Podział ze względu na
funkcje

– Gospodarcze
– Zaspokajające

niematerialne potrzeby
społeczeństwa

(szkoły,

szpitale, teatry)

– Administracyjne i

porządkowe

– Społeczne

(partie

polityczne, związki
zawodowe)

;

– Religijne

Podział ze względu na
funkcje (D. Katz, R.
Kahn)

– Produkcyjne
– Scalające

(podtrzymują

porządek społeczny,
socjalizują i chronią –
szkoły, szpitale, kościoły)

– Polityczne
– Adaptacyjne (zapewniają

rozwój społeczny i
gospodarczy – szkoły,
placówki badawcze,
placówki kulturowe)

Typy organizacji

Podział ze względu na typ relacji
jednostka – organizacja (A.
Etozioni)

– Przymusowe (np.więzienia, obozy pracy)
– Utylitarne (np. organizacje gospodarcze)
– Normatywne (np. kościoły, partie polityczne,

stowarzyszenia)

Typy organizacji

Podział ze względu na cechy
systemu zarządzania

– Scentralizowane
– Zdecentralizowane
– Elastyczne (tworzone ad hoc)

Typy organizacji (2)

Organizacje można także dzielić ze
względu na ich

– Przedmiot działań
– Wielkość
– Zasięg oddziaływania
– Trwałość
– Dostępność / otwartość
– Jawność ich istnienia i działania
– Stopień sformalizowania